Medineweb Forum/Huzur Adresi

Go Back   Medineweb Forum/Huzur Adresi > ..::.İLİTAM İLAHİYAT LİSANS TAMAMLAMA.::. > İlitam 3.Sınıf Dersleri > Mantık

Konu Kimliği: Konu Sahibi f_kryln,Açılış Tarihi:  25 Ekim 2013 (16:17), Konuya Son Cevap : 25 Ekim 2013 (16:17). Konuya 0 Mesaj yazıldı

Yeni Konu aç  Cevapla
 
LinkBack Seçenekler Değerlendirme
Alt 25 Ekim 2013, 16:17   Mesaj No:1
Medineweb Kıdemli Üyesi
Avatar Otomotik
Durumu:f_kryln isimli Üye şimdilik offline konumundadır
Medine No : 14040
Üyelik T.: 01 Ağustos 2011
Arkadaşları:3
Cinsiyet:Byn
Memleket:Ağrı
Yaş:34
Mesaj: 300
Konular: 103
Beğenildi:23
Beğendi:0
Takdirleri:10
Takdir Et:
Konu Bu  Üyemize Aittir!
Standart Mantık 6.Hafta Ders notları

Mantık 6.Hafta Ders notları

B. Tanım Teorisi

1. Tanım
Aristotelese göre, en genel anlamıyla tanım, “bir şeyin ne olduğunu açıklamaktır” yani tanım, bazı İslam mantıkçılarında olduğu gibi “nesnenin mahiyetini ifade eden bir sözdür.” Aristotelesin bir diğer tanımı da “türde nesnenin niçin var olduğunu gösteren sözdür” şeklindedir. Tanım, her şeyden önce bir önermedir, çünkü tanım konunun içeriğini izah etmekten ibarettir.
Gazali, tanımın (hadd) asıl tanımını vermeden önce şu tanımlara dikkat çeker:



Mevcuda “şey”, ilme “marifet” ve harekete de “yer değiştirme” denmesinde olduğu gibi, sözcüğün tekrarlanabileceği kanaatinde olanlara göre, tanımın tanımı: “Bir sözcüğü, cami ve mani olmak kaydıyla, soran açısından daha açık ve anlaşılır başka bir sözcükle karşılamaktır.”
İnsan, “düşünen, ölümlü, dik duran, gülücü bir canlıdan ibarettir” dendiğinde bu bir tanım oluşturur ve bu tanım, insanın kendi nefsini de cismini de kapsar. Çünkü tarifte, insan ile diğer canlıları ayırt etme zorunluluğu vardır. Ancak sadece “insan düşünen canlıdır” denirse, bu yalnızca onun nefsini kapsar. Yukarıda da ifade edildiği gibi tanım, “bir şeyin mahiyetine delalet eden sözdür.” Mahiyete ise “O nedir?” ve “O kimdir?” sorularıyla ulaşılır, fakat bunların cevabında da dikkatli davranılmalıdır.
Mesela, sıradan bir insanı işaret edip “O kimdir?” denmeyip “O nedir?” denirse, bunun cevabı “insandır” olmalıdır. Şayet “canlıdır” denirse, mahiyetin cevabı olmaz. Çünkü insan, mücerret olarak canlı değil, akıllı canlıdır. İnsan yerine beyaz, uzun, alim veya katip denilirse yine cevap olmaz.
2. Tanımın Çeşitleri
2.1. Beş Tümel’e Göre Tanım Çeşitleri
Tam Özsel Tanım(Hadd-ı Tam): Bir şeyin yakın cinsi ile yakın ayrımından yapılan tanımdır. “İnsan konuşan canlıdır” tanımında “canlı”, “insan” kavramının yakın cinsi, “insan”, tür “düşünme” ise insanın ayrımıdır.
Eksik Özsel Tanım ( Hadd-ı Nakıs): Bir şeyin uzan cinsi ile yakın ayrımından yapılan tanımdır. “İnsan düşünen cisimdir” tanımında “cisim”, insanın uzak cinsi, düşünen ifadesi ise onun yakın ayrımıdır.
Tam İlintisel Tanım (Resm-i Tam): Bir şeyin yakın cinsi ile hassasından yapılan tanımdır. “İnsan, gülme özeliği olan canlıdır”, tanımı gibi. Bu tanımda canlı insanın uzak cinsi gülme özelliğine sahip olma ise onun hassasıdır.
Eksik İlintisel Tanım (Resm-i Nakıs): Bir şeyin uzak cinsi ile ilintisinden yapılan tanımdır. “İnsan uyuma özeliği olan cisimdir” gibi. Bu tanımda “cisim” uzak cins, uyuma ise ilintidir.
Yer verdiğimiz tanım çeşitlerinin de içinde yer aldığı ancak farklı başlık ve şekillerde ele alınan tanım çeşitleri de vardır. Mesela, Gazali gibi bazı filozoflar tanımı lafiz (adsal), resmi (ilitisel/tasviri) ve hakiki olmak üzere üç kısım halinde ele almışlardır. Tanım bu üç çeşidi de “ne/ nedir?” sorusunun cevabı olarak ortaya konabilmektedir.
2.2. Lafzi (Adsal) Tanım: Sadece sözcüğün açıklanmasının yapıldığı tanım şeklidir. Mesela, Arap dilinde şarap (hamr) anlamına gelen “ukar” sözcüğünü bilmeyen kimsenin



“Ukar nedir?” demesi böyledir. Eğer bu şahıs “hamr” sözcüğünü biliyorsa ona “ukar, hamrdır” şeklinde cevap verilir, işte bu şekilde verilen cevap lafzi tanımdır.
2.3. Resmi (İlintisel/Tasviri) Tanım:Resmi tanım daha çok fıkıh usulü ve kelamda kullanılan bir tanım şeklidir. Bir şeyin şeyin hakikatini değil, onun biçimsel şeklini tanımlamaya resmi tanım denir. Resmi tanım, sorulan şeyi diğer şeylerden ayıran uygun “cami” ve “mani” niteliklerinin istenmesi ile olur. Mesela, “Hamr nedir?” diye sorana, “hamr, köpük ile atılan, sonra mayalanmış hale dönüşen ve küpte saklanan sıvıdır” denilmesi böyledir.
Gazaliye göre, resmi tanımların en güzeli, en yakın cinsi ortaya konan ve herkesçe bilinen meşhur özelliklerle tamamlanan tanımdır. İnsan hakkında “O, iki ayağı üzerine yürüyen, tırnakları geniş, tabiatıyla gülücü canlıdır” demek gibi.
Farabiye göre ise “hadd, öyle bir sözdür ki teşkili “takyid”in teşkili gibi olup, herhangi bir isimle delalet edilen manayı bu mananın kaim olduğu şeylerle anlatır.” Resm ise, “öyle bir sözdür ki teşkili “takyid”in teşkili gibi olup, herhangi bir isimle manayı o mananın kaim olmadığı aksine, o mananın hallerinin kaim olduğu şeylerle anlatır.” Mesela duvar, “taştan veya kerpiçten ya da topraktan, çatı meydana getirmek üzere, dikilmiş olan cisimdir” dendiğinde duvarın tanımı; duvar, “kapılarının tespit edildiği, kireçten kazıkların tutturulduğu, burçların yapıldığı ve oturanın dayandığı bir cisimdir” dendiğinde duvarın resmi yapılmış olur. Çünkü birincisi duvarın kendisi ile kaim olduğu şeyleri anlatırken ikincisi, duvarın kendisiyle kaim olmadığı şeyleri anlatmaktadır.
2.4. Hakiki Tanım:Bir şeyin bütün zati niteliklerini ortaya koyarak onu tanımlamaya “hakiki tanım” denir. Hakiki tanım ile bir şeyin mahiyeti ve zatı ortaya konur. Mesela, “Hamr nedir?” diye sorana, “hamr, üzümden sıkılarak elde edilen sarhoş edici içkidir” denmesi böyledir. Bu tanım, şarabın hakikatini ortaya koyar.
Hakiki tanımda tanımlanan şeyin bütün özsel nitelikleri zikredileceğinden tanımlayan tanımlananı, tanımlanan da tanımlayanı tam olarak karşılar. Çünkü nitelikler tanımlanan şeyi, tanımlanan şey de nitelikleri tam olarak ifade eder. Diğer tanım türlerinde bu özellik tam olarak gerçekleşmez. Dolayısıyla hakiki tanım hadd-i tam olarak kabul edilen tanım şeklidir.
3. Tanımın Şartları
Hakiki tanımı yapmanın da bir takım şartları vardır; bu şartlar yerine getirilmediği zaman hakiki tanım değil, “resmi tanım” veya “lafzi tanım” gerçekleşmiş olur. Böyle bir tanım da şeyin hakikatini belirtici olmaktan ve şeyin nefisteki anlamını zihinde tasvir etmekten çıkar. Tam özsel bir tanım yapmak için aşağıdaki şartlara riayet etmek gerekir:
1. Tanımın, cins ve ayırımdan yapılması gerekir. Mesela, yerden biten bir şeye işaretle “Bu nedir?” diye sorulduğunda “O büyüyen bir cisimdir” denmeli ve büyümeyen şeyler dışarıda bırakılmalıdır. İşte bu kaçınmaya “ayırım” denir. Yani tam bir tanımın gerçekleşmesi için yakın cins ve yakın ayrımın olması gerekir.
2. Tanım tanımlanan şeyin bütün özsel nitelikleri zikredilmeli ve daha genel olan daha özel olandan önce alınmalıdır. Mesela, bitkiyi tanımlarken “O büyüyendir, cisimdir” değil, tersine “O cisimdir, büyüyendir” demek gerekir.
3. Tanım ne çok uzun ne de çok kısa olmalıdır. Yani tanımda yakın cins bulunduğunda uzak cinsi zikretmekten kaçınılmalıdır. Aksi taktirde tekrara düşülür. Şöyle ki, şarabın tanımında “O, cisimdir, sarhoş edicidir ve üzümden elde edilmiştir” denir. Fakat bu tanım bozuktur ve şarabın hakikatini tasvire yetmez. Doğrusu “O sarhoş edici içecektir” şeklinde olmalıdır. Çünkü “içecek” sözü en yakın cinstir. Cins, zikredildikten sonra “ayrım” araştırılmalıdır, çünkü içecek sözü, diğer içecekleri de içine alır. Bu içeceğin özsel niteliklerini sıralamak suretiyle diğerlerinden ayırmak gerekir. Mesela, “aslan nedir?” denildiğinde, köpekten ayırt etmek için “ağzı kötü kokan (ebhar) yırtıcı canlıdır” dense, her ne kadar ağzı kötü kokulu olması aslanın özelliklerinden olsa da, bu herkesçe bilinmeyen gizli bir niteliktir. Bunun yerine “aslan, boynu kalın yiğit canlıdır” dense, bu ayrılmaz ve ilintisel nitelikler maksada daha yakındır. Çünkü bunlar daha açık ve belirgindir. Özsel niteliklerden bir kısmını idrak etmek kolay, bir kısmını idrak etmek ise zordur.
4. Bir şeyi kendisinden daha açık olmayan bir şeyle açıklamamak gerekirMümkün olduğu kadar, tanımın kısa-özlü olmasına ve doğrudan delalet eden temel terimi bulmaya çalışmak gerekir.
5. Tanım yapan kişinin özsel, ilintisel ve ayrılmaz nitelikler arasındaki farkı iyi bilmesi gerekir. Özsel nitelik bir şeyin mahiyetine ve hakikatine dahil olan ve mananın anlaşılması kendisine bağlı olan şeydir. Mesela, siyahlık için “renklilik” böyledir. Ayrılmaz nitelik zattan ayrılamaz, fakat şeyin hakikat ve mahiyetinin anlaşılması buna bağlı değildir. Güneşin doğuşu anında atın, bitkinin ve ağacın gölgesinin düşmesi böyledir. Bu husus şeyin onun tabi ve ayrılmaz bir niteliğidir. İlintisel nitelik ise şey ile sürekli birlikte bulunması zorunlu olmayıp, ayrılması düşünülebilen niteliktir. Bu ayrılma, utanan kişinin kızarmasında olduğu gibi çabuk, altının sarılığı, gözün maviliği, zencinin siyahlığı gibi yavaş da olabilir.
6. Tanım döndürme yolu ile döndürülebilmelidir. Yani tanımın anlamı bozulmaksızın konu, yüklemin yüklem de konun yerine alınabilmelidir.
Alıntı ile Cevapla

Konu Sahibi f_kryln 'in açmış olduğu son Konular Aşağıda Listelenmiştir
Konu Forum Son Mesaj Yazan Cevaplar Okunma Son Mesaj Tarihi
Harflerin mahrecleri Kur'ân-ı Kerim Genel f_kryln 0 4867 10 Kasım 2013 00:57
Kuran eğitimi ve teknik bilgiler Kur'ân-ı Kerim Genel f_kryln 0 3668 10 Kasım 2013 00:54
pratik arapça - HAFTANIN GÜNLERİ- Genel Arapça f_kryln 0 2718 10 Kasım 2013 00:47
pratik arapça - POLİS KARAKOLUNDA- Genel Arapça f_kryln 0 2905 10 Kasım 2013 00:46
pratik arapça - BANKADA- Genel Arapça f_kryln 0 2733 10 Kasım 2013 00:45

Cevapla


Konuyu Toplam 1 Kişi okuyor. (0 Üye ve 1 Misafir)
 
Seçenekler
Konuyu değerlendir
Konuyu değerlendir:

Benzer Konular
Konu Başlıkları Konuyu Başlatan

Medineweb Ana Kategoriler

Cevaplar Son Mesajlar
Mantık Ders Notları 1-8(sakarya ilitam ) Medineweb SAKARYA İlitam 9 18 Ekim 2016 19:13
MANTIĞIN TARİHÇESİ(Mantık 3. Hafta Ders Notları) f_kryln Mantık 0 25 Ekim 2013 16:24
Mantık 4.Hafta ders özetleri f_kryln Mantık 0 25 Ekim 2013 16:22
MANTIK (1.Hafta Ders Notları) f_kryln Mantık 0 25 Ekim 2013 16:22
Mantık 13.14 hafta ders özeti f_kryln Mantık 0 25 Ekim 2013 16:10

Bir Ayet Bir Hadis Bir Söz | www.kaabalive.net Bir Ayet Bir Hadis Bir Söz | www.medineweb.net Yeni Sayfa 1
.::.Bir Ayet-Kerime .::. .::.Bir Hadis-i Şerif .::. .::.Bir Vecize .::.
     

 

 Medineweb Sosyal Medya Gruplarımız:  Medineweb  Medineweb  Medineweb  Medineweb Medineweb     

  www.alemdarhost.com sunucularını Kullanıyoruz.