[RÜVEYDABETÜL]

İLAHİYAT ÖNLİSANS 1. SINIF 1. ÜNİTE TÜRK-İSLAM EDEBİYATI SORU- CEVAP



Soru 1:Bir kavram olarak dilimizde Tanzimat sonrasında kullanılmaya başlayan Edebiyat’ı tanımlayınız?
Cevap: Edebiyat; insana ait bir duyguyu, düşünceyi,hayali,yorumları, tutumları, gözlemleri dilin imkanlarıyla en güzel şekilde anlama sanatıdır.Diğer bir ifadeyle edebiyat,duygu,düşünce veya hayallerin heyecan,hayranlık ve estetik zevk uyandıracak şekilde ifade edilmesidir.

Soru 2 :Alman düşünürü Hegel güzel sanatları kaça ayırır bunlar nelerdir açıklayınız?
Cevap: Plastik,fonetik ve söz sanatı olmak üzere üç guruba ayırır.
Plastik sanatlar; heykel ve dekoratif sanatlar,mimari ve resim’dir.
Fonotik sanat; musiki’dir.
Söz sanatı; edebiyat’tır.

Soru 3 : Sanatın ve şiirin ilk örnekleri nerede ortaya çıkmıştır?
Cevap: Musikinin,raksın,şiir ve edebiyatın kaynağı dindir.Sanatın ve şiirin ilk örnekleri dini ayinlerde ortaya çıkmıştır.

Soru 4 :İlk zamanlarda Türk şiiri nerelerde söylenerek gelişmiştir?
Cevap: Şeylan,sığır ve yuğ adı verilen dini törenlerde söylenerek gelişmiştir.

Soru 5 :Edebiyat sanatının yegane malzemesi nedir?
Cevap: Edebiyat sanatının yegane malzemesi söz ve kelimelerdir.

Soru 6 :Fuat Köprülü’nün din ve edebiyat hakkındaki görüşü nedir?
Cevap : Dinsiz edebiyat,edebiyatsız din olmaz görüşünü temel ilke olarak benimsemiştir. Hem din hem edebiyat ikisi de birbirine bağlıdır ve birbiriyle ilişkilidir.

Soru 7 :İlk sanatkarlar kimlerdir?
Cevap: Başlangıçta din adamları,aynı zamanda ilk sanatkarlardır.

Soru 8 : Dini ayini idare eden şamanın bu görevinin yanında hangi görevleri vardır açıklayınız?
Cevap: Dini ayin idare eden (Şaman ) aynı zamanda şifacı,büyücü,musikişinas,rakkas ve şairdir.

Soru 9 : İslamdan önceki Türklerde şair’in tanımları nelerdir. Şairlerin söylediği şiirleri yazıp açıklayınız?
Cevap: Bu dönemde şairler Kam,Oyun,Bahşı ve Ozan gibi isimlerle anılmıştır.Toplumsal hadiseleri (Destan) şeklinde şiire dönüştürmenin yanında,ölenlerin arkasından ( sagu),lirik duyguları ifade dene (Koşuk),ve hikmete ilişkin (Sav)’lar söylemiştir.

Soru 10: İslamlaşmayla birlikte dini kaynaktan beslenen edebi eserler kaç koldan gelişim göstermiştir,açıklayınız?
Cevap: Dini kaynaktan beslenen edebi eserler 2 koldan gelişim göstermiştir..
a) Dini metinleri açıklamayı ve öğretmeyi amaçlayan edebi eserler.
b) Dini duyguyu ve tecrübeyi aktaran edebi eserler.

Soru 11: Din dilinin tecrübeyle hayatla ve zamanla buluşması söz konusudur.buda kendi içinde 2 kategoride kendini gösterir.Bunlar nelerdir açıklayınız?
Cevap:
a)Sanatı önceleyen eserler: Dini duyguyu ve düşünceyi edebi eserde söz ve mana sanatlarıyla yoğuran eserlerdir.
b)Sufi şairlerin eserleri:Sufi şair; dini duyguyu yoğun bir şekilde yaşadığından bizzat tecrübe ettiği ve içselleştirdiği konuları sanata dönüştürür.

Soru 12: Dini kaynaklı edebi anlayış ne zamana kadar devam etmiştir?
Cevap: Dini kaynaklı edebi anlayış Tanzimat dönemine kadar devam etmiştir.

Soru 13: Edebi eserin bir hedefi olmalıdır sorusuna kaç görüş belirmiştir.açıklayınız?
Cevap: Edebi eserin bir hedefi olmalıdır sorusuna 2 görüş belirmiştir.
a) Sanat sanat içindir
b) Sanat toplum içindir.

Soru 14: Günümüz edebiyatçıları edebiyat ve din ilişkisinden yalan çıkacak edebi eserleri kaç gurupta tasnif etmişlerdir.Bunlar nelerdir?
Cevap: a)Dini edebi eserler b) profane(la dini/dünyevi) eserler şeklinde 2 grupta tasnif etmişlerdir.

Soru 15: Sanat ve sosyal değişme kavramlarını açıklayınız?
Sanat;Gerçekliği estetik ve zevk uyandıran sembollerle ifade etmektir.
Sosyal değişme;Sosyal ve kültürel yapılarda gözlenebilir farklılıkları ifade eden bir kavramdır.

Soru 15 :Platon ve Aristoles’e göre sanatın tanımı nedir?
Cevap: Platon;sanatı bir taklit olarak görürken, Aristoteles; sanatı gerçeğin taklidir diye nitelendirir. aristotelese göre sanatın eğlendirme eğitme ve arındırma etkisi vardır.

Soru 16: Tanzimatla birlikte batı kültürüyle yakın temasa geçilmiştir. Bu bakımdan türk edebiyatı tarihi sosyal değişmeye göre kaç aşamada ele alınıp incelenmektedir açıklayınız? Cevap:Türk edebiyatı üç aşamada ele alınıp incenemektedir. Bunlar; a)İslam öncesi türk edebiyatı b)İslam kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı c)Batı kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı

Soru 17: Türk edebiyatı tarihi sosyal değişmeye göre 3 aşamada ele alınıp incelenmektedir.Bu dönemlerde sanat anlayışı aynımıdır yoksa farklımıdır?
Cevap: Bu dönemlerde sanat anlayışı formları, malzemesi kaynakları ve dili itibariyle birbirinden farklı özelliklere sahiptir.

Soru 18: Edebiyat açısından islamlaşma nedir?
Cevap: Edebiyat açısından islamlaşma sanat anlayışının formların malzemenin ve dilin değişmesidir.

Soru 19:İslam öncesi Türk edebiyat ne zaman başlamıştır , ne zamana kadar sürer bu döneme ne denir?
Cevap: İslam öncesi Türk edebiyatı başlangıçtan islamın kabul edildiği zamana kadar sürer.Miladi VIII.y.y dan itibaren başlamıştır.Bu dönem Milli edebiyat dönemi olarak nitelendirilir.

Soru 20:İslam öncesi türk edebiyatı kaça ayrılır.İslam öncesi yazılı türk edebiyatını açıkla?
Cevap:İslam öncesi türk edebiyatı yazılı ve sözlü olarak 2’ye ayrılır.
İslam öncesi yazılı türk edebiyatı da kendi arasında ikiye ayrılır a)Köktürk(Göktürk) dönemi:Köktürkler yazılı edebiyatı bulunan ilk devlettir.Bu dönemden geriye kalan en önemli eser.VIII.y.y ilk yarısından dikilen Orhan abideleridir.Miladi VIII.yy Kül tigin, Bilge kağan ve Tonyukuk adına dikilmiştir.
b)Uygur dönemi:Uygur döneminde Çince, sanksritçe, toharcave, tibetçeden çevrilen dini metinlere rastlanmaktadır.Uygurlar, mani ve buda dinlerine girmişler ve bu kültürlerin etkisiyle eser vermişlerdir.Daha çok budizmin etkisiyle dini ahlaki ve hamasi eserler yazılmıştır.

Soru 21:Türklerinde kabul ettikleri en eski din hangisidir açıklayınız?
Cevap:Türklerin kabul ettikleri en eski din Şamanizm’dir. Doğaya tapma, doğaüstü güçlere inanma temeline dayanan bir inanç sistemidir. (Şaman) yahut (kam) bu dinin rehberidir.

Soru 22: İslam öncesi Türk edebiyatının ilk sözlü edebi türleri nelerdir yazınız?
Cevap: İslam öncesi Türk Edebiyatının ilk sözlü edebi türleri şaman yahut kamın söylediği şiirlerdir. Bunlar destanlar,sagular,koşuklar ve savlardır.Destanların çoğu bu dönemde ortaya çıkmışlardır.Bu destanlar yaratılış, alp er tunga, oğuz kağan, bozkurt, ergenekon, türeyiş ve göç destalarıdır.bunların içinde en en önemlisi oğuz kağan destanıdır.

Soru 23:İslam öncesi sözlü edebiyat daha sonraki dönemde hangi edebiyatının oluşmasına kaynaklık etmiştir?
Cevap: Aşık edebiyatı veya halk edebiyatının oluşmasına kaynaklık etmiştir.
Şaman yani şairin söylediği sagu; ağıt ve mersiyelere ilham teşkil eder.
koşuklar ise koşma türkü ve şarkı gibi edebi eserleri öncülleri olarak kabul edilebilir.
manzum olarak söylenen atasözleri ve hikmetli söz anlamına gelen savlar ise hikmetli söyleyişi mesel ve irsal-i mesel sanatını etkilemiştir.

Soru 24:Cahiliye dönemi arap yarımadısında ukaz denilen panayırlarda birinci gelen şiirler kabenin duvarına asılırdı.Kabenin duvarına asılan bu şiirlere ne ad verilirdi?
Cevap: Kabenin duvarına asılan bu şiirlere MUALLAKAT denilirdi.

Soru 25:İslam dini Arabistan yarımadası dışına ilk kez nerede yayılmıştır.Ve Türkler ne zaman islamla karşılaşmışmıştır?
Cevap:İslam dini Arabistan dışına ilk kez iran’da yayılmıştır. Dolayısıyla Türkler de iranda gördükleri İslam diniyle ilk defa tanışmışlardır. Karahanlı hükümdarı satuk buğra hanım islamı kabulüyle türk illerinde islam dini kitleler halinde yayılmaya başlamıştır.

NOT: Türk islam edebiyatının milli karakter ve uslübu ortak islam kültürü ve medeniyetinin karakteri ve üslubuyla mezceden edebi eserleri içerdiği söylenebilir.

Soru 26:Türk İslam Edebiyatı hangi dönemle başlar,ilk eserlerini hangi dönemde verir,bu dönem hangi eserle başlar?
Cevap:Türk-İslam Edebiyatı karahanlılar döneminde ilk ürünlerini vermiştir.Türk-islam Edebiyatı: islamlaşma sonrası edebi hayatı ifade eder.Yusuf Has hascibin kutadgu bilig eseriyle başlamıştır bu dönem.

Soru 27:Türk İslam Edebiyatı’nın gelişim sırası nasıldır?
Cevap: Türk-İslam Edebiyatı karahanlılar döneminde ilk ürünlerini vermiş, selçuklular döneminde gelişmiş osmanlılar döneminde klasikleşmiştir.

Soru 28:Tanzimat dönemini açıklayınız?
Cevap:Tanzimat: III.selim döneminden itibaren bir devlet politikası olarak uygulanmaya konan ISLAHAT HAREKETLERİNİN neticesi olarak hayata geçirilen modernleşme ve yenilenme döneminin adıdır. 1839'da gülhane hatt-ı şerifin okunmasıyla başlayan bu süreç bir kısım sosyal ve kültürel gelişmeleri içerir.

Soru 29: Tanzimatla birlikte batı kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı kaç koldan gelişme gösterir.açıklayınız?
Cevap: Batı kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı 2 koldan gelişme gösterir. a)Devam eden klasik edebiyat
b)Yeni edebiyat

Soru 30:Devam eden klasik edebiyatı ve yeni edebiyatı kısaca açıklayınız?
Cevap: Devam eden yeni edebiyat;Kullanılagelen biçim, form ve zihniyetle eserler telif eden şair ve yazarların var olduğu bir gerçektir.hatta bu şairlerin biraraya gelerek encümen-i şuara adıyla bir topluluk oluşturdukları da bilinmektedir.
Yeni edebiyat;Klasik edebiyatın aksine daha çok nesre dayanan, tiyatro makale fıkra hikaye gibi yeni edebi türlerle birlikte dindışı temalara öncelik veren bir sanat anlayışıını ifade eder.

Soru 31:Türk islam edebiyatı içinde yazılan eserler kaç gruba ayrılır açıklayınız?
Cevap: Türk islam edebiyatı içinde yazılan eserleri 2 grupta ele almak mümkündür.
a) dini-tasavvufi bilgiyi duyguyu düşünceyi öğretmek amacıyla yazılan eserler &-okuyucuda edebi bir zevk ve heyecan oluşturan eserler.(Hilye,mevlid,na’t,münacaat,tevhid ve hikemi tarz şiirlerdir
&-Edebi zevk ve heyecandan ziyade öğretici olan eserler.( menasik-i hac,ilmihal kitapları,tarikat-nameler ve bazı mesnevileri gösretebiliriz.
b)Dini-tasavvufi verilerden yararlanan edebi eserler

Soru 32: Türk-islam edebiyatı kavramının kaç boyutu vardır.Bunlar nelerdir?
Cevap: Türk-islam edebiyatı kavramının 2 boyutu vardır.
a)Birincisi bu alanda ortaya çıkan edebi esreleri
b)İkincisi ise,bu edebi eserleri inceleyen edebiyat bilimini ifade eder.

Soru 33: Türk-islam edebiyatı içerisindeki edebi eserlerin bilimlerle ilişkileri kaç açıdan izahedilir.bunlar nelerdir?
Cevap: Türk-islam edebiyatı içerisindeki edebi eserlerin bilimlerle ilişkileri 2 açıdan izah edilir.
a)Sanatkar dönemin ilimlerini, edebi form içerisinde manzum ve mensur telif etmiştir.
b)Sanatkar dönemin ilim ve bilim anlayışından yararlanmış ve bunların kavramlarını estetik değere dönüştürerek kullanmıştır.

Soru 34:Sanatkarın tercüme iktibas ve telmih gibi sanatkarla müracaat ettiği temel kaynaklar nelerdir?
Cevap:Kuran ve hadisler’dir

Soru 35:Türk-islam edebiyatının eserlerini kaç bölümde ele almak mümkündür. Bunlar nelerdir yazınız?
Cevap:Türk-islam edebiyatının eserlerini 4 bölümde ele almak mümkündür. bunlar:
a)İslam inancının düşüncesinin ve değerlerinin anlaşılmasını ve öğrenilmesini sağlayan eserler.
b)İslam inancını, düşüncesini ve değerlerini yayma(tebliğ) niyetiyle yazılan eserlerdir.
c)Sadece sanatı önceleyen ancak kullandığı dil sembol ve manzumlarla islam dinine ilginin oluşmasını sağlayan eserler.
d)Herhangi bir dini sembol ve mazmundan yararlanmayan sadece estetik değerleri öne çıkartan eserler.

Soru 36: Atabetü'l hakayık kitabının içeriği nedir?yazarı kimdir?
Cevap: Atabetü'l hakayık ahlak ve değerler kitabıdır.Yazarı Edip Ahmed Yükneki
Soru 37:Dini-tasavvufi edebiyatın ilk temsilcisi olarak görülen kimdir?Hikmet şirleri neyi amaçlayan manzumelerdir?
Cevap:Dini-tasavvufi edebiyatın ilk temsilcisi olarak görülen hoca ahmet yesevinin hikmet adını verdiği şiirleri dini ve tasavvuf yolunu öğretmyi amaçlayan manzumelerdir.

Soru 38:Hikmet geleneği kiminle birlikte yeni bir tarza bürünmüştür?
Cevap: Hikmet geleneği yunus emrenin sehl-i mümteni uslubuyla söylediği şiirlerle yeni bir tarza bürünmüştür.

Soru 39:İslam ahlak ve değerlerini aktaran eserler hangi eserlerdir?
Cevap: -dede korkut hikayeleri
-hz.ali cenknameleri
-hamzanameler
-battal-nameler
-fetüvvetnameler
-menakıbnameler
-sohbetnameler

Soru 40:Dini-tasavvufi düşünceyi geliştiren eserler hangileridir?
Cevap: -mevlana-mesnevi
-aşık paşanın garibnamesi
-süleyman çelebinin vesiletü'n-necat
-yazıcızade muhammed bicani muhammediye
-eşrefoğlu rumi'nin : müzekki'n nüfus

Soru 41:Sanat ve estetik özellikleri öne çıkan eserler hangileridir?
Cevap: -leyla vü mecnun
-mantıkü't-tayr
-gül ü bülbül
-şem ü pervane
-bülbülname
-hüsn-ü aşk

Soru 42:Doğrudan islamı yayma gayesiyle hikmetler yazan kimdir?
Cevap: Hakim Süleyman Ata’dır.

alıntıdır.