TÜRKİYE'DE RÜZGÂRLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER
Yeryüzünü şekillendiren etkenlerden birisi de rüzgârlardır. Rüzgârların yeryüzünün şeklini değiştirebilmesi, yarı kurak bir iklimin varlığına, bitki örtüsünün çok az ve seyrek oluşu ile hızına bağlıdır. Bunların yanı sıra kayaların fiziksel parçalanma sonucunda daha küçük boyutlu toz, kum, çakıl gibi gevşek unsurlardan oluşan maddelere dönüşmüş olmalıdır. Aynı zamanda zeminin kuru ve gevşek unsurlarının birbirlerine tutturulmamış olması da gerekir. Rüzgâr bu gevşek maddeleri havalandırarak taşır. Taşıdığı maddeleri sert yüzeylere çarparak aşındırır ve gücünün azaldığı ya da bittiği yerde biriktirir. Rüzgârlar; ülkemizdeki yarı kurak, delta ve alçak kıyı alanlarında çeşitli şekiller oluşturmuştur. Yıllık ortalama 100 mm'nin altında yağışa sahip kurak alanlara çöl denir.
Çöller, rüzgârın aşındırma ve biriktirmede egemen olduğu alanlardır. Ülkemizde çöl özelliği gösteren böyle bir alan yoktur. Ancak yarı kurak koşulların hüküm sürdüğü ve bitki örtüsünden yoksun ya da tahrip edilmiş alanlar vardır. İç Anadolu Bölgesi'nde Tuz Gölü güneyindeki Karapınar çevresinde, Kayseri'ye bağlı Develi-Sultansazlığı'nda, Batı Anadolu'da Akhisar ve Akselendi ovasında, Doğu Anadolu'da İğdır Ovası'nda yalnızca rüzgârın biriktirme şekillerinden olan kumullar bulunurlar. Sultansazlığı dışında kalan yerler tarım alanlarıdır. Bu tarım alanlarında setleme ve otlama-ağaçlandırma yapılarak kumul aşındırması ve ilerlemesi engellenmiştir.
Ülkemizdeki kara kumullarının yanı sıra, alçak kıyılarımızdaki plâj ve deltalarda kıyı kumullarına rastlanır. Bunlar; İğneada, Kumköy (Kilyos), Şile, Ketken sahilleri, Sakarya nehri ağzı-Karasu arası, Sinop'ta Sarıkum, Karabiga-Gönen deltası arası, Karacabey kuzeyinde Kocasu deltası, Kızılırmak deltası, Yeşilırmak deltası, İzmir'de Çeşme ve Ala-çatı plajları, Antalya çevresindeki kıyılarda, Göksu deltası, Çukurova deltası kıyılarında görülür. Kıyılarımızdaki kumsallarda dalga ve akıntıların taşıyıp getirmiş olduğu kumlar, rüzgârlar tarafından kıyı bölgesinden içerilere doğru taşınarak kumul sırtları ve tepeleri oluşturmuştur. Bunlardan hareketli kumulların üzeri genelde çıplak, hareketsiz, sabit kalan ölü kumulların üzeri ise kum sazları ve otlarla kaplıdır.
alıntı