[MERVE DEMİR]

Cinayet

CİNÂYET

Adam öldürme, cana kıyma. Kelime olarak meyveyi ağaçtan toplamak anlamındadır. Sonradan, insanların yapmış oldukları herhangi kötü bir davranışa isim olmuştur. Buna göre cinayet "cezayı gerektiren suç" demektir. İnsanların canlarına, organlarına, mallarına, ırzlarına taalluk eden herhangi yasak bir hareket cinayettir. Mallara karşı işlenen cinayetlere gasb, hırsızlık, yağma ve itlaf gibi isimler verilir.
İslâm hukukunda terim olarak cinayet, insanın nefsine veya organlarına yönelik yasak bir fiil demektir. Diğer bir tarif ile cinayet; kısas veya tazminatı gerektirecek şekilde insanın nefsi veya bedeni hakkında vaki olan tecavüzdür.
Tariften de anlaşılacağı gibi, cinayetler başlıca iki kısma ayrılır. Birisi suçsuz bir kimsenin haksız yere canına kasdetmek, diğeri ise kişinin bir uzvunu yaralamak veya azasını kesmek gibi haksız yere yapılan tecavüzdür.
İslâm hukukunda adam öldürme* (katl) cinayeti beş kısma ayrılmıştır:
1-Kasden öldürme: Ateşli silâh veya silâh yerine geçen yaralayıcı kılıç, bıçak ve balta gibi şeylerle vurup öldürmektir. Böyle bir suçu işleyen hem büyük günah işlemiş olur ve hem de kısas cezasına çarptırılır. Kur'an-ı Kerîm'de: "Kim bir mümini kasden öldürürse cezası, içinde temelli kalacağı Cehennem'dir. Allah ona gazabetmiş, lânetlemiş ve ona büyük bir azap hazırlamıştır. " (en-Nisâ, 4/93) " Ey iman edenler! (kasden) öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı. " (el-Bakara, 2/178) buyurulur. Kasden öldürmede kefâret cezası yoktur. Katil yakınını öldürmüşse mirastan mahrum olur.
2-Kasde benzeyen öldürme: Taş, sopa ve benzeri silâh olmayan şeylerle kasden vurup öldürmektir. Böyle bir cinayeti işleyen de günahkâr olur. Kefaret öder ve ağır diyet cezası verir. Mirastan mahrum olur.
3- Hata yoluyla öldürme: Hata; kasıtta hata ve fiilde hata olmak üzere iki kısma ayrılır. Av hayvanı diye insana silâh atmak kasıtta hata: başka bir hedefe atılan silâhın insana isabet etmesi de fiilde hatadır. Böyle bir cinayet işleyen günahkâr olmaz. Kendisine kefaret gerekir. Diyet ödemesi gerekmez. Yalnız mirastan mahrum olur.
4- Hata yerine geçen öldürme: İnsanın uyku esnasında sağa sola dönmesi ile yanındakini öldürmesi bu tür bir cinayettir. Bu da hata yoluyla öldürme gibidir. Aynı hükümler burada da geçerlidir.
5- Sebep olarak öldürme: Bu, çeşitli şekillerde bir başkasının ölümüne sebep olmaktır. Meselâ birinin kendi mülkü olmayan bir yere kuyu kazıp oraya bir başkasının düşerek ölmesi gibi. Böyle bir cinayetten dolayı sadece diyet gerekir (Ö. N. Bilmen, Istılâhât-ı Fıkhıyye Kamusu, III,10).
Hac veya umre için ihrama girmiş olan kimseler için yapılması yasak olan şeylere de cinayet denir ki cinayetin büyüklük veya küçüklük durumuna göre birtakım cezalar gerekir. Kurban kesmek, sadaka vermek gibi. (Ayrıca bk. Adam Öldürme).
Durak PUSMAZ