[MERVE DEMİR]

Edeb Mahalli

EDEB MAHALLİ

İslâm hükümlerine göre kadın ve erkeğin örtülmesi zorunlu yerleri. Avret mahalli de denir. Kur'an buyruğunca her müslüman edeb mahâllini örterek gizlemekle yükümlüdür. Bununla birlikte kişinin başkasının edeb mâhalline bakması dâ haramdır. İslâm, bu hükümleriyle toplumsal bozuluşun en büyük etkenlerinden birisi olan fuhuşa açılan kapıları kapatmış; insanın, özellikle kâdının onurunu güvence altına almıştır.
Edeb mahallinin örtülmesi (setr-i avret) kuralı, insan ve toplum gerçeğine ters düşen baskıcı bir tutumun ürünü değil, insan yaratılışına uygun bir yönlendirme, insanın ve toplumun korunması doğrultusunda getirilen bir önlemdir. Edeb ve hâyâ duygularının yitirildiği modern toplumların içine düştükleri ahlâki bunalım ve açmazlar, örtünme kuralının önemini ve yerindeliğini yeterince ortaya koymaktadır. Kur'an, Şeytan'ın iğvasına kapılan Hz. Adem ve Havva'nın kuralları çiğneyerek Allah'ın korunmasından uzak düştüklerinde edeb yerlerinin açıldığının bilincine vardıklarını, pişmanlık ve utançla örtünmeye çalıştıklarını anlatır (el-A'râf, 7/20-23). Örtünme, bu doğal güdü ve korunmanın bir sonucudur. Buna karşılık Şeytan ve işbirlikçileri, insanı saptırmak amacıyla bu kurala karşı savaş açmışlardır.
Edeb mahalli, insanın kadın ya da erkek oluşuna, karşısında yeralan insanın niteliğine göre değişir. İslâm hukukçularına göre erkeğin edeb mahalli, göbek ile dizkapağı arasıdır. Müslüman kadının müslüman kadına karşı edeb mahalli de yine göbek ile dizkapağı arasıdır. Kadının erkeğe karşı edeb mahalli, Hanefi, Mâlikî ve İsnaşeriye ekollerine göre yüz ve elleri dışında bütün vücududur. Şafii ve Hanbeli ekollerine göre ise kadının bütün vücudu istisnasız edeb mahallidir.
Müslüman kadınların köleler ile müslüman olmayan kadınlar karşısındaki durumu da fıkıh ekollerine göre değişiklik göstermektedir. Hanefi, Hanbeli ve İsnaaşeriye hukukçularına göre müslüman kadınlar için köleler de diğer yabancı erkekler gibidir. Bu nedenle müslüman kadın köleler karşısında da tam tesettüre riayet etmesi gerekir. Şafii ve Maliki hukukçularına göre ise kölelerin hanımlarının ziynetlerini görmesinde bir sakınca yoktur. Selefe göre müslüman kadın için müslüman olmayan kadınlar da erkekler hükmündedir. Buna karşılık er-Râzî gibi bazı bilginler müslüman olmayan kadınlarla müslüman kadınlar arasında bir fark kabul etmemektedirler. Mevdûdî gibi bazı çağdaş bilginler ise selefin görüşünü tercih etmektedirler.
Edeb mahallinin örtülmesi namazın da temel şartlarındandır. Edeb mahalli tam olarak örtülmeden namaz kılınamaz. Edeb mahallini örtse de, vücudun içini gösterecek nitelikteki giysiler namazı bozar, Namaz kılınırken herhangi bir nedenle edeb mahallinin dörtte bir bölümünün açılması durumunda namaz bozulur. (Konunun ayrıntıları için ayrıca Avret, Tesettür ve Hicab maddelerine bakınız).
Ahmed ÖZALP