[YOLCUYUM]

Risâle-i Nur'da Ramazan ve Oruç

[CENTER]Risâle-iNur'da Ramazan ayı ve bu ayda tutulan orucun şeair-i İslâmiye'nin enazamlarından olduğu belirtilmekted ir. Bediüzzaman'ın şeair-i İslâm'ınen büyüklerinden şeklinde nitelendirdiği Ramazan ve oruç gözdenkaçırılamayacak bir şekilde sosyal hayata damgasını vurmaktadır.Ramazan ayı, oruç ve Ramazan ayı boyunca yerine getirilen ibadetlerinşeair-i İslâmiye'ye dahil edilmesi bu ayın ve oruç sembolik ve simgeselanlatım gücüne de sahiptirler. Ramazan ayının toplumsal hayat içinde negibi etkileri bulunduğunu anlayabilmek için modern hayatın ve popüleryaşam tarzının Ramazan ayındaki manevi atmosfer ile kıyaslamasınabakmak gerekmektedir.

Öncelikle Bediüzzaman, "şükür" ibadetini varlığın en temelgereklerinden birisi olarak görmektedir. Bu yüzden Bediüzzaman Ramazanayının ve orucun şükre vasıta oluşu, nefsi terbiye edişi, sosyal veekonomik hayatta diğergamlık gibi duyguları pekiştirici yönüne dikkatçekmektedir. İnsanın yeme, içme gibi bedene ait en temel gereksinimlerine Ramazan ayıyla birlikte iradi bir sınırlama getirmesi öncelikleinsanın yüzleşmiş olduğu kâinatın "ni'met-i İlâhîye" ile dolu olduğunuhatırlatmaktadır. Bediüzzaman gaflet perdesi altında unutulan bumananın oruç ibadetiyle ihtar edildiğini belirtmektedir . Bu yönüylebakıldığı zaman karmaşık ilişkiler bütünü olan sosyal ve ekonomik hayatiçinde orucun insanları şükre sevk eden bir ibadet, İlâhî bir terbiyeolduğu muhakkaktır. En zaruri gereksinimleri n imsak ve iftarvakitleriyle sınırlandırılması, bu vakitler arasında İlâhî biryasaklama getirilmesi, insanı, madden ve manen şükre sevk etmekte vegünlük hayatını bu İlâhî emre göre ayarlamasını netice vermektedir.

Bediüzzaman, Ramazan ayı boyunca Müslümanların aynı duyarlılıkla vekurallarla kendilerini sınırlamalarının, orucu bireysel bir ibadetalanına hapsetmeyip, doğrudan tüm Müslümanların yerine getirdiği küllibir ibadete dönüştürdüğünü söyler.

Ramazan ayının ve orucun bu özelliğine bakıldığı zaman Bediüzzaman'ınRamazan ayını ve orucu niçin şeair-i İslâmiye içinde ifade ettiğinianlamak mümkündür. Her şeyden önce Ramazan ayında Müslümanların -illaaynı yörede olması şart değil- bir bütün olarak yerine getirdiklerioruç, teravih namazı gibi ibadetler Müslümanların cemaatler halindeYaratıcıya yönelmesine vesile olmakta ve bu zaman dilimine Allah'ınemir ve yasakları doğrultusunda bir mana kazandırmaktadır. Cemaatlerhalinde yerine getirilen ibadetlerle hem toplumsal hayatta temsilfonksiyonu icra edilmekte, hem de Müslümanların birlik ve beraberliğisergilenmekted ir. Ramazanın ve orucun bu simgesel anlatım gücügözönüne alındığı takdirde meşru dairede yapılan Ramazaneğlencelerinin, etkinliklerin ve diğer kültürel faaliyetlerin İslâm'ıve Allah'ın emir ve yasaklarını hatırlattığı muhakkaktır. Helâl haramdengesini gözeten kültürel etkinliklerin toplumsal hayatta Ramazanayının ihtar edici, şükre sevkedici, sosyal ve ekonomik eşitsizliklerivasata çekici işlevini sergileyecek niteliğe kavuşturulması, bu ayın veoruç ibadetinin ruhuna uygun şekilde yerine getirilmesinisağlayacaktır. Ramazanın ruhuna uygun olarak yapılan eğlenceler, kendiniteliklerinde n ziyade, Ramazan ayının özelliklerini hatırlatacakşekilde yapıldığı müddetçe Ramazan İslâm'ın en büyük simgelerindenbirisi olacaktır.

Bediüzzaman orucun vermiş olduğu açlık hissinin vicdanda arınmaya vekemalata neden olabileceğini belirtmektedir . Şüphesiz Bediüzzaman'ınbu tespiti oruçlu bir insanın sık sık nefis muhasebesi yapmasınıistemesinden de kaynaklanmakta dır. Açlık hissinin nefis muhasebesi vezihni egzersizle bir araya geldiği zaman insanların yeryüzü sofrasındabaşıboş olmadığını, tam aksine muhatap olunan bütün nimetlerinarkasında bir Yaratıcının olduğunu hatırlattığını belirten Bediüzzaman,ekonomik statüsü ne olursa olsun herkesin açlık vasıtasıyla "şükür"neticesine ulaşabileceğini belirtmektedir . Ancak zengin insanlarınaçlık hissi çekmediğinden ötürü bu neticeye ulaşmasını engelleyebilecek sosyal ve ekonomik sebeplerin olduğunu belirtir. Orucun ise zenginve fakiri eşit seviyeye getirerek hem nefsi kemalata hem de zenginifakirin halini düşünmeye yönelttiğini ifade eder. Oruç bu yönüyledeğerlendirildiğinde ve bu anlamlarla ifa edildiğinde tüketim ahlâkının"şükür" ve "sadaka" ölçülerine uygun şekillenmesini de neticeverebilecektir .

Bediüzzaman'ın oruç ibadetinde dikkat çektiği bir diğer nokta orucunahlâk anlayışında yaptığı köklü değişikliklerdir. İnsanınyaratılışından kaynaklanan sınırsız özgürlük, her istediğini yapma, hertürlü sınırlama altına girmekten kaçınma gibi olguların ahlâkidejenerasyona da neden olabileceğini belirtir. Hz. Peygamber'insünnetinden anlaşıldığı gibi İslâm beşeri özelliklerin mana ve amacınauygun kullanılmasını, yani yok edilmeyip istikametinin düzeltilmesiniöngörmektedir. Orucun beraberinde getirdiği çile, açlık, susuzluk gibihislerin insanı bir Yaratıcının mülkünde olduğunu hatırlatmaktadır. Entemel ihtiyaçlar bile izin olmadan yerine getirilmemekte ve bu dainsanı şükre, sabra ve nefis muhasebesine itmektedir. AncakBediüzzaman'ın anlattığı orucun şuur ve akılla bir arada yerinegetirildiği zaman bu sayılan neticeleri vereceği belirtilmelidi r. Oruçher ne kadar zihni faaliyetleri yavaşlatsa, bedeni güçsüz düşürmüş olsada, yapılacak bir nefis muhasebesi bu sayılanların bireysel vicdanda vesosyal hayatın içinde nasıl yer aldığı kolaylıkla anlaşılabilecektir.Bediüzzaman'ın orucu özellikle nefis muhakemesine atıf yaparak işlemesive orucun kişinin vicdanında yaptığı etkileri ön plana çıkarması,orucun hem kişisel ahlâkla, hem de sosyal ahlâkla ilişkili olduğunugöstermektedir. Kişisel ahlâkla ilişkilidir çünkü, oruç İslâmiyet'egöre en temel şartlardan birisi olan "şükür"e sevk eder. Sosyal ahlâklailişkilidir çünkü, oruç zengini fakirin yardımına itecek bedeni vemanevi unsurları bünyesinde taşıdığı ve ayrıca zekat müessesiyleRamazan'ın manasını tamamladığı için diğergamlık duygusunugüçlendirmekte ve sosyal yardım anlayışını diriltmektedir .

Modern hayatın sosyo-kültürel ve ekonomik şartları, beraberinde yenibir yaşam tarzı da getirmiştir. Bu yüzden tüketim ahlâkı, eğlencekültürü, beden terbiyesi gibi alanlarda popülerliğin etkisi artmakta veinsanlar ister istemez popüler kültürün etkisi altına girmektedirler .Modernliğin eskiyi reddedip kendi kurallarını koyduğu bir toplumuntüketim ahlâkı incelendiği zaman, dini hükümler dışında bu ahlâkısınırlayan bir anlayışın olmadığı kolaylıkla görülebilecektir. Süreklideğişen sosyal ve ekonomik şartlar insanları daha fazla, bedenin kölesihaline getirmektedir. Üstelik bu ilişki, insanı hem bedeninin kölesihem de efendisi haline getirerek ne olduğu belli olmayan bir tüketim vebeden anlayışı ortaya çıkarmıştır. Modern hayatın inkâr edilemeyeceközelliklerinden birisidir bedenin her istediğini yerine getirmek,sürekli tüketmek ve bu faaliyetleri kişisel menfaat üzerine kurmak.Ramazan ayıyla birlikte tutulan oruç ise bu yerleşik ve zorlayıcıkalıpları fazlasıyla reddetmektedir . Öncelikle yeme-içme belli biradaba kavuşturulmakta, insanlar ancak belli vakitlerde yiyebilmektedir. Bu, orucun ilk etkisidir. Bunun dışında oruç Bediüzzaman'ın ısrarlaifade ettiği gibi nefis terbiyesi ve muhakemesiyle birlikte yerinegetirildiği takdirde insanı şükre ve güzel ahlâka sevk etmektedir. Yemeve içme alışkanlıklarının, tüketim kültürünün insanın varlık ve ahlâkanlayışından bağımsız olmadığı kesindir. Oruç ibadeti de tüketim veyeme-içme ahlâkına getirmiş olduğu sınırlamalarla nefsi terbiye edenİlâhî terbiye metodudur. En bayağı ve rutin görünen bedeni ihtiyaçlarakoyulan bir sınırlama ile insan ahlâkında arınmaya neden olan oruç,bedeninin kölesi olan, helal ve haram dengesini yitiren, tüketimahlâkını menfaat üzerine kuran bireyin ve toplumun kurtuluşreçetesidir.

Hz. Peygamber'in hadis-i şerifinde belirttiği gibi: "Oruç, birinizinsavaştan koruyucu kalkanı gibi Cehennem ateşinden koruyucu birkalkandır."