Tek parti zulmünden saklanan Kur'anlar bulundu
Dine ait her şeyin yasaklandığı tek parti döneminin zulmü Diyarbakır Silvan’da gün yüzüne çıktı.
İsmail Avcı'nın haberi:
Badıka bölgesindeki bir mağarada o dönemde saklanan onlarca Kur’an-ı Kerim, elifba ve mevlit metinleri bulundu. Sevim Çiçekli (95), gençliğinde Kur’anları mağarada sakladıklarını, tarlaya gömdüklerini gözyaşlarıyla anlattı.
Tek parti döneminde, Türkiye’de Kur’an’ın öğrenilmesi ve okunması 24 yıl boyunca yasaklandı. Mevlit ve Arapça ezan okuyanlar hapse gönderildi. 1936 yılında çıkarılan bir kanunla yüzlerce cami satıldı, binlerce medrese kapatıldı. Ülkenin adeta açık bir cezaevine dönüştürülmesine şahit olanlar, yaşadıklarını birçok kez anlattı. Ancak bu zulüm, Diyarbakır’ın Silvan ilçesine bağlı Badıka bölgesinde gün yüzüne çıktı. Çobanlar bir mağaranın içine gömülmüş onlarca Kur’an-ı Kerim, elifba ve mevlit buldu. Köylülerin, evlerindeki Arapça yazılı her şeyi torbalara doldurarak mağaraya sakladığı anlaşıldı. O dönemde genç bir kız olan 95 yaşındaki Sevim Çiçekli, yasaklı yılları anlatırken gözyaşlarına boğuluyor: “Her gün köylerimizi basıyorlardı. Köyde Hacı Muhammed adında bir âlim vardı. Köylülerden Kur’anları götürüp saklamalarını istedi. Herkes evine yakın mağarada sakladı. Bazıları da tarlasına gömdü.”
Diyarbakır’ın Silvan ilçesindeki Badıka bölgesindeki bir mağarada yasaklı olduğu dönemde saklanan onlarca Kur’an-ı Kerim, mevlit metinleri ve Arapça kitaplar bulundu. Silvan’a 25 kilometre mesafedeki dağlık alanında yer alan mağaraya saklanan kitaplar, bölgede çobanlık yapan vatandaşlar tarafından fark edildi. Yarım saat dağlık ve çalılık alandan yürüdükten sonra dik bir kayanın altından mağaraya sürünerek girilebiliyor. Kur’an, elifba, mevlit ve ilmihal gibi onlarca Arapça kitap, duvarların arasına bırakılmış. Büyük kısmı çürüyen kitapları bulan çobanlar sağlam durumdakileri poşetlere koyup kayaların üstüne çıkarmış. Mağaranın derinliklerinde bulunan ve dış etkenlerden korunan bazı kitapların iç sayfaları hâlâ sağlam. Mağarada Kur’an’ın yanı sıra Mela Huseynê Batê’nin Kürtçe mevlidi, Şafii İlmihali ve elifbalar bulunuyor.
Boşat köyünde ikamet eden yaşlılar, mağaradaki Kur’an-ı Kerim’lerin yasaklı yıllardan kaldığını söylüyor. İki gözlü evde tek başına yaşayan 95 yaşındaki Sevim Çiçekli, yaşadıkları zulmü anlatırken gözleri doluyor. O dönemde genç bir kız olduğunu belirten Çiçekli, köydeki yaşlıların büyük sıkıntı çektiğini dile getiriyor: “Jandarma köye geldiğinde Kur’an’ı saklardık. En büyük sıkıntıyı Şeyh Sait Efendi olayından sonra yaşadık. Jandarma her gün köylerimizi basıyordu. Dedemin, amcamın sarıklarını parçaladılar. O dönemde köyde Hacı Muhammed adında bir âlim vardı. Köy halkına Kur’an’ları götürüp saklamalarını istedi. Herkes evine yakın mağarada sakladı. Bazıları tarlasını kazıp gömdü.”
Mehmet Emin Taş (85) da yasaklı dönemde ‘inançlarından’ dolayı büyük sıkıntı çektiklerini dile getiriyor. Taş, “Jandarmalar köye atlarla geldiği zaman titriyorduk. Bizi dövmek için delil arıyorlardı. Sebep ya dini bir kitaptı ya da Kur’an’dı. Yöresel kıyafetimiz olan puşileri takan amcaların çok dayak yediğine şahit oldum. Köyümüzdeki medresede 20 yıl müderrislik yapan Nezir hoca vardı. Fırsatını bulduğu zaman hemen Arapça ezan okurdu. Bunun haberini alan jandarma köye gelip Nezir hocayı halkın gözü önünde dövdü.” diyor. Köy ahalisinden Ramazan Sever ise rahmetli babası Mehmet Şerif Sever’in, evdeki bütün dini kitapları mağaraya sakladığını, fırsat buldukça özellikle perşembe akşamları mağaraya gidip okuduğunu söylüyor.
ARAPÇA EZAN İÇİN PARMAĞINI KESTİLER
Bölgedeki diğer bir köy olan Zilan’da (Yeni Çağlar) ikamet eden Sıddık Çakan (98) bölgenin büyük âlimlerinden Mela Ali Zîlanî’nin köyünde yasaklı dönemde bir medrese âliminin Arapça ezan okuduğu için yaşadıklarını şöyle dile getiriyor: “Askerler Arapça ezan okudu diye hocanın sol elinin işaret parmağını kesti. ‘Sen o parmağını kulağına dayayıp ezan okudun.’ dediler. 1980 darbesinden sonra da referanduma ‘hayır’ dediğimiz için günlerce işkence gördük. Annem Kur’an okuyacağı zaman beni dama çıkartır nöbetçi olarak bırakırdı. Köyde medrese vardı. Âlimlerin sarıklarını toplayıp yolun üzerinde ateşe verdiler. Sonra âlimlerin sakallarını yoldular. Evlerini arayıp Kur’an’ları topluyorlardı. Köylüler Kur’an’ları çevredeki mağaralara, büyük taşların altına saklıyordu.”
Ünal köyünde (Mameka) ikamet eden 105 yaşındaki Mehmet Ali Aslan ise tanık olduğu dönemi şöyle anlatıyor: “Diyarbakır’da bütün camileri kapatmışlardı, Arapça ezan okunmuyordu. Birkaç tanesinde Türkçe ezan okutuluyordu ama biz anlamıyorduk. Çünkü Türkçe bilmiyorduk. Adnan Menderes iktidara geldi, biraz rahatlama oldu.”
Kürtçe Mevlit ve Şafii İlmihali de çıktı
Silvan’a 25 km mesafedeki dağlık alanda yer alan mağaraya saklanan kitaplar, çobanlar tarafından fark edildi. Yarım saat dağlık ve çalılık alandan yürüdükten sonra dik bir kayanın altından mağaraya sürünerek girilebiliyor. Kur’an, elifba, Mela Huseynê Batê’nin Kürtçe mevlidi ve Şafii ilmihali gibi onlarca Arapça kitap, duvarların arasına bırakılmış. Büyük kısmı çürüyen kitapları bulan çobanlar, sağlam durumdakileri poşetlere koyup kayaların üstüne çıkarmış. Bazı kitapların iç sayfaları hâlâ sağlam.
Cuntaya karşı diye babamın sakalını yoldular
Diyarbakır’da din görevlisi olarak çalışan Silvanlı Mele Ali Zîlanî’nin oğlu Abdulvasi Yaz, yüzlerce talebe yetiştiren babasının hem tek partili dönemde hem de 1980 darbesinde zulüm gördüğünü dile getiriyor. 1980 darbesinden sonra yapılan referanduma ‘hayır’ dedikleri için sürekli baskı gördüklerini ifade eden Yaz, “Babam bölgenin büyük âlimlerindendi. O dönem cuntaya karşı dik durdu ve darbe anayasasına evet demedi. Bunun için gözaltına aldılar, sakallarını yoldular. Eğitim gördüğümüz medreseye sürekli asker gelir, suç delili yani dini kitap ararlardı. Benim Kur’an ayetlerinden oluşan bir risalem vardı. O dönemde Silvan’da bir dükkana saklamıştım. 1995 yılında o risaleyi çıkardım, şu an görev yaptığım camide çoğu zaman hutbede okuyorum.” diye konuştu
alıntıdır