[Medineweb]

Din Bilimleri-Ünite8: Yaygın Din Eğitimi

DİN BİLİMLERİ

ÜNİTE 8: YAYGIN DİN EĞİTİMİ

1. YAYGIN DİN EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Yaygın eğitim faaliyetleri,eğitim yerleri:Yaygın din eğitiminin tarihi ilk insanla beraber başlar. İlk insan aynı zamanda ilk peygamberdir. Daha sonra gelen peygamberler de gönderildikleri toplumlara Allah’ın öğütlerini yaygın eğitim faaliyeti olarak iletmişlerdir. Hz. Muhammed’in İslam dinini tebliği de bir yaygın eğitim faaliyeti olarak başlamıştır. Hz. Muhammed Allah’tan aldığı vahiyleri, kendisine inananlara yaygın eğitim yoluyla aktarıyordu. İnananlar öğrenirken aynı zamanda öğretiyorlardı. Hz. Muhammed ve arkadaşları, inananları, İslam öğretisine uygun olarak her vesileyle eğitmeye çalışıyorlardı. Örneğin, İslam’ın başlangıcında, evlerde sohbetler, Suffa’da, mescitte hutbe ve vaazlarla, daha uzakta olan topluluklara mektuplar veya İslam dinini öğretebilecek kişileri göndermek vb. yoluyla yaygın din eğitimi gerçekleşiyordu. Halifeler ve onlardan sonraki dönemlerde, yaygın din eğitiminin kapsamının daha da genişlediğini görmekteyiz. Cami ve mescitler yoluyla gerçekleştirilen hutbe ve vaazların yanı sıra özellikle sarayda, kitapçı dükkanlarında, bilginlerin evlerinde, ilim ve edep meclislerinde yaygın din eğitimi faaliyetleri devam ettirilmiştir.

Sistemli eğitim anlayışı :Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde yine cami ve mescitler ibadet dolayısıyla topluma dini-ahlaki ve nasihat verilen yerler olma özelliklerini devam ettirmişlerdir. Fakat onlar ayrıca, bir açık eğitim ve konferans yeri olma işlevlerini de devam ettirmişlerdir. Bu dönemlerde yaygın din eğitiminin, yaygın din eğitimi veren kurumların ortaya çıkışıyla birlikte daha sistemli bir şekilde verilmeye çalışıldığını görüyoruz. Örneğin, Selçuklu ve Osmanlılarda; Tekke, Zaviye ve Dergahlar, Vakıflar, Ahilik, Yaran sohbetleri ve sıra geceleri, Kütüphaneler, Sahaflar ve kitapçılar, Devlet adamları ve zenginlerin konakları, Bilginlerin, ediplerin evleri, Cer ve İrşad Heyetleri, Kahvehaneler, Orta oyunu ve Karagöz, Ev sohbetleri vb. bir çok etkinlik yaygın din eğitiminin en önemli vasıtaları arasında yer almaktadır. Cumhuriyet döneminde ise, özellikle son zamanlardaki özel kurum ve kuruluşlar vasıtasıyla gerçekleştirilmekte olanları bir tarafa bırakılacak olursa, yaygın din eğitimi, bu faaliyetleri yürütmek için kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir.

2. YAYGIN DİN EĞİTİMİNİN TANIMI
Yaygın din eğitiminin sistemleşmesi ve kurumlaşması oldukça yenidir. Bu nedenle, yapılan tanımlar genelde yaygın eğitim, yetişkin eğitimi, sürekli eğitim vb. kavramların tanımlarından hareket edilerek yapılmaktadır. Yaygın din eğitiminin adı geçen kavramların tanımlarından hareketle yapılmasının bir diğer nedeni de, yaygın din eğitiminin yaygın eğitim bir alt disiplini olarak görülmesinden ötürüdür.
Yani yaygın eğitim tanımının belirleyici özellikleri dikkate alınarak din eğitiminin amacıyla birleştirilmekte ve bir tanıma ulaşılmaya çalışılmaktadır. Yapılan tanımlardaki farklılık ise, daha çok yapanların din eğitimi kavramına yükledikleri anlamlarda farklılaşmaktadır. Yapılan tanımları kapsayıcı ve genel olarak kabul gören yaygın din eğitimi tanımı şudur: Yetişkinlere ve okul dışındakilere, örgün eğitim dışında ya da yanında din eğitimi ihtiyacında ve isteğinde olanlara, resmî ya da özel kurum ve kuruluşlarca,( her yaştan din eğitimi ihtiyacı duyanların ve özellikle de) yetişkinlerin dinî bilgilerini artırmak, dinî anlayışlarını geliştirerek hayatın dinî boyutunu yorumlamalarına yardımcı olmak amacıyla verilen planlı, amaçlı din eğitimidir. Bu tanım yaygın din eğitiminin pratik, yani uygulamaya dönük yönüne işaret etmektedir. Oysa bir alt bilim veya disiplin olarak da bir tanım gerekmektedir. Bu tanım ise şöyledir:

(Bilimsel yönü )Yaygın Din Eğitimi (Bilimi); :Yaygın din eğitiminin mahiyetini, alanını, amaçlarını, teori ve ilkelerini, metotlarını ve bu alandaki teorilerle uygulamalar arasındaki ilişkileri araştıran ve din eğitimi gerçekliğinin yetişkinlere ilişkin boyutunu bilimsel yöntemlerle inceleyerek betimlemeye, açıklamaya ve ulaşacağı kanıtlanmış sistematik bilgilerle genellemelere, teori ve ilkelere ulaşmaya çalışan bir disiplindir.

3. YAYGIN DİN EĞİTİMİNİN AMACI VE ÖNEMİ
Yaygın din eğitiminin amacını, tanımından da hareketle en genel anlamda aşağıdaki şekilde belirtmek mümkündür: Süreklilik ve işlevsellik ilkesine uygun olarak hayat boyu eğitim felsefesi çerçevesinde, yetişkinlere ve özellikle de ihtiyaç bildirenleri -ki bu gönüllülük prensibi çerçevesinde önemli bir avantajdır- uygun metotları ve iletişim imkanlarını kullanmak suretiyle; İslam dininin İnanç, ibadet ve ahlak esasları konusunda aydınlatmak; İslam Dini’nin değerlerini, insan hayatına anlam kazandıran unsurlardan biri olarak fark ettirmek; dinî bilgiler, duygular ve beceriler kazandırarak hayatın dinî boyutuyla başa çıkabilmelerinde yardımcı olmak; batıl inanç ve hurafelerden arındırarak onların, inanç, ibadet ve yaşantılarının sağlıklı bir şekilde yapılandırmalarına yardımcı olmak; ibadetlerini usulüne uygun olarak yerine getirmelerine yardımcı olmak; dinî ahlâkî problemlerinin çözümünde yardımda bulunmak, rehberlik ve dini danışmanlık yapmak ve öğrendiği değerlerden yardım alarak kendi çözümlerini üretebilmelerini sağlamak; İslam Dini’nin temel kaynağı, Kur’an-ı doğru ve usulüne uygun öğrenebilmelerini sağlamak ve Kur’an’ı mealinden okuma alışkanlığı kazanabilmelerini kazandırmaktır.

Din Eğitimi Bilimi’nin bir alt disiplini olarak yaygın din eğitiminin amacı ise, mahiyetini, alanını, amaçlarını, teori ve ilkelerini, metotlarını, bu alandaki teorilerle uygulamalar arasındaki ilişkileri araştırmak ve din eğitimi gerçekliğinin yetişkinlere ilişkin boyutunu bilimsel yöntemlerle inceleyerek betimlemeye, açıklamaya ve ulaşacağı kanıtlanmış sistematik bilgilerle genellemelere, teori ve ilkelere ulaşmaya çalışmaktır.

Yaygın din eğitiminin önemine gelince:(Dini kültür düzeyi: )İnsanın sürekli gelişen ve değişen sosyokültürel ve teknolojik şartlar konusunda dini hayatını sürekli canlı tutabilmesi, sürekli bir eğitimi gerekli kılmaktadır. Bu nedenle, ihtiyaç anında istekli olanlara, bu ihtiyaç ve isteklerinin yerine getirilmesi ve karşılanması doğrultusunda yaygın din eğitiminin düzenlenmesi önem kazanmaktadır. Yine Türkiye’de halkın dini kültür düzeyinin istenen düzeyde olmaması bazı problemlerin ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Bu nedenle, hedef kitlenin din ile ilgili bilgi düzeyenin yükseltilmesi hem yaşanan dinin sağlıklı olması hem de kişiler arası ilişkiler açısından önemlidir. Diğer taraftan dinin toplumsal bütünleşmeye, ahlaki gelişime, bireylerin birbirleriyle yardımlaşma ve dayanışmasına vb. önem vermesi açısından da yaygın din eğitimi önem kazanmaktadır.

Bilimsel verilerin önemi: Bir bilim olarak yaygın din eğitiminin önemi ise, yapılan bütün faaliyetlerin belli bir plan, program dahilinde yapılması, emek, zaman ve para kaybını önleyecektir. Bilimsel temellere dayandırılmış bir yaygın din eğitimi süreci, toplumun barış içerisinde yaşamasına da önemli katkılar sağlayacaktır. Bilimsel temellere oturtulmamış hiçbir eğitim faaliyetinin başarıya ulaşamayacağı kuralından hareketle, yaygın din eğitimi biliminin ortaya koyacağı bilimsel verilerin önemi açıktır.