Omu ilitam 4. ünite fıkıh usulu çalışma soruları
1. Kıyasın tanımı nedir?
Cevap: Kıyas, lügatte bir şeyi bir şeyle ölçmek, karşılaştırmak ve iki şeyi birbirine eşitlemek, Fıkıh usûlü ıstılahında ise kıyas, “bir meselenin Kitap, sünnet veya icma ile belirlenmiş olan hükmünü, aralarındaki ortak illet sebebiyle, hükmü bu kaynaklarda belirtilmemiş başka bir meseleye vermek”
2. Bir kıyas işleminde, hükmü Kitap, sünnet veya icma ile belirlenmiş ve kendisine kıyas yapılan meseleye......... denir .
Cevap: Asl, Makisun Aleyh(Kendisine kıyas edilen),Müşebbehun Bih (Kendisine benzetilen)
3. Bir kıyas işleminde, hükmü belirlenmemiş olup hükmü belirlenmişe benzetilen meseleye …. denir.
Cevap: Fer, Makis (Başkasına kıyas edilen), müşebbeh (başkasına benzetilen)
4. Bir kıyas işleminde, hükmün konmasına sebep olan ve iki olayın hükümde birleşmesini sağlayan ortak vasfa ne denir?
Cevap: İllet, Menat, Delil,sSebep, Bais, Vasful Cami’
5. Bir kıyas işleminde, Kitap, sünnet veya icma ile sabit olan hükme ne denir?
Cevap: Aslın Hükmü
6. Kıyas yoluyla belirlenen hükme ne denir?
Cevap: Fer’in hükmü
7. şarap ….
diğer alkollü içkiler …..
şarhoş edici olma (iskar) ……
şarabın haram olması ……..,
diğer içkilerin haram olması ……..
Yukarıdaki boşlukları sırasıyla uygun şekilde doldurunuz..
Cevap: Asl, Fer’, İllet, Aslın Hükmü, Fer’in Hükmü
8. Kıyası kaynak olarak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mutezile mezhebi âlimlerinden İbrahim en-Nazzâm, Zâhirîler, Hâricîler ve
İmâmiyye mezhebi mensupları
9. Kıyası kaynak olarak kabul eden alimlerin delilleri nelerdir?
Cevap: a-Kitap: “Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz, onu Allah’a ve Rasûle götürün.”
b-Sünnet: Hz. Muaz b. Cebelin Yemene kadı olarak gönderilme olayında bir olayla karşılaşınca “kitaba , sünnete bakar bulamazsam içtihad ederim olayı çözümsüz bırakmam demesine Resulüllahın tasdik edmesi.
c-Sahabe uygulamaları ve oluşan icma:Sahabilerin Hz. Ebubekiri Halife seçmede Resulullahın ona namaz kıldırtmasına kıyasla halife seçmeleri
d-Akli delil: Kitap ve sünnetin nassları sınırlıdır. Olaylar ise sınırsızdır. Sınırlı nasslarla sınırsız olaylara çözüm bulmak ancak kıyasla mümkündür.
10. Kıyası kaynak olarak kabul etmeyenlerin delilleri nelerdir?
Cevap: a-Kitap: “Ey iman edenler, Allah ve Rasûlünün huzurunda öne geçmeyin”
b-Sünnet: “Bu ümmet, bir süre Allah’ın Kitabı ile amel eder, sonra bir süre Rasûlullah’ın sünnetiyle amel eder, daha sonra bir süre de re’y (bazı rivayetlerde kıyas) ile amel eder. Re’y ile amel ettikleri zaman, onlar hem kendileri sapar, hem de başkalarını saptırırlar.”
c-Sahabeden yapılan nakiller: Hz. Ömer’in: “Dikkatli olun re’y taraftarlarından sakının. Zira onlar sünnetin düşmanıdırlar. Hadisleri ezberlemek onlara zor geldiği için re’ylerine göre hüküm verirler. Hem kendileri doğru yoldan sapar, hem de başkalarını saptırırlar.” dediği nakledilmişti
d-Akli delil: Kıyas Müslümanlar arasında ihtilaf ve çekişmeye sebep olur
11. Kıyasın rükünleri nelerdir?
Cevap: Asl, Fer, Aslın Hükmü, illet (!!!! Fer’in hükmünün olmamasına dikkat edelim !!!!)
12. Kıyasın Asl’ın hükmünün şartları nelerdir?
Cevap: 1- Nassla sabit olası gerekir 2- Akıltarafından anlaşılan bir illete sahip olması gerekir 3- Aslın hükmü başka bir nassla sadece asla mahsusu sınırlandırlmış olmamalı 4-Aslın hükmü kıyasa aykırı olarak istisnai bir hüküm olmamalı
13. Kıyasın Fer’inin şartları nelerdir?
Cevap: 1- Fer illet bakımından asla eşit olmalıdır. 2-Fer hakkında nass veya icmayla belirlenmemiş bir hüküm bulunmamalı
14. Kıyasın temelini teşkil eden en önemli rüknu nedir?
Cevap: İllet
15. Istılahta illetin tanımı nedir?
Cevap: Nassın hükmüne alamet olan vasıf”,
“Asıldaki hükmün, üzerine bina edildiği vasıf”,
“Hükmün amacını genellikle gerçekleştirdiği kabul edilen açık ve munzabıt (istikrarlı) vasıf”.
16. İllet için hangi terimler kullanılabilir?
Cevap: : menât“, sebep”, “ delil”, “ Bâis”, el-vasfu’l-câmi’ (toplayan vasıf )”
17. Hikmet, usulcülerin terminolojisinde hangi anlamda kullanılmıştır?
Cevap: 1. Hükmün konulmasına uygun düşen durum 2. Hükmün konulmasında amaçlanan sonuç veya hükmün korumak istediği menfaat.
18. illetin şartları nelerdir?
Cevap: 1-İllet Zâhir (Açık) Olmalıdır 2-İllet munzabıt (istikrarlı) olmalıdır 3-İllet Hükme münasip (uygun) bir vasıf olmalıdır 4-İllet müteaddî (geçebilir, sirayet edici nitelikte) olmalıdır
19. illeti belirleme yolları nelerdir?
Cevap: 1- Nass 2- icma 3-Münasebet 4- Sebr ve taksim
20. Arap dilinde sebep ve illet bildiren başlıca lafızlar nelerdir?
Cevap: “ أن – ل – كيْ – لأجل – من----أجل “
21. Münasip vasfın kısımları nelerdir?
Cevap: 1-Müessir münasip 2- mülga münasip 3- Mürsel münasip
22. “Şâri’ tarafından muteber kabul edildiğine dair şer’î bir delil bulunan vasfa,….. denir. Münasip vasıfların en üstünü budur.” Boşluğa ne gelmelidir?
Cevap: Müessir münasib
23. Sebr ve taksim nedir?
Cevap: Sebr: Denemek , tecrübe etmek, Taksim: ta’lile uygun düştüğü tahmin edilen vasıfların belirlenip derlenmesi demektir
24. Şarabın haram kılınmasının illetini tespit etmek isteyen bir müçtehit, önce bu hükmün illeti olma ihtimali bulunan, şarabın “üzümden yapılmış olması”, “akıcı olması”, “sarhoşluk verici olması” gibi vasıfları bir araya getirir. Sonra illetin şartlarını da dikkate alarak bunlardan her birini değerlendirmeye tabi tutar. Bu değerlendirme sonunda, “üzümden yapılmış olması” şu sebeple, “akıcı olması” bu sebeple illet olamaz diyerek “sarhoşluk verici olması” vasfını tespit ederse hangi metodu kullanmış olur?
Cevap: Sebr ve taksim
25.Tahricu’l-Menat nedir?
Cevap: nass veya icmâ ile belirlenmiş bir hükmün bunlarda yer almayan illetini ortaya çıkarmak üzere yapılan içtihat demektir
26. Tenkihu’l-Menat nedir?
Cevap: Bir hükme illet olabilecek vasıflardan, uygun olmayanları ayıklayarak, en uygun vasfı belirlemek demektir.
27. Tenkîhu’l-Menât ile Sebr ve Taksim arasında ki fark nedir?
Cevap: tenkîhu’l-menâtta müçtehit nassla belirlenmiş vasıflar arasından bir tenkîh (ayıklama) yaparken, sebir ve taksimde, Müctehit önce illet olabilecek vasıfları belirlemekte, sonra da bunlar arasından bir tenkîhte bulunmaktadır.
28. Tahkîku’l-Menât nedir?
Cevap: Nass, icma veya başka yolla (içtihatla) belirlenmiş illetinin, başka hangi meselelerde bulunduğunu tespit etmek için yapılan inceleme ve araştırma demektir
29. Kıyasın kısımları nelerdir?
Cevap: 1- Kıyası Evla 2- Kıyas-ı Müsavi 3- Kıyas-ı Edna
30. Asılla fer’ arasındaki ortak illetin fer’de asıldakinden daha açık ve kuvvetli olduğu kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı Evla (örnk: “Ana-babaya öf bile deme”, asl:öf, fer: eziyet fer daha kuvvetli)
31. Asılla fer’ arasındaki ortak illetin, fer’de asıldakine eşit olduğu kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı Müsavi (asl:“yetim malı yiyen ateştedir,fer: yetim malını telef etmek haramdır)
32. İlletin, fer’de, asıldakinden daha az açıklıkta, daha zayıf olarak gerçekleştiği kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı edna (örnk: şaraptan daha az sarhoş edici şeylerin de haram olması)
Not: Sorular konuyu genel olarak anlamak için özet çalışma şeklinde hazırlanmıştır. Aşağıdaki Sorulardan da anlaşılacağı üzere finallerde sorular daha detaydan gelebilir.
Kıyasla ilgili Ara sınav soruları
14. “Kıyas yolu ile uygulanacak hükmün, akıl tarafından idrak edilebilecek bir illeti olmalıdır.” Bu, kıyasta hangi unsurla ilgili bir şarttır?
A. Münasip vasıfla ilgili
B. Aslın hükmü ile ilgili
C. Fer’in hükmü ile ilgili
D. İllet ile ilgili
E. Hikmetle ilgili
15. Hangisi kıyasın rükunları arasında değildir?
A. Asıl
B. Fer’
C. İllet
D. Fer’in hükmü
E. Aslın hükmü
16. Şaraptaki haramlık hükmü, şarabın kırmızı ve akıcı bir madde oluşu gibi özelliklerle ta’lil edilemez. Burada anlatılmak istenen nedir?
A. İllet, hüküm için münasip bir vasıf olmalıdır.
B. İllet, sübjektif olmalıdır.
C. İllet, zahir olmalıdır.
D. İllet, kâsır bir vasıf olmamalıdır.
E. İllet, elastikî olmalıdır.
Hocamızın hazırladığı hazırlık Soruları
1. Aşağıdakilerden hangisi illet ile hikmetin birleştiği noktadır?
A) Her ikisi de ittifakla kıyas gerekçelerinden sayılması.
B) Her ikisinin de Hükmün dayandığı münasib vasıf olması.
C) Her ikisinin de icma ile desteklenmesi.
D) Daima hükümlerde ikisinin birlikte buşunması.
2. Aşağıdakilerden hangisi illet karşılığında kullanılmaz?
A) Sebep B) Menat
C) Delil D) Hikmet
3. Asılda hükmün illetini belirledikten sonra, fer’de de aynı hükmün varlığından emin
olunmak için yapılan inceleme ve araştırmaya ne denir?
A) Tahkîku’l-Menat
B) Münasibu’t-tenkîh
C) Tahrîcu’l-Menat
D) Tenkîhu’l-Menat
4. Aşağıdakilerden hangisi asıl ile ilgili şartlardan değildir?
A) Aslın hükmünün Kitap ve sünet ile sabit olması.
B) Aslın hükmünün akıl tarafından anlaşılabilir olması.
C) Aslın hükmünün fer’ ile aynı illete sahip olması.
D) Aslın hükmünün başka bir nassla sadece asla mahsus kılınmaması.
5. Kıyas ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kıyas nasslarda veya icmada belirlenmiş olan hükmünü ortak illet sebebiyle hükmü
belirtilmemiş meseleye vermek demektir.
B) Kıyas bütün âlimler tarafından kabul edilen aslî delillerdendir.
C) Asıl, fer’, illet ve aslın hükmü kıyasın rükünlerini oluşturur.
D) Kıyas yapabilmek için fer’ hakkında nass veya icma ile belirlenmiş bir hükmün
bulunmaması gerekir.
CEVAPLAR
1B. 2D. 3A. 4C. 5B