Mantık Ders Notları 1-8(sakarya ilitam )
MANTIK (1.Hafta Ders Notları)
__Mantık bilimini ilk sistemli hale getiren kurucusu kimdir?
Aristoteles.
__Mantık biliminin İslam dünyasıyla ilişkisi nasıl başlamıştır?
İslam kültür dünyasında mantık çalışmaları Aristoteles’in eserlerinin Arapçaya tercüme edilmesiyle başladığı kabul edilir.
__İslam dünyasının ilk filozofu kimdir?
Kindi.
__İslam dünyasında ‘muallim sani’ olarak bilinen filozof kimdir?
Farabi.
__İslam dünyasında mantığı ciddi anlamda meşrulaştıran ve İslami ilimlere uygulayan kimdir?
Gazali.
__Mantık’ın terim olarak karşılığı nedir?
Türkçede düşünme, konuşma, akletme teriminin karşılığı olarak kullanılır.
__.Mantığın ilkeleri nelerdir? İçerikleri nelerdir?
1)özdeşlik ilkesi: bir şeyin kendisiyle aynı olduğunu söyleyen akıl ilkesidir. ‘A,A’ dır.
2)çelişmezlik ilkesi: bu ilke bir şeyin hem kendisi hem de kendisinin dışındaki şey olamayacağını ortaya koyar. ‘A,A’ olmayan değildir. Örn: önümüzde duran bir kitabın hem bir kitap hem de bir kalem olduğunu söylemek bir çelişkidir.
3)üçüncü şıkkın imkansızlığı: aynı zaman ve şartlarda bir şey hem kendisi hem de kendisi olmayan olmaz ya kendisidir ya kendisi değildir üçüncü bir ihtimal yoktur.
4)Yeter-sebep prensibi: Leibniz tarafından akıl ilkesi olarak kabul edilmiştir. Sebeplilik ve amaçlılık olmak üzere iki şekilde varlığa uygulanır. Sebeplilik: ’Her olayın bir sebebi vardır, sebepsiz hiçbir şey olamaz.’ Örn. Donmanın sebebi soğuktur. Amaçlılık: ‘Var olan her şeyin bir amacı vardır.’ Örn. Göz görmek, kulak duymak için vardır.
__Mantığın konuları ve anlamları nelerdir?
1)Terimler: kavram, beş tümel ve kategoriler bu başlık altında toplanır. Terimlerden tanımlara ulaşılır. Terimler önermelere, önermelerde akıl yürütmelere bir hazırlık aşaması olarak kabul edilir.
a)Beş tümel: mantık ilmini öğrenmek için öğrenilmesi gereken cins,tür,ayrım,hassa ve ilintiden oluşur. İlk defa sistemli şekilde bu beş terim, Porphrios-isagoci isimli eserinde ele almış daha sonra hem İslam dünyasında hem de batıya aynı isimle başka eserlerde yazılmıştır.
b)Kategoriler: Kendileri ile her şeyi ifade etmeye çalıştığımız en genel kavramlardır. Aristoteles bunların cevher, nicelik, nitelik, görelik, zaman, mekân, durum, sahip olma, etki ve edilgi olmak üzere on kategori olarak kabul etmektedir.
2)Önermeler: Önermeyi oluşturan temel unsurlar, önerme çeşitleri, önermeler arası ilişkiler, önermenin döndürülmesi gibi konular ele alınır.
3) Kıyas: Kıyasın yapısı, şartlar, şekilleri, çeşitleri ve modları incelenir.
4)Burhan: Yakini kıyasların nasıl oluşturulabileceğinin tartışıldığı konudur.
5)Cedel: Tartışmalarda tarafların karşılıklı olarak birbirlerini, kendilerini haklı çıkaracak deliller kullanarak alt etme ve susturma yollarının tartışıldığı konudur.
6)Hitabet: Muhatabı etkileyici ve ikna edici konuşmalar yaparak susturma yollarının tartışıldığı konudur.
7)Şiir: Hayali ifadelerle duyguları coşturma veya sıkma ya da fikirleri savunma veya yerme yollarının tartışıldığı bölümdür.
8)Safsata: Hiçbir şekilde hakikati ifade etmeyen tamamen vehme veya hayale dayanan bilgilerle insanları aldatmanın konu edildiği bölümdür.
__Formel(biçimsel) mantık ve İnformel ( içeriksel) mantık nedir?
Formel Mantık: Zihin formları ile ilgilenir. Zihnin işleyiş kanunlarını doğru işlemesi için gerekli kural ve şartları gösterip doğru hükümler varmayı konu edinir
İnformel Mantık: Mitoloji olarak da isimlendirilir. Zihnin konusu olan maddelere uygulanması bakımından işleyiş kanunları incelenir. Uygulamalı mantık da denir.
NOT: Batılı mantıkçılar beş tümel, kategoriler, önermeler ve kıyası formel olarak; burhan, Cedel, hitabet, şiir ve safsatayı informel olarak kabul etmektedir.