[küskün]

DHBT kavramlardan kesitler

Talmud: sözlü tevratın yazıya geçirilmiş şekli olan mişna üzerine yapılmış tefsir ve yorumlardır.

· işari tefsir:tasavvufi tefsir.

· Telfik, değişik mezheplerin görüşlerinden faydalanmak.

· tevratın bölümleri. tekvin,huruç,tevrat,sayılar ve tesniyedir.

· ulul azm peygamberler: Hz. nuh,ibrahim,musa,isa ve muhammed.

· ilk vahiy katipliğini mekkede abdullah b. sad, medine de zeyd b. sabit yaptı. başlıca vahiy katipleri: 4 halife, muaviye, amr b. el As, muaz b. cebel, übey b. kab, muğire b. şube, şurahbil b. hasene,halid b. velid....

· yemini lağv: bir şeyin öyle olduğu zannedilerek ya da ağız alışkanlığıyla yapılan yeminlerdir. keffaret gerekmez.

· yemini ğamus: yalan yere, bile bile yapılan yemin.

· yemini münakid. mümkün olan ve geleceğe yönelik bir şeyi yapmak veya yapmamak üzere yapılan yemindir. bu yeminin keffareti 10 fakiri doyurmak veya giydirmek veya köle azat etmektir. buna gücü yetmeyen kimse 3 gün peşpeşe oruç tutar.

· zelle.peygamber hataları.

· Zıhar: erkeğin eşine onu kendine haram kılmak için sen bana anamın sırtı gibisin demesidir.keffareti: köle azat etmesi, buna gücü yetmezse 60 gün peşpeşe oruç tutması, buna da gücü yetmezse 60 fakiri doyurmaktır.

· Zati sıfatlar: 1) Vücud:Var olmak 2) Kıdem:Başlangıcı olmamak 3) beka:Sonu olmamak 4) Muhalefetün lil havadis: Sonradan olanlara benzememek 5) vahdaniyyet: Bir olması, eşi ve benzeri olmaması 6) Kıyam bi nefsihi: Varlığı kendinden olmak

· Subuti sıfatlar: 1) Hayat 2)semi 3)Basar 4)İrade 5)ilim 6)kudret, 7)kelam 8)tekvin:yaratmak.
· Zebur: yazılı şey ve kitap manasına gelir.
· İrhas: peygamber olacak şahsın peygamber olmadan önce gösterdiği olağanüstü şeyler.

· meunet: yüce allahın veli olmayan bir kulunu içinde bulunduğu sıkıntıdan olağanüstü bir şekilde kurtarmasıdır.

· istidrac:kafir ve günahkarların isteklerine uygun olarak meydana gelen olağanüstü şeyler.

· İhanet: kafir ve günahkar kişiden isteğine aykırı bir şekilde meydana gelen olağanüstü hadiseler.

· Hissi mucize: duyu organıyla algılanabilen olağanüstü hadiseler.ayın yarılması gibi.
· mizan:ilahi terazi.

· araf: cennetle cehennem arasında bulunan yüksek kısımdır.

· Kader:Allahın ezelden ebede kadar olacak şeyleri bilip takdir etmesi, kaza ise bunların yeri ve zamanı gelince yaratılmasıdır.

· İcma: Hz.peygamberin vefatından sonraki herhangi bir devirde şeri bir meselenin hükmü konusunda müctehidlerin fikir birliği etmesidir. her müctehid aynı yönde kararlarını tek tek açıklarsa sarih icma olur; bazıları görüşlerini açıklar diğerleri sessiz kalır aksi bir görüş belirtmezse bu sukuti icma olur.

· Kıyas: Kitap ve sünnette hükmü bulunmayan fıkhi meseleye, aralarındaki illet birliği sebebiyle naslarda düzenlenmiş meselenin hükmünü vermek.

· Kıyasın rukunleri: 1)Asl:hükmü nas tarafından belirlenmiş fıkhi olay, 2) Fer: hükmü belirlenmemiş olay, 3) Aslın hükmü; asl hakkında sabit olan ve kıyas yoluyla fer e uygulanacak hüküm. 4) İllet: Asla ait olan hükmün konmasına esas teşkil eden özellik

· istihsan: müctehidin bir meselede özel bir delil sebebiyle o meselenin benzerlerinde verdiği hükümden vazgeçip başka bir çözümü benimsemesi. genelde hanefi ve malikiler kullanır.

· İstislah(Mesalihi mürsele) : daha çok malikiler kullanır.

· istishab: daha önce varlığı bilinen durumun aksine delil bulunmadıkça varlığını koruduğuna hükmetmedir.

· seddi zerai: kötülüğe giden yolların kapatılması. maliki ve hanbeliler sık kullanır.

· rey: sözlükte şahsi görüş, kanaat. ıstılahta ise, hakkında açık bir nas bulunmayan fıkhi bir meselede müctehidin belli metodlar uygulayarak ulaştığı şahsi görüştür.

· İctihad sözlükte,zor ve meşakkatli bir işi gerçekleştirme uğrunda kişinin olanca gayreti göstermesi, ıstılahta fakihin şeri ameli bir meselenin hükmünü ilgili delillerden çıkarmak için olanca gayreti sarfetmesidir.

· Vazi hüküm:İki durum arasında Şariin kurduğu bağ. sebeb, şart ve mani şeklinde üçe ayrılır. 1) Sebeb:Şariin varlığını hükmün varlığı yokluğunu da hükmün yokluğu için alamet kıldığı durumdur. (Rukun: birşeyin varlığı kendi varlığına bağlı olan ve onun yapısından bir parça teşkil eden şey.) 2) Şart: Bir hukuki sonucun varlığı kendi varlığına bağlı olan ancak kendisinin varlığı onun varlığını zaruri kılmayan ve onun yapısından bir parça teşkil etmeyen fiil veya vasıftır. 3) Mani: Varlığı sebebe hüküm bağlanamaması veya sebebin gerçekleşememesi sonucunu doğuran durumdur.

· Müfsid: Başlanmış bir ibadeti bozan veya bir hukuki işlemi sakatlayan eksikliktir.

· Teklifi Hüküm: Şariin mükelleften bir fiili yapmasını veya yapmamasını istemesi veya onu yapıp yapmamada serbest bırakmasıdır. Farz,vacip,mendup,mubah,tenzihen mekruh,tahrimen mekruh,haram şeklinde yediye ayrılır.

· Farz:Allahın mükelleften yapılmasını kesin ve bağlayıcı bir tarzda istediği fiil; vacip ise kati değil zanni bir delille yapılmasınıkesin olarak istediği fiildir. Mendup, Yapılması teşvik edilen yapılması kesin olmayan bir tarzda istenen fiildir. Mendubun içine sünnet ve müstehab girer. ( Sünneti müeeked: peygamberin devamlı yaptığı nadiren terkettiğ;Sünneti ğayrı müekked: bazen yapıp bazen terkettiği sünnettir. Zevaid: İnsan olması sebebiyle yaptığı, dini anlamı olmayan sünnetlerdir.) ( Müstehab: Peygamberin bazen yapıp bazen terkettiği, alimlerin ve salih kulların öteden beri yaptıkları ve tavsiye ettikleri fiil ve davranışlara denir.)

· Mübah: Yapıp yapmamakta serbest bırakılan fiiller./ Mekruh: Şariin yapılmamasını kesin ve bağlayıcı olmayan bir tarzda istediği fiildir. Tahrimen Mekruh: Bir şeyin yapılmamasını kesin ve bağlayıcı bir tarzda istemekle beraber bu talep haberi vahid gibi zanni bir delille gerçekleşmişse buna tahrimen mekruh denir.Yukarıdaki mekru tanımı aslında tenzihen mekruh için kullanılır. Haram ise Şariin bir fiilin yapılmasını kesin ve bağlayıcı bir ifade ile yasakladığı fiildir.

· Haram iki türlüdür.1) Haram liaynihi: Bizzat kendisindeki kötülük sebebiyle baştan haram olan fiildir. 2) Haram liğayrihi: Aslında meşru ve serbest olduğu halde haram kılınmasını gerekli kılan geçici durumla ilgili fiildir.

· Azimet: herhangi bir zarurete bağlı polmaksızın ilkten konmuş olan ve her mükellefe normal durumlarda ayrı ayrı hitab eden asli hükümdür. Ruhsat ise, herhangi bir zaruret sebebiyle azimetin hükmünün terkedilebilmesi durumudur.

· Mai müstamel: abdest,gusul gibi hükmi temizlikte kullanılmış sudur.

· eşek ve katırın artığı şüphelidir.bunlarla abdest almak zorunda kalırsak ayrıca teyemmüm yaparız.