[Medineweb]

8. İslâm Ahlâk Ve Felsefesi
Hz. Peygamber döneminde İslâm Ahlâkı, bütün sınırları belirlenmiş ilke ve kurallarıyla beraber tedvin edilmiş bir vaziyette değildi. Kuran ve hadislerdeki ahlâk ilkeleri, sahabenin kendi anlayış ve yaşayışlarına göre uygulanıyordu. Eğer uygulama ve anlayışta bir problem çıkarsa, bu problemler de bizzat Hz. Peygamber tarafından çözüme kavuşturuluyordu. Ancak sonraki dönemlerde, her topluluk İslam’ı anlama ve yaşama biçimlerine göre bir ahlâk tarzı oluşturmaya başladı. İşte bu klasik dönemde (Hicri V. Asır) genellikle ahlâk çalışmalarının şu üç ana grup etrafında toplandığı görülmektedir:

1)Kuran Ahlâkı: Bu ahlak anlayışı, doğrudan Kitap ve Sünnetle belirlenen ahlâk ve ahlak esaslarına dayanır.
2)Tasavvufi Ahlâkı: Bu ahlak sistemi, esas itibariyle Kur'an ve Hadislere dayanmakla birlikte, ahlaki eylemde daha çok tasavvufi yorum ve yaşayışa ağırlık veren bir ahlak anlayışıdır.
3)Felsefî Ahlâk: Felsefî Ahlâk ise, Kuran ve Tasavvuf ahlâkının dayanakları olan naklî verilerle beraber, aklın ilkelerine dayanan bir ahlâktır. İlk dönemlerde Felsefî ahlâk, ya Yunan ahlâk kitaplarından tercüme edilmiş veya o yöntemle yeniden ele alınmış ahlâk anlayışıdır. Çünkü Antik Yunan'da ahlâk, Sokrates, Eflatun ve Aristoteles ile beraber ayrı bir bilim dalı haline getirilmiştir.
İslâm düşüncesinde, ilk defa dinî ahlâk anlayışına karşılık, felsefî ahlâka önem verenlerin İhvan-ı Safa olduğunu belirtmeliyiz.
Ahlâk yazarları ve eserleri arasında; İbni Miskeveyh’in, Tehzibu’l-Ahlâk; Yusuf Hâs Hacib’in, Kutadgu Bilig; Edip Ahmet Yugnaklı'nın, Atabetü'l-Hakâik; Mevlanâ'nın Mesnevi; Nasreddin-i Tûsî'nin Ahlâk-ı Nasır; Sadi-i Şirazî'nin, Bostan ve Gülistan; el-îcî'nin Ahlâk-ı Adudi; Aksaraylı Şeyh Cemâleddin Muhamme’in, Ahlâk-ı Cemali; Celâleddin Devvanî'nin, Ahlâk-ı Celâli; Hüseyin Vaiz Kâşifi'nin Ahlâk-ı Muhsinî; Zenbilli Ali Efendi'nin, İlm-i Ahlâk; Koca Nişancı Mustafa Paşa'nın, Mevahibu’l- Hâllâk fi Meratib’il-Ahlak; Kınalızâde Ali Efendi'nin, Ahlâk-ı Alâ vb. daha birçok klasik eserleri sayabiliriz.