[Medineweb]

AHLÂKÎ DAVRANIŞ VE ÖZELLİKLERİ
Ahlâkî davranışı şu şekilde tanımlamak mümkündür: Akıl ve irade sahibi bir insanın, hayır işlemek amacıyla, özgür olarak yaptığı şuurlu davranışlardır. ( 2011 NO YÜKSELTME S:20 )-( 2012 FİNAL S:3 )
Buna göre, bilmeden ve zoraki yapılan bir eylem, ahlâkî olarak değerlendirilmez. Çünkü ahlâkî davranış, iradeli bir davranıştır.
Ahlâkçılara göre, ahlâkî davranışları yöneten sebepler farklı olsa da, hepsinde ortak olan bir nokta vardır; o da, "insan iradesinin özgür olmasıdır."
Bütünüyle bu emir ve yasaklara uymakla beraber, adalet, hikmet, cömertlik, sadakat, sabır, metanet, tevazu, itidal vb. davranışlar iyi ahlâkı; bunların tam karşıtı olan, zulüm, bilgisizlik, cimrilik, israf, sözünden dönmek, yalancılık, gıybet, hiddet, kibir vb. davranışlar da, kötü ahlâkı meydana getirirler. İyi ahlâkın insan nefsinde tesirli olabilmesi için, onun fazilet adını verdiğimiz "mekârim-i ahlâk” haline yükselmesi beklenir.
5. AHLÂKÎ YARGI
Ahlâk hükümler, Matematik ve pozitif bilimlerdeki hükümler gibi sadece doğru bir sonucu değil, aynı zamanda, bir isteği de bildirirler. Meselâ, şu şey iyidir, ben onu yapabilirim, o halde yapmalıyım; aynı şekilde hırsızlık kötüdür yargısı, ahlâkî hüküm olarak hırsızlık yapma şeklindeki bir emirden ibarettir. Her ahlâkî davranışın bir ahlâkî yargı olabilmesi için, onun vicdanın tahlilinden geçmesi ve mantıkî bir önerme şeklinde ifade edilmesi gerekir.
Bu tip ahlâkî hükümlerde, ya iyiyi gerçekleştirmek yahut ta istenmeyen kötüyü engellemek, anlayışı vardır. Demek oluyor ki, ahlâkî hükümler: ahlâkî fiillerin sonuç ve içeriğine göre ortaya çıkan manevî bir karşılıktır. Eğer bir kişinin fiilleri kendisine ve başkalarına fayda ve zarar vermiyorsa, o kişinin davranışı için bir ahlâkî hükümden söz edilemez. ( 2011 NO YÜKSELTME S:17 )