[nurşen35]

2. ÜNİTE


16_ 1924 Anayasası Kabul Tarihi Nedir? 20 Nisan 1924
17_ Mustafa Kemal Atatürk’ün Manevi kızı Afet inan ve Cumhurbaşkanlığı umumi kâtibi Tevfik Bıyıklıoğlu’nun yardımlarıyla
hazırlattığı, devlet, demokrasi ve vatandaşlık gibi temel hususlardaki görüşlerini yansıttığı, okullarda gençlere vatandaşlık
bilgisi vermek üzere hazırlanan ders kitabı.
18_ İdari, Siyasi Ve Kültürel Anlamda Türk Tarihinde Son Derece Önemli Bir Değişim Ve Dönüşüme İşaret Eden Bu Esasları
Dört Madde Hâlinde Sıralayabiliriz.
1. Mensubu olmakla mutluluk duyduğumuz İslam dinini siyaseti hayatın bir parçası olmaktan kurtarmak gelmekteydi.
Kutsal inanç ve vicdani duyguların her zaman farklı şekillerde ortaya çıkan kişisel ve siyasal çıkarlara alet edilmesinin
önüne geçilmeliydi. Milletin saadeti buna bağlıydı.
2. Ülke hayatında orduyu siyasetten ayırmak ilkesi cumhuriyetin daima dikkate aldığı ve alacağı bir esastır. Ordular
vatanın güvenilir bekçisi olarak milletin saygı duyduğu gerçek işinde kuvvetli olacaktır.
3. Dünya görüşünde değişim zorunludur. Yaşanan bütün bu değişimin tabii ve zorunlu neticesi olarak toplum hayatını
düzenleyecek bütün kanunların ilhamını hayatta alacaktır. Toplumun ihtiyaçlarının değişmesi ve gelişmesiyle paralel
olarak kanunlar da değişecek ve gelişecektir.
4. Toplumun sosyal yapı çimentosu olarak milletin fertlerini birbirine bağlayan ortak değer olan dinî ve mezhebî ilişki
yerine Türk milliyeti bağı esas alınmıştır.
19_ Saltanatın Kaldırılmasından Sonra Cumhuriyetin İlanı Ve Hilafetin De Kaldırılmasıyla Büyük Değişimin İlk Adımı
Atılmıştı. Bundan Sonra Aynı İstikamette Eski İle İlgisi Olmayan Bir Anlayış Ve Toplum Yaratma Mücadelesine
Girişilmiştir. Bu Yeni Dönemde;
1. Atılan adımların muhafazası için belli bir süre ancak kontrollü muhalefete izin verilebileceğini göstermiş,
2. Askerî zaferden sonra mutlaka eğitim, iktisat ve kültür alanında yeniliklerle kazanımların takviyesini hedeflemiştir.
3. Bu önemli hedefe mümkün olan en kısa sürede ulaşmak için, değişimin motor gücü olan Meclisin kontrol edilip
yönlendirilmesi ve halkın en önemli dinamiklerinden dinin kontrolünden vazgeçilmemesi lüzumlu görülmüştür.
4. Muhaliflerin dini su istimaline karşı dinî metinlerin ve ibadetin Türkçeleştirilerek insanların dinlerini anlamasının
gerekliliğine işaret edilmiştir.
5. İnkılabın temellerinden en önemlisini oluşturan hukuk anlayışında da değişim gerçekleştirilmiştir. Bu değişim
yalnızca yeni bir kanun ithal etmekten çok daha fazla ve şümullü bir tarzda planlanmıştır. Ankara Hukuk Mektebi’nin
açılışı ile sadece görünüş ve şekil değil akıl ve anlayış bakımından, kanunlar ve hukuk adamlarıyla mevcut
kazanımları izah edecek ve müdafaa edecek tedbirler alınmaya çalışılmıştır. Yeni hukuk anlayışını oluşturacak
hukukçuların yetiştirilmesi millî bünyeye uygun düzenlemeler için esas oluşturacaktı.
20_ Türkiye İktisat Kongresi: 17 şubat4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de askerî başarıların nasıl ekonomik bağımsızlıkla
taçlandırılabileceğini görüşmek üzere çiftçi, tüccar, sanayici, işçi, amele, bürokrat, asker gibi toplumun her kesiminden 1135
delegenin katılımı ile yapılmıştır
21_ Türkiye İktisat Kongresi Alınan Kararlar
1. Türkiye halkı tahribat yapmaz imar eder.
2. Türkiye halkı vakit, servet ve ithalatta israf yapmaz, kullandığını kendi üretir.
3. Türkiye halkı hırsızlık, yalancılık ve tembelliğe düşmandır, faydalı yenilikleri severek kabul eder, mukaddesatına,
vatanına karşı olanlardan nefret eder.
4. Türkler her yerde hayatını kazanacak şekilde yetişir, irfan ve marifet aşığıdır.
5. Taassuptan uzak din darâne bir sağlamlık esastır. Kandili aynı zamanda kitap bayramı olarak bilir ve değerlendirir.
6. Türk serbest çalışmayı tercih eder, tekelciliğe karşıdır.
7. Türkiye halkı ormanlarını evladı gibi sever, orman yetiştirip madenlerini kendi işletir.
8. Sağlıklı bir çoğalma ilk tercih olmalıdır. Sağlığı korumak, spor yapmak, hayvanları sevmek, cinslerini geliştirmek ve
çoğaltmak için çalışır.
9. Türk halkı yabancı sermaye düşmanı değildir. Kendi dili ve kanununu kullanmayan müesseselerle çalışmaz.
10. İlim ve sanat hayatını yenilik esası üzerine tesis eder.
11. Meslek ve sanat erbabı birlikler oluşturarak dayanışma yapar.
12. Türk aileleri çocuklarını misakı iktisada göre yetiştirir.
13. Türkiye halkı, millî hâkimiyet esasından vazgeçmez.
14. Türkiye dünyanın, barış, gelişmesi için temel bir unsurdur.
22_ Mustafa Kemal Yeni Türk Alfabesini Halka Tanıtmak Ve Benimsetmek İçin Nerelere Gezi Yaptı? 23 Ağustos 1928’de
Tekirdağ’a akabinde Mudanya’dan başlayarak Bursa, Çanakkale, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Sivas, şarkışla, Kayseri ve
nihayet Ankara’ya kadar uzanan geziler bu kabildendir.
23_ Mustafa Kemal’ın Bu Gezilerin Çok Yönlü İşlevlerini:
• Devlet yöneticileri ile halkı kaynaştırarak devlet halk bütünleşmesini sağlamak,
• Halkın sıkıntılarını ve beklentilerini yerinde görmek, ilk ağızdan dinlemek,
• Halka, yöneticilerinin onunla bir ve beraber olduğunu göstermek. Tespit edilecek meseleleri yürütme makamının
dikkatine sunarak devletin sorun çözmesine katkı vermek.
• Geziler esnasında basın yayın organlarına verilen demeçler vasıtasıyla hem iç hem dış kamuoyunu bilgilendirmek,
• Yapılmakta olan ve yapılacak işlerde asıl muhatabın halk olduğunu herkese göstermek şeklinde sıralayabiliriz.
24_ Cumhuriyet Döneminin İkinci Muhalefet Partisi Olan Hangisidir? Serbest Cumhuriyet Fırkası’
25_ Mustafa Kemalin Toplumun Sosyal, Kültürel Ve Günlük Hayatını Düzenlemeye Yönelik Kanunlar Çıkardı Bu Kanunlar
25 Kasım 1925 şapka giyilmesine,
30 Kasım 1925 tarihli Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin kapatılması, türbedarlıklar ve bir takım unvanların
yasaklanması,
17 Şubat 1926’da Medeni Kanun’un kabulü,
20 Mayıs 1928 uluslararası rakamların kabulü,
1 Kasım 1928 tarihli Türk Harflerinin kabulü
30 Nisan 1930 kadınların oy kullanmaları
5 Aralık 1934 kadınlara milletvekili seçilme hakkının verilmesi,
ü 21 Haziran 1934 Soyadı Kanun
26_ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Ne Zaman Kuruldu Hangi Milletvekilleri Vardı? 17 Kasım 1924 tarihinde Kazım
Karabekir Paşa’nın başkanlığında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası olarak resmîleşti. Ali Fuat, Refet, Cafer Tayyar Paşalar,
Rauf, Dr. Adnan Adıvar, Feridun fikri, Halis Turgut Bey gibi tanınmış kişiler de kurucu olarak partide yer alıyorlardı. CHF’den
ayrılan 32 milletvekilinden 28’iyeni partiye dahil olmuştur
27_ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını Ne Zaman Kapatıldı? Ankara istiklal Mahkemesinin ‘düşünce ve inançlara saygılı
olmak prensibi kullanılarak dinin siyasete alet edildiği’ uyarısı üzerine hükûmet de 3 Haziran 1925’te Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkasını kapatmıştır
28_ Şeyh Sait İsyanı Ne Zaman Oldu? 13 Şubat 1925
29_ Şeyh Sait İsyanında Hangi İllerde Sıkıyönetim İlan Edildi? 25 Şubat’ta Diyarbakır, Elazığ, Genç, Muş Ergani, Dersim,
Mardin, Urfa, Siverek, Siirt, Bitlis, Van, Hakkari illeri ile Erzurum’un bazı ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilan etmiştir.
30_ Şeyh Sait İsyanı Nasıl Bastırıldı? 26 Mart’ta karşı harekete geçen 3.Ordu birlikleri Hani, Lice, Silvan ve Genç bölgelerini
isyancılardan temizlemişti. İsyanın elebaşı şeyh Sait ve yanındakilerin 15 Nisan’da ele geçirilmeleriyle isyan tamamen
bastırılmıştır.
31_ İzmir Suikastı Hangi Tarihte Planlandı Ve Tetikcileri Kimdi? Suikastçılar 14 Haziran 1926’da Atatürk’ün İzmir’i ziyareti
sırasında saldırmaya karar vermişler, Saldırıyı gerçekleştirdikten sonra limanda hazır tutulan bir motorla Sakız Adası’na
geçmeyi planladıkları anlaşılmıştır. Ziya Hurşit, Laz İsmail, Gürcü Yusuf ve Çopur Hilmi adında üç tetikçiyi ayarladıktan sonra
Mustafa Kemal Paşa’nın gelişini beklemeye başlamışlardı.
32_ Takriri Sükûn Kanunu Ve Rejimi Nedir? Şeyh Sait isyanı’nın bastırılması sırasında çıkarılan Takriri Sükun Kanunu 1929
yılına kadar yürürlükte tutulmuştur. Hükûmete rejim, ve inkılaplar aleyhinde her türlü karşı faaliyeti engelleme yetkisi veren
bu kanun çerçevesinde sosyal yapı düzenlemelerinin hemen hepsi gerçekleştirilmiştir. Tekke ve Zaviyelerin kapatılması,
şapka inkılabı, Medeni Kanun başta olmak üzere Hukuk alanındaki yenilikler, Harf inkılabı bu meyanda sayılabilir.
33_ Serbest Cumhuriyet Fırkası, Ne Zaman Kurudu? 12 Ağustos 1930 tarihinde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türk
siyasi hayatına canlılık katmasına karşın çok uzun ömürlü olamamıştır Kurucuları Fethi Okyar, Ahmet Ağaoğlu, Makbule
Hanım’ı ve yakın arkadaşı Nuri Conker’i
34_ Serbest Cumhuriyet Fırkası, Ne Zaman Kapatıldı? İki parti arasında “millî blok” sistemi kurarak çok partili hayatı bir
ölçüde devam ettirmek isteyen Atatürk’ün Halk Fırkasına yardım etmek ihtiyacı hissettiğini gören Serbest Fırka yöneticileri
17 Kasım 1930’da partinin feshi kararını aldılar.
35_ Menemen Kubilay Olayı Nedir? 43. Piyade Alayı kumandanlığında görevli öğretmen yedek subay Mustafa Fehmi
(Kubilay) isyancılara engel olmaya çalışmıştır. Ancak yeterli askerî hazırlık yapmadan olay yerine gittiğinde yaptığı uyarıları
dinlemeyen asilerin kurbanı olmuştur. İçtikleri esrarın tesiriyle kendilerine kurşun işlemeyeceğini iddia eden asilerin açtığı
ateşle yaralanan ve yanındaki iki mahalle bekçisi ile birlikte öldürülen Kubilay, Cumhuriyet İnkılabının ilk şehidi olmuştur.
Daha sonra üzerlerine gönderilen askerî birlikler asilerin hepsini etkisiz hâle getirmişlerdir.
36_ Dil, Edebiyat, Tarih Şubesinin Görevleri Nedir?
Muhitin genel bilgisini yükseltmeye yarayacak konularda sohbetler ve konferanslar düzenlemek
Türk dilinin bugünkü yazı ve edebiyatta kullanılmayan fakat halk arasında yaşayan kelimeleri, terimleri ile eski millî
masalları, atasözlerini, araştırıp toplamak,
Anane ve âdetleri incelemek,
Dergi çıkararak veya çıkarılmakta olan dergiler aracılığıyla yukarıda belirtilen çalışmaları yayımlamak,
Yeni yetişen gençler arasında yetenekli olanları desteklemek ve onların ilerlemeleri için gerekli çareleri aramak bu
şubenin görevleri arasındadır
37_ Cumhuriyetin Halka Gidiş Müesseseleri: Halkevler
Dil, Edebiyat, Tarih şubesi
Güzel Sanatlar şubesi
Temsil şubesi
Spor şubesi
Sosyal Yardım şubesi
Halk Dershaneleri ve Kurslar şubesi
Kütüphane ve Neşriyat şubesi
Müze ve Sergi şubesi
Köycülük şubesi
38_ Güzel Sanatlar Şubesinin Görevleri Nedir? Musiki, resim heykeltıraşlık, Mimarlık, ve süsleme sanatları gibi alanlarda
sanatçı ve amatörleri bir arada toplamak, genç yetenekleri korumak, halk için genel müzik akşamları düzenlemek, halkın
musiki zevkini arttırmak ve yükseltmek, mümkün olan yerlerde güzel sanatlar kursu açmak, halkın millî marşları ve şarkıları
öğrenmesine yardım etmek, millî bayramlarda bu marş ve türkülerin milletçe bir ağızdan söylenmesini temin etmek,
köylerde ve aşiretlerde söylenen millî türkülerin nota ve sözleriyle millî oyunların ahenk ve tarzını tespit etmek Halkevi
Güzel Sanatlar şubesinin görevleri arasındadır
39_ Temsil Şubesi Nedir? Tiyatro sanatına heves ve yeteneği olan kadın ve erkek üyelerden bir temsil grubu oluşturmak,
umumi idare heyetince tercih edilecek veya yeniden teklif ettirilecek piyesler temsil ettirmek Temsil şubesinin görevleri
arasında yer almaktadır.
40_ Spor Şubesi Görevleri Nedir?
Bu şube Türk halkında spor ve beden hareketlerine sevgi ve ilgi uyandırıp bunları bir kütle hareketi, millî bir faaliyet hâline
getirmeye katkı sağlamayı amaç edinmiştir. Türkiye idman Cemiyetleri Birliğine dahil olan veya olmayan spor kuruluşlarının
gelişme ve ilerlemesine yardım eder. Hiç kulüp bulunmayan yerlerde kulüp kurulmasını, gençlerin spor kulüplerine girmesini
ve gerçek birer sporcu olarak yetişmesini teşvik eder. Vatandaşlara modern sağlık bilincinin esası olan ev ve oda
jimnastikleri öğretir. Yer ve imkânına göre bir veya iki yılda bir yerel jimnastik günleri düzenler. Üç dört yılda bir büyük
jimnastik bayramları yapar. Yaya veya vasıtalı geziler düzenler
41_ Sosyal Yardım Şubesi Görevleri Nedir?
Çevrede yardıma muhtaç kimsesiz kadınlar, çocuklar, sakatlar, düşkün ihtiyar ve hastalarla ilgilenmek
Mevcut hayır cemiyetlerinin faaliyetlerinde çalışmak;
Kreş, öğrenci yurtları, işçi tedavi yurtları gibi sosyal yardım kurumlarının çalışmalarını hızlandırmak
Hapishanelerde bulunan muhtaçları gözetmek
Fakir öğrencilerin elbise, yemek ve barınmalarıyla ilgilenmek;
Tedaviye muhtaç hastaların tedavilerini sağlamak
Köylerden gelen fakirleri şehir ve kasabalarda barındırmak;
Hasta olanların tedavilerini sağlamak ve işsizlerin iş bulmalarına aracılık etmek bu şubenin görevleri arasındadır
42_ Köycülük Şubesi Görevleri Nedir? Halka doğru gidiş politikalarının en önemli aracı olan halkevlerinin en etkin olması
beklenen şubesidir. Köylülerin sıhhî, medenî, kültürel gelişme ve ilerlemesine, köylü ile şehirli arasında karşılıklı sevgi ve
bağlılık duygularının kuvvetlenmesine çalışmak, çevre köylere geziler düzenlemek, köylüyü okutmaya çalışmak, hasta
köylülerin şehir sağlık merkezlerinde muayene ve tedavilerini sağlamak, harp malulü köylülerle şehit köylülerin aile ve
yetimlerini koruma ve bunların kasabadaki resmî işlerini kolaylaştırmak bu şubelerin aslî görevleri arasındadır.
43_ Yurt Dışındaki İlk Ve Tek Halkevi Ne Zaman Açıldı? 19 Şubat 1942’de İngiltere’nin başkenti Londra’da açılmıştır.
Böylece 1950 yılına gelene kadar halkevlerinin sayısı biri yurt dışında olmak üzere toplam 478’e halkodalarının sayısı ise
4322’ye yükselmiştir.
44_ Kadro Dergisi, 1932 yılının Ocak ayında yayın hayatına atılan ve üç yıl boyunca, 36 sayı Türk Devriminin ideolojisini
sistemleştirme işini üstlenen bir yayın organıdır. Şevket Süreyya (Aydemir), Yakup Kadri (Karaosmanoğlu), Vedat Nedim
(Tor), İsmail Hüsrev (Tökin), Burhan Asaf (Belge) tarafından çıkarılan bu dergi, ortaya koyduğu ekonomik, politik ve
toplumsal görüşlerle ve sunduğu özgün çözümlerle, bir basın yayın faaliyeti olmaktan öteye geçerek, bir entelektüel
hareketin ve fikrin sözcüsü olmuştur
45_ Ulusal Ekonomiye Geçiş Dönemi (1923-1929
17 şubat4 Mart 1923 tarihlerinde İzmir’de toplanan Türkiye iktisat Kongresi’nde alınan kararlara uygun olarak,
Hükûmet ilk ulusal ticaret bankamız olan Türkiye iş Bankası’nın 1924’te faaliyete geçmesini sağlamıştır.
Ardından sanayi alanında kredi vermek üzere 1925 yılında Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur.
Çiftçi kesiminin isteğine uyularak, yaklaşık devlet gelirlerinin %30’unu sağlayan Aşar Vergisi yürürlükten kaldırıldı.
1927 yılında “Teşviki Sanayi Kanunu” ile sınai yatırımlar özendirilmeye çalışılmıştır.
46_ 1929 Büyük Buhranı Sonuçları Nedir? Ülke içinde siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik sorunlar aşılmaya çalışılırken
“1929 Büyük Buhranı” patlak verdi. Dünyayı sarsan bu ekonomik kriz özellikle tarım ürünleri piyasalarında fiyatların hızla
düşmesine neden oldu. Geleneksel tarım ürünleri ihracatçısı olan Türkiye’nin döviz gelirleri hızla düştü. Dolayısıyla tarımsal
ürünlerin üreticileri büyük bir yoksullaşma süreciyle karşı karşıya kaldılar. Ulusal ekonomik düzenini kurmaya çalışan genç
Türkiye Cumhuriyeti ‘ekonomik seferberlik’ ilan etmek zorunda kaldı.
47_ Sümerbank Ne Zaman Kuruldu? 1933’te kurulan Sümerbank, Atatürk’ün köşe taşlarını koyduğu “Devletçilik” in temel
öğesi ve sürükleyici kurumu olmuştur. Bugünkü anlamda bir ‘kalkınma bankası’ gibi kurulan ve çalışan Sümerbank, çağını
aşan Türkiye’ye özgü bir banka modeliydi. Tamamı kamuya ait 20 milyon sermayeyle faaliyete geçen banka, 4 sınai işletme,
bir satış mağazası ve iki banka şubesi devralmıştı.
48_ Etibank Neden Kuruldu? “Devletçiliğin temel kurum ve kuruluşlarının tamamlanmasına devam edilmişti. Özellikle enerji
ve madencilik konusundaki araştırmaları ve işletmeleri denetim altına almak ve bir merkezden yönetmek için 1935 yılında
20 milyon sermayeyle Etibank kuruldu. Yabancı sermayenin elinde bulunan Ergani Murgul bakır ve Divriği demir işletmeleri
Etibank tarafından satın alındı. Ardından Ereğli Kömür işletmeleri de bankaya devredildi.
49_ 7 Nisan 1934’te Yürürlüğe Giren “Birinci Sanayi Planı” 1934-1938 Yıllarını Kapsayacak Biçimde Hazırlanmış Bir Sektör
Planıydı. Plan Üç Temel İlkeye Dayandırılmıştı:
1. Temel ham maddeleri yurt içinde üretilen veya üretilecek olan sınai tesislere,
2. Büyük sermaye ve ileri teknoloji gerektiren projelere,
3. Kuruluş kapasitelerinin iç tüketimi karşılayacak düzeyde tutulmasına öncelik verilmişti. Bu ilkelere uygun olarak altı
temel sına(faaliyet alanında 20 fabrika kurulmuştu.
50_ Atatürk’ün, Döneminin Öncüsü Olarak Geliştirdiği Ve Başarıyla Uyguladığı Planlı Sanayileşme Politikalarının Olumlu
Sonuçları Şöyle Özetlenebilir: 10 milyondan 16 milyona çıkan nüfusun tamamı açlıktan kurtulmuş, yoksulluk göreceli olarak
azalmıştır. Ununu, şekerini ve basmasını ithal eden ülke, dönem sonunda bu alanlarda kendi kendine yeterli hâle gelmiştir.
GSMH 15 yıllık dönemde ortalama olarak %8 oranında büyümüştür. Dönemin ikinci yarısından itibaren dış ticaret sürekli
fazla vererek, Türk lirasının ABD doları karşısında değer kazanmasına ve kurun beş yıl boyunca (1934-1938) 1 dolar = T1,26
düzeyinde kalmasını sağlamıştır. Merkez Bankasında 36 milyon liralık döviz ve 26 ton altın birikmiştir.
51_ Hangi İllerde Fabrika Açıldı? Ziraat (Bursa, Ankara, Giresun), şeker (Al pullu, Uşak, Turhal, Eskişehir) ve maden (Ergani,
Karabük, Murgul, Divriği, Elazığ, Zonguldak, Keçiborlu) sanayisindeki gelişmelere paralel olarak dokuma sektöründe(Adana,
Gaziantep, Kayseri, İstanbul, Bursa, Nazilli, Malatya, Konya Ereğlisi) açılan fabrikalar ile ülke ihtiyacının yerli üretimden
karşılanmasında önemli mesafeler alınmıştır.