[nurşen35]

3. ÜNİTE (Atatürk İlkeleri Ve Atatürk Döneminde Dil Tarih Ve Kültür Alanındaki Çalışmalar)
53_ Atatürk İlkeleri Denildiğinde Hangileri Akla Gelir? Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik ve
inkılapçılık ilkeleri akla gelmektedir. Bu ilkeler 1931’de Cumhuriyet Halk Fırkasının parti tüzüğüne, 1937’de de Türkiye
Cumhuriyeti Anayasası’na girmiştir.
54_ Cumhuriyet Kelime Olarak Nedir? Arapça, halk, ahali, büyük kalabalık anlamına gelen cumhur kelimesinden
gelmektedir.
55_ Cumhuriyet Kavramı Dar Anlamda Nedir? Devlet başkanının belirli bir süre için, doğrudan veya dolaylı olarak halk
tarafından seçilmesi esasına dayanmaktadır.
56_ Geniş Anlamda İse Cumhuriyet Nedir? Halk idaresi demek olan demokrasiyle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak
unutulmamalıdır ki her cumhuriyet demokratik değildir.
57_ Meşrutiyet Monarşiyi Sınırlandıran, Halkın Yönetime Katılımını Artıran, Demokrasi Alanında Önemli Gelişmelerdir:
Yakın tarihimize bakacak olursak; 1808’deki Senedi ittifak, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı, 1876 Kanunı Esasi
58_ Cumhuriyeti Amaçlayan Ciddi Yaklaşımlar Millî Mücadele Yıllarında Ortaya Çıkmıştır
Amasya Tamimi’nde “Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağı” ifade edilmiş;
Erzurum Kongresi’nde “millî iradeyi hakim kılmak esastır” kararı alınmış; millî iradenin gerekliliği üzerinde
“milletlerin kendi geleceklerini bizzat tayin ettiği bu tarihî devirde, merkezî hükûmetimizin de Millî iradeye tâbi
olması zaruridir…” vurgusu yapılarak millet egemenliği esas kabul edilmiştir.
Sivas Kongresi’nde de benzeri kararlar alınmıştır. Ayrıca bu kongrenin çıkardığı gazetenin adı önce”iradei Milliye”
daha sonra “Hâkimiyeti Milliye” olmuştur
59_ Cumhuriyet Neyi Esas Alır? Devlet şekli olarak egemenliğin millete ait olmasını, hükûmet şekli olarak seçim ilkesini esas
almıştır. Diğer bir ifadeyle cumhuriyet yönetenlerin, yönetme yetkilerini yönetilenlerden belli süreler için aldığı bir rejimdir.
60_ Türkiye Cumhuriyeti’nde Çok Partili Hayata Geçiş Ne Zaman Oldu? ikinci Dünya Savaşından sonra mümkün
olabilmiştir.
61_ Halkçılık Nedir? Millî Mücadele’yi yapan Türk milletinin zaferden sonra yönetime ortak edilmesi ve birlikte kalkınma
çabasıdır. Halkçılık, siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda halka dayanmak anlamına gelir. Halkçılık anlayışında halk
ayrı ayrı sınıflardan oluşmaz. Halk bir bütündür. Halk arasında yalnızca mesleklere dayanan iş bölümü vardır.
62_ Atatürk’ün Halkçılık Anlayışı Nedir? Tabiidir, orijinaldir, millîdir, halk için halkla beraberdir, ilmîdir, bütün millet
fertlerini kucaklar, güne ve geleceğe karşı sorumludur ve hedefi demokrasidir.
63_ Millet Kelimesinin Anlamı Nedir? Millet her şeyden önce ortak bağları olan insan topluluğudur. Millet kelimesi
çağımızda Fransızca “nation” kelimesinin karşılığı olarak kullanılmıştır. Türkçede millet kelimesi ise Arapça “mille”
kelimesinden gelmektedir. Topluluk anlamındadır Türkçede millet kelimesinin karşılığı ise “budun” kelimesidir. Millet
karşılığı olarak 1934’ten itibaren Moğolca kökenli “ ulus” kelimesi de kullanılmaktadır.
64_ Fransız Sosyolog Ernest Renan, Milleti Nasıl Tanımladı? Aynı tarihe sahip olan ve beraber yaşama arzusu gösteren
insan topluluğudur şeklinde tarif etmiştir
65_ Her Milliyetçilik Akımının Kendine Özgü İlkeleri Vardır.
Bozkır kültürüne sahip olan Türkler 9. yüzyıldan itibaren islam dinini kitleler hâlinde kabul etmeye başladılar.
Selçuklu Devleti Anadolu’yu bir Türk yurdu hâline getirdi.
Selçuklulardan sonra kurulan Osmanlı Devleti 19. yüzyılda milliyetçilik ideolojisinden etkilenmeye başladı. Osmanlı
Devletindeki gayrimüslim unsurlar bu akımdan ilk etkilenen topluluklardır.
Osmanlı Devleti, milliyetçilik düşüncesi karşısında devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesi Osmanlı sayan
Osmanlıcılık anlayışı ile karşılık vermeye çalıştı.
İlk adım başarılı olmayınca 1880’li yıllarda islamcılık gibi din birliğini öne çıkaran siyasetlerle farklılıkları bir arada
yaşatmaya ve kaynaştırmaya çalıştı.
66_ Türk Dünyasının Bu Coğrafyasındaki Problemleri Yakından Görmüş, Önemli Bir Fikir Adamı Kimdir? Yusuf Akçura,
Osmanlıcılık, islamcılık ve Türkçülük siyasetini inceleyerek, ilk iki düşüncenin yetersiz ve başarısız olduğunu, Türklerin de
Türkçülük düşüncesiyle millî varlıklarını koruyabileceğini ileri sürdü
67_ Sosyolog Ziya Gökalp Neyi Ortaya Koydu? Türk milliyetçiliğinin esaslarını ve ideolojisini ortaya koydu. Ziya Gökalp’in
önerdiği çözüm bir kültürel Türkçülüktü. O, bir milletin oluşması için ırk, dil ve dinin yeterli olmadığını kültür, tarih ve kader
birliğinin de önemli olduğunu vurgulamıştır.
68_ Türk Milliyetçiliğinin Şekillenmesinde Atatürk’ün Türk Milletine Yönelik Sözleri Etkili Ve Yönlendirici Olmuştur.
Atatürk, milliyetçilik anlayışını Medeni Bilgiler adlı kitapta şöyle anlatmıştır:
69_ Atatürk’ün Milliyetçilik Anlayışı Nedir? Akılcı, çağdaş, uygar, ileriye dönük, demokratik, toparlayıcı, birleştirici,
yüceltici, insancıl ve barışçıdır. Buna paralel olarak ırkçılığa karşıdır. Atatürk’ün isteğiyle yazılan Türk Tarihinin Ana Hatları
kitabında millet tanımında ırkçılık dışlanmış, milletlerin ırkların bir karışımı olduğu, önemli olanın akıl ve ülkü birliği olduğu
ifade edilmiştir.
70_ Devletin Yaptığı Düzenlemeler Ve Yatırımlar Şöyle Özetlenebilir:
Devlet demiryollarının inşası,
1924’te özel girişimcilere destek sağlamak üzere iş Bankası kurulması,
Aşar Vergisi’nin kaldırılması (1925)
Tarım üretiminin canlandırılması ve 1927’de Teşviki Sanayi Kanunu çıkarılarak yeni işletmelerin açılması
sağlanmıştır.
1926’da Emlak ve Eytam Bankası ev kredisi dağıttı ve konut yardımlarına destek verdi
1929’da yerli sanayi ve ticareti koruyan yeni gümrük tarifeleri uygulamaya konuldu.
Sanayi ve Maadin Bankası kurularak; Hereke, Feshane, Bakırköy Mensucat, Bünyan, Isparta iplik fabrikaları, Maraş,
Tosya Çeltik fabrikaları, Beykoz Deri ve Kundura, Uşak şeker, Malatya ve Aksaray elektrik ve Kütahya Çini
fabrikalarına ortak olunmuştur.
1933’te kurulan Sümerbank on yedi yeni fabrika kurmuştur.
1934’de Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı yürürlüğe konarak kimya, sanayi, demir, kağıt ve selüloz, kükürt, süngercilik,
pamuk ve mensucat sanayine öncelik verilmiştir.
1935 yılında madencilik alanında yatırım yapmak üzere Etibank kuruldu.
71_ “Laik” Terimi Yunanca “Laikos” ve Latince “Laicus” sözcüğünden gelmektedir. Dinî olmayan kurum veya düşünce
anlamındadır
72_ Laiklik Akli Düşüncenin, dinî düşünceden ayrılmasıdır. Siyasi anlamda ise din ile devlet işlerinin birbirine
karıştırılmamasıdır.
73_ Laiklik Nerede Ortaya Çıktı? Batıda Katolik Kilise’nin merkezî ve baskıcı yapısına karşı ortaya çıkmıştır
74_ Laiklik Nasıl Yayıldı? Fransız ihtilali’yle Avrupa’ya yayılmıştır. Akılcılık, siyasî liberalizm gibi düşünce akımları Batı
dünyasının değişmesini sağlamıştır
75_ Devlet İle Din Arasındaki İlişkiler Üç Şekilde Görülür.
Dine bağlı devlet sistemi,
Devlete bağlı din sistemi,
Laik sistem
76_ Türk Toplumu İçinde Dinî Veya Etnik Açıdan Mevcut Olan Çeşitli Gruplar Arasında Huzuru Sağlayabilmek İçin,
Devletin İç Siyasetinin Temelini Şu İki Noktada Toplamıştır:
Ülkede hukuk birliğini sağlamak üzere, yeni devleti laik hukuk temeline dayandırmak.
Birleştirici nitelikte olan dil, tarih ve kültür birliğine dayanan millet anlayışını egemen kılmak.
77_ Saltanat Rejiminin Kaldırılması Ve Mevcut Anayasanın Temel İlkeleri, Fiilen Bir Cumhuriyet İdaresinin Kurulduğunu
Gösteriyordu. Buna İstinaden Çıkan Kanunlar
29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilânı
3 Mart 1924 tarihinde hilâfet makamını kaldırmış
3 Mart 1924 tarihinde Şer’iye ve Evkaf Vekâleti kaldırılmıştır. Şeyhülislamlık makamı kaldırılarak,
30 Kasım 1925’te Tekke, Zaviye ve Türbeleri kapatan kanun
1926’da da Türk Medenî Kanunu’nun kabulüyle laiklik alanında önemli adımlar atılmıştır.
78_ İnkılap Kelimesi Nedir? Bir durumdan başka bir duruma, bir hâlden başka bir hale dönüşmek yani değişmek olarak
tanımlanmaktadır.
79_ İnkılap Kelimesi Ne Anlama Gelir? Türkçede, Fransızca revolution kelimesinin eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır.
80_ Hangi Değişikler İnkılap Olarak Kabul Edilir ? Bir toplumda siyasal, ekonomik ve sosyal değişiklikler meydana
getirilmesi inkılap olarak kabul edilmektedir. inkılap gelişmek, ilerlemek ve değişmek anlamını ifade eder.
81_ İhtilalin Gerçekleştirilmesi Çeşitli Biçimlerde Olmaktadır.
Birincisi; 1789 yılında gerçekleşen Fransız ve 1917 yılında gerçekleşen Rus ihtilallerinde olduğu gibi değişiklik, derin
ve kanlıdır.
İkincisi; kendi dünya görüşlerini hâkim kılmak ve ona uygun sosyal, ekonomik ve kültürel kurumlar getirmek
isteyenlerin, başlangıçta mevcut kurulu düzene saygılı olarak işbaşına geçmesi ve sonradan değişikliklere gitmesi
şeklindedir. Hitler’in ve Mussolini’nin yürürlükteki anayasanın demokratik ve özgürlükçü ortamından yararlanarak
nasyonal sosyalist ve faşist rejimleri buna bir örnek teşkil eder
Üçüncüsü; daha çok az gelişmiş ülkelerde görüldüğü gibi, bir hükûmet darbesi şeklinde başlayan, siyasî ve hukukî
düzeni az çok değiştiren yöntemdir.
Dördüncüsü; yabancı bir ordunun yardımı ile köklü bir değişikliğe gidilmesidir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Orta
ve Doğu Avrupa ülkelerinde görülen uygulamadır.
Beşincisi; Atatürk önderliğinde gerçekleştirilen büyük dönüşümde olduğu gibi, milletçe yürütülen bağımsızlık
savaşını iç ve dış düşmanlara karşı kazandıktan sonra, millî egemenliğin karşısına çıkan engelleri kaldırıp siyasî,
sosyal, ekonomik ve kültürel alanları da kapsayan bir girişimdir.
82_ İnkılapların Amacı Nedir? Toplumun her yönden ilerlemesi, daha iyiye ve daha güzele doğru gitmesidir.
83_ Türk İnkılabı Olarak Hangileri Değerlendirilmektedir.
Saltanatın kaldırılması,
Cumhuriyetin ilânı,
Hilâfetin kaldırılması,
Öğretimin birleştirilmesi,
Kılık kıyafetin değiştirilmesi,
Hukuk düzeninin laikleştirilmesi,
Kadınlara yeni haklar tanınması,
Toplum hayatında değişiklikler yapılması,
Yeni takvim, saat ve ağırlık ölçülerinin kabulü,
Arap harfleri yerine Latin harflerinin kabulü;
Tarih ve dil anlayışında değişme,
Soyadı kanunu vb. bu şekilde anılan büyük atılımlardır.
Millî Mücadele ve bu büyük değişimler,
84_ Atatürk’ün Konuşma Ve Eylemlerini Dikkatle İncelediğimizde Tam Bağımsızlık Nasıl Olur? Çağdaşlık, müspet ilme ve
akla tabi olmak hususiyetlerinin ortak özellikler olduğunu görürüz
85_ Tam Bağımsızlık Nedir? Atatürk düşüncesinin temelinde yatan, bütün uygulamalarda belirleyici olan vasfı siyasî,
iktisadî, malî, adlî ve kültürel olarak tam bağımsız olmaktır.
86_ Çağdaşlık: Atatürk’ün asıl yönlendirici figür olarak işlev gördüğü Türk inkılabının en çok tartışılan cephelerinden biri
dahil olunmak istenen medeniyet anlayışıdır. Atatürk’ün amacı bu yeni sistem ile milleti her hâli ve tavrı ile
medenileştirmekti
87_ Türkler Yayıldıkları Coğrafyalarda Birbirinden Farklı Alfabeler Kullanmışlardır. Bunun en çok bilineni Göktürk, Uygur,
Arap ve Latin alfabeleridir. Bunların dışında yaşadıkları coğrafyaya ve içinde bulundukları koşullara göre başka alfabeler de
kullanmışlardır
88_ Türklerin En Uzun Süre Kullandığı Alfabe Arap kökenli alfabe olmuştur
89_ Atatürk’ün Tarih Çalışmalarında Öncelikle Aydınlatılmasını İstediği Konuları Şöyle Sıralamak Mümkündür.
Türkiye’nin en eski ve yerli halkı kimdir?
Türkiye’de ilk medeniyet nerede ve kimler tarafından kurulmuştur?
Türklerin Dünya tarihindeki ve uygarlık tarihindeki yeri nedir?
Türklerin İslam tarihindeki yeri nedir?
Türklerin Anadolu’da bir aşiretten bir devlet kurmaları efsanedir, bunun gerçek açıklaması nedir?
90_ Millî Kültürü Araştırmak, incelemek ve gelecek kuşaklara aktarmak üzere Halkevleri açılmış, Dil Kurumu, Tarih Kurumu,
Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi gibi bilim ve kültür kurumları oluşturulmuştur.
91_ 1883’te Sanayi Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi) Açılmıştır. Mühendishane ve Harbiye’den asker ressamlar
yetişmiştir. Yurt dışına resim öğrenimi görmek için öğrenci gönderilmiştir Çallı İbrahim, Hikmet Onat, Feyhaman Duran gibi
ressamlar yetişmiştir.
92_ 1773’te Açılan Mühendishanei Bahrii Hümayunda, daha sonra açılan Mühendishanei Berrii Hümayunda resme yer
verilmesi bir dönüm noktası olmuştur.
93_ Resim Öğretmeni Yetiştirmek Üzere Gazi Eğitim Enstitüsü açılmış (1926),
94_ Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Heykelcilik Gelişmemişti. Her ne kadar Abdülaziz kendi heykelini yaptırmış ise de
ondan sonrakiler bu işi sürdürmemişlerdir
95_ Avusturyalı Krippel Tarafından Yapılan Atatürk’ün İlk Heykeli 1926’da Sarayburnu’na konmuştur
96_ Osmanlı İmparatorluğu Döneminde İstanbul Arkeoloji Müzesi, Türk İslam Eserleri Müzesi kurulmuştu
97_ Millî Mücadele’nin Askeri Safhası Bittikten Sonra Maarif Vekili İsmail Safa Bey 6 Kasım 1922’de Bir Genelge
Yayınlayarak Arkeolojik Ve Etnoğrafik Eserlerin Korunması İçin Müzeler Açılmasının Gerekliliğini Bildirmiştir. Bu Genelge
Üzerine Çeşitli Yerlerde Müzeler Açılmaya Başlanmıştır.
1924 yılında Topkapı Sarayını bazı bölümleri müzeye dönüştürülmüş,
1925’te Millî Saraylar idaresi kurulmuştur.
1925’te Ankara’da Etnografya Müzesi’nin temeli atılmıştır.
1927’de Konya Mevlana Müzesi açılmıştır.
1934 yılında bakanlar kurulu kararıyla Ayasofya müze haline getirilmiş ve
1937’de Dolmabahçe Sarayı’ndaki Veliahd Dairesi, Resim ve Heykel Müzesi’ne dönüştürülmüştür.
98_ Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Mehter Müziğine Önem Verilmiş Ancak Yeniçeri Ocağının Kapatılmasıyla
Mehterhane De Kapatılmıştır. II. Mahmut onun yerine Mızıkai Hümayun adı altında bir askerî bando kurdurmuştur.
99_ Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Necil Kazım Akses, Cemal Reşit Rey gibi çok sesli müzik alanında batıda eğitim gören
kişiler konservatuarda görev alarak Türk gençlerinin yetişmelerine katkıda bulunmuşlardır.
100_ İlk Millî Opera Denemesi ne zaman yapıldı? İran şahı Rıza Şah Pehlevi’nin Türkiye’yi ziyareti üzerine, 1934’te
Librettosu (metni) Münir Hayri Egeli tarafından yazılan, bestesi Adnan Saygun tarafından yapılan Özsoy Operası olmuştur.
101_ Darülbedayi’nin Başına 1927’de Muhsin Ertuğrul’un getirilmesi Türk tiyatro tarihinde bir dönüm noktası olmuş, basit
komedi türleri yerine Shakespeare, Moliere, Tolstoy, Schiller, Musahipzade Celal, Halit Fahri, Faruk Nafiz gibi yabancı ve
yerli tanınmış yazarların eserleri sahneye konulmuştur. Darülbedayi 1934’te şehir Tiyatrosu adını alarak Türk kültürünün
gelişmesine kaynaklık eden bir kurum hâline gelmiştir.
102_ İlk Sinema Salonu İstanbul’da 1908’de açılmıştır. 1914’te film çekimleri başlamıştır. Ardından Ordu Sinema Dairesi
kurulmuştur.
103_ Cumhuriyet Döneminde Türk sineması? ise Muhsin Ertuğrul’un ipek Film adına çalışması Türk sineması için bir
dönemeç olmuştur
104_ 1914’te kurulan ancak gösterilere 1916’da başlayan Darülbedayide hangi kız rol aldı? Afife Jale adlı Türk kızı ilk kez
rol almıştır.