Medineweb/ Hümeze Süresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri
Hümeze Süresi Nüzul Sebebi
Sûre Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur ve bunda icma vardır[1] Ni*tekim İbn Merduye'nin yaptığı rivayete göre, İbn Abbas (ra) şöyle demiş*tir: “Hümeze Sûresi Mekke'de inmiştir”[2]
Ancak Hibetullah ibn Selâme medenî olduğuna dair bir kavil de nakletmiştir[3]
Allâme Zemahşerî'ye göre, bu sûre Kıyamet Sûresi'nden sonra in*miştir [4]
1- Veyl bütün hümeze-lümeze güruhuna!
Bu surenin nüzul sebebi ve kimin hakkında indiği ile ilgili rivayetler:
1- İbnu Ömer ve Osman’a göre Übey İbni Halef hakkında indirildi
İbnu Ömer ve Osman'dan İbnu Ebî Hatim anlattı
“Biz daima işitirdik ki, Hümeze: 104/1 âyeti Übey İbni Halef hakkında indirildi” [5]
2- İbn Abbâs, Süddî, Atâ ve Kelbî’ye göre ayet Ahnes İbni Şerik (veya Şüreyk) hakkında indirildi [6] Rasulullah (sa) başta olmak üzere insanlara kaş göz işareti yapıp gıybet ediyor*du, demişlerdir[7]
el-Ahnes ibn Şüreyk daha sonra müslüman ve müellefe-i kulûb'dan olduğu için Alusi bu görüşü uzak görür[8]
3- İbn Cerir et-Taberi’ye göre Cümeyl İbni Âmir Cumahî hakkında indirildi
Rikka ehlinden olan birinden İbnu Cerîr anlattı:
“Sure, Cümeyl İbni Âmir Cumahî hakkında indirildi”[9]
4- İbn İshak ve İbn Münzir’e göre Ümeyye İbni Halef hakkında indirildi[10]
Muhammed b İshak ve Süheyli dediler ki: “Biz bu sürenin Ümeyye b Halef hakkında indiğini duyardık”[11]
İbni Cerir, Osman ve İbni Ömer'den de bunu rivayet etti [12]
İbnu İshâk'tan îbnu Münzir anlattı:
“Ümeyye İbni Halef, Rasûlullah'ı gördüğü zaman onu hemz ve lemz ederdi (kaş, göz ile işaret) Allahü Teâlâ, Hümeze: 104/1 âyetini ve sûrenin tamamını indirdi”[13]
5- Urve’ye göre sure, el-As ibn Vâil es-Sehmî hakkında indirildi[14]
6- İbn Cüreyc ve Mukatil’e göre el-Velîd ibnu'l-Muğîra hakkında indirildi[15] Peygamber (sa)'i gıybet edi*yor, yüzüne karşı da incitiyordu, dedi[16]
7- Ebu Hayyan şöyle diyor: Ahnes b Şurayk veya As b Vail, Cemil b Mamer, Velid b Muğire ya da Ümeyye b Halef hakkında indiğine dair söz*ler vardır Tamamı hakkında inmiş de olabilir Aslında bu vasıflan barındı*ran herkes için umumidir[17]
8- Buna göre lafız, asıl olarak muayyen bir şahsı gösteriyorsa da hüküm umumidir Allah Tealâ'nm Nun süresindeki: "Alabildiğine yemin edene bo*yun eğme" (10-15) ayetleri de böyledir Allah Tealâ sıfatları ardarda sıra*ladı ve aslında muayyen bir insan tipini murat ettiği anlaşıldı
Muhakkik ve usulcülerde genel kaide, sebebin hususiliğine ve lafzın umumiliğine ters olmamasıdır [18]
Her halükarda, sebebin hususiliğini değil lafzın umumîliğini göz önünde bulundurmak gerekir[19]
Âyetin iniş sebebi özellik arzetmekle beraber, mana ve maksat, hüküm ve muhteva bakımından genellik arzettiğinde şüphe yoktur O bakımdan kaypak, dönek her maddeciyi, ikiyüzlü münafığı, arkadan çamur atıp mü'minleri küçük düşürmek isteyenleri ve dolayısıyla inkarcı her nankörü kapsamına almakta ve hepsi hakkında indiği sonuç olarak ortaya çıkmaktadır [20]
____________________
[1] Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[2] Şevkanî, Fethü’l-kadîr: 5/492; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890
[3] İbnul-Cevzî, age IX,226 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[4] Tefsîrü'l-Keşşaf: 4/794; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[5] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/727 îbnu'l-Cevzî, age IX,226; Kurtubî, age XX, 125 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890
[6] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/727-728; îbnu'l-Cevzî, age IX,226; Kurtubî, age XX, 125 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890
[7] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/624
[8] Alûsî age XXX,230 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[9] Taberî, age XXX,189 İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/728; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969 Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 477
[10] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/624
[11] Razi,XXXII/91 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/624
[12] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/624
[13] Suyûtî, Lübâbu'n-Nukûl, II, 199-205; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/728; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6890
[14] îbnu'l-Cevzî, age IX,226; Kurtubî, age XX, 125; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[15]îbnu'l-Cevzî, age IX,226; Kurtubî, age XX, 125; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/969
[16] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/624
[17] el-Bahru'l-Muhit, VIII/510 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/625
[18] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/625
[19] Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 477
[20] Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6891-6892