Namaz ile ilgili sorular ve cevapları
Soru:
--Bir insan İslam'ı biliyor, kendisi müslüman ama, namazlarında ihmalde bulunuyor Ne dersiniz?
--Namaz, oruç, hac, zekât veya diğer ibadetlerden bir tanesi yapılmadığı zaman, farz yerine getirilmediği zaman, Allah onu cezalandırır, günah yazar Ama ne kadar ceza verecek, ne yapacak, kendisi bilir Bazen bir küçük terbiyesizlikten dolayı, çatır çatır cehennemde yakar Bazen de kulun gönlünün paklığından, temizliğinden dolayı affedebilir
Yalnız, fıkıh kitaplarında, itikad kitaplarında yazılan şudur ki: Bir insan ibadetleri yapmasa, inancı itikadı olsa, İslam'dan çıkmaz Müslümandır ama, günahkâr, kusurlu, eksikli, suçlu müslümandır İşi Allah'a kalmıştır Sonradan tövbe edip doğru yola geldiği zaman, eğer Allah affederse, affeder Affetmezse; o ihmali kadar cehennemde yanar, azabını görür Ondan sonra, imanı dolayısıyla kurtulur amma, Peygamber Efendimiz SAS'in bir hadis-i şerifini bu sözümün arkasından hatırlatıvereyim; diyor ki:
"Cenenneme düşmemeğe çalışın!" Çünkü, cehenneme insan bir kere düştü mü, sonunda çıkacak bile olsa, --öyle bir şeyler söylüyor ki Peygamber Efendimiz, hesaplıyoruz-- milyonlarca sene kalıyor En aşağı ikiyüzelli sene sene kalıyor
Sonra, cehennemdeki azabları küçük görmemek lâzım! Cehennemde meselâ, cehennem ehlinin zakkum yiyeceği söyleniyor Zakkumun dünyada bile zehir olduğunu artık gazetelerden anladınız "Cehennemin zakkumundan bir damla dünya denizlerine damlasaydı, bütün dünya denizlerini zehir gibi acı yapardı" diye bildiriyor Peygamber Efendimiz Cehennemde onu böyle, sabah akşam yiyen bir insanın ne ızdırab çekeceğini, ne azaplar göreceğini tahmin edebilirsiniz
O bakımdan cehenneme düşmeyecek şekilde tedbir almak, akıllı insanların yapması gereken doğru iştir Cenneti kazanmak için çalışmak çabalamak, akıllı insanların işidir Günaha ancak cahiller cesaret eder Yoksa, "Günahın büyüğü küçüğü olmaz!" diyor bazı büyüklerimiz Çünkü, günahı kime karşı yapıyorsun? Kime asi geliyorsun? Allah'a
Asi geldikten sonra, bakarsın Allah bir sille tokat indirtir ki, helâk olursun! İnsanın malına geliyor, arabasına geliyor, evine geliyor Vücuduna amansız hastalık geliyor O zaman diyar diyar şifa arıyor, çare arıyor "Bunun çaresi nedir?" diye gözyaşları içinde arıyor Sen ilkönce edepsizlik yaptın, bu ceza ondan geldi
Onun için dünyada da çeker, ahirette de çeker Bu hususlarda hiç bir kimse gevşek olmasın!
Soru:
--Kıldığım namazdan feyz alamıyorum; ne tavsiye edersiniz?
--Feyz almak için çok şeyler lâzım; başta, lokmanın helâl olması lâzım! Haram lokma ile feyizli ibadet yapılmaz Lokma haram Midesinde duruyor Allah sevmez ki!
Sevilmeyen bir kimse senin kapına gelmiş, kapıyı çalmış, içeri girmek istiyor Nasıl bakarsın? Düşün, ordan anla!
Lokma helâl olacak; bir Abdesti tamam olacak; iki Yüznumaraya gidiyorlar, doğru düzgün istibrâ, istincâ olmuyor Üstleri, başları temiz olmuyor Paçalı pantolonların paçaları yerleri süpürüyor Şimdi bizim pantolonlarımızın hepsi, --moda dolayısıyla-- paçaları arkadan yerleri süpürür Temiz şeyler gelir, pis şeyler gelir Elbisesi temiz olmayınca, namaza tesir eder
Bilgisi az, söylediği söz hakkında bilgisi yok, tekbir hakkında bilgisi yok Tabii ordan huzur alamaz
Onun için bir kere helâl lokma yesin! Ondan sonra, abdestini düzgün alsın! Ordan başlıyor iş Dualarını yapa yapa güzel abdest alsın! Temiz olsun; hem kalbi temiz olsun, hem elbisesi temiz olsun! Ondan sonra, biraz dinî bilgi sahibi olsun, dinî kitapları okusun! "Allahu ekber" ne demek, "Sübhânallah" ne demek? Fâtihâ'nın mânâsı ne, İhlâs'ın mânâsı ne? Namazda rükû ne oluyor, secde ne oluyor; bunları düşünsün tefekkür eylesin! O zaman inşaallah feyzini çok alacak, Allah'ın lütfuyla
Soru:
--İbadet ettiğimde bile içimde bir boşluk var; bunu neyle doldurayım?
--Bu içindeki boşluğun muhtelif sebepleri olabilir Bir kere lokmanın helâl olmasına dikkat etmek lâzım! Ondan sonra, abdestin güzel alınmasına dikkat etmek lâzım! İbadeti tadını çıkarta çıkarta, duya duya, aceleye getirmeden yapmak lâzım! O zaman, Allah insanın içine ibadetin tadını verir
O ibadetin tadını Allah'ın insana vermesi için hadis-i şerifte buyuruluyor ki: "Allah'ı ve Rasûlüllah'ı her şeyden daha çok sevecek ve günaha dönmemek azminde olacak! Günaha, tekrar eski haline dönmektense, ateşe atılmaya razı olacak bir halde olacak!" Bu duyguları taşıdığı zaman, ibadetin tadını duyar diye hadis-i şeriflerde bildiriliyor
Soru:
--Namazda aklımıza olmadık şeyler geliyor; bunun sebebi nedir, çaresi nedir?
--Abdesti güzel almaktır Olmadık şeyler şeytandandır Namazda huzuru bozmağa çalışıyor, ibadetten sevap kazanmamasını sağlamağa çalışıyor
İradesine hakim olup kendisini söylediği söze, yaptığı ibadete verecek ve güzel şeylerle meşgul edecek "Allah'ın huzurundayım!" diyecek, "Kâbe'nin karşısındayım!" diyecek "Elhamdü lillâhi rabbil âlemîn" derken mânâsını düşünecek, kendisini okuduğu şeylerle meşgul edecek
Soru:
--Namazda vesvese gelince tekbiri tazeleyelim mi?
--Hayır! Öyle yaparsanız, işin sonunu alamazsınız Vesvese gelir tekbir alırsınız, bir daha tekbir alırsınız, bir daha alırsınız, bir daha Çünkü şeytan insanı ordan yakalar Kat'iyyen vesveseye hiç yüz vermeyeceksiniz Aldın tamam, yürüyeceksin
Vesveseye bir kere itibar ettin mi: "Namaz pek iyi olmadı Oldu galiba ama? Yok, yok olmadı Haydi bir daha kılayım!" Bir daha kılarsan, bir daha bir vesvese gelir Onu kılarken bir daha bir vesvese gelir, batağa saplanırsın
Sakın vesveseye hiç yüz vermeyin! Doğru olduğuna kanaat ettiğiniz şeye göre devam ettirin işi, olsun bitsin
Soru:
--İmsaktan 15 dakika sonra, ezan okunmadan sabah namazın kılabilir miyiz?
--Kılınabilir Şimdiki takvimlerin tertibi, imsak bittiği andan itibaren sabah namazının vaktidir Hattâ, orucu oraya kadar bırakmamak bile lâzım, daha önceden yemeği kesmek lâzım! O tam sabahın girdiği saattir Arada boşluk bırakmamışlardır, ihtiyatı kaldırmışlardır Ondan sonra 15 dakika geçince, haydi haydi kılınır
Soru:
--Öğle namazı, ikindi okunduktan sonra 45 dakika geçinceye kadar kılınabilir mi?
--Aslında ikindi ezanı okundu mu, ikindinin vakti girmiş olur ama; bir asrı evvel var, bir asr-ı sâni var İmamlarımızın rivayetine göre: Dik bir çubuğun öğle üzeri bir gölgesi var, diyelim 30 cm Bu 30 cm üzerine, çubuğun boyu kadar daha gölge uzadığı zaman ikindinin vakti girer diyenler var; gölge çubuğun boyunun iki katı kadar daha uzadığı zaman ikindinin vakti girer diyenler var Bu ikisinin arasında yarım saat -kırkbeş dakika bir zaman olduğundan, "Bu ihtilâftan faydalanarak acaba kılabilir miyiz?" demek istiyor E kaçırmışsa, kılıversin; olur
Aslında ikindi vaktine kadar tehir etmesi doğru değil "En faziletli amel nedir?" diye soruyorlar Peygamber Efendimize
(Essalâtü lievveli vaktihâ) "Evvel vaktinde kılınan namazdır" buyuruyor Namazı evvel vaktinde kılmak sevaptır Tâ o vakte kadar tehir, zaten kusurdur, kabahattir Ama baktı, öyle bir durum oluverdi; yine kılsın!
Soru:
--Namaza yeni başlayıp da kaza namazları çok olan bir kimse, vakit namazlarındaki sünnetleri terkedip kaza namazı kılabilir mi?
--Câiz değildir Vakit sünnetlerini kılacak Ayrıca bizim tarif ettiğimiz işrak namazı, duha namazı, evvâbin namazı, teheccüd namazı ve sâireyi de kılacak, onları da bırakmayacak Ötekisini de ödemeye geçecek Bizim mezhebimiz --Hanefî mezhebi-- böyledir
Bazı başka kaviller var Şafiî mezhebinde, "Önce farzları ödesin!" demişler ama, bizim mezhebimizde büyüklerimiz diyorlar ki: "Bu namazları vaktinde kılmadın, bir edepsizlik yaptın, bir günaha girdin, bulaştın Şimdi o günahı telâfi edeceğim derken, bu sefer Peygamber Efendimizin sünnetlerini kılmayıp, oradan bir başka kusur yapıyorsun; uygun olmuyor
Sen onları kıl; ötekilerini de belirli bir plan dairesinde, yavaş yavaş ödemeğe giriş Allah nasıl olsa, rûz-i mahşerde kulların namaz ibadetlerini hesaplarken, farzlarını hesaplayacak; farzlarda eksik varsa, sünnetlerle tamamlayacak Ondan sonra nafilelerle tamamlayacak Hesabı Allah'a ait Sen Allah'a güzel kulluk et; o hesabı doğrultur Yoksa, kimse ameliyle cennete girecek değil
Büyüklerimiz bu kanatte, bizim mezhebimiz bu Başka mezheplerde, başka türlü düşünceler olabilir
Soru:
--"Kazası olan kimse, akşamdan sonra evvabin namazını ve diğer nafile namazları kılamaz; kılsa bile Allah kabul etmez!" diyorlar Lütfen bunun hakkında açıklama yapar mısınız?
--Muhterem kardeşlerim! Akılla mantıkla gelin bu meseleyi çözelim "Kılsa bile Allah kabul etmez!" diyormuş Yâhû sen Allah'ın vekili misin? Bir kul namaz kılıyor, "Kılsa bile Allah kabul etmez!" diyor Kimsin sen yâhu, Allah'tan mesaj mı aldın? Bu ne biçim laf?
Bizim ulemamız, "Kılsa kabul olur" diyor, niye kabul olmayacakmış? Kabul olur kardeşlerim Peygamber Efendimiz'in hadis-i şerifte, "Kılın! Denizlerin köpüğü kadar günahınız olsa bile affeder" diye teşvik ettiği bir namazı, "Rasûlüllah emretmiş, tavsiye etmiş; ben de kılayım!" diye kılsam, niye kabul etmesin Allah? Bu nerden çıkıyor, bu ne biçim laf?
Bizim Hanefî mezhebimizde böyle bir mesele yok Kılınan nafile namazlar sevaptır, kılınır
--Kaza borcu varsa hocam?
--Kaza borcu varsa, kaza borcunu ödesin!
Zaten namazı vaktinde kılmamış, kazaya bırakmış, bir günah işlemiş; şimdi onu ödeyeceğim diye bu sefer burdaki sevaplı işleri bırakıyor Olur mu? Bir kabahat işlemiş, o kabahati temizlemek için, bir çok iyi şeyi yapmıyor Olur mu? Olmaz!
Onun için, kardeşlerimiz duha namazını kılacak, işrak namazını kılacak, evvâbin namazını kılacak, gece namazını kılacak, teheccüd namazını kılacak Ondan sonra Allah'tan öteki borçlarını da ödemesi için yardım isteyerek, fırsat buldukça ötekileri de kılmağa girişecek Mâdem zamanında kılmamış, bir edepsizlik etmiş; onu yavaş yavaş ödemeğe gayret edecek Hadis-i şeriflerde kılın diye Efendimiz'in tavsiye ettiği namazları kılmamak sûretiyle, ikinci bir edepsizlik yapmayacak İkinci bir fırsat kaçmış oluyor bu sefer elinden
O bakımdan bu mantık mantık değildir Bizim mezhebimizde böyle şey yok Onları kılacak! Hem, kabul olmaz sözü bayağı ayıp
--Allah bunu kabul etmez!
--Nerden bildin? Sen Allah'ın vekili misin? Allahın gönderdiği selâhiyetli şahıs Peygamber Efendimiz, "Şu namazları kılın!" diyor Sen de dikilmişsin kılacak insanın karşısına: "Sen kılma, kabul etmez Allah!" diyorsun
Tövbe estağfirullah İnsanların aklı karıştı mı, nasıl karışıyor Sen bizi akıl nimetinden mahrum etme yâ Rabbi!
Soru:
--Kaza namazına nasıl niyet edilir?
--Kaza namazına niyet edilirken, "Yâ Rabbi, kılmam gereken, üzerime borç olan, kazaya kalmış olan en son öğle namazını ödemeye En son ikindi namazını ödemeye" diye sondan da başlayabilir; "En evvelki borcumu ödemeye" diye baştan ödemeye de başlayabilir
Soru:
--Nafile namazlarda, sağlıklı ve sağlam olduğu halde oturarak kılınması efdal olan var mı; varsa, hangileridir?
--"Ayakta kılınacak bir namaz, oturarak kılındı mı, fazileti %50 azalır, yarı yarıya iner" diye hadis-i şerif var Yalnız Pakistanlı kardeşlerimizde gördüm, burda da bir iki defa söyledim; bizim Rahmetullahi Aleyh Hocamız da gece yatma namazında bazan yapardı Yatsıdan sonra abdest alıyor, yatacak O yatmadan evvel kılınan namazı, oturarak kılıveriyorlar
Peygamber Efendimiz'den öyle bir rivayet var da, ondan yapıyorlarsa, o rivayete uygun olsun diye yapıyorlarsa; o zaman uygun olur Peygamber Efendimiz'e uyma aşkıyla yapmış oluyorlar
Soru:
--Namazda otururken, Ettahiyyatü'yü okurken şehadet parmağını kaldırmak nasıl olacak?
--"Eşhedü en lâ ilâhe" derken parmak kalkacak, ondan sonra inecek Hadis-i şerifte bildirilmiştir Peygamber Efendimiz de böyle parmağını kaldırırdı
Soru:
--Sehiv secdesini Tahiyyat'tan sonra mı yapacağız, yoksa Allahümme Salli ve Barik'ten sonra mı; bilgi verir misiniz?
--Sehiv secdesine varmak için, Allahümme Salli'yi, Bariği okuyup, ondan sonra selâm verip secde etmesi gerekiyor
Soru:
--Memleketimiz Konya Okulumuz Ankara'da İstanbul'a üç ay için çalışmağa geldik Ankara'ya birkaç günlüğüne gittiğimizde namazlarımızı seferî olarak mı kılacağız mukim olarak mı kılacağız?
--Bir insanın asıl vatanı, doğduğu, evinin olduğu yerdir Onbeş günden fazla durmak niyetiyle gittiği ve ikamet ettiği yer de vatan-ı ikamettir Yâni, ikametten dolayı vatan olmuş oluyor; ordan ikameti kalkarsa vatan değildir Bir insan vatan-ı ikametten ayrıldığı zaman, vatan-ı ikamet bozulur; onun vatan-ı ikametliği kalmaz
Onun için, şimdi İstanbul'a gelmiş, üç aylığına burada mukim olmuş Kendisi Konyalı olduğu için, iki-üç günlüğüne Ankara'ya gittiği zaman seferî olur
Soru:
--Namaz kılmayan bir kadının yaptığı yemekler yenir mi? Namaz kılan bir kimse, namaz kılmayan eşiyle bir arada yatabilir mi?
--Bir kimse namaz kılmıyorsa, mü'minse, imanı varsa inkâr etmiyorsa "Namaz da ne imiş?" derse kâfir olur "Namazın rükûsu da ne imiş? Kıraat de ne imiş?" derse yine kâfir olur Neden? Farz olduğunu biliyoruz çünkü Bir farzını inkâr etse bile yine kâfir olur, dinden çıkar Çünkü Allah'ın belli olan bir emrini, belli olduğu halde reddetmiş ve inkâr etmiş oluyor; kâfir olur Ama red ve inkâr etmiyor da, alışmamış, tembel, haylaz, şeytana uyuyor, nefse uyuyor, kılamıyor; günahkâr olur O zaman kâfir olmaz Aradaki farkı iyi bilmek lâzım!
Günah-ı kebâir, yâni büyük günahlar insanı imandan çıkartır mı? Çıkartmaz İşlediği günahlardan dolayı boyundan büyük veballer yüklenir, çok günah yüklenir ama; imandan çıkmaz Kâfir diyemeyiz, müşrik diyemeyiz, günahkâr müslümandır deriz Tevbe edebilir Allah affederse affeder veya cezâlandırır; onu Rabbimiz bilir
Binâenaleyh, bir kadın namaz kılmıyorsa Mü'min ama kılmıyor Keşke, küçükten anası babası öğretseydi Alışkanlık haline gelmeyince, sonra nasıl zor oluyor Küçükten öğretmek lâzım! Büyüyünce şimdi, kocası zorlasa kılmaz, babası zorlasa kılmaz Evlendim der, sana ne der İş işten geçmiş oluyor Bu bir ayrı facia Çocuklarımızı namazı seven, Rasûlüllah'ı seven, sünneti seven insanlar olarak yetiştirmek gayretinde olmalıyız
Ama, bir kadın sırf tembelliğinden, şeytana uymasından namaz kılmıyorsa, bundan dolayı kâfir olmaz Yaptığı yemek yenir Namaz kılan eşiyle bir arada yatabilir
Soru:
--Müslümanım deyip namaz kılmayan kimseyi, namaz kılması için zorlamak var mıdır?
--Vardır Çocuğu ise, döğecek bile İlkönce ikaz edecek, biraz korkutup alıştıracak Büyük insanda, mezheplere göre târikus salâtın, namazı terkedenin hükmü nedir diye çeşitli görüşler olmakla beraber, kılmamakta ısrar ederse hapis bile edilir; sen niye kılmıyorsun diye Hattâ bazı sert mezhepler vardır; "Kılmamakta ısrar eden öldürülür!" diye hükmedilmiştir İmâm-ı Ca'fer-i Sâdık'ın mezhebinde, Ca'ferî fıkhında öyle yazar
Soru:
--Kısa kollu elbise ile namaz câiz mi?
--Kısa kollu elbise ile namaz câizdir (erkekler için) Hem de kerahatsiz caizdir Ama şu şartla: "Bir insanın üzerindeki elbisenin kolu uzun olup da, kolunu kıvırır da namaza öyle durursa; mekruh olur Çünkü uzun koldu, kıvırdı, kısa yaptı; bu, saygısızlık alâmeti Ama, elbisenin biçilişi kısa kolsa; kısa kollu olduğu için, onda kerahat yoktur" diyor Ömer Nasûhî Bilmen kitabında böyle yazmış
Fakat, genel bir kaide olarak kardeşlerimiz şunu bilsinler: Cami ibadet yeri olduğundan, Allah'ın huzuru olduğundan;
(Yâ benî âdeme huzû zîneteküm inde külli mescidin) Her mescide giderken, insanın en güzel, en temiz, en alımlı şekilde giyinmeğe çalışması, ibadete saygısının gereğidir O bakımdan, camiye mümkün olduğu kadar ciddî kıyafetle gelmeye çalışmak da tavsiye edilir
Benim temennim, arkadaşlara tavsiyem --kendi de öyle yapıyorum, görüyorsunuz-- uzun kollu giyinmeleridir Hem çocuklarınıza, hem kendinize, hem bebelere, kim olursa olsun mümkünse uzun kollu giydirmeğe çalışın!
Uzun kollu yazlık elbise arıyoruz çarşıda pazarda; bulmakta bayağı zorluk çekiyoruz Suudî Arabistan'a gidiyorsun; etekler uzun, kollar kısa Biz uzun yapalım!
Ama bir insanın gömleği kısaysa, onunla camiye gelmişse, namaz kılmışsa; namazı caizdir Bunu da peşin olarak söylüyoruz Yâni, alacağınız zaman uzun kollu almanızı tavsiye ederim, fakat bunun da mahzuru yok
Soru:
--Sarık sardığımız ve secdeye gittiğimiz zaman, alnımız ve burnumuz yere değmiyor; namaz kabul olur mu?
--Peygamber Efendimiz'in, sarık üzerine secde ettiğine dair hadis-i şerif geçen derslerde okuduk Sarık alınla yer arasına girmişse, bir mahzuru yoktur Ama, tamamen sarığa dayalı olarak secde yapılıyorsa, o zaman olmaz Alnın, burnun yere değmesini sağlamak lâzım Arkaya ittirirsiniz, sağlarsınız
Soru:
--Sandalyede namaz kılınır mı? Bugün bazı camilerde ön safa sandalye konulması doğru mu?
--Bir insan namazı ayakta tam kılabilirse ayakta kılar Kılamazsa, oturarak kılması caizdir Kılamazsa, başıyla imâ ederek kılması olur Mazereti ağırlaştıkça, namazı da hafifler, rahatlaşır
Onun için, insan oturarak namaz kılabilir Fakat, sandalyeyi camiye getirmek ve camide sandalyeyle namaz kılmak doğru değildir Adam sandalyesini yükleniyor sırtına, camiye getiriyor, kenara koyuyor, orda kılıyor Arkada kılıver, ayağını uzatarak otur Yâni, sandalye olmadığı yerde, eğilemeyen insan başka türlü oturabilir
Camilerin tertibini bozmayalım, bid'atlar çıkarmayalım!
Soru:
--Yatsı namazından sonraki tesbihler bid'at mıdır?
--Hayır! Namazlardan sonraki bütün tesbihler sünnet-i seniyyedir Peygamber Efendimiz'den tavsiyedir Bizim sabah ve yatsı namazından sonra bu camide yaptığımız özel zikir de hatm-i hâcegândır Hatm-i hacegân da Hızır AS'ın öğrettiği bir sevaplı zikirdir
Soru:
--Namazlardan önce camide ihlâs okumanın bir mahzuru var mıdır? Bazıları mekruh diyorlar, bazıları da okumayınca karşı çıkıyorlar
--Yoktur, çünkü Kur'an suresidir, sevaptır Bu bizim camilerde daha önceleri böyle aşikâre okunuyordu Bunun faydası şu oluyor: "Bak artık sünnet kılma zamanı azaldı, biraz sonra kamet getirilecek!" gibi bir mânası, işareti oluyordu O bakımdan faydalı Ama, Kur'an okumak sevap olduğundan, aynı zamanda da sevaplı
Soru:
--Uyumadan seher vakti kılınan namaz da teheccüd namazı olur mu?
--Tabii, teheccüd namazı uykuyu bölüp, uykudan kalkıp kılınan namazdır ama; işin oldu, uyuyamadın, geç geldin vs O vakitte kılınınca yine teheccüd namazı olur
Soru:
--Bir arkadaş hem namaz kılıyor, hem içki içiyor "Bu kötü alışkanlığını bırak!" dediğimizde, "Onun yeri ayrı, onun yeri ayrı" diye cevap veriyor İkisinin bir arada yapılması hakkında bilgi verir misiniz?
--Aziz ve muhterem kardeşlerim, bu çok büyük bir hastalıktır Bizim Türkiye'de müslümanlar, fikrî bakımdan çok çeşitli hastalıklara tutulmuşlardır Kimisi veremden beterdir, kimisi kanserden beterdir, kimisi AIDS'ten beterdir Bir büyük meşhur fikir hastalıklarından bir tanesi budur "Onun yeri ayrı, onun yeri ayrı" Öyle saçma şey mi olur? Bu kadar saçma şey olamaz yâni İnsan Allah'ın emrini tutacak, Allah'a teslim olacak Müslüman ne demek, müslim ne demek? Kendisini Allah'a teslim eden kul demek
Hani geliyor askerlik şubesine, 19 yaşında - 20 yaşında delikanlı Diyor ki: "Tamam, ben geldim; filâncanın oğlu falancayım, askerlik yapmağa geldim!" diyor ya Müslim ne demek? Kendini Allah'a teslim eden Onun emrini tutacak; onun emrine razı, buyruğuna razı Haramlarını haram belleyecek, haramlardan sakınacak Helâlleri helâl belleyecek, emirleri emir belleyecek, yapacak Müslüman bu demek "Yâ Rabbi ben senin buyruğunu tutmağa razı oldum Tevbe ettim, yanlış yolu bıraktım, doğru yola geldim" demek
Şimdi böyle söyleyen insanların hali ne olur, biliyor musunuz? Sonunda imansız gider Çünkü oyuna gelmez bu iş, oyuncak değil; alaya gelmez! İnsan elinden geldiğince Allah'ın yolunda gitmeğe çalışacak, her günahtan kaçınmağa çalışacak!
Hattâ büyüklerimiz demişlerdir ki: "Günahın küçüğü bile olmaz"
--Canım küçük günah aldırma!
--Hayır! Küçük günahlar bile yapıla yapıla büyür, ejderha gibi olur Solucan gibiyken ayağınla def edebilecekken, ejderha gibi olur, yedi başlı olur Ondan sonra, padişahın oğlu gelse kesemez kafasını
O bakımdan bu kötü huyları atmak lâzım! Bu çok fena bir hastalıktır
--Onu da yaparım, onu da yaparım Onun yeri başka, onun yeri başka
--Haa, böyle yaparsan cehenneme gidersin Çünkü bu, Allah'ın diniyle alay etmek gibidir İnsan elinden geldiğince Allah'ın yolunda gitmeğe çalışacak da, nefse uyarsa, şeytana uyarsa, ayağı kayarsa kayacak; o ayrı Kayarsa, yine tevbe edecek, yine yola gelecek Ama "Onun yeri başka, onun yeri başka" diye haramı helâl sayarsa, o zaman kâfir olur insan Bu, küfür kokan bir duygudur, çok tehlikeli bir hastalıktır
Bir de "Zaman sana uymazsa, sen zamana uy!" diyorlar Bu da "Bu zaman küfür zamanıdır, gel kâfir ol!" demenin bir başka ifadesidir Öyle şey yok! İslam'ın emirleri 1400 yıldır hep aynıdır Kâinat var olduğu müddetçe, kıyamet kopuncaya kadar hep aynı olacaktır, hiç değişmeyecektir İçki haramsa, haramdır Namaz farzsa, farzdır
--Üç vakte indiremez miyiz?
--Hayır! Dörde de indiremezsin, üçe de indiremezsin, bire de indiremezsin
--Pazar günleri kılsak olmaz mı?
--Hıristiyanlar öyle yapıyor Onlar dinlerini kestiler, kestiler, kestiler Onların dinleri artık işe yaramaz hale geldiğinden, Allah İslam'ı gönderdi Bozdukları için gönderdi Bozmasalardı devam edecekti Kâfirler gibi, hristiyanlar gibi olmayalım! Allah'ın emirlerini ciddiyetle uygulamağa çalışalım
Eğer ciddiyetle uygulamazsa insan, bir edepsizlikten, bir böyle şapşal konuşmaktan, bir böyle edepsizce düşünceden dolayı --Allah saklasın-- öyle bir felâkete uğrar ki, belini doğrultamaz Sülâlesinin beli doğrulmaz Onun için bu gibi hallere düşmeyin!
Müslüman nasıl olacak? İmana geldikten sonra tekrar günah işlemekten, tekrar o eski hale gelmekten, ateşe atılmaktan korkar gibi korkacak!
Bunlar züğürt tesellisidir, beynamaz özrüdür Günaha devam etmek için şeytanın uydurduğu bahanelerdir Şeytan insana çok bahaneler bulur, insanları çok aldatır Zâlimi zulüm yönünden aldatır, âbidi ibadet yönünden aldatır; ille bir kusura, günaha sokar Bu kardeşimizi de demek ki öyle aldatıyor "Onun yeri ayrı, onun yeri ayrı" O zaman insan mahvolur Allah saklasın
Kur'an-ı Kerim'de buyuruyor ki Allah-u Teâlâ Hazretleri:
(Efetü'minûne biba'dıl kitâbi ve tekfurûne biba'd) "Allah'ın bazı ayetlerine, kitabının bazı cümlelerine inanıyorsunuz da, ba'zılarına kâfir mi oluyorsunuz? Bunun cezâsı ne kadar büyüktür, biliyor musunuz?" diye Allah-u Teâlâ Hazretleri, böyle ikili, kaypak, oynak olanların cezâsının büyüklüğünü bildiriyor bu ayet-i kerimede Sakın ha, böyle cahilliklere düşmeyin!
1 Soru:
--Kur'an-ı Kerim'de: (İnnes salâte tenhâ anil fahşâi vel münker) "Namaz insanı kötülüklerden alıkoyar" buyruluyor Namazın hikmetini izah eder misiniz?
--Namaz Allah tarafından emredilmiş bir ibadettir Her ibadetin sebebi, hikmeti, faydası vardır Namaz insanı, günün beş vaktinde çekip çekip Allah'ın çizgisine getirme ibadetidir Günün beş vaktinde ayarlama ibadetidir Dünyanın yaş-----, meşgalesine, hay huyuna dalan insanın, günde beş defa akordunu düzeltme ibadetidir
İnsan bu ibadeti yaptıkça; abdest almasıyla stresi gider, sinirleri gevşer, vücudu rahatlar Şöyle olur, böyle olur, bir rahatlık olur Yatıp kalkmasıyla, secdesiyle rükûsuyla, kıyamıyla kuuduyla, beyninin kanla yıkanıp, yeni kanın gelip yorgunluk malzemelerinin gitmesiyle kafası dinlenir Kalbi de mânevî bakımdan temizlenir, kötü duygular silinir Bir önceki namazla bu namaz arasındaki yaptığı kusurlar bağışlanır ve temizlenir Namazların böyle günahları da affettirme faydası vardır
Sıhhî faydası vardır Eklemler hareket eder, adaleler çalışır, bir bakıma jimnastik olur, egsersiz olur Vücudu faydası vardır, kafaya faydası vardır Yorgunluğu izâle edicidir Ruha faydası vardır, dünyaya faydası vardır, ahirete faydası vardır
İnsan bir namaza gelince insafa da gelir Bir kötülüğe niyet etmişse bile, o kötülükten vaz geçer Kötülüğü yapmayı bırakır Böylece namazın, bir de kötülükten uzaklaştırma özelliği vardır Ayet-i kerime böyle
2 Soru:
--Zihni devamlı olarak günlük işlerle meşgul olmaktan kurtarmak için ne yapmalıdır?
--İbadet etmeli, namaz kılmalıdır Neden namaz günde beş defa farz olmuştur? Öğleyin namaza gitsin, abdest alsın, huzurlu bir namaz kılsın; dünya işlerinden sıyrılsın diye İkindi vakti gitsin, abdest alsın; usûlüne uygun, aceleye getirmeden namaz kılısın, dünya işlerinden kurtulsun diye
Şimdi millet namazları öyle kılıyor ki Meselâ ticarethanede, kendisini yoran bir işte çalışıyor, çalışıyor, çalışıyor, çalışıyor Gidiyor seccadeye Takır tukur, takır tukur namaz kılıyor Hop geliyor Bunun bir faydası olmaz Öbür tarafın harareti soğumuyor bile Bir duraklıyor, ondan sonra tekrar işine, gücüne
Öyle olmayacak! Şöyle bir gidecek, namazı bir kılacak Suudlular çok hoşuma gidiyor, herkes tenkid eder ama Namaza ezan okunmadan önce gidiyorlar Güzel abdest alıyorlar Kur'an-ı Kerim okuyorlar Bekliyorlar Namazı kılıyorlar Namazdan sonra dua etmeden kalkarlar diyorlardı, hiç de doğru değil Herkesten fazla dua ediyorlar Duayı yapıyor ama, tek başına yapıyor; sen onun ne yaptığını görmüyorsun Gayet güzel de dua yapıyorlar
İbadetler insanı kurtarır Günde beş vakit namaz insanı günlük meşgaleleirn sıkıntısından çekip sıyırmak içindir
3 Soru:
--Namaz kılan insan neyi düşünmeli?
--Namaz kılarken insan Kâbe'yi düşünecek karşısında Evliyâullahtan bir zât diyor ki: "Namaza durduğum zaman abdesti güzel alıyorum bir kere Kâbe'yi karşımda düşünüyorum Ayağımın altında sıratı düşünüyorum, kayarsam cehenneme gideceğimi düşünüyorum Arkamda Azrâil'in beklediğini düşünürüm Kıldığım namazın son namaz olduğunu, bundan sonra bir daha namaz kılamayacağımı düşünürüm Korku ile, zârilik ile namaz kılarım" diyor Namazı böyle kılmağa çalışmak lâzım!
4 Soru:
--Bir insan ibadetten feyz alamıyorsa, bunun sebebi nedir, ne yapması gerekir?
--Feyz alamamak, insanın kazancında haram olmasından olabilir Kazancında haramlık varsa, ibadetten feyz almamağa başlar, zikirden feyz almamağa başlar Soğur, gittikçe yanlış yollara sapar Onun için, lokmanın helâl olmasına çok dikkat etmek lâzım!
Bunun dışında, abdesti sağlam olmadığı zaman feyz almaz Abdesti eksik almışsa veya yüznumaraya giriyorlar Hani, İslam'da ayıp yoktur, söylemek lâzım! Küçük abdest yapmanın, büyük abdest yapmanın İslam'a göre ölçüsü vardır Müslüman deve gibi ayakta küçük abdest yapmaz! Salıvermez, şaldır şuldur etrafa sıçratmaz Kabir azabına uğrar sonra Dikkat edecek, çömelecek, korunacak, sakınacak İstibrâ edecek, arkası kalmayacak idrarın Güzelce temizlenecek Bunları yapmadan, bakıyorsun adam yüznumaraya giriyor; şar şar ses duyuyorsun Dışarıya çıkıyor, şadırvandan abdest alıyor, camiye geliyor Donu ıslak Her adım attıkça bir damla çıkıyor dışarıya O zaman, o namazdan feyz alamaz ki! Abdest yok ki, namazdan feyz alsın
Onun için bir camide gördüm, şadırvana yazmışlar: "Birçok kimseler namazın burdan başladığının farkında değildir" diye Aferin, çok güzel yazmışlar Namaz nerden başlıyor? Güzel abdest almaktan Şaldır şuldur abdest alıyor; kollarını tam yıkamıyor, yüzünü tam yıkamıyor, sakalına tam gitmiyor, ayaklarını tam yıkamıyor Geliyor, "Feyz alamıyorum!" diyor Bundan oluyor Yâni, abdestteki kusurlarından oluyor
Bazen de insanların kötü alışkanlıkları oluyor; gıybet ediyor, dedi kodu ediyor, günahlar işliyor Bunlar da insanın feyzini kaçırıyor, ağzının tadı kalmıyor Allah'ın rızâsına uygun, takvâya uygun bir iş yaptı mı; Allah ibadetin tadını verir gönlüne Bir neşe gelir, bir zevk gelir, bir şevk gelir Günahlı bir şey yaptığı zaman da, ibadetten tad almamağa başlar
Demek ki, ibadetten tad almanın şartı, günahlardan sakınmaktır Haramdan dilini korumaktır, gönlünü korumaktır, elini korumaktır Midesini haram lokma yemekten korumaktır Güzelce abdest almaktır Takvâlı olmaktır
Binâen aleyh, dönüp dolaşıp her şey takvâya bağlanıyor Takvâlı olursa bir insan, feyiz de alır
5 Soru:
--"Namaz kılmayan müslüman değildir" denilebilir mi?
--Namaz kılmayan ihmalkârdır, günahkârdır "Lâ ilâhe illallah, Muhammeder rasûlüllah" diyorsa, müslüman değildir denemez İmanı da var, kusuru da var
6 Soru:
--Bir muhasebecide çalışıyorum, odaların birisinde namazımı kılıyorum Patronum, namaz kılarsam işlerin aksayacağını söylüyor Şayet böyle namaz kılmaya devam edersem, benimle çalışmayacağını ve işten atacağını söylüyor Ben de tuvalete diye gidiyorum, vakit kaybolmasın diye sadece farzlarını kılıyorum İşimden de atılmak istemiyorum Ne yapmamı tavsiye edersiniz?
--O işyerinde çalışmak farz mı, ilmihal kitabında mı yazıyor? Başka işyerine gidersin! Öyle bir herif-i nâşerifle iş yapacağına, güzel bir iş ararsın
Ama o adam râzı olmasa bile, "Sen namaz kılamazsın!" dese bile, namazını kılar Çünkü, namaz Allah'ın emridir, ötekisinin bunu yasaklamağa hakkı yoktur
Gücü yeterse, başka yerde bir iş bulsun! Gücü yetmezse, şu anda başka yerde iş bulamıyorsa, orda çalışsın, namaz kılmağa devam etsin! Sünnetleri de kılmağa çalışsın!
Öğle tatilinde kimse bir şey diyemez Kalıyor bir ikindi İkindinin sadece farzını kılabilir; çünkü, sünneti gayr-i müekked sünnettir Sabah namazını camide kılacak Akşamla yatsıyı da evde kılacak Bu kadar basit! Çok büyük bir dert değil yâni
7 Soru:
--Çalıştığımız yerde namaz kılmaya müsaade etmiyorlar Bu durumda kılamadığımız namazları eve gittikten sonra kaza etsek olur mu?
--Olmaz! Namazın farzlarından birisi de vakittir Vaktinde edâ edilmesi farzdır Bir farz yerine gelmemiş oluyor Dünya üzerinde sadece o işyeri olmadığına göre, daha binlerce, milyonlarca işyeri olduğuna göre, ya o işyerinde namaz kılmayı sağlayacak, rica ederek, anlatarak; ya da kendisine daha iyi bir iş arayacak!
Bir kere öğle tatilinde öğle namazını kılabilir Sabah namazını da evde kılar Geriye bir ikindi namazı kalıyor Yâni, dediği kadar değil bu iş, işin doğrusuna bakılırsa İkindi namazında da; ötekiler süt molası, çay molası, sigara molası yaparken, o da abdestini hazır tutar O hazır tuttuğu abdestiyle kısa tarafından namazı kılıverir Yanında seccâde bulundurur
Biz askere gittiğimiz zaman bir arkadaşımız, bir muşambayı katlamış katlamış, sokmuştu beline Çamurda, toprakta, tarlada, bayırda, nerde olursa; namaz vakti geldi mi çıkarırdı onu, sererdi, namazını kılardı
İlk gün bir bocalıyor insan Eğitim alanında abdest alacak yer yok, abdest bozacak yer yok, su yok Ne yapalım? Haa, abdestli gezmem lâzım demek ki Öğleyin yemek yedikten sonra alel acele abdest alıyor, abdestli oluyor insan ikindiye kadar İkindide zâten on dakika bir mola oluyor Mola düdüğü çaldığı zaman kimisi sigara içiyor, kimisi yatıyor, kimisi kitap okuyor Kimisi güreşiyor birbiriyle Bizimkiler de namaz kılıyor
8 Soru:
--Haram para ile inşa edilen bir camide namaz kılınabilir mi?
--Kılarsın Onsuz cami zor bulursun Vebali yapanlarındır Hepsini kurcalayacak, karıştıracak olursan, adımını basacak yer bulamazsın, halin harap olur O kadarını karıştırmadan namazını kılarsın, vebal onların boynuna
9 Soru:
--Seferilik mesafesi 90 km midir yoksa 18 saatlik yol mudur?
--Seferilik mesafesi üç günlük yoldur Bu da, "Günde altı saat yaya yolculuk yapacak, ondan sonra dinlenecek İnsanın bir tâkati var, normal şekilde böyle seyahat ediliyor" diye hesaplanır İnsan ortalama olarak saatte 5-6 km yürür Günde ortalama 30-35 km'dir Bu da üç günde 90 km civarında bir mesafe eder
Mesafe önemlidir, saat önemli değildir Meselâ uçağa biniyor, İstanbul'dan Ankara'ya 45 dakikada gidiyor ama, 450 km'lik mesafeye gittiği için Ankara'da seferidir
Seferilik saat hesabı değildir Yaya bir yolcunun üç günde gittiği mesafe kadar gittiği zaman seferi olur
10 Soru:
--Seferi halde iken dört rekâtlı bir namazın son rekâtına yetişen kişi namazını nasıl tamamlar?
--Seferî haldeki bir insan mukim bir imama uydu mu, seferîlik bahis konusu değildir Normal insanın yetişemediği rekâtları nasıl tamamlaması gerekiyorsa, öyle tamamlar
11 Soru:
--Cuma namazının esasen 10 rekât olduğunu, 16 rekât olmadığını, şek şüpheye düşmemek için 6 rekâtın kılındığını, halbuki namazda şek şüphe olamayacağını söylüyorlar; ne dersiniz?
--Ezan okunduktan sonra, dört rekât cumanın ilk sünnetini kılıyoruz Ondan sonra imam minbere çıkıyor, hutbesini irad ediyor İniyor, mihrabda farzı iki rekât kıldırıyor Ondan sonra dört rekât cumanın son sünnetini kılıyoruz Cuma tamam oluyor
Onun arkasından, eğer cumanın şartları yerine gelmemiş ise, zuhr-u ahîr'i kılmış olalım diye, en sonuncu öğle namazının farzını kılıyoruz İki rekât de vaktin sünnetini kılıyoruz
Bunu fukahâmız asırlardır, seneler senesi böyle yapmışlar, tavsiye etmişler; ben bunu değiştirmeğe, bunun üzerinde konuşmağa lüzum görmüyorum Öyle büyük meselelerimiz var ki, konuşulmuş bir meseleyi tekrar münakaşa etmeğe lüzum görmüyorum Bunun münakaşası fıkıh mesleğine ait bir münakaşadır Ulemâmız münakaşa etmiş
Ben şahsen Ömer Nasuhi Bilmen Hocamız'a (RhA) çok itimad ediyorum İlmi, fazlı, kemâli müsellem olan bir zât-ı muhterem O bize ne demişse öyle yaparım, geçer giderim Büyük alim Ben onun kadar fıkıhta alim olamayacağıma göre, bu işi ona bırakırım Filânca doktor kadar tıpta ileri gidemeyeceğime göre, tedaviyi onda olurum Filânca avukat kadar hukuku iyi bilemeyeceğime göre, işimi o avukata havale ederim; biter
Bu mübarek insanların konuşup da kendi aralarında vardıkları kararlarda, ihtilaflar olabilir İmam Şâfiî başka demiş, İmam Ebû Hanife başka demiş, İmam Mâlik başka demiş, Ahmed ibn-i Hanbel başka demiş olabilir Şimdi ben fakih değilken, fıkıh mesleğini meslek edinmiş bir insan değilken, tekrar o işlerin üzerine eğilip, bir beşinci mezhep de ben mi çıkartacağım? Hayır!
İmam-ı Azam Hazretleri'nin yolunda gidiyoruz Memnunuz Allah razı olsun, şefaatine erdirsin Gayet güzel bir mezheptir Yedi asır Türkiye'de pâyidar olmuş, koca bir imparatorluk bununla idare olunmuştur Asırlar boyu Hint kıtasında milyonlarca insan ondan istifade etmiştir Çok gelişmiş, olgun bir hukuk sistemi teşekkül etmiştir Çok teferruatlı bir hukuk külliyatına sahip olmuşlardır Cümle alem istifade ediyor Son derece ince fikirli insanlardır, hassas insanlardır Ben onlara karışmam Bir tanesinin eteğinden tutarım, yapışır giderim
Benim mesleğim başka Senin mesleğin de başka, sen de karışma! Kıl gitsin Öyle uygun görmüşler, ona pek itiraz etme!
12 Soru:
--Beş vakit namaz üzerimize farz olduğuna göre Kuzey Kutbu'nda durum ne olacak?
--Namaz vakitleri teşekkül etmiş olan en yakın merkeze uygun olarak, takdir ederek orda namazları kılması gerekiyor
İsveç'e, Norveç'e gittiğiniz zaman bir noktadan sonra, altı ay gece altı ay gündüz olan yerler başlıyor Güneş altı ay hiç batmıyor, şöyle bir çıkıyor, bir iniyor Altı ay da hiç görünmüyor Ne yapacak orda? Beş vakit namaz vakitlerinin teşekkül ettiği en yakın yerde vakitler nasılsa, ona göre vakitleri takdir edecek, kılacak Başka kaviller de var ama, ulemanın genellikle görüşü budur
13 Soru:
--Tahiyyat okurken şehadet parmağını kaldırmak sünnet midir?
--Peygamber Efendimiz "Eşhedü en lâ ilâhe" derken şehâdet parmağını kaldırırdı, "illallah" derken indirirdi Sünnettir
14 Soru:
--Farz namazlarından sonraki istiğfar, sadece ikindi ve sabah namazlarına ait bir şey mi; yoksa, diğer farzlardan sonra da istiğfar etmek gerekir mi?
--Her namazın farzından selâm verdikten sonra üç defa estağfirullah denilmesini burda okuduk, Râmûzül Ehâdis'te geçti Yâni her namazda, "Esselâmü aleyküm ve rahmetullah Esselâmü aleyküm ve rahmetullah" dedikten sonra istiğfar edilir
15 Soru:
--Namazda abdesti bozulan bir kimse ne yapmalı? Sonra tekrar kılmak niyetiyle namaza devam etse, olur mu?
--Olmaz! Abdest bozuldu mu, namaz bozulur Namaza abdestsizken devam edilmez! O zaman bozacak namazı Çıkabiliyorsa, çıkar; çıkamıyorsa, oturduğu yerde oturur
16 Soru:
--Seccade örtüsünde Kâbe resmi var Bunun üzerinde namaz kılınır mı?
--Kılınır Kâbe resmi mahzurlu bir resim değildir İnsan resmi olsa olmaz, hayvan resmi olsa olmaz! Tabii, sade olsa daha iyi olur; çünkü, insanın zihni her hangi bir şeye takılmaz Düz olsa, dümdüz olsa daha güzel Ama hiç olmazsa, Kâbe'yi hatırlatıyor
17 Soru:
--Teheccüd namazlarına gece kalkamıyorum Yatmadan önce 12 ile 1230 civarında kılsam olur mu?
--Olur Kalmayacağını anlayan bir insan böyle yatmadan önce kılsa, olur Ama teheccüd namazına kalkmak için kolaylıklar vardır Akşam yemeğini erken yersiniz, biraz da az yersiniz Kalkarsınız o zaman Çünkü çok yemek insanı uyutuyor
Erken yatarsınız, kalkarsınız teheccüd namazına Çünkü, geç yatmak insanı teheccüde kaldırtmıyor Basit tedbirlerle çözümleyebilirsiniz Duası vardır, duasını edersiniz, Allah'a sığınırsınız; Allah kaldırır
18 Soru:
--Daha önceleri gece namazına kalkabildiğim halde, son iki aydır kalkamıyorum Halbuki, kış geldi, kalkmak daha kolay Gece yatarken tok karnına yatmamağa çalışıyorum Abdestsiz de yatmıyorum Başka ne yapmamı tavsiye edersiniz?
--Abdestsiz yatmaması güzel Çok tok bir halde yatmaması, o da güzel Buna rağmen kalkamamak; belki yediği lokmalara haram karışıyordur da ondan Allah nasib etmiyor Öyle bir durum olmasın diye lokmanın helâl olmasına dikkat etsin!
Bir de, her zaman söylüyorum, şöyle küçük bir saat aldım ben Tek bir kalem pille çalışıyor Kuruyorsun, "Dıt dıt Dıt dıt" diye uyandırıncaya kadar çalıyor, sinirini bozuyor insanın Çok güzel Biraz da yataktan uzağa koyarsanız, "Dıt dıt Dıt dıt" ille kaldırıyor
Herkes rüya anlatıyor burda, kâğıt gönderiyor; bir rüyamı da ben anlatayım: Yaz tatilinde çoluk çocuk burda Hocamız'ın yanında Ben Ankara'ya gittim Yoruldum, yattım öğleyin Ama, yine fakülteye gitmem lâzım Bu marifetli saati kurdum, yattım Çok yorgunum, çok uykusuzum, yolculuk da yaptım; derin bir uykuya dalmışım Rüya görüyorum:
Rüyamda şöyle 25 cm kadar küb şeklinde bir kutu "Dıt dıt Dıt dıt" diye sinyal veriyor Sağına bakıyorum, soluna bakıyorum, altına bakıyorum, üstüne bakıyorum, eviriyorum, çeviriyorum Başka arkadaşlar geliyor, inceliyoruz "Yâhu bunun düğmesi yok, iğnesi yok! Nereden ses geliyor?" diyoruz Sonra, rüyanın içinde: "Yâhu, bu benim uyanmak için kurduğum saat olmasın?" diyorum Uyanıyorum, hakîkaten o saatmiş Çeşitli senaryolar, rüyalar göstertiyor ama, sonunda böyle uyandırtıyor bizi
Kaynak: M Esad Coşan - Güncel Meseleler 2