CUMA GÜNÜ
CUMA GÜNÜ
Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:
«Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün cuma günüdür Adem (as) o gün yaratılmış, o gün cennete konulmuş ve o gün cennetten çıkarılmıştır»
«Cuma gününde bir saat vardır ki, hangi mü'min o saatte Allah'tan bir dilekte bulunursa Allah onun dileğini kabul eder»
Müslümanların Haftalık Bayramı
Semavî, gayr-i semavî bütün dinlerin kutsal saydığı bazı özel günler vardır ve bu zaman dilimlerinde kendine özgü birtakım toplu ibadetler yerine getirilir Hafta günleri içinde Yahudiler cumartesiyi, Hıristiyanlar da pazarı kutsal kabul ederler Biz Müslümanlar için ise cuma günü bizzat Allah ve Rasûlü (sas) tarafından haftalık ibadet ve toplantı günü olarak teşri’ buyrulmuştur
“Toplamak, bir araya getirmek” anlamındaki (cem’) kökünden türetilmiş bir isim olan cum’a (cumua, cumaa) kelimesi, aynı zamanda Kur’ân-ı Kerim’in 62 sûresi’nin de adıdır
Burûç sûresindeki “Burçlarla süslü göğe, yevm-i mev’ûd’a, şâhid ve meşhûd’a kasem ederim ki” (85/1-3) âyetinde geçen ve üzerinde yemin edilen şâhid ve meşhûd’tan muradın ne olduğuna dair yapılan tefsirlerden bir tanesi de, şâhid’in cuma, meşhûdun da arafe günü olduğu şeklindedir ki, bunu bildiren bazı hadisler bulunmaktadır:
“Yevm-i mev’ûd (va’d olunan gün), kıyamet günü; şâhid, cuma günü; ve meşhûd da arafe günüdür Cuma günü bizim için Allah’ın (hazırlamış olduğu) bir zahîresi (nimet deposu)dur” “Meşhûd, arafe günü; şâhid ise cuma günüdür” , “Günlerin efendisi, cuma günüdür; o, şâhiddir Meşhûd ise arafe günüdür”
Cuma gününün kudsiyeti ve müslümanlar için hususiyeti hakkında şeref-sudûr olan birçok hadis-i şeriften anlaşıldığına göre:
Allah Teala cuma gününe diğer günlerin üstünde bir kutsiyet atfetmiş, sonra o gününü tespit edip onda topluca Allah’a ibadet etme mevzuunda Yahudi ve Hıristiyanları muhayyer bırakmıştır; ancak onlar bugünü belirleme konusunda ihtilafa düşmüşler; Yahudiler cumartesiyi, Hıristiyanlar da pazarı haftalık bayram ve ibadet günü olarak tayin etmişlerdir Allah, cuma gününü Ümmet-i Muhammed’e nasip eylemiştir Cuma günü, Müslümanların haftalık bayramıdır
Bir cuma günü Allah Rasûlü: “Ey Müslümanlar! Bu öyle bir gündür ki, Allah Teala, onu sizlere bayram kılmıştır” buyurmuştur Her bayramda mutlaka bir kutlama ve merasim biçimi ve bunun da sebepleri vardır Bu bağlamda cuma gününü kutlamaya sevkeden belli başlı hususiyetleri hadis-i şeriflerden istinbatla şöylece sıralamak mümkündür:
Allah katında haftalık günlerin en şereflisi ve en kıymetlisidir Senenin en hayırlı günlerindendir Müslümanların haftalık günlerin bayramıdır Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gündür Allah, Adem’i cuma günü yaratmıştır ; vazifeli olarak cennetten o gün yeryüzüne indirmiştir;
[tevbesini o gün kabul etmiş ] onun ruhunu da o gün almıştır Allah katında kurban ve ramazan bayramı günlerinden daha faziletlidir? Kıyamet cuma günü kopacaktır Mü’minler cennetten, Cemalullah’ı o gün temaşa edeceklerdir; yine o gün cennet ehli misk tepeleri üzerinde toplanacaklardır Cuma günü yapılan ibadetler diğer günlerdekilerden daha faziletlidir Cuma günü, ümmet-i Muhammed için hayır ve bereketi artırılmış bir gündür
Cuma günü yapılan hayırlı işlerin de özel kıymeti, kutsiyeti ve makbuliyeti vardır Amellerin sevabı, cuma gecelerinde binlere çıkar
” Hayırlar o günde sabitleşir, yüce ruhlar o gün bir araya toplanırlar Meleklerin hazır bulundukları bir gündür Vakfesi cumaya denk gelen hacca hacc-ı ekber (en büyük hac) denilir
[Efendimiz (sas) de, mübarek hac ziyaretlerinde Cuma günü vakfe yapmışlardır
Hacc-ı ekber ifadesi Kur’an’da da geçmektedir: Tevbe 9/3-4] Cumanın gündüzünde –haram istekler haricindeki- duaların kabul olunacağı gizli bir icabet vakti bulunduğu gibi gecesinin son üçte birinde de bir icabet vakti bulunmaktadır; yine aynı zaman dilimi, meleklerin de hazır bulunduğu meşhûd bir an olmaktadır
[“Cuma günü içindeki icabet saati, ramazan’da kadir gecesi gibidir” denilmiştir Ka’b b Mâlik:
“Bir grup, anlaşarak cuma gününü dua etmek üzere taksim etseler, icabet vaktine daha kolay erişirler” demiştir
[Canan, Kütüb-i Sitte, 12/501]
Hz Yakup, oğlu Yusuf’a karşı işledikleri suçtan dolayı diğer evlatları adına cuma gecesi istiğfar etmiştir [Yusuf 12/98]
Hafızayı güçlendirme namazı da cuma gecesi kılınır Peygamber Efendimiz:
“Kıyamet gününde her merhalede bana en yakın olanınız, dünyada bana en çok salat ve selam getireninizdir Kim, cuma günü ve cuma gecesi bana salat ü selam getirirse, Cenab-ı Hak onun yetmişi ahiret ve otuzu dünya ihtiyaçlarından olmak üzere yüz hacetini giderir Sonra Allah bir meleği vazifelendirir Size nasıl hediyeler gelirse o da kabrime girer, bana salat edeni adı, nesebi ve kabilesine kadar haber verir Ben de onu beyaz bir deftere yazarım” buyurmuşlardır
Cuma gününün dinen en bağlayıcı mükellefiyeti, cuma namazıdır Zaruret olmaksızın üç cuma namazını peşpeşe terk eden kimsenin kalbi mühürlenir Şeytanlar cumaya gitmek isteyen müslümanları engellemeye çalışırlar Kim cuma günü yıkanır, yaya olarak erkenden mescide gider, hutbenin başına yetişir, imama yakın oturur, onu dinler ve malayani söz sarfetmezse, ona her adımı için bir yıllık amelin (oruçları ve namazlarıyla) sevabı yazılır; haftalık günahları affolunur Cuma günü olunca, mescidlerin her bir kapısında melekler bulunur İlk gelenleri sırayla yazarlar İmam (minbere) oturunca defterleri kapatıp, zikri dinlenmeye giderler Sünnete uygun olarak hutbeyi dinlemek, namaza dahil olmak, zikir ve duada hazır bulunmak, huşû, susmak gibi fiillerin sevaplarını ise hafaza melekleri yazmaya devam ederler
Cuma günü bu kadar kutsi, bu kadar feyizli bir gün olmasına karşılık; yeryüzünde en şerli faaliyetler de genellikle yine bu günlerde yapılmaktadır Nasıl Arafat’a çıkılan Arefe günü, haccın yümün ve bereketinin toplandığı gündür; aynen öyle de cuma günü de haftanın günleri içinde bir nokta-i beyzâdır Onun lekelenmesiyle diğer günler de o lekeden nasiplerini alırlar Allah bir kulunun ruhunu cuma gününde kabzederse bu onun saadetine ve iyi bir akibetle gittiğine işaret addedilir Cuma günü veya gecesi vefat eden, şehid sayılır; kabir fitnesinden (azap ve sual) korunur Yine cuma günü cehennem ateşi yakılmaz, kapıları kapatılır
Cuma namazı kılmak, her akıl-bâliğ mü’min erkeğe farz-ı ayndır [Cuma 62/9-10]
Ezan okununca başka şeylerle uğraşılmayıp hemen camiye gidilmesi vaciptir Bunun dışında cuma günü yapılması sünnet olan bazı ameller vardır: Cuma sabah namazında Secde ve Dehr/İnsan sûrelerini okumak Cuma namazı öncesi yıkanmak Misvak veya fırça ile ağzı temizlemek Hoş koku sürünmek Tevbe ve istiğfarlarla manen arınmak Dua, zikir ve tesbihlerde bulunmak Hz Peygamber’e çokça salât ü selâm getirmek Cuma gününe mahsus güzel elbiseler giymek Güler yüzlü ve sevinçli olmak Camiye erken gitmek ve iki rek’at tahiyyetü’l-mescid namazı kılmak Kehf sûresini okumak veya dinlemek Mescidleri temizleyip kokulandırmak Cuma namazında Cum’a ve Münâfikûn veya A’lâ ve Gâşiye sûrelerini okumak Hatip hutbeye çıkıncaya kadar ibadetle meşgul olmak Cuma günü, bayram günü olduğundan, bir gün önce veya sonrası olmaksızın sadece o güne has oruç tutmak haramdır Camiye ezandan sonra girmek; zaruret olmaksızın, imam minbere çıkıp iç ezanın okunmasından itibaren namaz kılınıncaya kadar alışveriş ve benzeri bir dünya işiyle meşgul olmak ve cuma namazı vakti girdikten sonra namazı kılmadan yolculuğa çıkmak ise dinen kerih görülmüştür Hutbe esnasında boş konuşan ve başka şeylerle ilgilenen kişi sevaptan mahrum kalır; ancak cumaya ezandan önce gelen, mü’minleri rahatsız etmeyen, hutbeyi sükûnet ve edep içinde dinleyen, namazı huşu ile kılanın bu namazı ise, bir önceki cumaya ve fazladan da üç güne kadar (işlemiş olduğu) günahlara keffarettir; zira Cenab-ı Hak:
“Kim bir hayır yaparsa bu kendisinden on misliyle kabul edilir” buyurmuştur [En’am 6/160] Bu sebeple cuma günü salih amelleri artırmalıdır Allah’ın kardeş ilan ettiği Müslümanlar, bütün mübarek gün ve gecelerde olduğu gibi cumayı da bir vesile, bir fırsat bilerek yaratılış gayeleri olan ubûdiyetin
[Zâriyât 51/56]
gereğini hayırda yarış emr-i Sübhânî’si [Bakara 2/148]
ufkunda sergilerler ve sergilemelidirler İslam uleması arasında cumayla alakalı atasözü hükmünde bir değerlendirmeyle konuyu bağlayalım:
“Cuma haftanın, ramazan yılın, hac ise ömrün ölçüsüdür”