Mum ışığıyla terbiye olan Damat Efendi
Muhammed b. Süleyman, “Damat Efendi” lakabıyla meşhur olmuştur.
Çünkü bu iffet abidesi, talebelik döneminde bir gece yarısı,
Mum ışığı altında ders çalışmaktadır.
İlmî mütalâalara daldığı bir esnada kapısı çalınır.
O vakitte birinin gelmesinin hasıl ettiği hayret ve misafirin
Kimliği hakkındaki merakla hemen kapıyı açar.
Karşısında genç ve güzel bir kızcağız durmaktadır.
Misafir, yolunu kaybettiğini ve etrafta başka bir ışık göremediği için
Onun kapısını çalmaya mecbur kaldığını söyler.
Genç talebe, misafirini geri çeviremez,
Onu gece karanlığına ve sokağın soğuğuna terk edemez,
Çaresizce kızı içeri alır.
Ona oturup dinlenebileceği bir köşe gösterdikten sonra da
Sabaha kadar dersine çalışmaya devam eder.
Utangaç ve gizli-saklı nazarlarla onu seyreden kızcağız,
Bu iffetli talebenin bir haline taaccüp eder;
Genç, arada bir parmağını önünde yanan mumun alevine tutmakta ve
Bir müddet öylece bekledikten sonra geri çekmektedir.
Gün ışıdıktan sonra genç kız oradan ayrılıp evine döner.
Halkın yardımıyla yolunu bularak ulaştığı ev,
Osmanlı vezirlerinden birinin sarayıdır;
Bu genç kız da, o vezirin kerimesidir.
Saray halkı, ona geceyi nerede ve nasıl geçirdiğini merakla sorarlar.
Genç kız başından geçenleri, gördüklerini ve hususiyle de
Kendisini misafir eden talebenin tuhaf halini bir bir anlatır.
Vezir, kızına yardım eden o genci sarayına davet eder
Niçin sabaha kadar elini yanan mumun üzerinde tuttuğunu
Ve elinin yanmasına sebep olduğunu sorar.
Yusuf yüzlü genç, “
Yolunu kaybettiği için kapımı çalan bir misafiri dışarıda bırakamazdım;
Bu sebeple onu kulübeme aldım.
Şeytan beni kandırmaya yeltendiğinde, parmağımı ateşe tutarak,
Nefsime cehennem azabını hatırlattım ve böylece
Yanlış bir şey yapmaktan kurtuldum.”
Vezirin çok hoşuna giden ve teklifi kabul ederek
o kızcağızla evlendikten sonra da “Damat Efendi” olarak anıla gelen
Muhammed b. Süleyman gibi bir hayat yaşayabilenlere ne mutlu.
Not
Mecmau’l-Enhur fi Şerhi Mülteka’l-Ebhur eserinin sahibidir kendisi