arapçaya giriş konuları(yardımcı olur belki)

[seb-i aruz]

arapçaya giriş konuları(yardımcı olur belki)

ALLAH VE RASÛLÛ’NÜN KUR’ÂN’I (ANLAYARAK) OKUMANIN FAZİLETİNE İLİŞKİN BİRKAÇ MESAJI
... قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لاَ يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبَابِ
(39/ZÜMER, 9). ... De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri (bunları) hakkıyla düşünür.
...وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً
(73/MÜZZEMMİL, 4). ... Kur’ân’ı açık açık güzelce (düşünüp anlayarak ağır ağır tertîl üzere) oku...
عَنْ عُثْماَنَ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ: أنَّ النَّبِيَّ (ص) قالَ:خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرآنَ وَعَلَّمَهُ.
Hz. Osman (r.a.) ’dan rivâyet edildiğine göre: “Resûlullah (a.s.) buyurdular ki:
“Sizin en hayırlınız Kur'ân'ı Kerim'i öğrenen ve öğretendir.”[1]
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ: أنَّ رَسُولَ اللّهِ (ص) قالَ:
مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِي بيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللّهِ تَعاَلَى يَتْلُونَ كِتَابَ اللّهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ، وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ، وَحَفّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ، وَذَكَرَهُمُ اللّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ.
Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: Resûlullah (a.s.) buyurdular ki:
“Bir grup, Kitâbullah'ı okuyup ondan ders almak üzere Allah'ın evlerinden birinde bir araya gelecek olsalar, mutlaka üzerlerine sekinet (huzur, ferahlık) iner ve onları Allah'ın rahmeti bürür. Melekler de kanatlarıyla sararlar. Allah onları, yanında bulunan (yüce) cemaatte anar”[2]
عَنْ عاَئِشَةَ رَضِىَ اللّهُ عَنْهاَ قالت: قاَلَ: رَسُولُ اللّهِ (ص):
اَلْمَاهِرُ بِالْقُرْآنِ مَعَ السَّفَرَةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ وَالَّذِى يَقْرَأُ الْقُرآنَ وَيَتَتَعْتَعُ فِيهِ وَهُوَ عَلَيْهِ شَاقٌّ لَهُ أجْرَانِ.
Hz. Aişe (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (a.s.) şöyle buyurdu:
“Kur'ân'da mâhir olan (hıfzını ve okuyuşunu güzel yapan), Sefere denilen kerîm ve mutî meleklerle berâber olacaktır. Kur'ân'ı kekeleyerek zorlukla okuyana iki sevap vardır.”[3]
¯¯
KUR’ÂN HARFLERİNİN YAZILIŞ ŞEKİLLERİ

Yazarak öğrenmek konuları daha iyi anlayabilmek için en iyi öğrenme metodudur. Bunun için de önce Arapça yazmayı bilmek zorundayız. Aşağıdaki yazılış tarzları dikkatle incelenip aynısı birkaç defa yazılarak tatbik edildiği takdirde, Kur’ân okumayı az da olsa bilen herkes yazmayı da öğrenecektir. Baştan acemice de olsa, konuları işlerken hem yazmamız hem de Kur’ân ve diğer metinleri okumamız hızlanacaktır.
HARFLERİN TEK OLARAK, BAŞTA, ORTADA VE SONDA YAZILIŞLARI

a) Harfler kelime içinde birbirine bitiştirilerek yazıldıkları için başta, ortada ve sonda yazılış şekillerinde kısmen değişiklikler olur. Arapça yazılış kaidelerine göre altı harf kendinden önce gelen harflere bitişirler. Fakat kendinden sonraki harfle birleşmeyip ayrı yazılırlar. Bunlar ا و د ذ ر ز harfleridir. Kelime içindeki örnekleri şöyledir:


Başta
Ortada
Sonda
Elif[4]

ا أ ء
اَلْ
أَكَلَ
سَأَلَ
سُئِلَ
بَدَأَ
قَرَأَ


قاَلَ[5]
جاَءَ
كاَنَتاَ
فَواَكِهَ
سَمِعْناَ
وَجَدْناَ
Vâv
و
وَجَبَ
وُهِبَ
سَوَدَ
رُوِيَ
غَزَوَ
وَهُوَ
Dal
د
دَخَلَ
دُفِعَ
عَدَمَ
عُدِلَ
يَجِدُ
وُلِدَ
Zel
ذ
ذَهَبَ
ذُكِرَ
كَذَبَ
نَذَرَ
لَوَذَ
أُخِذَ
Rı
ر
رُمِزَ
رَكِبَ
عُرِضَ
بَرَدَ
ذَكَرَ
بَصَرَ
Ze
ز
زَرَعَ
زُلِقَ
وَزَنَ
رُزِقَ
رَمَزَ
كَنَزَ
b) Bu altı harfin geriye kalanı kendinden sonraki harfe birleştirilerek yazılır. Toplu halde yazılış örnekleri şöyledir:


Sonda
Ortada
Başta



كَتَبَ
شَرِبَ
سَبَقَ
كَبُرَ
بَدَأَ
بَطَلَ
ببب
ب
Be
نَبَتَ
سَكَتَ
كُتِبَ
هَتَفَ
تَلِيَ
تَرَكَ
تتت
ت
Te
بَعَثَ
حَدَثَ
مُثِلَ
وَثَبَ
ثَوَبَ
ثَقُلَ
ثثث
ث
Se
خَرَجَ
فَلِجَ
رَجَعَ
خَجِلَ
جَعَلَ
جَنَحَ
ججج
ج
Cim
فَلَحَ
ذُبِحَ
جَحَدَ
لَحِمَ
حَفِظَ
حَسِبَ
ححح
ح
Ha
وَبَخَ
طَبَخَ
أُخِذَ
بَخِلَ
خَرَجَ
خَلَقَ
خخخ
خ
Hı
عَبَسَ
بَئِسَ
خُسِرَ
حَسِبَ
سَجَدَ
سَمِعَ
سسس
س
Sin
غَشَّ
فَرَشَ
خَشِيَ
نَشَطَ
شَهِدَ
شَتَمَ
ششش
ش
Şın
يَقُصُّ
نَقَصَ
وَصَلَ
نُصِرَ
صَمَدَ
صَبَحَ
صصص
ص
Sad
مَرِضَ
بَغُضَ
فُضِلَ
حَضَرَ
ضَرَبَ
ضَحِكَ
ضضض
ض
Dat
نُشِطَ
بَسَطَ
قُطِعَ
لَطَمَ
طُمِسَ
طَلَعَ
ططط
ط
Tı
حُفِظَ
غَلِظَ
عَظُمَ
نَظَرَ
ظُفِرَ
ظَلَمَ
ظظظ
ظ
Zı
رُفِعَ
وَقَعَ
بَعُدَ
طَعِمَ
عَرَفَ
عَلِمَ
ععع
ع
Ayn
دُمِغَ
بَلَغَ
رَغَدَ
بَغَرَ
غَرَقَ
غُلِبَ
غغغ
غ
Gayn
خُتِفَ
عَرَفَ
قُفِلَ
شَفِقَ
فَهِمَ
فَتَحَ
ففف
ف
Fe
خُلِقَ
رُزِقَ
بَقِيَ
وَقَبَ
قَدَرَ
قَسَمَ
ققق
ق
Kaf
مَلَكَ
عَدَكَ
عَكَسَ
رَكِبَ
كُذِبَ
كَتَبَ
ككك
ك
Kef
نَزَلَ
أَمَلَ
طَلَعَ
وُلِدَ
لَمَعَ
لَعِبَ
للل
ل
Lâm
لَأَمَ
دَهِمَ
أَسْمَرُ
جَمَعَ
مَرَجَ
مَزَحَ
ممم
م
Mim
أَمِنَ
وَزَنَ
كَنَسَ
مَنَغَ
نُزِعَ
نَدِمَ
ننن
ن
Nun
يَدَهُ
تَلِهَ
جَهَدَ
ظَهَرَ
هَدَى
هَجَأَ
ههه
ه
He
اَيُّ
دَعِيَ
بَيَعَ
كَيَدَ
يَجِدُ
يَكاَدُ
ييي
ي
Ye
HEMZENİN YAZILIŞI
Diğer harflerden farklı olarak hemzenin başta, ortada ve sonda yazılışında bazı kurallar vardır. Elif’in harekeli şekline hemze denir. Bazen hemzeyi eliften ayırt etmek için elifin üzerine veya altına أَ إِِ أُ şeklinde ء işareti konur.
Hemze’nin başta yazılışı: Hemzenin harekesi fetha ya da zamme ise elifin üstüne, kesre ise elifin altına yazılır:
اُذُنٌ - اِمْرَأَةٌ - اِماَمٌ – أَخَذَ - أُخِذَ – أَكَلَ
Hemzenin ortada yazılışı: Harekelerin en kuvvetlisi kesre, sonra zamme, sonra fetha, en zayıfı cezimdir.
Kesreyi harflerden “yâ” ى , zammeyi “vâv” و , fethayı “elif” ا temsil eder. Hemze kelimenin ortasında olduğu zaman onun harekesi ile kendinden önceki harfin harekesi kuvvet yönünden karşılaştırılır. Hangisi daha kuvvetli ise hemze o harekeyi temsil eden harf üzerine yazılır: Örnekler:
يَأْكُلُ (yer)
Burada hemzeden önceki harfin (yâ’nın) harekesi fetha, hemzeninki ise cezimdir. Fetha daha kuvvetli sayıldığından hemze, fethayı temsil eden elif harfi üzerine konmuştur. Yani; hemzeden önce üstün olduğu için hemze elif üzerine yazılmıştır.
يُؤْمِنُ (inanır)
Burada yâ’nın harekesi olan zamme, hemzenin harekesi olan cezimden daha kuvvetli olduğu için, hemze zammeyi temsil eden “vâv” harfinin üzerine yazılır. Yani kısacası; hemzeden önce ötre olduğu için hemze vâv’ın üstüne yazılmıştır.
يَقْرَأُ (okur)
Burada hemze, kendinden önce gelen harfin harekesi olan fethayı temsil eden “elif” harfinin üzerine yazılmıştır. Yani kendinden önce üstün olduğu için hemze fetha üzerine yazılmıştır.
يُنْشِئُ (inşa eder)
Bu örnekte de hemze, kendinden önceki şın harfinin harekesi olan kesreyi temsil eden “yâ” harfinin üzerine yazılmıştır. Yani; kendinden önce esre olduğu için hemze ye üzerine yazılmıştır.
Hemzenin sonda yazılışı: Aynen ortada yazılış kaidelerinde söylendiği gibi kendisinden önceki harfin harekesini temsil eden harfin üzerine yazılır:
يَلْجَأُ (sığınır) نَبَاٌ (haber) ناَشِئٌ (yetişen) شاَطِئٌ (kıyı)اِمْرُؤٌ (kişi)
Ancak kelime sonundaki hemzeden önce uzun sesli veya sakin (cezimli) bir harf varsa, hemze, ayrı olarak yani yalnız başına yazılır[6]:
جَزاَءٌ (karşılık) جُزْءٌ (parça) صَحْراَءُ (çöl) شَيْءٌ (şey ) عِبْءٌ (yük)
&&&&&&&&&&

ARAPÇA CÜMLE KURULUŞUNU OLUŞTURAN UNSURLAR
Arapça’da bir kelime ya isim, ya fiil ya da harftir. İsim, fiil ve harflerin bir mana oluşturacak şekilde bir araya gelmesiyle cümle oluşur. Bir cümlenin kurulması için gereken bu üç unsuru sırasıyla işleyelim.
İSİM
Canlı cansız şeylere, varlıklara ad olan ve zamanla ilgisi olmayan kelimelere isim denir. İsimler ya ma`rife (belirli) ya da nekre (belirsiz) olur.
MA’RİFE: Bir ismin başında اَلْ takısı bulunursa o isim belirlidir. اَلْ takısı alarak belirlenmiş kelimeye ma`rife denir. اَلْقَلَمُ dediğimizde herhangi değil, belli bir kalemi anlatmış oluruz.
اَلْقَلَمِ
اَلْقَلَمَ
اَلْقَلَمُ
Bu اَلْ takısına da Harf-i tarif denir. Başına اَلْ takısı alan bir kelimenin sonuna tenvin gelmez.
NEKRE: Eğer ismin başında harf-i tarif denen اَلْ takısı yoksa bu isim belirsiz herhangi bir varlığı anlatır. Bu belirsiz isme nekre denir. قَلَمٌ denilince belirsiz genel herhangi bir kalem anlaşılır ve son harfi de aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi tenvinli olur:
قَلَمٍ
قَلَماً
قَلَمٌ
Belirsizliği, herhangiliği anlatan tenvinle bu kelime “Bir kalem” diye tercüme edilebilir.
Cümle kuruluşunda genellikle marife isim kullanılır. Bir isim ya marifedir ya da nekredir. Diğer bir ifadeyle bir ismin başında hem harf-i tarif olan (اَلْ) takısı hem de sonunda tenvin gelmez. Ancak bazı özel isimlere ve zamirlere bitişik isimler bazen tenvin almadığı gibi harf-i tarif de (اَلْ) almazlar[7]. Çünkü özel isim ve zamirler zaten belirli varlıklara aittir. Örnek:
بَكْرٌ
عاَدِلٌ
خَالِدٌ
يُوسُفُ
عُمَرُ
رَمَضاَنُ
إِسْتَانْبُولُ
إِزْميِرُ
مَكَّةُ
تُرْكِياَ


İsimlerin başında gelen اَلْ takısının hemzesi başında bulunduğu kelimeye, ya lâm harfi okunmadan şeddeli ya da lâm’a cezim verilmek suretiyle birleşir. (اَلشَّمْسُ) ve (اَلْقَمَرُ) gibi. Bilindiği gibi tecvit ilminde buna idgâm-ı şemsiye ve izhâr-ı kameriye adı verilir. Bu konuyu bilmemiz harfi tariften sonraki harfin şeddeli mi şeddesiz mi okunacağını tesbit etmemiz için zorunludur.
KAMERİ HARFLER
Bir kelimenin başında aşağıdaki cümlenin bütününde yer alan 14 harften biri bulunursa kendisiyle birleşen اَلْ takısının lâmı cezimli (لْ) okunur.
أَبْغِ حَجَّكَ وَ خَفْ عَقِيمَهُ
Örnekleri:

Nekre
Ma’rife


Nekre
Ma’rife

أَ
أَذاَنٌ
اَلْأَذاَنُ
ezan
خ
خُبْزٌ
اَلْخُبْزُ
ekmek
ب
َبيْتٌ
اَلْبَيْتُ
ev
ف
فَرَسٌ
اَلْفَرَسُ
kısrak
غ
غَنِيٌّ
اَلْغَنِيُّ
zengin
ع
عَرَبِيَّةٌ
اَلْعَرَبِيَّةُ
Arapça
ح
حَجٌّ
اَلْحَجُّ
hac
ق
قَمَرٌ
اَلْقَمَرُ
ay
ج
جَارٌ
اَلْجَارُ
komşu
ي
يَوْمٌ
اَلْيَوْمُ
gün
ك
كَاتِبٌ
اَلْكَاتِبُ
katip
م
مَوْتٌ
اَلْمَوْتُ
ölüm
و
وَطَنٌ
اَلْوَطَنُ
vatan
ه
هِجْرَةٌ
اَلْهِجْرَةُ
hicret
ŞEMSİ HARFLER
Arapça’nın geriye kalan diğer harfleri de şemsî harflerdir. اَلْ takısından sonra gelen kelime bu harflerden biriyle başlarsa اَلْ takısının lâmı (ل) okunmaz, yanındaki harf şeddelenir. Fakat okunmasa bile اَل takısı gene de yazılır. Örnekleri:

Nekre
Ma’rife


Nekre
Ma’rife

ت
تِلْميِذٌ
اَلتِّلْميِذُ
öğrenci
ث
ثَوْبٌ
اَلثَّوْبُ
elbise
د
دِينٌ
اَلدِّينُ
din
ذ
ذِئْبٌ
اَلذِّئْبُ
kurt
ز
زَمَانٌ
اَلزَّمَانُ
zaman
ر
رَجُلٌ
اَلرَّجُلُ
adam
س
سُورَةٌ
اَلسُّورَةُ
sûre
ش
شَجَرَةٌ
اَلشَّجَرَةُ
ağaç
ص
صَديِقَةٌ
اَلصَّديِقَةُ
kız arkadaş
ط
طَائِرَةٌ
اَلطَّائِرَةُ
uçak
ض
ضَلاَلَةٌ
اَلضَّلاَلَةُ
dalâlet, sapıklık
ظ
ظَاهِرٌ
اَلظَّاهِرُ
zahir, açık
ن
نَارٌ
اَلنَّارُ
ateş
ل
لَيْلٌ
اَللَّيْلُ
gece
ش
شَمْسٌ
اَلشَّمْسُ
güneş





¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

? ALIŞTIRMALAR ?

1. Aşağıdaki kelimeleri marife (belirli) yapınız ve ileride kurulacak cümleler için manalarını üçer kere yazmak suretiyle ezberleyiniz.

فِكْرٌ
fikir
شُكْرٌ
şükür
جَمَلٌ
deve
لَحْمٌ
et
ظُلْمَةٌ
karanlık, zulmet
بَيْتٌ
ev
عَمٌّ
amca
هِرَّةٌ
kedi
جَبَلٌ
dağ
يَميِنٌ
sağ
يَساَرٌ
sol
ضَرَرٌ
zarar
وَرَقٌ
kağıt
وَلَدٌ
erkek çocuk
اِبْنٌ
oğlan
أَبٌ
baba
حِصَانٌ
at
بِنْتٌ
kız
ظِلٌّ
gölge
مَكْتوُبٌ
mektup
تَجْويِدٌ
tecvit
بَلَدٌ
ülke, memleket
تاَئِبٌ
tövbe eden
فَقيِرٌ
fakir

2. Aşağıdaki isimleri nekre (belirsiz) yapınız.(Cevaplar için üzerine tıklayınız)

اَلطِّفْلُ
(küçük) erkek çocuk
اَلطِّفْلَةُ
(küçük) kız çocuk
اَلشِّتَاءُ
kış

اَلتِّلْميِذُ
erkek öğrenci
اَلتِّلْميِذَةُ
kız öğrenci
اَلْمَرْأَةُ=اِمْرَأَةٌ
kadın

اَلدَّرْسُ
ders
اَلرَّجُلُ
adam
اَلْخُبْزُ
ekmek

اَللَّحْمُ
et
اَلضَّجِيجُ
gürültü
اَلْفَرَسُ
kısrak(dişi at)
اَلصَّيْفُ
yaz
اَلثَّعْلَبُ
tilki
اَلْمَاءُ
su

اَلسَّمَكُ
balık
اَلسَّمَاءُ
gök
اَلدَّجاَجَةُ
tavuk

اَلتاَّجِرُ
tüccar
اَلرُّمْحُ
kargı-mızrak
اَلْبَابُ
kapı

اَلْحِصَانُ
at (erkek at)







3. Aşağıdaki kelimelerin nekre ve marife olanlarını iki ayrı grupta toplayarak defterinize yazınız.
اَلدَّفاَتِرُ
defterler
اَلدَّفْتَرُ
defter
اَلزَّهْرَةُ
çiçek

اَلْمَدْرَسَةُ
okul
باَبٌ
kapı
نَافِذَةٌ
pencere

دَرْسٌ
ders
خُبْزٌ
ekmek
اَلْغُرْفَةُ
oda

اَلْقَمَرُ
ay
اَلْأُمُّ
anne
اَلْمُسْلِمُ
müslüman erkek
بَيْتٌ
Ev
اَلنَّجْمُ
yıldız
اَلْمُسْلِمَةُ
müslüman kadın

اَلرَّجُلُ
adam
اَلْمُلْكُ
mülk
عَالِمٌ
bilgin

اَلاِبْنُ
oğul
صَبَاحٌ
sabah
دَجَاجَةٌ
tavuk

اَلْمَاءُ
su
اَلْمَرْأَةُ
kadın
اَلشَّمْسُ
güneş


&&&&&&&&&&

[1] Buhârî, Fedâilu'l-Kur'ân 21; Tirmizi, Fedâilu'l-Kur'ân15, 2909; Ebû Dâvud, Salât 349, 1452; İbn Mâce, Mukaddime 16, 211. H.
[2] Müslim, Zikir 38, 2699; Ebû Dâvud, Salât 349, 1455; Tirmizî, Kırâ'at 3, 2946; İbn Mâce, Mukaddime 17, 225. Allah'ın evi tâbiri öncelikle mescidleri ifâde ederse de âlimler esas olan gayenin Kur’ân müzâkeresi olduğunu belirterek bu fazileti elde etmek arzusuyla, han, kışla, medrese, ev vb. gibi başka yerlerde de toplanınca da aynı mükafatı alabileceği görüşünü beyan etmişlerdir. Geniş bilgi için bkz. Canan, İbrâhim, Hadis Ansiklopedisi (Kütüb-i Sitte), (I-XVI), Akçağ Yayınevi, İstanbul, ty.
[3] Buhârî, Tevhid 52; Müslim, Müsafirîn 244; Ebû Dâvud, Vitr 14, (1454); Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân 13 (2906); İbn Mâce, Edeb 52, (2779).
[4] Harekeli elife hemze denir. Bir sonraki konuda hemzenin yazılışı müstakil olarak anlatılacaktır.
[5] Med uzatmak demektir. Kendinden önceki harfin harekesini uzatmaya yarayan med harfleri Elif-Vâv-Yâ ( ا - و- ي) olmak üzere 3 tanedir. (اُوتِيناَ) örneğinde olduğu gibi üstünü elif (ا), esreyi yâ (ي), ötreyi vâv (و) uzatır. Örnekler: (قاَلَ) kâle, (قِيلُ) kîle, (أَعُوذُ) eûzü, (فِيهاَ) fîhâ, (يَقُولُ) yekûlu, (يُوسُفَ) yûsufe, (غاَفِلِينَ) gâfilîne, (يُحِيطُونَ) yuhîtûne, (تُحِبُّونَ) tuhıbbûne gibi. Med harfi olan elif (ا), bazen vâv (و) veya Yâ (ي) şeklinde yazılır. Bu vâv ve yâ’lar bir önceki harfi â sesi ile uzatarak okuturlar: (مُوسَى) Mûsâ, (عِيسَى) Îsâ, (كَفَى) kefâ, (صَلَوةً) salâten, (نَجَوةٌ) necâtun gibi. Bir başka husus; üstün ve esre harekeli şeddeli kelimeleri yazarken kolaylık açısından hareke şeddenin altında ise esreyi, şeddenin üstünde ise fethayı gösterir: Örnek: (ذَكَّرَ) zekkera, (ذُكِّرَ) zükkira gibi.
[6] Bkz. Maksudoğlu, Mehmet, Arapça Dilbilgisi, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1998.
[7] Özel isimlerle ilgili geniş bilgi ileride gelecektir.