Arapça I Fiil Cümlesinin Öğeleri

[nurşen35]

Arapça I Fiil Cümlesinin Öğeleri

• DİLBİLGİSİ FİİL CÜMLESİNİN ÖGELERİ
  Arapçada fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir. Söz konusu cümlenin
  ögelerine geçmeden önce Türkçe cümle yapısı hakkında kısaca bilgi
  vermemiz yerinde olacaktır.
  
  Türkçe Cümle Yapısı
  Türkçeden de biliyoruz ki bir cümlenin kurulabilmesi için iki temel ögeye
  ihtiyaç vardır: Özne ve yüklem. Bunlardan ilki olay ya da eylemi
  gerçekleştiren unsur, diğeri ise olay veya eylemin bizzat kendisidir. Anılan
  iki unsurun bir araya gelmesi bir söz öbeğine cümle diyebilmenin olmazsa
  olmaz koşullarıdır.
  Belirtilen temel ögeler yanında cümleyi anlam yönünden bütünleyici
  başka bir takım ögeler daha mevcuttur ki bunlara tümleyiciler anlamında
  tümleç adı verilir. Anılan ögeler, cümlenin kuruluşu için var olmaları zorunlu
  olmamakla birlikte, olay veya eylemin konusu, yeri, yönü, zamanı, şekli
  konusunda tamamlayıcı bir işlev görürler.
  Söz gelimi, “Ali okudu.” ifadesi bir cümledir. Çünkü gerek okuma
  ediminin kahramanı (Ali), gerekse eylemin bizzat kendisi (okudu) bir araya
  gelerek anlamlı bir bütün oluşturmuş durumdalar.
  Ancak “Ali, evde kardeşine uyku öncesi etkili bir sesle güzel bir masal
  okudu.” ifadesinde temel öge konumundaki “Ali okudu” cümlesi yan
  ögelerce yer, yön, zaman, nitelik ve konu olarak tamlanmıştır.
  Arapça Cümle Yapısı
  Sıkça değinildiği gibi Arapçada cümle ikiye ayrılır. Bu ayrım başlangıç
  sözcüğünün isim veya fiil olması ekseninde yapılabildiği gibi temel
  ögelerinin sıralanışına göre de yapılabilir. Buna göre “İsimle başlayan
  cümleye isim cümlesi, fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir” biçimindeki
  klâsik tanımı sürdürmek de “Öznesi yükleminden önce gelene isim cümlesi,
  yüklemi öznesinden önce gelene fiil cümlesi adı verilir” biçimindeki modern
  tanımı benimsemek de mümkündür.
  Geçen ünitede ele alınan isim cümlesinin özne-yüklem sıralamasına göre
  kurulan bir cümle tipi olduğunu öznesine mübtedâ, yüklemine de haber
  dendiğini hatırlattıktan sonra esas konumuz olan fiil cümlesine geçebiliriz.
  Fiil Cümlesi ve Ögeleri
  Fiil Cümlesi: Fiille başlayan, bir başka deyişle yüklemi öznesinden önce
  gelen cümlelerdir. Yüklemine fiil öznesine fâil denir.
  Örnek نَامَ الطِّفْلُ : 1 (Bebek uyudu). Görüldüğü gibi ifade eylem ile sahibini
  bir araya getiren bir söz öbeğidir. Eylemle sahibini yani yüklemle öznenin
  asgari varlığının söz konusu oldukları bu tip öbeklere cümle dendiğini
  biliyoruz. İlgili cümleye yeniden dönersek onun uyudu anlamına gelen نَامَ
  fiiliyle başladığını fark ederiz. Dolayısıyla fiille başladığı için bu cümleye fiil
  cümlesi, ilk ögesi ( نام )’ye fiil (yüklem), ikinci ögesi ( الطفلُ )’ye ise fâil (özne)
  adı verilir.
  Fiil cümlesinin yukarıda belirtilen temel ögeleri (fiil-fâil) yanında bir de
  tümleyici ögeleri vardır ki bunlara mef‘ûl adı verilir.
  Örnek شَرِبَ الطِّفْلُ اللَّبَنَ صَبَاحًا : 2 (Bebek sabahleyin süt içti) Cümlesinde içti
  anlamına gelen شرب fiil, bebek anlamına gelen الطِّفْلُ fâil, süt anlamına gelen
  اللَّبَنَ ile صَبَاحًا ise mef‘ûl’dür.
  Örnek قَامَ الطُّلاَّبُ اِحْتِرَامًا : 3 (Öğrenciler saygı için ayağa kalktı) Cümlesinde
  ayağa kalktı anlamına gelen قام fiil, öğrenciler anlamına gelen الطلابُ fâil,
  saygı için anlamına gelen احترامًا ise mef‘ûl’dür.
  Konunun bu kısmında fiil cümlesinin ögeleri hakkında ayrıntılı bilgi
  vermek istiyoruz.
  
  1. Fiil: Tek başına bir anlam ifade eden kelimelerden olup, geçmiş, şimdiki
  ve gelecek olmak üzere üç zamandan birine bağlı olarak bir oluş veya bir
  eylem bildirirler.
  Söz gelimi, ( فَهِمَ ) “anladı”, ( ذكََرَ ) “andı”, ( يَنْظُرُ ) “bakıyor/bakar”, ( (يَسْمَعُ
  “duyuyor/duyar”, ( اُخْرُجْ ) “çık”, ( اِشْرَبْ ) “iç” kelimelerinden her birinin bir oluş
  veya bir eylem bildirdiği görülüyor. Anılan sözcüklere fiil diyebilmemiz için
  anlam içeriklerini üç zamandan birine bağlı olarak ifade edip etmediklerini
  denetlemek durumundayız. Bu denetim sonrası onların anlam içeriklerini
  teşkil eden oluş veya eylemleri bir zamana bağlı olarak ifade ettiklerini tespit
  edersek onlara fiil diyebiliriz. Aksi takdirde fiil değil isim olarak
  değerlendiririz.
  Örneklerimiz içerisinde ilk iki sözcük “anlama” ve “anma” eylemlerinin
  geçmiş zamanda gerçekleştiğini; peşi sıra gelen iki sözcük “bakma” ve
  “duyma” eylemlerinin şimdi yapılmakta olduğunu veya geçmiş, şimdi ve
  gelecek tüm zamanlarda meydana gelme potansiyeli taşıdığını; son iki sözcükmise “çıkma” ve “içme” eylemlerini yakın veya uzak gelecekte yerine
  getirmesini muhataptan istemeyi ifade etmektedirler.
  Görüldüğü gibi sözcüklerin tamamı bir oluş, bir eylem bildirmesinin yanı
  sıra onları geniş veya sınırlı bir zaman dilimiyle ilişkilendirmektedir. İşte bu
  tip sözcükler Arap dilbilgisi otoriteleri tarafından fiil adıyla anılmıştır.
  Zamandan bağımsız oluş veya eylemler mastar olup, fiil değil, isim olarak
  değerlendirilirler. Söz gelimi قِرَاءَة (okumak), خُرُوج (çıkmak), طَلَب (istemek)
  kelimeleri her ne kadar iş, oluş veya eylem bildirseler de zamandan bağımsız
  oldukları için fiil değil isim olarak kabul edilirler.
  Aşağıdaki cümlelerde fiil olan sözcükleri bularak, ifade ettikleri zamanı
  söyleyiniz.
  1. بَلَغَ عَدَدُ السُّكَّانِ فِي الْمَدِينَةِ مِلْيُونَ نَسَمَةٍ.
  2. نَسْتَعْمِلُ السِّكِّينَ والشَّوْكَةَ فِي تَنَاوُلِ الْكَبَابِ.
  3. قُلِ الحَْقَّ وَلَوْ عَلَى نَفْسِكَ.
  Yukarıda anlatılanlardan da kolayca anlayabileceğiniz gibi fiiller zaman
  bakımından üç kısma ayrılır: Mâzî, muzâri ve emir.
  a. Mâzî: Türkçemizdeki dili geçmiş zamanın karşılığıdır.
  كَافَأَ الأُسْتَاذُ خَالِدًا) ) “Hoca, Halit’i ödüllendirdi” cümlesindeki ( (كَافَأَ
  “ödüllendirdi” sözcüğü, ( ضَحِكَ عَلِيٌّ ) “Ali güldü” cümlesindeki ( ضَحِكَ ) “güldü”
  kelimesi ve ( خَرَجَ الطُّلاَّبُ مِنَ الْمُخْتَبَرِ ) “Öğrenciler laboratuardan çıktı”
  cümlesindeki ( خَرَجَ ) “çıktı” kelimesi birer mâzî fiildir.
  Başlıca Mâzî Kalıpları: Mâzî fiile özgü ve onu gerek isimden, gerekse
  diğer fiil çeşitlerinden (muzâri ve emir) ayırt edebilmemizi sağlayan
  özellikler 1. Ünitede verildiği için burada bir kez daha tekrarlamaya gerek
  duymuyoruz. Yalnız en çok karşılaşılan mâzî fiil kalıplarını birer örnekle
  tanıtmakta yarar görüyoruz.
  
  BAŞLICA MAZİ KALIPLARI
  ANLAM ÖRNEK KALIP
  Yardım etti فَعَلَ نَصَرَ
  Güzel oldu فَعُلَ حَسُنَ
  Anladı فَعِلَ فَهِمَ
  Çıkardı أَفْعَلَ أَخْرَجَ
  Doğruladı فَعَّلَ صَدَّقَ
  Tartıştı فَاعَلَ نَاقَشَ
  Öğrendi تَفَعَّلَ تَعَلَّمَ
  Tanıştı تَفَاعَلَ تَعَارَفَ
  Kırıldı اِنْفَعَلَ اِنْكَسَرَ
  Toplandı اِفْتَعَلَ اِجْتَمَعَ
  Kullandı اِسْتَفْعَلَ اِسْتَعْمَلَ
  Aşağıdaki mâzî fiillerin kalıplarını belirtiniz.
  حَكَمَ – أَكْرَمَ – دَرَّسَ – قَاتَلَ – اِنْصَرَفَ – اِبْتَلَعَ – تَصَادَفَ – تَنَزَّلَ – اِسْتَغْفَرَ
  b. Muzâri: Türkçemizdeki şimdiki, geniş ve gelecek zamanların karşılığı
  olup gelecek zaman anlamına geldiğini gösteren bir delil yoksa şimdiki ve
  geniş zaman karşılığında kullanılır.
  Başlıca Muzâri Kalıpları: Muzâri fiile özgü ve onu gerek isimden,
  gerekse diğer fiil çeşitlerinden (mâzî ve emir) ayırt edebilmemizi sağlayan
  özellikler 1. Ünitede verildiği için burada bir kez daha tekrarlamaya gerek
  duymuyoruz. Yalnız en çok karşılaşılan muzâri fiil kalıplarını birer örnekle
  tanıtmakta yarar görüyoruz.
  
  BAŞLICA MUZARİ KALIPLARI
  ANLAM ÖRNEK KALIP
  Anlıyor, anlar يَفْعَلُ يَفْهَمُ
  Güzel oluyor, güzel olur يَفْعُلُ يَحْسُنُ
  Dönüyor, döner يَفْعِلُ يَرْجِعُ
  Çıkarıyor, çıkarır يُفْعِلُ يُخْرِجُ
  Doğruluyor, doğrular يُفَعِّلُ يُصّدِّقُ
  Tartışıyor, tartışır يُفَاعِلُ يُنَاقِشُ
  Öğreniyor, öğrenir يَتَفَعَّلُ يَتَعَلَّمُ
  Tanışıyor, tanışır يَتَفَاعَلُ يَتَعَارَفُ
  Kırılıyor, kırılır يَنْفَعِلُ يَنْكَسِرُ
  Toplanıyor, toplanır يَفْتَعِلُ يَجْتَمِعُ
  Kullanıyor, kullanır يَسْتَفْعِلُ يَسْتَعْمِلُ
  Aşağıdaki muzâri fiillerin kalıplarını belirtiniz.
  رُ◌َ يَنْصُرُ – يُكْرِمُ – يُدَرِّسُ – يُقَاتِلُ – يَنْصَرِفُ – يبْتَلِعُ – يَتَصَادَفُ – يَتَنَزَّلُ – يَسْتَغْفِ
  c. Emir: Bir işin olmasını veya yapılmasını istemek için kullanılan fiil
  kipidir. ( اكُْتُبْ ) “Yaz!”, ( اِجْلِسْ ) “otur!”, ( اُدْخُلْ ) “gir!” kelimeleri emir
  örnekleridir.
  
  BAŞLICA EMİR KALIPLARI
  ANLAM ÖRNEK KALIP
  Anla اِفْعَلْ اِفْهَمْ
  Güzel ol اُفْعُلْ اُحْسُنْ
  Dön اِفْعِلْ اِرْجِعْ
  Çıkar أَفْعِلْ أَخْرِجْ
  Doğrula فَعِّلْ صَدِّقْ
  Tartış فَاعِلْ نَاقِشْ
  Öğren تَفَعَّلْ تَعَلَّمْ
  Tanış تَفَاعَلْ تَعَارَفْ
  Kırıl اِنْفَعِلْ اِنْكَسِرْ
  Toplan اِفْتَعِلْ اِجْتَمِعْ
  Kullan اِسْتَفْعِلْ اِسْتَعْمِلْ
  Aşağıdaki emir fillerin kalıplarını belirtiniz.
  اُنْصُرْ – أَكْرِمْ – عَلِّمْ – بَالِغْ – تَسَلَّمْ – تَعَاوَنْ - اِجْتَمِعْ – اِنْصَرِفْ – اِسْتَغْفِرْ
  
  
  
  
  Etiketler: [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...], [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...], [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...], [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]
  
  
  
  
  
• 
  
  2. Fâil: Olmak anlamlı fiillerde olan, etmek-eylemek bildiren fiillerde ise
  eden, eyleyen konumundaki ögedir. Türkçedeki öznenin karşılığıdır.
  Arapçada fâil daima merfudur. 5. Üniteden de hatırlanacağı üzere merfû‘,
  tesniye (ikil) ve cem-i müzekker sâlim (düzenli eril çoğul) isimler hariç sonu
  zammeli anlamına gelir. Tesniyelerde sondan bir önceki “elif” ile cem-i
  müzekker sâlimlerde aynı özellikteki “vâv” ref alâmeti (merfû‘luk belirtisi)
  olan zammeye eşdeğerdir.
  Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fâillerle onların merfû‘luklarına delil
  teşkil eden ref alâmetlerini dikkatle inceleyiniz.
  (Çocuk bahçede oynuyor) . 1. يَلْعَبُ الْوَلَدُ فِي الحَْدِيقَةِ
  (Anne baba çocukların eğitimiyle ilgilenirler) . 2. يَهْتَمُّ الأَبَوَانِ بِتَرْبِيَةِ أَوْلاَدِهِمَا
  (Müslümanlar güneş doğmadan önce kalkarlar) . 3. يَنْهَضُ الْمُسْلِمُونَ قَبْلَ الْفَجْرِ
  Çeşitleri: Fâiller yukarıda görüldüğü biçimde açık isim olarak gelebildiği
  gibi, gizli veya açık zamir ya da başlı başına bir cümle halinde gelebilir.
  Bunlar üzerinde ayrı ayrı durmak konunun zihinlerde netleşmesi açısından
  yararlı olacaktır.
  
  a. Zahir İsim: Cümlede açıkça belirtilen, yerine herhangi bir zamir
  getirilmemiş isimlerdir.
  
  Örnek:
  (Mümin Allah’a tevekkül eder) . 1. يَتَوَكَّلُ الْمُؤْمِنُ عَلَى اللهِ
  (Anne konuklar için sofra hazırlıyor) . 2. تُجَهِّزُ الأُمُّ الْمَائِدَةَ لِلضُّيُوفِ
  (İki öğrenci başarıda yarışıyor) . 3. يَتَنَافَسُ الطَّالِبَانِ فِي النَّجَاحِ
  (Mühendisler projeyi tamamlamaya çalışıyorlar) . 4. يُحَاوِلُ الْمُهَنْدِسُونَ إِكْمَالَ الْمَشْرُوعِ
  Yukarıda görüldüğü gibi fâiller açık isim oldukları takdirde sayıları ne
  olursa olsun fiil hep tekil gelir. Bu durumdaki fiil cümlelerinde fiilin fâile
  uyma zorunluluğu bir tek cinsiyet yönündendir.
  
  b. Bariz Zamir: Fiillere bitişen çekim ekleri fâil konumunda bulunan
  zamirlerdir. Söz konusu zamirler açıkça görüldüğü için kendilerine bariz
  zamir adı verilir.
  Fiillere bitişen bariz zamirler şunlardır:
  Elifu’l-isneyn: İkillik bildiren elifi demektir. Fâil olarak üç fiil tipinde de
  yer alır.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Mâzî İki erkek hakkında Anladılar فَهِمَا
  Mâzî İki bayan hakkında Anladılar فَهِمَتَا
  Muzâri İki erkek hakkında Anlarlar, anlıyorlar يَفْهَمَانِ
  Muzâri İki bayan hakkında Anlarlar, anlıyorlar
  تَفْهَمَانِ
  Muzâri İki erkeğe hitaben Anlarsınız, anlıyorsunuz
  İki kişiye hitaben Anlayın اِفْهَمَا
  (Cinsiyet farkı yok) Emir
  Vâvu’l-cemâ‘a: Çoğulluk bildiren vâv demektir. Fâil olarak üç fiil tipinde
  de yer alır.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Anladılar فَهِمُوا
  Üç veya daha fazla sayıda erkek
  hakkında
  Mâzî
  Üç veya daha fazla sayıda erkek Anlarlar, anlıyorlar يَفْهَمُونَ
  hakkında Muzâri
  Anlarsınız, تَفْهَمُونَ
  anlıyorsunuz
  Üç veya daha fazla sayıda erkeğe
  hitaben Muzâri
  Üç veya daha fazla sayıda erkeğe Anlayın اِفْهَمُوا
  hitaben Emir
  Nûnu’n-nisve: Dişilik ve çoğulluk bildiren nûn harfidir. Fâil olarak üç fiil
  tipinde de yer alır.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Anladılar فَهِمْنَ
  Üç veya daha fazla sayıda bayan
  hakkında
  Mâzî
  Üç veya daha fazla sayıda bayan Anlarlar, anlıyorlar يَفْهَمْنَ
  hakkında Muzâri
  Anlarsınız, تَفْهَمْنَ
  anlıyorsunuz
  Üç veya daha fazla sayıda bayana
  hitaben Muzâri
  Üç veya daha fazla sayıda bayana Anlayın اِفْهَمْنَ
  hitaben Emir
  et-Tâu’l-muteharrike: Harekeli tâ demektir. Mâzî fiile bitişen ikinci şahıs
  ile birinci tekil şahıs zamirleridir.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Mâzî Tek erkeğe hitaben Anladın فَهِمْتَ
  Mâzî Tek bayana hitaben Anladın فَهِمْتِ
  İki kişiye hitaben Anladınız فَهِمْتُمَا
  (Cinsiyet farkı yok) Mâzî
  Mâzî Üç veya daha fazla sayıda erkeğe hitaben Anladınız فَهِمْتُمْ
  Mâzî Üç veya daha fazla sayıda bayana hitaben Anladınız فَهِمْتُنَّ
  Anladım فَهِمْتُ
  Tek kendisi hakkında
  (Cinsiyet farkı yok)
  Mâzî
  Yâu’l-muhâtaba: Muhataba yâ’sı demektir. İkinci tekil dişil kişi
  zamiridir. Mâzîde bulunmaz. Sadece muzâri ve emirde bulunur.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Muzâri Tek bayana hitaben Anlarsın, anlıyorsun تَفْهَمِينَ
  Emir Tek bayana hitaben Anla اِفْهَمِي
  Nâ el-fâilîn: Özne konumundaki “Nâ” anlamına gelir. Birinci çoğul kişi
  zamiridir. Sadece mâzî fiillerde kullanılır.
  Anlamı Fiil
  Kim hakkında?
  Kime hitaben?
  Zamanı
  Mâzî Başkaları ile birlikte kendisi hakkında Anladık فَهِمْنَا
  
  
  “Nâ” zamiri hem fâil hem de mef‘ûl konumunda kullanılmaya elverişli bir
  zamirdir. Öncesi sakinse fâil (özne), öncesi harekeli olduğu takdirdeyse nesne
  işlevi görür. Adı geçen zamir, فَهِمْنَا (Biz anladık) / فَهِمَنَا (Bizi anladı) örneklerinin
  ilkinde fâil, ikincisinde mef‘ûlün bihtir.
  
  c. Müstetir Zamir: Üçüncü tekil mâzî ve muzâri çekimleri açık özneleri
  olmadığı takdirde, ikinci tekil eril muzâri ve emirlerle, birinci tekil ve çoğul
  muzâri fiillerin fâilleri gizli zamirdir. Şimdi sayıları beşi bulan bu zamirleri
  tanıyalım.
  هُوَ : Müfret müzekker gâib (üçüncü tekil eril) kişi zamiridir. Herhangi bir
  nedenle açık özne alamamış benzer şahıstaki mâzî ve muzâri fiillere gizli
  özne (müstetir fâil) olur. Açık öznenin yokluğunda arandığı için gizli özne
  oluşu zorunlu (vücûben) değil şarta bağlı (cevâzen) olarak değerlendirilir.
  (Kendisine merhameti farz kıldı) . -1 كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحمَْةَ
  (Gizlinizi ve açığınızı bilir) . -2 يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَجَهْرَكُمْ
  Cümlelerinde öznesi açık olmayan كَتَبَ ve يَعْلَمُ fiillerinin fâili müstetir
  هُوَ ’dir.
  هِيَ : Müfret müennes gâibe (ikinci tekil eril) kişi zamiridir. Herhangi bir
  nedenle açık özne alamamış benzer şahıstaki mâzî ve muzâri fiillere gizli
  özne (müstetir fâil) olur. Açık öznenin yokluğunda arandığı için gizli özne
  oluşu zorunlu (vücûben) değil şarta bağlı (cevâzen) olarak değerlendirilir.
  (Ölene dek onurlu biri olarak yaşadı) . -1 عَاشَتْ شَرِيفَةً حَتَّى الْمَوْتِ
  (Günlerini dizileri izleyerek geçirir) . -2 تَقْضِي أيَّامَهَا بِمُشَاهَدَةِ الْمُسَلْسَلاَتِ
  Cümlelerinde öznesi açık olmayan عَاشَتْ ve تَقْضِي fiillerinin fâili müstetir
  هِيَ ’dir.
  أَنْتَ : Müfret müzekker muhatab (üçüncü tekil eril) kişi zamiridir. Benzer
  şahıstaki muzâri fiillere gizli özne (müstetir fâil) olur. Bu çekim kipindeki
  muzâriler hiçbir zaman açık özne almadıkları için gizli özne oluşu zorunlu,
  yani vücûbendir.
  (Dilediğini hesapsız rızıklandırırsın) . -1 تَرزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
  Cümlelerinde تَرْزُقُ ve تَشَاءُ fiillerinin fâili müstetir أَنْتَ ’dir.
  أنَا : Nefsu’l-mutekellim vahdeh (birinci tekil) kişi zamiridir. Benzer
  şahıstaki muzâri fiillere gizli özne (müstetir fâil) olur. Bu çekim kipindeki
  muzâriler hiçbir zaman açık özne almadıkları için gizli özne oluşu zorunlu,
  yani vücûbendir.
  (Allah’tan bağışlanma diler ve O’na tevbe ederim) . -1 أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إلَيْهِ
  Cümlelerinde أَسْتَغْفِرُ ve أَتُوبُ fiillerinin fâili müstetir أَنَا ’dir.
  
  نَحْنُ : Nefsu’l-mutekellim ma‘a’l-gayr (birinci çoğul) kişi zamiridir. Benzer
  şahıstaki muzâri fiillere gizli özne (müstetir fâil) olur. Bu çekim kipindeki
  muzâriler hiçbir zaman açık özne almadıkları için gizli özne oluşu zorunlu,
  yani vücûbendir.
  (Rahmetini umar, azabından korkarız) . -1 نَرْجُو رَحمَْتَكَ وَنَخْشَى عَذَابَكَ
  Cümlelerinde نَرْجُو ve نَخْشَى fiillerinin fâili müstetir نَحْنُ ’dür.
  Zamirler mebni (sonu değişmeyen) isimlerden oldukları için fâil (özne)
  konumunda olduklarında merfû‘luklarını açıkça gösteremezler. Konum
  itibariyle (mahallen) merfû‘ sayılırlar.
  
  d. Cümle: Bazen bir cümle bir bütün olarak başka bir fiil cümlesinin fâili
  olabilir. Bir bütün olarak başka cümlenin ögesi olan söz konusu cümle isim
  cümlesi ise başına أنَّ ; fiil cümlesi ise başına أَنْ gelir.
  بَلَغَنَا أَنَّ الْبَرْنَامَجَ مُتَأَخِّرٌ Programın ertelendiği (haberi) bize ulaştı.
  يَسُرُّ الجَْمِيعَ أَنْ تَنْجَحُوا في الاِمْتِحَانِ Sınavda başarılı olmanız herkesi sevindirir.
  Görüldüğü gibi ilk cümle içerisinde yer alan (Program ertelenmiştir /
  البرنامج متأخر ) biçimindeki isim cümlesi başına gelen أنّ aracılığıyla bağımsız bir
  cümle olmaktan çıkıp bir bütün olarak öncesindeki fiilin fâili haline
  gelmektedir.
  Aynı şekilde (Sınavda başarılı olursunuz / تنجحُون في الامتحان ) biçimindeki
  fiil cümlesi başına gelen أنْ aracılığıyla bağımsız bir cümle olmaktan çıkıp bir
  bütün olarak öncesindeki fiilin fâili haline gelmektedir.
  Başka bir cümleye öge olan tüm cümleler gibi fâil durumundaki cümleler de,
  bu konumlarının gerektirdiği i‘râb alâmetini açıkça gösteremezler. Mahallen
  merfû‘ olduklarına hükmedilir.
  
  e. Câr-mecrûr: Cer harfi ile devamındaki isimden oluşan söz öbeğine
  câr-mecrûr adı verilir. Başlarında cer harfi bulunan mecrûr kelimeler de fâil
  verya nâibu’l-fâil konumunda bulunabilmektedir. Fâil pozisyonundaki kelime
  lafzan cer harfi dolayısıyla mecrûr, mahallen merfû‘dur.
  وَكَفَى بِاللهِ وَكِيلاً (Vekil olarak Allah yeter) cümlesinde ;بِاللهِ
  لَمْ يَنَمْ مِنْ طِفْلٍ حَتَّى يُشَاهِدَ الْمُبَارَاةَ (Maçı seyretmeden hiçbir çocuk uyumadı)
  cümlesinde مِنْ طِفْلٍ ifadeleri mahallen merfû‘ fâildir.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
• 
  
  e. Câr-mecrûr: Cer harfi ile devamındaki isimden oluşan söz öbeğine
  câr-mecrûr dendiğini öğrenmiştik. Söz konusu öbek tümleç olarak
  kullanıldığında dolaylı tümleç anlamında mef‘ûlün bih gayru sarih adını alır
  ve lafzan mecrûr, mahallen mansûb olur.
  (Koca hanımına çiçek getirdi) . -1 أَتَى الزَّوْجُ زَوْجَتَهُ بِالأَزْهَارِ
  (Hüseyin köye gitti) . -2 ذَهَبَ حُسَيْنٌ إِلَى الْقَرْيَةِ
  (Askerler vatanı savundu) . -3 دافَعَ الجُْنُودُ عَنِ الْوَطَنِ
  Kurallara uygun bir fiil cümlesinde diziliş “Fiil – Fâil – Mef‘ûl”
  biçimindedir.
  Söz gelimi ( يُحِبُّ اللهُ الْمُؤْمِنَ ) “Allah mümini sever” cümlesinde ( يُحِبُّ ) fiil, ( (اللهُ
  fâil ve ( الْمُؤْمِنَ ) mef‘ûldür.
  Türkçe devrik cümlelerde olduğu üzere, Arapça fiil cümlelerindeki Fiil+Fâil+
  Mef‘ûl dizilişi ( إيَّاكَ نَعْبُدُ ) örneğinde olduğu gibi mef‘ûlün öne geçmesi suretiyle
  bozulabilir. Öne geçen mef‘ûl isim olsa da cümle yine fiil cümlesi olarak kalır.
  Ancak fâil hiçbir zaman için fiilin önüne geçemez. Şayet geçerse cümle fiil
  cümlesi olmaktan çıkar ve isim cümlesine dönüşmüş olur. Bu durumda öne
  geçmiş olan fâile artık mübteda denir.
  
  
  
  
  
  
  
  Alıntı..
  
  
  
  
  

[nurşen35]

Kitabımızın ilk ünitesinde kelime türlerine ilişkin bilgi verirken, cümle
çeşitlerine kısa da olsa değinilmiş, başlangıçtaki sözcüğün niteliği
çerçevesinde isim ve fiil cümlesi olmak üzere iki farklı cümleden söz
edilmişti. Öğrenilenler bağlamında isimle başlayan cümleye isim cümlesi,
fiille başlayan cümleye de fiil cümlesi dendiğini hatırlıyoruz.
Devamında bir kelime türü olarak isim, farklı görünümleriyle ele alınmış,
geçtiğimiz üniteden itibaren de cümle üzerinde ayrıntılı olarak durulmaya
başlanmış ve bu çerçevede isim cümlesi ve ögeleri çeşitli yönleriyle ele
alınmıştı.
Bu ünite kapsamında ise fiil cümlesi; tanımı, ögeleri, ögelerin birbiriyle
uyum problemleri ile i‘râb özellikleri üzerinde durulacak, çok sayıda seçilmiş
örnekle ünitenin hedefindeki zihinler ilgili konularda lekesiz bir berraklığa
kavuşturulacaktır.
Öncekilerde olduğu gibi bu ünitenin işlenişi esnasında da bir “Okuma
Parçası” ve söz konusu parçayı anlama ve kavramaya yönelik alıştırmalar
verilerek, hem kelime dağarcığı anlamında bir zenginleşme, hem de ünite
konusuna ilişkin zihnî bir hazırlık öngörülmektedir. Sonrasında
gerçekleştirilen dilbilgisi anlatımının ardı sıra, seçilmiş çok sayıda örnek
aracılığıyla hedef kitle tarafından yazılı ve sözlü anlatımda kullanılabilecek
ölçüde konunun içselleştirilmesi sağlanmaktadır. Anılan hedefe yönelik ve
nicelik ve nitelik yönünden zengin alıştırmalar, konunun geri dönüşü zor bir

biçimde belleklere kazınmasına hizmet etmektedir.
Hep söylendiği gibi dil öğreniminde amaç dilbilgisi değil dilin kendisidir.

Kurallar ancak öğrenilen dilin hatasız kullanımına yardımcı olur. Dolayısıyla
diğerlerinde olduğu gibi bu ünitede de kelime hazinesini artırmak, cümle
kurma ve farklı anlatım becerilerini geliştirmek hadisenin merkezindedir.
Gerek başta verilen “Okuma Parçası, gerekse devamındaki örnek ve
alıştırmaların bu amaca hizmet etmesi düşünülmektedir.


Fiil Cümlesinin
Ögeleri
عَناصِرُ الجُمْلَةِ الفِعْلِيّةِ (الفِعْلُ والفاعِلُ والمفَْعُولُ)

DİLBİLGİSİ
FİİL CÜMLESİNİN ÖGELERİ
Arapçada fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir. Söz konusu cümlenin
ögelerine geçmeden önce Türkçe cümle yapısı hakkında kısaca bilgi
vermemiz yerinde olacaktır.
Türkçe Cümle Yapısı
Türkçeden de biliyoruz ki bir cümlenin kurulabilmesi için iki temel ögeye
ihtiyaç vardır: Özne ve yüklem. Bunlardan ilki olay ya da eylemi
gerçekleştiren unsur, diğeri ise olay veya eylemin bizzat kendisidir. Anılan
iki unsurun bir araya gelmesi bir söz öbeğine cümle diyebilmenin olmazsa
olmaz koşullarıdır.
Belirtilen temel ögeler yanında cümleyi anlam yönünden bütünleyici
başka bir takım ögeler daha mevcuttur ki bunlara tümleyiciler anlamında
tümleç adı verilir. Anılan ögeler, cümlenin kuruluşu için var olmaları zorunlu
olmamakla birlikte, olay veya eylemin konusu, yeri, yönü, zamanı, şekli
konusunda tamamlayıcı bir işlev görürler.
Söz gelimi, “Ali okudu.” ifadesi bir cümledir. Çünkü gerek okuma
ediminin kahramanı (Ali), gerekse eylemin bizzat kendisi (okudu) bir araya
gelerek anlamlı bir bütün oluşturmuş durumdalar.
Ancak “Ali, evde kardeşine uyku öncesi etkili bir sesle güzel bir masal
okudu.” ifadesinde temel öge konumundaki “Ali okudu” cümlesi yan
ögelerce yer, yön, zaman, nitelik ve konu olarak tamlanmıştır.
Arapça Cümle Yapısı
Sıkça değinildiği gibi Arapçada cümle ikiye ayrılır. Bu ayrım başlangıç
sözcüğünün isim veya fiil olması ekseninde yapılabildiği gibi temel
ögelerinin sıralanışına göre de yapılabilir. Buna göre “İsimle başlayan
cümleye isim cümlesi, fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir” biçimindeki
klâsik tanımı sürdürmek de “Öznesi yükleminden önce gelene isim cümlesi,yüklemi öznesinden önce gelene fiil cümlesi adı verilir” biçimindeki modern
tanımı benimsemek de mümkündür.
Geçen ünitede ele alınan isim cümlesinin özne-yüklem sıralamasına göre
kurulan bir cümle tipi olduğunu öznesine mübtedâ, yüklemine de haber
dendiğini hatırlattıktan sonra esas konumuz olan fiil cümlesine geçebiliriz.



Fiil Cümlesi ve Ögeleri

Fiil Cümlesi: Fiille başlayan, bir başka deyişle yüklemi öznesinden önce
gelen cümlelerdir. Yüklemine fiil öznesine fâil denir.
Örnek نَامَ الطِّفْلُ : 1 (Bebek uyudu). Görüldüğü gibi ifade eylem ile sahibini
bir araya getiren bir söz öbeğidir. Eylemle sahibini yani yüklemle öznenin
asgari varlığının söz konusu oldukları bu tip öbeklere cümle dendiğini
biliyoruz. İlgili cümleye yeniden dönersek onun uyudu anlamına gelen نَامَ
fiiliyle başladığını fark ederiz. Dolayısıyla fiille başladığı için bu cümleye fiil
cümlesi, ilk ögesi ( نام )’ye fiil (yüklem), ikinci ögesi ( الطفلُ )’ye ise fâil (özne)
adı verilir.
Fiil cümlesinin yukarıda belirtilen temel ögeleri (fiil-fâil) yanında bir de
tümleyici ögeleri vardır ki bunlara mef‘ûl adı verilir.
Örnek شَرِبَ الطِّفْلُ اللَّبَنَ صَبَاحًا : 2 (Bebek sabahleyin süt içti) Cümlesinde içti
anlamına gelen شرب fiil, bebek anlamına gelen الطِّفْلُ fâil, süt anlamına gelen
اللَّبَنَ ile صَبَاحًا ise mef‘ûl’dür.
Örnek قَامَ الطُّلاَّبُ اِحْتِرَامًا : 3 (Öğrenciler saygı için ayağa kalktı) Cümlesinde
ayağa kalktı anlamına gelen قام fiil, öğrenciler anlamına gelen الطلابُ fâil,
saygı için anlamına gelen احترامًا ise mef‘ûl’dür.
Konunun bu kısmında fiil cümlesinin ögeleri hakkında ayrıntılı bilgi
vermek istiyoruz.
1. Fiil: Tek başına bir anlam ifade eden kelimelerden olup, geçmiş, şimdiki
ve gelecek olmak üzere üç zamandan birine bağlı olarak bir oluş veya bir
eylem bildirirler.
Söz gelimi, ( فَهِمَ ) “anladı”, ( ذكََرَ ) “andı”, ( يَنْظُرُ ) “bakıyor/bakar”, ( (يَسْمَعُ
“duyuyor/duyar”, ( اُخْرُجْ ) “çık”, ( اِشْرَبْ ) “iç” kelimelerinden her birinin bir oluş
veya bir eylem bildirdiği görülüyor. Anılan sözcüklere fiil diyebilmemiz için
anlam içeriklerini üç zamandan birine bağlı olarak ifade edip etmediklerini
denetlemek durumundayız. Bu denetim sonrası onların anlam içeriklerini
teşkil eden oluş veya eylemleri bir zamana bağlı olarak ifade ettiklerini tespit
edersek onlara fiil diyebiliriz. Aksi takdirde fiil değil isim olarak
değerlendiririz.
Örneklerimiz içerisinde ilk iki sözcük “anlama” ve “anma” eylemlerinin
geçmiş zamanda gerçekleştiğini; peşi sıra gelen iki sözcük “bakma” ve
“duyma” eylemlerinin şimdi yapılmakta olduğunu veya geçmiş, şimdi ve
gelecek tüm zamanlarda meydana gelme potansiyeli taşıdığını; son iki sözcük ise “çıkma” ve “içme” eylemlerini yakın veya uzak gelecekte yerine
getirmesini muhataptan istemeyi ifade etmektedirler.
Görüldüğü gibi sözcüklerin tamamı bir oluş, bir eylem bildirmesinin yanı
sıra onları geniş veya sınırlı bir zaman dilimiyle ilişkilendirmektedir. İşte bu
tip sözcükler Arap dilbilgisi otoriteleri tarafından fiil adıyla anılmıştır.
Zamandan bağımsız oluş veya eylemler mastar olup, fiil değil, isim olarak
değerlendirilirler. Söz gelimi قِرَاءَة (okumak), خُرُوج (çıkmak), طَلَب (istemek)
kelimeleri her ne kadar iş, oluş veya eylem bildirseler de zamandan bağımsız
oldukları için fiil değil isim olarak kabul edilirler.


fiiller zaman
bakımından üç kısma ayrılır: Mâzî, muzâri ve emir.
a. Mâzî: Türkçemizdeki dili geçmiş zamanın karşılığıdır.
كَافَأَ الأُسْتَاذُ خَالِدًا) ) “Hoca, Halit’i ödüllendirdi” cümlesindeki ( (كَافَأَ
“ödüllendirdi” sözcüğü, ( ضَحِكَ عَلِيٌّ ) “Ali güldü” cümlesindeki ( ضَحِكَ ) “güldü”
kelimesi ve ( خَرَجَ الطُّلاَّبُ مِنَ الْمُخْتَبَرِ ) “Öğrenciler laboratuardan çıktı”
cümlesindeki ( خَرَجَ ) “çıktı” kelimesi birer mâzî fiildir.
Başlıca Mâzî Kalıpları: Mâzî fiile özgü ve onu gerek isimden, gerekse
diğer fiil çeşitlerinden (muzâri ve emir) ayırt edebilmemizi sağlayan
özellikler




Alıntı..

[nurşen35]

[Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]

[nurşen35]

[Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]

[Allahın kulu_]

Feale seni hic sevmedim gitti ne zormus cozemedim seni

[nurşen35]

Allahın kulu_ Üyemizden Alıntı

Feale seni hic sevmedim gitti ne zormus cozemedim seni

Pes etmek yok zamanla daha iyi anlayabilirsin..

[Allahın kulu_]

Mazi fiil icin hikaye olusturdum
Ketebe markete elifle karsilasmis
Beraber aliveris yaparken vavi gormusler ketebe vav elife seker vermis
Sonra vav elif kusmusler
Ketebe durumu teye anlamis
Te ile elif samimiymis fakat elif cok kizmis teye
nun da cok sasirmis
Ketebe te ile fethayi gormusler el sallamislar
Ketebe Te mim elif cay icelim demis
Ketebe te mim cay icmisler
Ketebe te esreyi gorunce
Hadi teyi mim elife gidelim demis
Te de nun ve seddelere gidelim demis
Te otreye biz te mim elif iyi anlasiyoruz demis
Teyi duyan nun da fethaya bakismislar

[Allahın kulu_]

Muzariyi hec sormayin

[Allahın kulu_]

Yektubu cok sakin biridir
elifle nun ise iki kafa dengi
Vav ve nun ise arada bir gorusuler
Tektubu ise mesafelidir tektubani elif ve nun severdi
Yektubne de nunu
Tektubu sakindir
Tektubani elif nur hep aynidir sorsan
Tektubune vav nun sever
Tektubiyne ye nun yemek yaparlar
Tektubani elif nun hep ayni
Tektubne ne ile kahve icer
Uktub ve nektubu ise karizmadir