Bir Bilgi; EKİNOKS (Gece-Gündüz Eşitliği)

[Mihrinaz]

Bir Bilgi; EKİNOKS (Gece-Gündüz Eşitliği)

EKİNOKS NEDİR?

Güneş ışınlarının 21 Mart – 23 Eylül tarihlerinde Dünya’ya dik gelmesine ekinoks denilmektedir. Sonbahar ve ilkbahar ekinoksunun özellikleri birbirinden farklıdır ve bu olay Dünya’nın hem kendi ekseninde hem de Güneş’in etrafında dönmesinin sonucunda oluşmaktadır. Ekinoks Türkçede “gece gündüz eşitliği” olarak karşılık bulmuş Fransızca kökenli bir kelimedir.

Dünya kendi ekseni etrafında dönerken, aynı zamanda Güneş’in etrafında döner. Dünya’nın hareketlerine bağlı olarak gece ve gündüz oluşur. Gece ve gündüz süreleri, yıl içinde sürekli değişkenlik gösterir. Örneğin Türkiye‘de yaz aylarında gündüz süresi oldukça uzunken, kış aylarında gündüz süresi kısalıp geceler uzamaya başlar. İşte gece ile gündüz sürelerinin tüm dünyada eşitlendiği yılda sadece iki gün vardır. Bunlar da 21 Mart ile 23 Eylül ekinoksudur.



Güneş ışınlarının yıl içinde ekvatora dik olarak geldiği 21 Mart tarihi, Güney yarım küre için sonbaharın; Kuzey yarım küre için ise ilkbaharın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Kuzey yarım kürede yaşadığımız için bu tarihi biz “ilkbahar ekinoksu” olarak adlandırırız. Bu tarihten sonra bahar gelir, doğa canlanır. Aynı tarih, Güney yarım kürede yazın bitmesine işaret etmektedir. Bu ekinokstan sonra Güneş ışınları Kuzey yarım küreye daha dik açılarla düşmeye başlar ve buna bağlı olarak sıcaklıklar artar. Güney yarım kürede ise bunun tam tersi olur.



EKİNOKSUN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
(Ekinoks = Gece, gündüz eşitliği) Bu tarihlerden güneş ışınları. Ekvator'a dik gelir ve Aydınlanma Çemberi kutup noktalarından geçer.

Kuzey Yarımkürede 21 Mart ilkbahar, 23 Eylül sonbaharın başlangıcıdır. Güney Yarımkürede ise, 21 Martta sonbahar 23 Eylülde ilkbahar başlar ve şu olaylar yaşanır.


1. Güneş tam doğudan doğup tam batıdan batar.
2. Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş sadece ekinoks günlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile)
3. Her iki kutup noktasında da Güneş görülür.
4. Gel-git genliği en fazladır.
5. Ekvator'da cisimlerin gölge boyu sıfır olur.
6. Türkiye'de saat 12.00 'de oluş gölge boyu cismin boyuna en yakındır.

SONBAHAR EKİNOKSU NEDEN 2 GÜN GECİKİR?

Dünya’nın yörüngesinin elips olmasından dolayı dünya güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır. Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 Ocak’tır. Buna Günberi (perihel) denir. En uzakta olduğu tarih ise 4 Temmuz’dur. Buna Günöte (afel) denir. Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvvetinin artmasıyla dünyanın yörüngedeki hızı artar. Dünya güneşten uzaklaşınca güneşin çekim kuvvetinin azalmasıyla dünyanın yörüngedeki hızı azalır.

Bunun sonucunda; Dünya’nın güneşe yakın olduğu dönemde Dünya’nın yörüngedeki hızı arttığından Şubat ayı 28 gün olur. Dünya’nın yörüngedeki hareketi yavaşladığı zaman Kuzey yarımkürede yaz mevsimi yaşandığı zamandır. Dünya güneşten uzaklaştığı dönemde Dünya’nın yörüngedeki hızı azaldığından Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi iki gün daha uzun olmaktadır. Buna karşılık kış mevsimi ise hızın yüksek olduğu bir devreye rastladığından iki gün kısa sürmektedir.

Bu nedenle; Dünya’nın yörüngedeki hızı azaldığından eylül ekinoksu 2 gün gecikmeyle 23 Eylül’de gerçekleşir. Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi Güney yarım Kürede kış mevsimi daha uzundur. Kuzey Yarım Kürede ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır. Dünya’nın yörüngesinin elips şeklinde olması mevsim sürelerinin farklı olmasında ki temel etkendir.