DGS Matematik Dersi Konu Özetleri-MEDİNEWEB

[Medineweb]

DGS Matematik Dersi Konu Özetleri-MEDİNEWEB

Kümeler

Küme: Elemanları kesin olarak belli olan nesneler veya semboller topluluğuna denir.
a) Kümeyi oluşturan nesnelere kümenin elemanları denir. Genellikle küme büyük harfler ile,elemanları küçük harflerle gösterilir.
b) Kümeyi A, elemanı x ile gösterirsek,
x, A kümesinin elemanı ise x e A,
x, A kümesinin elemanı değilse x e A, şeklinde gösterilir.
c) Kümenin eleman sayısı s(A) şeklinde gösterilir.

KÜMELERİN GÖSTERİMİ
1. Liste yöntemi ile, A = {Pazar, Pazartesi, Perşembe}
2. Ortak özellik yöntemi ile;
A = {x | x : p harfi ile başlayan günlerimiz}
3. Venn şeması ile:

DENK KÜMELER: Eleman sayıları eşit olan kümelere denk kümeler denir. "=" şeklinde gösterilir.
Örnek: A = {1, 2, 3, 4}, B = {a, b, c, d} s(A) = 4 j
s(A) = s(B) A = B dir.
s(B) = 4 J

EŞİT KÜMELER: Tüm elemanları aynı olan kümelere eşit kümeler denir. Örnek: A = {x | x : Haftanın günleri}
B = {pazar, pazartesi, salı, çarşamba, perşembe, cuma, cumartesi}
Tüm elemanlar aynı olduğundan, A = B dir.

ALT KÜME: A kümesinin tüm elemanları, B kümesinin içinde ise A, B'nin bir alt kümesidir." denir. A c B şeklinde gösterilir.
NOT
1) A a B şeklinde yazılırsa A, B nin alt kümesi değildir.
2) B D A şeklinde yazılırsa B, A yı kapsar şeklinde okunur.

C c B
(C, A ve B nin alt kümesidir.)
CcA


Örnek: A ={1,2, 3} kümesinin tüm alt kümelerini yazalım.
0, {1}, {2}, {3}, {1,2}, {2, 3}, {1,3}, {1,2, 3}


*^0T 1) A kümesinin tüm alt küme sayısı 8 tanedir. 0 küme ve her küme kendisinin bir alt kümesidir. s(A) = 3 23 = 8 olduğuna dikkat ediniz.
2) Alt küme sayısı; s(A) = n => 2n şeklinde bulunur.
3) Öz alt küme, tüm alt kümenin eleman sayısından kümenin kendisinin çıkarılması ile bulunur.
s(A) = n => öz alt küme sayısı 2n - 1 şeklinde bulunur.

Örnek: 5 elemanlı bir kümenin kaç tane alt kümesi vardır?
A) 40 B)35 C)32 D) 31 E) 28

Çözüm: s(A) = 5=> 25 = 2 . 2 . 2 . 2 . 2 = 32 tanedir.
Doğru cevap (C) şıkkıdır
Örnek: 63 tane öz alt kümesi olan küme kaç ele-manlıdır?

A) 6 B)5 C)4 D) 3 E) 2

Çözüm: s(A) = n => Öz alt küme sayısı = 2n - 1 => 63 = 2n - 1 => 64 = 2n => 26 = 2n => n = 6 bulunur.

Doğru cevap (A) şıkkıdır.
Örnek: 6 elemanlı bir kümenin kaç tane 3 lü alt kümesi vardır?
EVRENSEL KÜME: Bir işlemde tüm olasılıkları içine alan kümeye evrensel küme denir. Genel olarak evrensel küme E ile gösterilir.

A nın dışındaki elemanlardan oluşan kümeye
A nın tümleyeni denir ve A' şeklinde gösterilir


AYRIK KÜMELER: A n B = 0 ise A ile B kümesine ayrık kümeler denir.

alıntı

[Medineweb]

Kümelerde Yapılan İşlemler


1) İKİ KÜMENİN BİRLEŞİMİ: iki kümenin tüm elemanlarından oluşan kümeye denir.
[SIZE=4]
Tüm taranan kısım A ile B kümesinin birleşimi olup
A u B şeklinde gösterilir.





Örnek: A = {1, 2, a, c, 4} , B = {a, b, c, 1, A} için


A u B = {1, 2, a, c, 4, b, A} (Birleşim işlemi alınırken birinci küme aynın yazılır, ikinci kümeden de yazılmayan elemanlar yazılarak birleşme işlemi yapılır. Aynı elemanın birden fazla yazılmadığına dikkat ediniz.)


Örnek: A = {a, b, c, 1, 2, +} , B = {1, 2, 3, a, +}, C = {a, 3, 8, x, 4} ise Au (B u C) = ? bulalım. Au(1,2,3, a, +, 8, x, 4} = {a, b, c, 1, 2, +, 3, 8, x, 4}


NOT Kümedeki elemanların sırasının önemi yoktur.


2) İKİ KÜMENİN KESİŞİMİ: İki ya da daha fazla kümelerdeki ortak elemanların yazılmasıyla oluşan kümeye denir.
Şekildeki taralı kısım A \ (B u C) şeklinde gösterilir.

A ile B kümesinin kesişimi şekil üzerinde taranmış olup, A n B şeklinde gösterilir.
Örnek: A = {1, 2, a, b} , B = {a, e, 1, c} için An B = {1, a} Kesişimi bulunur.


3) İKİ KÜMENİN FARKI: Birinci kümede olup da, ikinci kümede olmayan elemanların yazılmasıyla oluşan kümeye denir. Birinci küme A, ikinci küme B ise A \ B şeklinde gösterilir.

Şekildeki taralı kısımlar, [(A n B) \ C] u [C \ (A u B)] (Çift taralı kısımlar istendiğinde tek, tek ifade edilip aralarına birleşim işareti konur.)
KÜMELERLE İLGİLİ GENEL ÖZELLİKLER
1) A D A = A
2) A Q A = A 3)AQB = BDA
3)AQB = BD
4) AQ B = BD A
5) AQ 0 = A
6) A O 0 = 0
7) s(A D B) = s(A) + s(B) - s(A Q B)
8) A □ B ve B D A D A = B dir.
9) A O A1 = E


10) s(A) + s(A') = s(E)
11) 0' = E
12) E' = 0
İngilizce bilenler : a + b
Problemleri gözerken izlenecek yolu bir örnekle açıklayalım.
İ: İngilizce bilenler, F: Fransızca bilenler olsun.



Fransızca bilenler : b + c
Hiç birini bilmeyenler: d
En az bir dil bilen : a + b + c
En çok bir dil bilen : a + c + d
Sadece bir dil bilen : a + c
En çok iki dil bilen : a + b + c + d


Şeklinde denklemler kurulup sorular çözülür.


alıntı

[Medineweb]

Sayılar


Rakam: Sayıları kullanmak için kullanılan {O, 1, 2,3,4,5,6, 7,8,9} sembollerinden her birine "rakam" denir.


Sayma Sayıları: Pozitif tam sayıların oluşturduğu S = {1, 2, 3, 4,...} kümesinin elemanlarına "sayma sayıları" denir.


Doğal Sayılar: N = {0, 1, 2, 3, 4, ...} kümesinin elemanlarına doğal sayı denir.


Tam Sayılar: Z = {...,-2,-1, 0, 1,2, 3,...} kümesinin elemanlarına tam sayı denir.


Negatif Tam Sayılar Kümesi:
Z ={...,-n -3, -2,-1}


Pozitif Tam Sayılar Kümesi:
Z+ = {1,2, 3, 4 n, ...}
Z = Z" u {0} u Z+
Çift Sayılar: {..., -4, -2, 0, 2, 4 2n, ...}
Tek Sayılar: {..., -5, -3, -1, 1, 3 (2n -1), ...}
Örnek: a ve b doğal sayılardır, a . b = 36 olduğuna
göre a + b toplamı en çok kaçtır?
Çözüm: a . b = 36 i i 1 .36 2.18 -» 3.12 -♦ 4.9 -6.6 -»
A) 12 B)13 C)15 D) 20 E) 37
1 + 36 = 37 (en büyük)
2 + 18 = 20
3 + 12 = 15
4 + 9 = 13 6 + 6 = 12
Çarpımları 36, toplamları en büyük olan sayılar 1 ile 36'dır. 1 ile 36'nın toplamı 37'dir.
Doğru cevap (E) şıkkıdır.
Örnek: a, b, c, e N, a . b = 19 , b . c = 5 ise a + b + c toplamı kaçtır?
Çözüm: a . b = 19 19 . 1 = 19
ise a =19, b = 1, c = 5 olduğundan a + b + c=19 + 1+5 = 25 bulunur.


Örnek: a , b e N , a2 - b2 = 23 ise a = ?


Çözüm: a2 - b2 = 23 (iki kare farkından)
(a - b). (a + b) = 1 . 23
t f t f


a-JT - 1
+ a+# = +23
2a = 24 a = 12 bulunur.


Örnek: Rakamları farklı üç basamaklı birbirinden farklı beş sayının toplamı 657 olduğuna göre bu sayıların en büyüğü en çok kaçtır? A) 253 B)243 C) 241 D) 240 E) 252


Çözüm: 102 + 103 + 104 + 105 + x = 657
414 +x = 657
x = 243 bulunur. Doğru cevap (B) şıkkıdır.


Örnek: İki basamaklı beş sayının toplamı 412 olduğuna göre bu sayılardan en küçüğü en az kaçtır? A. 14 B)15 C)16 D) 17 E) 18


Çözüm: 99 + 99 + 99 + 99 + x = 412
x = 412-396 x = 16 bulunur. Doğru cevap (C) şıkkıdır.
(Bu soruda rakamların farklı olması koşulu yoktur. Bu sayılardan en küçüğünü bulmak için diğer dört sayının en büyük değerlerini alması gerekir.)


Örnek: Bir kişi, bir "a" sayısını 14 ile çarpmış ve sonucu 2524 bulmuştur. İşlemi kontrol ettiğinde "a" sayısının 3 olan onlar basamağını 8 olarak gördüğünü fark etmiştir. Buna göre doğru sonuç kaçtır?


Çözüm: 3 olan onlar basamağı 8 alındığında çarpım 5 . 10 = 50 kat fazla bulunmuştur. Yapılan hata, 14 . 50 = 700'dür. O hâlde doğru sonuç: 2524-700 = 1824 olmalıdır.

alıntı

[Medineweb]

FAKTÖRİYEL NE DEMEKTİR?

faktöriyel: ( ! ) sembolü ile gösterilir.örneğin n! demek 1'den n'e kadar olan sayılarının yanyana yazılıp çarpımı demektir. 5! demek 1'den 5'e kadar sayıların yanyana yazılıp çarpılmasıdır
n!=1.2.3.4.5.........n
0!=1
1!=1
2!=1.2=2
3!=1.2.3=6
4!=1.2.3.4=24
5!=1.2.3.4.5=120
10!=7!.8.9.10
6!=4!.5.6
örnek:
5!/3!=1.2.3.4.5/1.2.3=120/6=20
n!/(n-1)!=(n-1)!.n/(n-1)!=n

[Medineweb]

faktöriyeller

1. x ve n sayma sayıları olmak üzere, 21! = 2n.x ise, n nin alabileceği en büyük değer kaçtır?

a) 16
b) 17
c) 18
d) 19
e) 20

2. n bir doğal sayı olmak üzere, 67! / 15n işleminin sonucunun doğal sayı olması için, n nin en büyük değeri kaç olmalıdır?

a) 15
b) 16
c) 17
d) 18
e) 19

3. m ve n ardışık çift doğal sayılardır. m>n olmak üzere, m!/n! + 4 = 94 ise, n kaçtır ?

a) 7
b) 8
c) 9
d) 10
e) 11

4. 2! + 3! + 4! + … + 1472! toplamının birler basamağındaki rakam kaçtır?

a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
e) 5

5. 6! + 7! + 8! toplamı aşağıdakilerden hangisine tam bölünemez ?

a) 3
b) 5
c) 15
d) 25
e) 45

6. 18! sayısı, 16! sayısının kaç katıdır?

a) 16
b) 18
c) 34
d) 306
e) 645
7. f(a)=(a+2)! ise, f(3) - f(2) = ?

a) 1
b) 4
c) 5
d) 16
e) 96

8. 120! - 83! - 1 sayısının sonunda kaç tane dokuz vardır?

a) 18
b) 19
c) 20
d) 21
e) 22

[Medineweb]

Aralarında asal sayılar :

1 den başka pozitif ortak böleni olmayan sayma sayılarına aralarında asal sayılar denir. Örnek : 4 ile 9 aralarında asaldır. 7 ile 11 aralarında asaldır.

Örnek: 1 den 10 a kadar olan asal sayıların toplamı kaçtır?

A) 15 B)17 C)19 D) 21 E) 23

Çözüm:
2+3+5+7=17
Doğru cevap (B) şıkkıdır
Örnek: 3 ile 5 aralarında asaldır.

2 ile 9 aralarında asaldır.

6 ile 12 aralarında asal değildir. (Çünkü 6 ve 12 sayılarının pozitif ortak bölenleri, 1, 2, 3 ve 6'dır.)

alıntı

[Medineweb]

Reel Sayılar

Gerçel sayılar (veya Reel sayılar), Rasyonel sayılar kümesinin standart metriğe göre bütünlenmesiyle elde edilen kümedir. Reel sayılar kümesi sembolüyle gösterilir.

Basit aritmetik teknikleriyle kolayca ispatlanabileceği üzere, tüm rasyonel sayıların tekrar eden birer ondalık açılımı vardır. Mesela

veya

eşitliklerinde olduğu gibi. Burada dikkat edilmesi gereken, ondalık basamaklardaki rakamların bir süre sonra bloklar halinde periyodik tekrar etme özelliğidir. Rasyonel sayılardan reel sayıları elde etme işlemini ise rasyonel sayılara ondalık açılımındaki rakamların periyodik tekrar etmediği sayıların eklenmesi olarak düşünülebilir. Bu tür sonradan elde ettiğimiz reel sayılara irrasyonel sayılar denir.

alıntı

ARDIŞIK SAYILAR

Belli bir kurala göre bir birini takip eden sayı gruplarına ardışık sayılar denir.

Ardışık doğal sayılar; 0, 1, 2, 3, 4, 5, …....

Ardışık tek sayılar; 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, …......
Ardışık çift sayılar; 0, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, …......
4 ün katı olan ardışık doğal sayılar; 0, 4, 8, 12, 16, …..... şeklinde devam eder.

n bir tam sayı olmak üzere,

1- Ardışık dört tam sayı sırasıyla;

n, n + 1, n + 2, n + 3 tür.

2-Ardışık dört çift sayı sırasıyla;

2n, 2n + 2, 2n + 4, 2n + 6 dır.

3-Ardışık dört tek sayı sırasıyla;

2n + 1, 2n + 3, 2n + 5, 2n + 7 dir.

4-Üçün katı olan ardışık dört tam sayı sırasıyla;

3n, 3n + 3, 3n + 6, 3n + 9 dur.

Ardışık sayıların toplamı, sayı adedine bölünürse ortanca terim bulunur. Eğer sayı adedi çift ise, ortanca terim sayı dizisine ait değildir.

UYARI : İki ardışık sayının toplamı daima tektir. Bütün çift sayıların toplamı daima çifttir.

Biraz örnek çözelim:

SORU : İki ardışık sayının toplamı 97 ise bu sayılar kaçtır?

Cevap : n + n + 1 97

Yukarıda iki ardışık sayı n ve n +1 ile gösterilmiştir. İlk iş olarak fazlalık olan 1 i toplamdan yani 97 den çıkarıyoruz.

97 – 1 = 96

Artık fazlalık kalmadığına göre; ve iki ardışık sayımız olduğuna göre, kalan sayıyı ikiye bölerek küçük sayıyı bulabiliriz.

96 : 2 = 48 Küçük sayı

Büyük sayıyı bulmak için ise;

48 + 1 = 49

SORU : İki ardışık çift sayının toplamı 178 ise bu sayılar kaçtır?

Cevap : n

+ n + 2

178

Ardışık çift sayıların ikişer ikişer artıyor olması sebebiyle, bu defa ikinci sayımızdaki 2 fazlalığını toplamdan çıkarıyoruz.

178 – 2 = 176

Artık fazlalık kalmadı. iki sayımız olduğu için sonucu ikiye bölerek küçük sayımızı bulabiliriz.

176 : 2 = 88 Küçük sayı

Büyük sayı, küçük sayıdan 2 fazla olduğuna göre; 2 ekleyerek büyük sayıyı bulabiliriz.

88 + 2 = 90 Büyük sayı

NOT : Bir çok öğrencimizin düştüğü tuzak; verilen sayıyı hemen sayı adedine bölmeleridir. Unutmayalım ki; ardışık sayılar belirli oranlarda artarak gider. Sizlerin öncelikle bu artışı toplamdan çıkarmanız gerekir. Daha sonra kaç sayı varsa, ona göre bölme işlemini yaparak küçük sayımızı bulabiliriz. Bu bölme işlemi sonrası çıkan sonuş bütün işlemlerde küçük sayıdır. Büyük sayıyı bulmak için ise tekrar ekleme yapmanız grekmektedir.

Yukarıda da değinildiği üzere bu artış; ardışık sayılarda 1, ardışık çift ve ardışık tek sayılarda 2'dir.

Ardışık çift ve ardışık tek sayılarla ilgili problemler aynı şekilde çözülür. çift ve tek oluşları kafanızı karıştırmasın. Çünkü her ikisi de 2'şer 2'şer artmaktadır. Bir tane de tek sayılarla ilgili çözerek görelim.

SORU : Ardışık iki tek sayının toplamı 108'dir. Buna göre küçük ve büyük sayıları bulalım.

Cevap : n

+ n + 2

108

Yine öncelikli hedefimiz fazlalığı çıkarmak,

108 - 2 = 106

Daha sonra iki sayı olduğu için sonucu ikiye bölerek küçük sayıyı bulmak,

106 / 2 = 53 Küçük sayı

Büyük sayı için ise 2'yi tekrar eklememiz yeterli,

53 + 2 = 55 Büyük sayı

ISINMA TURLARI SONA ERDİ, SORULARIMIZI BİRAZ DAHA ZORLAŞTIRALIM...

SORU: Ardışık üç sayının toplamı 246'dır. Buna göre küçük, orta ve büyük sayıları bulunuz.

Cevap: n

n + 1

+ n + 2

246

bu defaki fazlalıklarımız 1 ve 2 ------ yani 1 + 2 = 3

Bu fazlalığı toplamdan çıkaralım

246 - 3 = 243

Bu defa iki değil, üç sayımız var. O halde sonucuda 3'e bölmemiz gerekiyor.

243 / 3 = 81 Küçük sayı

Ortanca sayı küçük sayıdan 1 fazla olduğuna göre;

81 + 1 = 82 ortanca sayı

Büyük sayı küçük sayıdan 2 fazla olduğuna göre;

81 + 2 = 83 Büyük sayıdır

SORU: Ardışık üç çift sayının toplamı 222'dir. Buna göre; küçük, ortanca ve büyük sayıları bulunuz.

Çözüm: Çift sayılar 2'şer 2'şer artmaktaydı. O halde;

n

n + 2

+ n + 4

222

Fazlalıklarımız 2 ve 4 ----- Yani 2 + 4 = 6

Bu fazlalığı çıkaralım 222 - 6 = 216

Üç sayımız olduğu için yine 3'e bölelim ve küçük sayımızı bulalım.

216 / 3 = 72 Küçük sayı

72 + 2 = 74 Ortanca sayı

72 + 4 = 76 Büyük sayı

SORU: Ardışık dört sayının toplamı 418' dir. Buna göre bu sayıları bulunuz.

Cevap: 1.sayı n

2.sayı n + 1

3.sayı n + 2

4.sayı + n + 3

418

Dört sayımızda yukarıda belirtilmiştir. fazlalıklara baktığımızda; 1, 2 ve 3' ü görüyoruz. yani 1 + 2 + 3 = 6

Fazlalığımızı çıkarıyoruz, 418 - 6 = 412

Dört sayımız olduğu için sonucu 4'e bölerek küçük sayımızı yani 1.sayımızı buluyoruz.

412 / 4 = 103 (1.sayı)

103 + 1 = 104 (2.sayı)

103 + 2 = 105 (3.sayı)

103 + 3 = 106 (4.sayı)

alıntı

Ardışık Çift Doğal Sayıların Toplamı:

2+4+6+ ... + 2n = n.(n+1)

Örnek: 2 + 4 + 6 + 8 + ... + 42 toplamı kaçtır?

Çözüm: 2 + 4 + 6 + 8 + ... + 42 = 21 .(21 +1) = 21 .22 = 462dir.
2n = 42 => n = 21 (terim Sayısıdır)
Örnek: 32 + 34 + 36 + ... + 60 toplamı kaçtır?

Çözüm: 2 + 4 + 6 + ... + 60 = 30 . 31 = 930 2 + 4 + 6 + ... + 30 = 15 . 16 = 240 32+ 34+ 36+ ... + 60 = (2 + 4 + 6 + ... + 60) - (2 + 4 + 6 + ... + 30) = 930 - 240 = 690 bulunur.

alıntı

Ardışık Tek Sayıların Toplamı

Ardışık Tek Doğal Sayıların Toplamı:
1 + 3 + 5 + .... + (2n − 1) = n.n
Örnek: 1 + 3 + 5 + ... + 29 toplamı kaçtır?

Çözüm: 1 + 3 + 5 + ... + 29 = 152 = 225 bulunur. 2n - 1 = 29 =» 2n = 30
n = 15 (terim Sayısıdır)

alıntı

Ardışık terimlerin toplamı

Ardışık Sayılarda Terim Sayısı

Son Terim - İlk Terim
Terim Sayısı =--------------------------------------- + 1 dır.
Ortak Fark

Örnek: 13 + 17 + 21 + 25 + ... + 53 toplamı kaçtır?

Çözüm: Her ardışık terim arasındaki fark 4'tür. 17-13 = 4, 21-17 = 4, 25 - 21 = 4 gibi

[Medineweb]

Bölme ve Bölünebilme Kuralları
BÖLME

A, B, C, K birer doğal sayı ve B ¹ 0 olmak üzere,

bölme işleminde,

• A ya bölünen, B ye bölen, C ye bölüm, K ya kalan denir.

• 
  
  
  A = B . C + K dır.
  

  Kalan, bölenden küçüktür. (K < B)
  Kalan, bölümden (C den) küçük ise, bölen (B) ile bölümün (C) yeri değiştirilebilir.
• K = 0 ise, A sayısı B ile tam bölünebiliyor denir.

B. BÖLÜNEBİLME KURALLARI

1. 2 İle Bölünebilme

Birler basamağındaki rakamı çift olan sayılar 2 ile tam bölünür.
Tek sayıların 2 ile bölümünden kalan 1 dir.
2. 3 İle Bölünebilme
Rakamlarının sayısal değerleri toplamı 3 ün katı olan sayılar 3 ile tam bölünür.
Bir sayının 3 ile bölümünden kalan, rakamlarının toplamının 3 ile bölümünden kalana eşittir.
3. 4 İle Bölünebilme
Bir sayının onlar basamağındaki rakam ile birler basamağındaki rakamın (son iki basamak) belirttiği sayı, 4 ün katı olan sayılar 4 ile tam bölünür.

... abc sayısının 4 ile bölümünden kalan bc nin (son iki basamak) 4 ile bölümünden kalana eşittir.

l... abc sayısının 4 ile bölümünden kalan

c + 2 . b nin 4 ile bölümünden kalana eşittir.

4. 5 İle Bölünebilme[FONT=Verdana]

Birler basamağındaki rakam 0 veya 5 olan sayılar 5 ile tam bölünür.

Bir sayının 5 ile bölümünden kalan, o sayının birler basamağındaki rakamın 5 ile bölümünden kalana eşittir.
5. 7 İle Bölünebilme
(n + 1) basamaklı anan-1 ... a4a3a2a1a0 sayısının 7 ile tam bölünebilmesi için,
k Î Z olmak üzere,
(a0 + 3a1 + 2a2) – (a3 + 3a4 + 2a5) + ... = 7k
olmalıdır.

Ü Birler basamağı a0, onlar basamağı a1, yüzler basamağı a2, ... olan sayının 7 ile bölümünden kalan (a0 + 3a1 + 2a2) – (a3 + 3a4 + 2a5) + ... işleminin sonucunun 7 ile bölümünden kalana eşittir.

[FONT=Verdana]6. 8 İle Bölünebilme

Yüzler basamağındaki, onlar basamağındaki ve birler basamağındaki rakamların (son üç rakamın) belirttiği sayı 8 in katı olan sayılar 8 ile tam bölünür.

3000, 3432, 65104 sayıları 8 ile tam bölünür.

Ü Birler basamağı c, onlar basamağı b, yüzler basamağı a, ... olan sayının 8 ile bölümünden kalan c + 2 . b + 4 . a toplamının 8 ile bölü-münden kalana eşittir.

7. 9 İle Bölünebilme

Rakamlarının toplamı 9 un katı olan sayılar 9 ile tam bölünür.

Bir sayının 9 ile bölümünden kalan, o sayının rakamlarının toplamının 9 ile bölümünden kalana eşittir.
8. 10 İle Bölünebilme
Birler basamağındaki rakamı 0 (sıfır) olan sayılar 10 ile tam bölünebilir. Bir sayının birler basamağındaki rakam o sayının 10 ile bölümünden kalandır.
9. 11 İle Bölünebilme
(n + 1) basamaklı anan–1 ... a4a3a2a1a0 sayısının 11 ile tam bölünebilmesi için
(a0 + a2 + a4 + ...) – (a1 + a3 + a5 + ...)... = 11 . k
ve k Î Z olmalıdır.
[emoji2400] (n + 1) basamaklı anan–1 ... a4a3a2a1a0 sayı-sının 11 ile bölümünden kalan
(a0 + a2 + a4 + ...) – (a1 + a3 + a5 + ...)... işleminin sonucunun 11 ile bölümünden kalana eşittir.

Aralarında asal iki sayıya bölünebilen bir sayı, bu iki sayının çarpımına da tam bölünür.

• 2 ve 3 ile tam bölünen sayılar 6 ile de bölünür.
• 3 ve 4 ile tam bölünen sayılar 12 ile de bölünür.

C. BÖLEN KALAN İLİŞKİSİ

[FONT=Verdana]

A, B, C, D, E, K1, K2 uygun koşullarda birer doğal sayı olmak üzere,

A nın C ile bölümünden kalan K1 ve
B nin C ile bölümünden kalan K2 olsun.

Buna göre,

• A . B nin C ile bölümünden kalan K1 . K2 dir.

• 
  
  
  A ± B nin C ile bölümünden kalan K1 ± K2 dir.
  

  D . A nın C ile bölümünden kalan D . K1 dir.
• AE nin C ile bölümünden kalan K1E dir.

Burada kalan değerler bölenden (C den) büyük ise, tekrar C ile bölünerek kalan bulunur.

D. ÇARPANLAR İLE BÖLÜM

Bir A doğal sayısı B . C ile tam bölünüyorsa A sayısı B ve C doğal sayılarıyla da bölünebilir. Fakat bu ifadenin karşıtı (A sayısı B ile ve C ile tam bölünüyorsa A sayısı B . C ile tam bölünür.) her zaman doğru değildir.

• 144 sayısı 2 . 6 = 12 ile tam bölünür ve 144 sayısı 2 ile ve 6 ile de tam bölünür.
• 6 sayısı 2 ile ve 6 ile tam bölünür. Fakat 6 sayısı 2 . 6 = 12 ile tam bölünemez.

[B][B]




alın

[/CENTER]

[Medineweb]

BÖLÜNEBİLME KURALLARI

2 ile Bölünebilme:

Bir sayının 2 ile tam olarak bölünebilmesi için, birler basamağının0, 2, 4, 6, 8sayılarından biri olması gerekir. Yani, her çift sayı 2 ile tam olarak bölünür. Bununla birlikte, tüm tek sayılar 2 ile bölündüğünde, kalan 1 olur.

3 ile Bölünebilme:Bir sayının 3 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının rakamları toplamının 3 veya 3 ün katları olması gerekir. Bir sayının 3 e bölümünden kalan, rakamları toplamının 3 e bölümünden kalana eşittir.

4 ile Bölünebilme:Bir sayının 4 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının son iki basamağının00 veya 4 ün katları

olması gerekir. Bir sayının 4 ile bölümündeki kalan, sayının son iki basamağının 4 e bölümündeki kalana eşittir. Diğer taraftan, 4 ile tam olarak bölünebilen yıllar, artık yıl olarak isimlendirilir. Yani, artık yılların Şubat ayı 29 gün çeker. Dolayısıyla, 4 ile Bölünebilme, artık yılların bulunması kullanılabilir.

5 ile Bölünebilme:Bir sayının 5 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının birler basamağının0 veya 5olması gerekir. Bir sayının 5 ile bölümündeki kalan, sayının birler basamağının 5 e bölümündeki kalana eşittir.

6 ile Bölünebilme:Bir sayının 6 ile tam olarak bölünebilmesi için, bu sayının hem 3 ile hem de 2 ile tam olarak bölünmesi gerekir. Yani, 6 ile bölünebilen bir sayının hem çift sayı olması hem de rakamları toplamının 3 veya 3 ün katları olması gerekir.

7 ile Bölünebilme:Bir sayının 7 ile tam olarak bölündüğünü tespit etmek için, sayının rakamlarının altına birler basamağından başlayarak (sağdan sola doğru)

a b c d e f

2 3 1 2 3 1

- +

sırasıyla ( 1 3 2 1 3 2 ...) yazılmalı ve şu hesap yapılmalıdır:

( 1.f + 3.e +2.d ) - ( 1.c + 3.b + 2.a ) = 7.k + m ( k, m: tamsayı)

Sonuç, 7 veya 7 nin katları ( m = 0 ) olursa, bu sayı 7 ile tam olarak bölünür. Şayet, m sıfırdan farklı bir tamsayı olursa, bu sayının 7 ile bölümünden kalan m olur. İşaretler de sağdan başlayarak sırasıyla her üçlü için

+, -, +, -, +, -, +, ...

şeklinde olmalıdır. Bu kurala, (132) kuralı adı verilmektedir.

8 ile Bölünebilme:Bir sayının 8 ile bölünebilmesi için, sayının son üç basamağının 000 veya 8 in katı

olması gerekir. Bir sayının 8 ile bölümündeki kalan, sayının son üç basamağındaki sayının 8 e bölümündeki kalana eşittir.

9 ile Bölünebilme:Bir sayının 9 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının rakamlarının toplamının 9 veya 9 un katları olması gerekir. Bir sayının 9 a bölümündeki kalan, sayının rakamlarının toplamının 9 a bölümündeki kalana eşittir.

10 ile Bölünebilme:Bir sayının 10 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının birler basamağının sıfır olması gerekir. Bir sayının 10 a bölünmesiyle elde edilen kalan, sayının birler basamağındaki rakama eşittir.

11 ile Bölünebilme:Bir sayının 11 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının rakamlarının altına birler basamağından başlayarak sırasıyla +, -, +, -, ... işaretleri yazılır, artılı gruplar kendi arasında ve eksili gruplar kendi arasında toplanır, genel toplamın da

0, 11 veya 11 in katları

olması gerekir. Bir sayının 11 ile bölümündeki kalan, artılı ve eksili gruplarının toplamının 11 e bölümündeki kalana eşittir.

12 ile Bölünebilme:Bir sayının 12 ile bölünebilmesi için, bu sayının hem 3 ile hem de 4 ile tam olarak bölünmesi gerekir.

15 ile Bölünebilme:Bir sayının 15 ile bölünebilmesi için, bu sayının hem 3 ile hem de 5 ile tam olarak bölünmesi gerekir.

18 ile Bölünebilme:Bir sayının 18 ile bölünebilmesi için, bu sayının hem 2 ile hem de 9 ile tam olarak bölünmesi gerekir.

24 ile Bölünebilme:Bir sayının 24 ile bölünebilmesi için, bu sayının hem 3 ile hem de 8 ile tam olarak bölünmesi gerekir.

25 ile Bölünebilme:Bir sayının 25 ile tam olarak bölünebilmesi için, sayının son iki basamağının 00, 25, 50, 75

olması gerekir.

Herhangi bir sayı ile Bölünebilme:a ve b aralarında asal sayı ve x = a . b olsun. Şayet, bir sayı hem a ya hem de b ye bölünüyorsa, bu sayı x e de tam olarak bölünür.

[Medineweb]

ORTAK BÖLENLERİN EN BÜYÜĞÜ (OBEB)

En az biri sıfırdan farklı iki ya da daha fazla tam sayının ortak bölenlerinin en büyüğüne bu sayıların ortak bölenlerinin en büyüğü denir ve OBEB biçiminde gösterilir.


OBEB bulunurken verilen sayılar asal çarpanlarına ayrılır. Ortak olan asal çarpanlardan büyük olmayan üslülerin çarpımı bu sayıların OBEB ini verir.

• Eğer a ¹ 0 veya b ¹ 0 ise OBEB tanımlı olup OBEB(a, b) ³ 1 dir.
• a = b = 0 ise OBEB(a, b) tanımsızdır.

B. ORTAK KATLARIN EN KÜÇÜĞÜ (OKEK)

Hepsi sıfırdan farklı iki ya da daha fazla tam sayının pozitif ortak katlarının en küçüğüne bu sayıların ortak katlarının en küçüğü denir ve OKEK biçiminde gösterilir.


OKEK bulunurken verilen sayılar asal çarpanlarına ayrılır. Ortak olan asal çarpanlardan küçük olmayan üslülerin çarpımı bu sayıların OKEK ini verir.

• a ve b tam sayılarından en az biri sıfır ise, OKEK(a, b) tanımsızdır.

a ve b pozitif tamsayı, a £ b ise,

• OBEB(a, b)

• £ a £ b £ OKEK(a, b)
• a . b = OBEB(a, b) . OKEK(a, b)
• a ile b aralarında asal ise, OBEB(a, b) = 1

Ü kesirleri ile tam bölünen en küçük pozitif kesir
kesirleri ile tam bölünebilen en küçük pozitif kesir
Ü a ve b pozitif tam sayı olmak üzere,

Ü İki pozitif tam sayının çarpımı, bu sayıların OBEB i ile OKEK inin çarpımına eşittir. Fakat ikiden fazla pozitif tam sayının çarpımı, bu sayıların OBEB i ile OKEK inin çarpımına her zaman eşit değildir.
Ü A pozitif tam sayısı a . b ile tam bölünebiliyor ve OKEK(a, b) = x ise, A sayısı x ile tam bölünür.

alıntı

Ortak Katların En Küçüğü ( OKEK )


İki veya daha çok sayının her birine bölünen en küçük sayıdır. Verilen iki veya daha çok sayının OKEK' ini bulmak için, sayılar asal çarpanlarının kuvvetleri cinsinden yazılır ve ortak asal çarpanlarından üsleri en büyük olanlarla ortak olmayan asal çarpanlarının tümü alınarak çarpılır.

1. Aralarında asal sayıların OKEK' i, bu sayıların çarpımlarına eşittir. Yani, a ile b sayısı aralarında asal sayılar ise,
(a, b)OKEK = a . b dir.

2. a ve b iki doğal sayı olmak üzere, bu iki doğal sayının OBEB' i ile OKEK' inin çarpımı, bu iki doğal sayının çarpımına eşittir. Yani, a ve b doğal sayısı için
a . b = (a, b)OKEK . (a, b)OBEB dir.

3. a, b, c, d sayma sayıları olmak üzere,
(a/c,b/d)OKEK = (a, b)OKEK / (c, d)OBEB dir.

4. a ve b iki doğal sayı olmak üzere,
(a, b)OKEK = x ve (a, b)OBEB = y
ise, a ile b sayılarının toplamının en büyük değeri
x + y dir.

5. Ardışık iki sayma sayısının OKEK' i bu iki sayının çarpımına eşittir. Yani, a ile b ardışık iki sayma sayısı olmak üzere,
(a, b)OKEK = a . b dir.

6. a ile b sayma sayıları olmak üzere, a < b ise,
(a, b)OBEB <= a <= b <= (a, b)OKEK dir.