Din eğitimi 11.12.hafta

[Medine-web]

Din eğitimi 11.12.hafta

DİN EĞİTİMİ 11.HAFTA
ÖĞRETMENLİK VE DKAB ÖĞRETMENİ YETİŞTİRME

1- ÖĞRETMENLİK VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ
1789 sayılı Milli Eğitim Kanunu’nun 43. maddesinde, “Öğretmenlik, Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler. Öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır” şeklinde ifade edilmektedir.Genel kültür, meslek bilgisi ve alan bilgisi, öğretmenliğin üç temel boyutunu oluşturmaktadır.

Türkiye’de öğretmen yetiştirme konusu 1848’de Darülmuallim adıyla İstanbul’da kurulan öğretmen okulu temel alındığında yaklaşık 160 yıllık bir tarihsel geçmişe sahiptir.
1923-1946 döneminde Cumhuriyetten öncesinden kalan “Öğretmen Okulları” ve “Yüksek Öğretmen Okulları” yeni döneme uygun olarak yapılandırılmıştır. Ortaokullara öğretmen yetiştirmek üzere kurulan “Gazi Eğitim Enstitüsü” daha sonra kurulacak “Eğitim Enstitüleri” için bir model oluşturmuştur. Ayrıca köy okullarına öğretmen yetiştirilmesi kapsamında “Köy Öğretmen Enstitüleri” modeli denenmiştir.
1982 YÖK Kanunu ile birlikte öğretmen yetiştirmek üniversite çatısı altında toplanmıştır.Çünkü daha önceden öğretmen yetiştirme büyük oranda üniversite dışında Milli Eğitim bakanlığına bağlı yüksek öğretmen okulları tarafından karşılanmaktaydı. 1982’den günümüze kadar öğretmenyetiştirmede en kayda değer değişim ise 1997 yılındaki “Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması”dır.
2007 yılı itibariyle üniversitelerin örgün eğitim lisans programlarında okuyan 733.140 öğrencinin % 23’ü (171.794) eğitim fakültelerinde eğitim görmektedir. .

2- TÜRKİYE’DE DKAB DERSİ ÖĞRETMENLERİ
Cumhuriyet döneminde ilkokullar için 1924 yılında hazırlanmış ilk programda din eğitimine haftada iki saat olmak üzere “Kur'an-ı Kerim ve Din Dersleri” adıyla yer verilen ders diğer dersleri de okutan ilkokul öğretmenleri tarafından verilmiştir. Bu öğretmenler ise adı 1924-25 öğretim yılında muallim mektebi, 1935’te ise öğretmen okulu olarak değiştirilen Darulmuallimin ile 1927’de açılan Köy Öğretmen Okulları ve 1940’da açılan Köy Enstitülerinde yetiştirilmiştir. Öğretmen okullarının 1931 yılına ait programından din dersleri çıkartılmıştır.

İlköğretim ikinci kademe (ortaokul) ve liseye öğretmen yetiştirmek için 1924 yılında Dârü’l-Fünûn’da İlahiyat Fakültesi açılmış ancak ilk mezunlarını 1927 yılında veren bu fakülte mezunları öğretmen olarak atanamamışlardır.
İlköğretmen Okulları Cumhuriyetin başlangıcından 1974 yılına kadar ilkokullara öğretmen yetiştirme işlevini sürdürmüşlerdir.
14 Haziran 1973 tarihinde çıkartılan 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile birlikte bu okullar öğretmen yetiştirme görevini yüksek öğretim kurumlarına devretmişlerdir.

1974-75 öğretim yılından itibaren İki Yıllık Eğitim Enstitüleri açılmış, programlarında dördüncü yarıyılda haftada 2 saatlik “Din Bilgisi Öğretimi” adı altında bir derse yer verilmiştir.1983’te dersin adı “Din Kültürü ve Ahlak Öğretimi” şeklinde değişmiş 1989-1990 yılında “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi” olarak belirlenmiştir.
1949 yılında Ankara Üniversitesi’ne bağlı bir İlahiyat Fakültesi açılmıştır. 1951’de İmam Hatip Okulunun açılmaya başlaması, 1956 yılında ise ortaokul ve dengi okulların 1. ve 2. Sınıflarına Din Bilgisi dersinin konulması din dersi öğretmenine duyulan ihtiyacı gündeme getirmiştir.
1959-1960 öğretim yılında İstanbul’da dört yıllık Yüksek İslam Enstitüsünün açılmasına karar verilmiştir. İstanbul’dan sonra Konya , Kayseri , İzmir , Erzurum Bursa , Samsun ve Yozgat`ta Yüksek İslam Enstitüleri açılmıştır.
Bu enstitüler 23.05.1980 tarih ve 70 sayılı Talim Terbiye Kurulu kararıyla çıkartılmış olan yönetmelikte, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı dört yıl süreli, yüksek dereceli eğitim-öğretim ve araştırma yapan; İmam Hatip Liselerine meslek ve ahlak dersi, temel eğitim ikinci kademe (ortaokul) ve orta öğretim kurumlarına din ve ahlak dersi öğretmeni yetiştiren kurumlar olarak vasıflandırılmıştır.
Ortaöğretime din dersi öğretmeni yetiştiren kurumlar olan İlahiyat Fakültesi, Yüksek İslam Enstitüleri ve İslami İlimler Fakültesi 1982 yılında tek bir isim altında toplanarak İlahiyat Fakültesi haline getirilmiştir.
1989 yılında İlahiyat Fakülteleri resmen “öğretmen ve eğitim uzmanı yetiştiren yükseköğretim kurumları” olarak kabul edilmiştir (20215 sayılı Resmi Gazete, Temmuz 1989).

3- İLAHİYAT FAKÜLTELERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI
İlahiyat Fakültelerinde istihdam alanı dikkate alınmaksızın tek bir program uygulamaktaydı. Fakülte mezunları kendi alanlarında aşağıda belirtilen üç sahada görev almaktaydı.
1. Diyanet İşleri Başkanlığı Teşkilatında müftü, vaiz, idareci, Kur'an Kursu öğretici vb.
2. İlk ve orta dereceli okullarda Din Kültürü ve Ahlak bilgisi öğretmeni
3. İmam-Hatip Liselerinde meslek dersleri öğretmeni
Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), 11.07.1997 tarihinde aldığı 97.23.1660 sayılı kararla İlahiyat Fakültelerinin programlarını yeniden düzenlemiştir. Büyük ölçüde öğretmen yetiştirmede Fen-Edebiyat-Eğitim Fakültesi modelinden esinlenen yeni düzenleme ile tek programla üç alana eleman yetiştiren İlahiyat programı kaldırılmış, yerine istihdam alanını dikkate alan branşlaşmaya gidilmiştir.İlahiyat Fakültelerindeki hazırlık sınıfı kaldırılmış ilahiyat programına ek olarak Ankara, Çukurova, Dicle, Dokuz Eylül, Erciyes, İstanbul, Marmara, Ondokuz Mayıs, Selçuk ve Uludağ Üniversitelerine bağlı İlahiyat Fakültelerinde 4 yıllık İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği programı açılmış ve 1998-1999 eğitim öğretime başlanmıştır.
Aynı zamanda ilköğretim DKAB dersi öğretmeni yetiştiren programla ortaöğretime DKAB öğretmeni yetiştiren program birbirinden ayrılmış, ortaöğretime DKAB öğretmeni yetiştirmek üzere Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde üç yarıyıl süreli Tezsiz Yüksek Lisans Programı açılmıştır.Yakın dönemde başta Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi olmak üzere bazı İlahiyatlarda da bu program açılmış öğrenim süresi 3 yarıyıldan 2 yarıyıla indirilmiştir.
İlahiyat Lisans Programında pedagojik formasyon dersleri yer almamakta ve mezunlarına yalnızca Diyanet İşleri Başkanlığı'nda görev alma imkanı tanınmaktadır.İlahiyat Lisans Programı uygulayan İlahiyat FakültelerindeTemel İslam Bilimleri, Felsefe ve Din Bilimleri ve İslam Tarihi ve Sanatları şeklindeki akademik yapılanma aynen korunmuştur. Ancak bünyesinde İlköğretim DKAB Programı uygulayan İlahiyat Fakültelerine bu üç akademik bölüme İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü ilave edilmiştir. 2009 yılında yapılan bir değişiklikle bazı ilahiyat fakültelerinde hazırlık sınıfı tekrar zorunlu hale getirilmiştir.

26.05.2006 Yükseköğretim Genel Kurulu Toplantısında alınan karar gereğince İlköğretim DKAB Öğretmenliği Bölümü 2006-2007 eğitim-öğretim yılında Eğitim Fakültesi bünyesine alınmış ve yeni bir öğretim programı hazırlanmıştır.DKAB öğretmenliği programında din ile ilgili alan dersleri oranının % 55 gibi bir seviyeye düşürülmesi eleştirilere sebep olmuştur.

Yüksek Öğretim Kurulu 2009 yılında başvuruda bulunan beş üniversitenin Fen-Edebiyat Fakültesi bölümleriyle birlikte İlahiyat Fakültesi lisans öğrenimi esnasında da pedagojik formasyon alarak öğretmenlik hakkını elde etmesine izin vermiştir.
2009 itibariyle ilköğretim okullarında görev yapan DKAB öğretmen sayısı 14.585,ortaöğretim okullarında istihdam edilen öğretmen sayısı ise 4914’tür. İlk ve ortaöğretimde görev yapan DKAB öğretmenlerin toplamı ise 19.499’dur. ilk ve ortaöğretimde toplam kadın DKAB öğretmenlerin sayısı 4.564’tür.Erkek öğretmenlerin toplam sayısı ise 14.845’tir. Bu verilere göre kadın DKAB öğretmenlerinin toplam öğretmenlere oranının % 23 düzeyinde olduğu anlaşılmaktadır.

DİN EĞİTİMİ 12.HAFTA

İNGİLTERE’DE DİN EĞİTİMİ
İngiltere nüfusun çoğunluğunu Anglikan kilisesine bağlı Hıristiyanların teşkil eder. Ülkede resmi İngiliz kilisesi bulunmaktadır .
Sembolik olarak siyasî otoriteyi temsil eden kraliçe aynı zamanda İngiliz Kilise’sinin de başıdır. İki milyona yaklaşan Müslüman nüfusu ile İslamiyet ülkedeki ikinci dindir.İngiltere okullarda din dersi konusunda çoğulcu yaklaşımları Avrupa’da ilk olarak geliştirip deneyen ülkelerden biridir.

İNGİLTERE’DE DİN EĞİTİMİNİN TARİHİ SÜRECİ VE HUKUKİ DURUMU
1870 Eğitim Yasası: Devlet okullarında din eğitimi konusundaki ilk hukukî düzenleme kabul edilen 1870 Eğitim Yasası çıkarılmadan bir yıl önce ilkokul eğitimi zorunlu hale getirilmiştir. 1870 öncesi eğitimde büyük ölçüde kilise okullarının etkin olduğu bir dönemden devletin etkinliğinin hızla arttığı bir döneme doğru geçiş başlamıştır.
Eğitimi kiliselerin şekillendirdiği 1870 öncesinde, her kilise kendi okulunda bağlı bulunduğu mezhebin idealleri doğrultusunda öğretim yapmaktaydı. Ülkede bulunan Hıristiyan mezhepleri arasında çekişmeler vardı ve devlet Anglikan Kilisesine bağlı okullar lehinde bir politika izlemekteydi. Dolayısıyla mezhepler arası mücadelenin kilise okullarındaki din eğitimi üzerinde yansımaları söz konusuydu.
1870 Eğitim Yasası ile birlikte devlet okullarında din eğitimi verilmesi kabul edilmiştir. Fakat din eğitimi dersi okutulup okutulmaması konusunda karar verme yetkisi okul idaresine bırakılmıştır. Ayrıca devlet okullarındaki din eğitiminde hiçbir mezhebin görüşünün esas alınamayacağı hükme bağlanmıştır.
1870 yasasından beri devlet okullarındadin eğitimi müfredatının yerel eğitim otoriteleri tarafından hazırlanmasına, bu amaçla toplanacak komisyona İngiliz kilisesinin, diğer dini grupların, yerel idare ve öğretmenler birliğinden temsilcilerin katılması kararlaştırılmıştır
1944 Eğitim Yasası: Kilise, devletin eğitime ve kendi okullarına müdahalesine izin vermiş devlet de tüm okullarda din eğitimini zorunlu hale getirmiştir.1944 eğitim yasasının din eğitimiyle ilgili olan 25 ve 26. maddeleri şöyledir:
- Bütün devlet ve kilise okullarında din öğretimi verilecektir.
- Bütün devlet ve kilise okullarında eğitim her gün toplu ibadet ile başlayacaktır.
- Din özgürlüğü bağlamında öğrenciler velilerin isteği üzerine din öğretiminden ve toplu ibadetten muaf tutulabilir.
- Her yerel eğitim otoritesinin kendi bölgesinde kullanılmak üzere din öğretimi müfredatı hazırlaması veya diğer bir yerel otorite tarafından hazırlanan din öğretimi programını uygulaması gerekir.
1944 yasası din eğitimini bütün okulların ilk ve orta kademesinde zorunlu olarak okutulmasını getirmekle birlikte içeriği hususunda bir görüş belirtmemiş böylelikle okullardaki din öğretiminden de Hıristiyanlık öğretimi kastedilmiş olmaktadır.

1988 Eğitim Yasası: Amacı 1990’lı yıllardaki eğitim sisteminin oluşmasını sağlamak olan bu reformla, özel okullara ve ebeveynlere olduğu gibi merkezi eğitim otoritelerine yeni yetkiler verilmiş, mahalli eğitim idarelerinin eğitim konusunda karar verebilme yetkisi sınırlandırılmıştır.
Bu yasanın getirmiş olduğu en büyük yenilik din eğitimi dışındaki derslerin programının hazırlanmasını yerel idarelerden alarak merkezi eğitim otoritesine bırakmasıdır.
1988 Eğitim Reformu Yasası din eğitimi bakımından üç önemli değişiklik getirmiştir.
1.Bu yasayla dersin din öğretimi isminin, din eğitimi şeklinde değiştirilmesi olmuştur.Yeni değişiklikle birlikte toplu ibadet din eğitiminden ayrılmıştır.
2.1944 yasasında muğlak olan din dersi müfredatı hazırlama komisyonunda yer alması öngörülen “diğer dini gruplar” ifadesinden ne anlaşılacağı açıklığa kavuşturulmasıdır.Anglikan Kilisesi dışında kalan Hıristiyan mezhepleri olarak anlaşılmış 1988 Eğitim Yasası ise, bu ifadenin Hıristiyanlık dışında İngiltere’de mensubu bulunan diğer dinleri de kapsadığını açıkça ifade etmiştir.
3.1988 Eğitim Yasası, din dersi öğretim programının “Büyük Britanya’nın temel dinî geleneği olan Hıristiyanlıkla birlikte ülkede temsil edilen diğer dinlerin öğreti ve uygulamalarının
dikkate alınmasını ve müfredata yansıtılmasını” öngörmüştür.
1988 eğitim yasası din eğitimi derslerin süreleri ile ilgili herhangi bir açıklama getirmemiştir.Bu belirsizlik 1994 yılında yayımlanan eğitim yönetmeliğiyle giderilmiş, buna göre devlet okullarında öğrenciler zorunlu eğitime başlama çağı olan beş yaşından itibaren din dersi almaya başlamaktadır.Din dersine ayrılan süre haftalık ders süresinin % 5’i civarındadır. Bu ise okulların uygulamalarına ve kademelerine göre iki veya bir saate denk gelmektedir.
2- İNGİLTERE’DE DİN EĞİTİMİ YAKLAŞIMLARI
Ülkede farklı din mensuplarının varlığının artması ve dini çoğulculukla birlikte hukuki metindeki din öğretimi ifadesi de farklı yorumlanmaya başlamıştır.Din öğretimi sadece Hıristiyanlık dininin öğretimi şeklinde değil okullardaki din derslerinde başlıca dünya dinlerinin de öğretilmesi şeklinde anlaşılmıştır. Hıristiyanlığın savunuculuğunu yapan ve kutsal kitap merkezli geleneksel din eğitimi anlayışına alternatif olarak fenomenolojik yaklaşım geliştirilmiş ve bu yaklaşım 1970’lerden itibaren özellikle devlet okullarında uygulama imkânı bulmuştur.
Fenomenolojik yaklaşım, diğer dinler öğretilirken Hıristiyan bakış açısı ve paradigmalarıyla sunulmasını kesin olarak reddetmektedir.Okullarda din eğitiminin dinlerin hangisinin doğru olup olmadığı meselesinden ziyade empati yoluyla dinleri kendi mensuplarının bakış açısıyla anlaşılmaya çalışılması ilkesini ortaya koymuştur.
Bu yaklaşım, dinler öğretilirken göreceliliğe ve öğrencilerin zihninde dinler arasında fark yokmuş gibi bir izlenimin oluşmasına neden olabileceği endişesi dile getirilerek eleştirilmiştir. Dinler öğrenilirken o din mensubunun bakış açısı (insider) ile dini öğretmesi ilkesi de eleştirilmiştir.
Fenomenolojik yaklaşıma yöneltilen eleştirilerden yola çıkılarak özellikle 1995’ten sonra okullardaki din eğitiminde etkili olan yorumlayıcı yaklaşım geliştirilmiştir. Bu yaklaşım bir din öğretilirken o din mensubu bakış açısı ile o din mensubu olmayanın bakış açısının bir arada sunulması ilkesini savunmaktadır.

DİN DERSİ PROGRAMI, DERS KİTAPLARI VE ÖĞRETMENLER
İngiltere’de ulusal düzeyde din eğitimi programı olmayıp, her il kendi din dersi programını hazırlamaktadır. Program hazırlama komisyonu dört gruptan oluşmaktadır. Bunlar İngiliz Kilisesi, öğretmenler sendikası, yerel yönetim ve diğer Hıristiyan mezhepleri ve din mensupları temsilcileridir. Din eğitimi programı için her bir grubun veto yetkisi vardır ve program konusunda komisyon üyelerinin uzlaşması gerekmektedir. Ancak son yıllarda din dersi programının yerel olarak hazırlanmasına yönelik eleştiriler söz konusudur.Eğitim Bakanlığı tarafından 1994 yılında model din eğitimi programı hazırlanmıştır. Bu tarihten itibaren genellikle yerel idarelerin bu modellerden esinlenerek programları oluşturdukları ve böylece din eğitimi program hazırlama işinin de yerellikten ulusallığa doğru ilerlediği görülmektedir.
İngiltere’de hangi kitapların ders kitabı olacağını belirleyen resmi bir otorite bulunmamaktadır.Okul idareleri ile ders öğretmenlerine bırakılmaktadır.Okullarda din dersi öğretmenleri de idare ile işbirliği yaparak hangi yayınevi veya yazarın kitabını tercih edeceğine karar vermektedir.Ders kitaplarının ücretleri okul tarafından karşılanmaktadır.
İngiltere’de ilkokul seviyesinde (5-11 yaşlar arası) din eğitimi derslerine sınıf öğretmenleri girmektedir. Sınıf öğretmeni yetiştirme programına bu dersi vereceği düşünülerek din eğitimi dersi de dâhil edilmiştir.Hukukî olarak, sınıf öğretmeni istemediği takdirde din eğitimi dersini vermeme hakkına da sahiptir.
Orta dereceli okullarda (11 yaş grubundan itibaren) ise çoğunlukla din eğitimi derslerine bu ders için eğitim görmüş branş öğretmenleri girmektedir. İlahiyat bölümlerinden mezun olan öğrencilerin, eğitim fakülteleri bünyesinde açılan ve ilahiyatla işbirliği yapılarak yürütülen bir yıl süreli öğretmen yetiştirme programını başarı ile tamamlamaları gerekmektedir. Din dersi öğretmeni olmak için herhangi bir kilise ile irtibatlı olma ve onların onayını alma gibi bir durum söz konusu değildir. Din dersi öğretmenliği programını başarı ile bitirenler de okullar tarafından ilan edilen boş din dersi öğretmenliği kadrolarına başvurarak öğretmen olma fırsatına sahip olmaktadırlar.
İngiltere’de, merkezî eğitim otoritesinin öğretmen atamalarında herhangi bir rolü olmayıp okullar bir anlamda Türkiye’de üniversitelerde olduğu gibi öğretmenlerini seçmektedirler. Eğitim Bakanlığı tarafından 1996 yılından itibaren din eğitimi öğretmen temininde sıkıntı çekilen branşlar arasına dahil edilmiştir. Son yıllarda okullarda din dersi öğretmeni açığının gittikçe azaldığı gözlenmektedir.

İNGİLTERE’DE KİLİSE OKULLARI
İngiltere’de kilise okulları devlet okullarından farklı olarak daha dini nitelikli ve mezhebe bağlı din dersi verme hakkında sahip eğitim kurumlarıdır. Kilise okulları dini eğitim vermek ve din adamı yetiştirmek için kurulmuş okullar olmayıp devlet okulları gibi genel eğitim vermektedir. Ancak Hıristiyan değerlerini eğitim alanına yansıtmak üzere kuruldukları için öğretmen seçimi, ders dışı faaliyetler, din eğitimi ve toplu ibadet gibi konularda devlet okullarına göre daha fazla önem vermektedirler.Kilise okullarının oranı yaklaşık % 23 civarında olup son yıllarda bu okullara rağbet artmaktadır.
Kilise okulları devlet yardımı alan ve devlet kontrolünde olan okullar olmak üzere iki gruba ayılmaktadır. Her iki okul çeşidi de devlet tarafından 1944 eğitim yasası ile kiliselere kabul etmesi için sunulan seçeneklerdir. Devlet yardımı alan kilise okulların giderlerinin %15’ini kilise %85’inin ise devlet karşılar. Bu okullara öğretmen atamaları kilise tarafından yapılmaktadır.Bu çeşit kilise okullarına daha çok İngiltere’deki Katoliklerin rağbet ettiği görülmektedir.Merkezi Katolik otoriteleri tarafından hazırlanan din dersi müfredatında Katolik mezhebi öğretimi dışında diğer Hıristiyan mezheplerine ve diğer dinlere hiç yer vermemektedir.
Devlet kontrolündeki kilise okulları ise masrafların tamamının yerel idarelerce karşılandığı okullardır. Bu okullarda öğretmen atamasını yerel idareler yapar. Din derslerinde uygulanacak müfredat da yerel idarenin hazırladığı müfredattır. Bu çeşit kilise okulları daha çok İngiltere Kilisesine bağlı okullar tarafından tercih edilmektedir.Din dersi öğretmeninin seçiminde dini ciddiye alan kişi olmasına önem verilirken Anglikan mezhebine bağlı olması konusunda ısrarcı davranılmamaktadır.

İNGİLTERE OKULLARINDA TOPLU İBADET UYGULAMALARI
1944 Eğitim Yasası ile devlet ve kilise okullarında toplu ibadet zorunlu hale getirilerek uzun geçmişe dayalı uygulama hukukî olarak da tescil edilmiştir. 1988 Eğitim Reformu Yasası ise toplu ibadetin yerini birkaç değişiklikle birlikte korumuş ve pekiştirmiştir. . İngiltere okullarında Öğrenci velilerinin okul idaresine yapacağı başvuru ile öğrenciler toplu ibadetten muaf tutulabilmektedir
Toplu ibadet daha çok öğrencilerin birlikte dua etmeleri, dini bir konuşma dinlemeleri, ilahi okumaları ve bir konu üzerinde düşünmeleri şeklinde uygulanmaktadır. Yasalara göre devlet okullarında toplu ibadetin belirli bir Hıristiyan mezhebine göre yapılması öngörülmemektedir.