Atauzem islam tarihi 10.ünite özet ve değerlendirme soruları

[EyMeN&TaLhA]

Atauzem islam tarihi 10.ünite özet ve değerlendirme soruları

10.ünite özet

ABBASiLER: MEDENiYET VE KÜLTÜR

Abbâsîlerin iktidara gelmesiyle birlikte halifelik hükümdarlığa dönüşürken vezaret gibi yeni bir kurum ortaya çıktı. Merkezî idare, vezirlerin başkanlığında birçok divan, yani vezirliklerden meydana geliyordu.




Devletin çeşitli mâlî işlerine bakan Dîvânü'l-harâc Dîvânü beyti'l-mal,

para basma işlerini yürüten Dîvânü dâri'd-darb,

Askerî işlere bakan Dîvânü'l-ceyş (Dîvânü'l-cünd),

resmî yazışmaları yürüten Dîvânü'r-resâil, Dîvânü't-tevki, Dîvânü'l-hâtem,

posta ve gizli istihbarat hizmetlerini yürüten Dîvânü'l-berid,

idarî haksızlıkların ve adlî hataların görüşüldüğü Dîvânü'l-mezâlim bu divanların en önemlileridir.



Emniyet ve asayişten sorumlu “şurta” ve halkla hükümdar arasındaki görüşmeleri düzenleyen “haciplik” kurumu devam ederken “emîri’l-ümerâlık” ilk kez X. Yüzyılda görülmeğe başladı.

Uzak eyâletler zamanla devletten ayrılırken Abbâsîler'in ilk devirlerindeki başlıca eyaletler şunlardı: İfrîkıyye, Mısır, Suriye ve Filistin, Hicaz ve Yemâme, Basra, Sevâd (Irak), el-Cezîre, Azerbaycan, Irâk- Acem (Cibâl), Hûzistan, Fars, Kirman, Mukran, Sicistan (Sîstan), Kûhistan, Kumis, Taberistan, Cürcân. Horasan, Hârizm, Fergana, Şâş (Taşkent), Suğd (Buhara, Semerkant).

Ordu, murtazika ve mutatavvia gruplarından oluşurken Abbasî ordusunda görev alan muhaârip sınıflar da şunlardı: Müşât veya reccâle (kılıç-kalkan ve mızrakla donatılmış piyade birlikleri), fürsân (miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşıyan süvari birlikleri), rumât (okçular), neffâtün (neft ateşi atmakla görevli birlikler), mühendisler (kuşatma silâhlarının yapımı ve onarımıyla ilgili teknik elemanlar), istihkâm (marangoz ve duvarcı gibi çeşitli zanaat erbabından oluşan birlikler).

Abbasî ordusu beşli(hamis) sisteme göre savaş düzeni alırken, Türklerin nüfûzlarının artmasıyla orduda yeni düzenlemeler gerçekleşti.

Adliye teşkilâtı; mahkeme, mezâlim mahkemeleri ve hisbe teşkilâtından oluşmaktaydı. Abbâsî halifeleri yargı yetkilerini kâdîler vasıtasıyla yürütürlerdi. Başlangıçta vali tarafından tayin edilen kâdîleri sonraları bizzat halifeler tayin etmeye başladılar. Hârûn Reşîd devrinde kâdılkudâtlık (başkâdîlik) oluşturuldu.

Abbâsîler devrinin ilk zamanları, İslâm kültür ve medeniyetine damgasını vuran çok önemli bir çağdır. İslâm dünyasında çeşitli müesseseler ve ilimler bu devirde şekillenmiş, zamanla gelişerek modern Avrupa medeniyetinin doğmasında da etkili olmuştur.

İslâm dünyasında filolojik, dinî, sosyal ve tabii ilimler sahasındaki ilk çalışmaların bir kısmı Emevîler devrinde başlamış olmakla birlikte, bu çalışmaların sistemli bir şekilde ele alınarak müstakil birer ilim dalı haline gelmesi Abbâsîler devrinde olmuştur.

Beytü’l-Hikme ile birlikte o dönem ve geçmiş medeniyetlere ait bilgi ve kültür birikimi sistemli bir şekilde aktarılırken Nizâmiye Medreseleri üniversite kurumunun dünyadaki ilk örnekleri olarak karşımıza çıkar. Müslümanlar İslamî ilimler ve diğer ilim dallarında Abbâsî dönemi boyunca dev adımlarla ilerlemiş, onlar tarafından kaleme alınan eserler asırlarca Avrupa Üniversitelerinde okutulmaya devam edilmiştir.

Abbâsîler'de İslâm toplumu genel olarak havas ve avam denilen iki tabakadan oluşuyordu. Halifenin yakınları, vezirler, emîrler, kâdîler, âlim ve ediplerle kâtipler birinci tabakaya mensuptu.

Esnaf ve sanatkârlar, çiftçiler, askerler, köleler ve diğer gruplar da ikinci sınıfı teşkil ediyordu. Zaman zaman etnik unsurlar arasında çatışmalar çıktığı gibi mezhepler arasında da kavga ve mücadeleler eksik olmazdı. Kölelerin çoğu Slav, Rum ve Zenci idi.

Mısır, Kuzey Afrika ve Kuzey Arabistan köle ticaretinin en önemli pazarlarıydı. Sosyal sınıflardan biri de zimmî'lerdi. Bunlar, devletin himayesinde geniş bir din hürriyetiyle rahat bir şekilde yaşıyor ve ibadetlerini yapabiliyorlardı.

Çok canlı bir sosyal ve ekonomik gelişmişliğe ulaşan Abbâsî dönemi, merkezi yönetim ve ticaret önündeki engelleri kaldırmak suretiyle o zamana kadar görülmemiş uluslar arası ticari yoğunluğa sahne olmuştur.

Söz konusu ticaretin gelişmesi ve büyük teşebbüslere girişilmesi, henüz erken bir dönemde bir çeşit bankacılık müessesesinin doğmasına zemin hazırlamıştır.

alıntıdır

[EyMeN&TaLhA]

10.ünite değerlendirme soru ve cevapları




1. Abbâsîler devrinde İslâm dünyasının yetiştirdiği en büyük astronom, hiç şüphesiz ……….dir. Boşluğa aşağıdaki bilginlerden hangisi gelmelidir ?

a- Bîrûnî
b- Ömer Hayyâm
c- Nasîruddin et-Tûsî
d- El-Bettanî
e- Cabir b.Hayyan

2. “Müslümanların ilme olan en büyük katkılarından biri de kimya alanında olmuştur. İslâm kimya ilminin kurucusu ……………'dır.” Boşluğa aşağıdaki bilginlerden hangisi gelmelidir?

a- Ömer Hayyâm
b- Câbir b. Hayyan
c- El-Harizmî
d- Halid b. Yezid
e- Yuhanna b. Masaveyh

3. Aşağıdaki şıklarda tarihçiler ve eserleri birlikte verilmiştir. Yanlış olanı bulunuz ?

a- İbn Kuteybe/ el-Meârif
b- Ebû Hanîfe ed-Dîneverî/el-Ahbâru't-tıvâl
c- Taberî/ Târihu'1-ümem ve'l-mülûk
d- İbn Miskeveyh/Tecâribü'l-ümem
e- İbnü'1-Esîr/ el-Fihrist


4. “İlk coğrafya eserleri, İslâm ülkelerini ve şehirlerini birbirlerine bağlayan önemli yolları öğrenmek ve hac yollarını tesbit etmek gibi birtakım pratik ihtiyaçlardan doğmuştur.” Bu maksatla yollar ve ülkeler hakkında yazılan eserler aşağıdakilerden hangisidir?

a- el-mesâlik ve’l-memâlik
b- el-mesâlik
c- el-memâlik
d- el-büldan
e- et-turûk ve’l-büldan



5. “……yüzyıl ortalarında Müslüman dünyasında kâğıt imalat haneleri varken Avrupada kağıt üretimi ancak……..yüzyılda başlayabilmiştir.”Yukarıda boş bırakılan yerlere hangi rakamlar çifti gelmelidir?

a- VIII/XII
b- VIII/XIV
c- IX/XV
d- IX/X
e- VIII/XIII


6. “Bağdat'ta yazılan bir çek Fas'ta ödenebiliyordu. Basra'da tüccarlar paralarını sarraflara vererek onlardan çek (sakk) alıyor ve çarşılarda ödemeleri bu çeklerle yapıyorlardı. Bu sebeple para pek az kullanılıyordu.”

Bir tür bankacılık, çek ve kredi mektubu sistemi kaçıncı yüzyıldan itibaren İslam dünyasında kıllanılmaktaydı?

a- VII.yüzyıl
b- VIII:yüzyıl
c- X. Yüzyıl
d- IX. Yüzyıl
e- XV. Yüzyıl


7. “Türk birliklerinin hilâfet ordusunun saflarına katılmasından sonra bazı değişiklikler olmuş ve Türkler'deki onlu sistem esas alınmıştır.”Buna göre 10 000 askere kumanda eden kişiye ne ad verilir?

a- Nakib
b- Halife
c- Kaid
d- Emîr
e- Onbaşı

8. “Nitekim …………………., Halife Mansûr'un kâdîlik teklifini reddetmişti.” Boşluğa aşağıdaki bilginlerden hangisi gelmelidir?

a- Ebû Hanife
b- Şafi
c- İmam Malik
d- İmam Gazali
e- Ahmed b. Hanbel



9. “Devrin musikişinasları arasında İbrahim el-Mavsılî meşhurdur. Mûsiki sahasında yazılan eserlerin en meşhuru, Ebü'l-Ferec el-İsfahâni’nin ………………….dir.”

a- Kitâbü'l-Eğânî
b- es-Sıhâh
c- el-Kâmil
d- el-Musikâ
e- el –Esvat

10. Aşağıdakilerden hangisi Abbâsî dönemi coğrafyacılarından değildir ?

a- İbn Hurdâzbih
b- Yâküt el-Hamevî
c- İbni Hazm
d- İstahrî
e- el-Makdisî

11. Abbâsîlerde kılıç-kalkan ve mızrakla donatılmış piyade birliklerine hangi isim verilirdi?

a- Fürsân
b- Rumât
c- Müşât
d- Neffâtün
e- İstihkâm

12. Ünlü tarihçi Mes’ûdî’nin yazmış olduğu dünya tarihinin ismi nedir?

a- Fütûhu'l-büldân
b- Mürûcü'z-zeheb
c- Zeylü Târihi Dımaşk
d- Kitabü'l-Vüzerâ
e- Kitâbü'l-'Arab ve'l-Acem

13. İslam dünyasında ilk kâğıt imalat hanesi nerede ve hangi tarihte kurulmuştur?

a- Semerkant/756
b- Buhâra/856
c- Bağdat/956
d- Fustat/656
e- Kurtuba/800

14. “Abbasîler devrinde çeşitli dillerden yapılan tercümelerle edebî nesrin alanı daha da genişledi. Bu tercümeler eski Arap gelenekleriyle karışarak yeni bir türün meydana gelmesine sebep oldu. Aydınlara, sade bir dille gerekli bilgileri öğretmek maksadı güden bu yeni nesir türünün (edeb) kurucusu ….. …. 'dir.” Boşluğa aşağıdaki bilginlerden hangisi gelmelidir?

a- Câhiz
b- İbn Kuteybe
c- Müberred
d- İbn Abdü Rabbih
e- Ebû Ali el-Kâlî





Cevaplar=

1-D 2-B 3-E 4-A 5-E 6-D 7-D 8-A 9-A 10-C 11-C 12-B 13-A 14-A