fıkıh usulu ara sınavda çıkmış sorular

[Medine-web]

fıkıh usulu ara sınavda çıkmış sorular

Ara sınavda çıkan sorular
1. Usulcüden farklı olarak, fakihin görevi, tafsîlî delilleri incelemek ve usul kurallarını uygulayarak bu
delillerden cüz’î hükümler çıkarmaktır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi fakihin sahasına girer?
A. Zinanın haram olup olmadığını tespit etmek
B. Emrin vücup ifade edeceği kuralını tespit etmek
C. Küllî kuralların nasıl elde edileceğini belirtmek
D. Hepsi
E. Hiç birisi
2. Fıkıh usulü tarihiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A. Sahabe fakihleri Hz. Peygamber’den sonra karşılaştıkları olayları Kur’an, sünnet ve Arapça bilgilerine
dayanarak halletme yoluna gidiyorlardı.
B. Sahabe ve Tabiûn döneminde yazılı olmamakla beraber bazı fıkıh usulü kuralları kullanılmakta idi.
C. Fıkıh usulü H.III. asırda müstakil bir ilim dalı haline geldi.
D. Bazı bilginlere göre önce fıkıh usulü kuralları belirlenmiş, daha sonra kitaba dönüştürülmüştür.
E. Fıkıh usulü alanında bize ulaşan ilk yazılı eser Şâfiî’nin “er-Risale”sidir.
3. Gazzâlî’nin metodu ve eseri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A. Fukaha metodu: el-Veciz
B. Fukaha metodu: er-Risale
C. Mütekellimûn metodu: el-İhkam
D. Mütekellimun metodu: el-Mustasfâ
E. Fukaha metodu: el-Mustasfâ
4. “Keşfu’l-Esrar li’l-Buhari” adlı eserle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A. Fıkıh usulü alanında yazılmış bir eserdir.
B. Yazarı Abdulaziz el-Buhari’dir.
C. Nesefî’nin usul eseri üzerine yazılan meşhur bir şerhtir.
D. Fukaha metoduna göre yazılmış bir şerhtir.
E. El-Cessas’ın usulünün şerhi değildir.
5. Delillerle ilgili olarak aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur?
A. Kur’an, Sünnet, Kıyas, icma, istihsan
B. Kur’an, Sünnet, İcma, Kıyas, istihsan
C. Kur’an, Kıyas, Sünnet, İcma, İstihsan
D. Kur’an, istihsan, Kıyas, Sünnet, icma
E. Kur’an, Sünnet, istihsan, İcma, Kıyas
6. “Muhsan kadınlara zina iftirasında bulunup dört şahit getiremeyenlere seksen sopa vurun” ayeti,
aşağıdakilerden hangisi için örnek olabilir?
A. Kur’an’ın bazı konularda delaletinin kesinliği için
B. Kur’an’ın sübutunun katîliği için
C. Kur’an’ın delaletinin zannîliği için
D. Kur’an’ın sübutunun zannîliği için
E. Kur’an’ın bazen konulara yaklaşımının icmalî olduğunu göstermek için
Cevaplar:
1.A (bknz. 4.syf) 2.C (bknz. 5.syf) 3.D (bknz.7.syf) 4.C (bknz.8.syf) 5.B (bknz.9.syf) 6.A (bknz 16. Syf)
FIKIH USULÜ 2. ÜNİTE ÖZET VE ÇALIŞMA SORULARI
Sünnet: “Alışılmış yol “ demektir, Fıkıhta ise, Hz. Peygamberden nakledilen söz,fiil ve takrirleridir.
SÜNNETİN ÇEŞİTLERİ
A) Yapısı Bakımından1- Kavli : Söylediği sözler 2- Fiili : Yapmış olduğu fiiller 3- Takriri : Sukut etmesi,
onaylaması
B) Rivayet bakımından
- Hanefi Sınıflandırması-
1- Mütevatir
a) Lafzi : Lafızları aynı olan
b) Manevi: Manaları aynı olan
2-Meşhur : Tevatür sayısına ulaşmamış
3-Ahad
-Cumhurun Sınıflandırması
1- Mütevatir
2-Ahad
a)Garip: 1 Ravi tarafından rivayet edilen
b)Aziz : 2 Ravi tarafından rivayet edilen
c) Müstefiz: 3 ve daha fazla ancak tevatüre ulaşmayan
Not: Meşhur ile Müstefiz arasındaki fark; Meşhur, sahabe döneminde mütevatir sayısına ulaşmamış ancak tabiin
ve tebe-ü tabiin devrinde mütevar sayısına ulaşan, müstefiz ise bu üç dönemde de tavatüre ulaşmayan 3 veya
daha fazla kişi tarafından rivayet edilen...
Sünnetin Kur’an Karşısında Konumu
A) Kaynak olma açısından: Kur’andan sonra 2. Kaynaktır
B) İhtiva ettiği Hükümler Açısından :
1-Kur’an’da mevcut hükümlere uygun hükümler getirmesi: Namaz, oruç, vb. hükümler
2- Kur’an’ı açıklayan hükümler getirmesi
a) Mücmelin Beyanı: Kapalı ayetleri açıklaması; Namaz nasıl kılınır, hac nasıl yapılır vs.
b) Ammın Tahsisi: Genel ayetleri tahsis etmesi, açıklaması; Kadın, halası, teyzesi, erkek kardeşinin kızı ve
kız kardeşinin kızı üzerine nikâhlanamaz
c) Mutlakın Takyidi: Mutlak ayetleri tahsis etmesi; Hz. Peygamber, vasiyeti malın
üçte biriyle sınırlamış, üçte biri geçen vasiyetlere izin vermemiştir.
3- Kur’an’ı nesh eden hükümler getirmesi: Varise vasiyet yoktur. Hadisi
4- Kur’anda olmayan hükümler getirmesi: Erkeklerin altın ve ipek kullanmalarının yasaklanması, fıtır
sadakasının vacib oluşu, diyeti âkilenin ödemesi, ehlî eşek etlerinin haramlığı ve ninenin miras hakkına sahip
olduğu gibi hükümler
Hz. Peygamberin Fiilleri
1- Tabii beşeri fiilleri
2- Kendine mahsus fiilleri
3-Teşrii kapsamındaki fiiller
a) Kur’an’daki mücmeli açıklamak için
b) Müstakil yaptığı fiiller
1-Vücub, nedb veya ibaha Şer’i vasfı bilinen
2- Şer’i vasfı bilinmeyen

[Medine-web]

SORULAR
1. Takrîrî sünnet kaç çeşittir?
Cevap: iki çeşittir 1-Hz. Peygamber’in bir söz veya davranış karşısında, herhangi bir sevinç veya rıza işareti
olmaksızın susması ve reddetmemesi şeklindeki takrîridir.
2-Hz. Peygamber’in bir söz veya davranış karşısında sevinçli bir şekilde susması ve davranışı hoş karşıladığına
işaret eden fiillerin kendisinden sadır olması şeklindeki takrîridir.
2. “Kim bilerek bana yalan söz isnad ederese, cehennemdeki yerine hazırlansın”.
“Vay bu topukların cehennemde çekeceğine” Hadisi şerifleri hangi hadise örnektir?
Cevap: Lafzi Mütevatir
3. Dua sırasında ellerin kaldırılması hadisi, hangi hadise örnektir?
Cevap: Manevi mütevatir
4. Mütevatir sünnetin hükmü nedir?
Cevap: Mütevatir sünnetin, Hz. Peygamber’e nisbeti (sübûtu) kesin (kat’î)dir, kesin bilgi ifade eder. Mütevâtir
sünnetle amel etmek farzdır. Mütevatiri inkar eden kişi, dinden çıkar. Mütevatir sünnetin delaleti zannî
olmadıkça, bu çeşit sünnetin delalet ettiği hükümlerde ihtilafa yer yoktur.
5. Tevatür sayısına ulaşmamış bir topluluğun Hz. Peygamber’den rivayet ettiği, sahabe döneminden
sonraki Tâbiûn devrinde yaygınlık kazanan ve bu dönemden itibaren yalan üzere birleşmeleri imkânsız
bir topluluk tarafından rivayet edilen sünnete ne ad verilir?
Cevap: Meşhur
6. Ameller niyetlere göredir: İslam, beş esas üzerine kurulmuştur.” Zarar vermek de zarara zararla
karşılık vermek de yoktur.” hadisleri hangi sünnet örneklerindendir?
Cevap: Meşhur
7. Hanefîlere göre ………. sünnet, kesin bilgiye yakın bir bilgi sağlar. Buna ilmu’t-tuma’nîne” denir.
Boşluğa ne gelmelidir?
Cevap:Meşhur
8. Her üç tabakadaki ravi sayısının tevatür derecesine ulaşmamış olduğu sünnet hangisidir?
Cevap: Ahad
9. Haber-i vahidin İslam hukukunun kaynaklarından olduğu ve onunla amelin vacip olduğu konusunda
sahabe, tâbiûn ve sonraki alimler görüş birliği içerisindedirler. Ancak bunun için aradıkları şartlar
nelerdir?
Cevap:
1- İttifak edilen Şartlar :
a) Ravinin akıl baliğ olması
b) Müslüman olması
c) Adalet sahibi olması
d) Zabt sahibi olması
2- İhtilaf edilen Şartlar :
-Hanefiler:
a) Ravi rivayete aykırı amel etmemeli
b) Rivayetin konusu “umumu’l-belva” olmamalı (çokca gerçekleşen ve herkesin görebileceği yerde olmamalı
aksi halde mütevatir olması gerekirdi)
c) Ravi fakih değilse şer’i esaslara aykırı olmamalı
-Malikiler-
a) Medine ehlinin ameline aykırı olmamalı
b) Kesin şer’i esaslara aykırı olmamalı
-Şafiiler-
a) Mürsel hadis,Saîd b. el-Müseyyeb, Zührî, Hasan-ı Basrî, Şa’bî, İbn Sîrîn gibi tabiînin önde gelen alimlerinden
rivayet edilmiş olmalıdır.
b) Başka bir müsned hadis, mürsel hadisin manasını teyit etmelidir
c) Alimlerce makbul sayılan başka bir mürsel hadisle desteklenmelidir
d) Mürsel hadisi, sahabi kavli teyit etmelidir
e) Alimlerin çoğunluğunun fetvalarıyla desteklenmiş olmalıdır
f) Yukarıda sayılan beş şarttan birisi bulunduğunda, ravinin doğru sözlü olma ihtimali tercih edilerek mürsle
hadisle amel edilir.
- Hanbeliler-
Haber-i vahidle amel için sendin sahih olmasından başka bir şart ileri sürmemiştir.
10. Sünnetin kaynak değeri hangi delillerle sabittir?
Cevap: Kur’an, İcma, Akli delil
11. Sünnetin hükümlere delaleti nasıldır?
Cevap: Kur’an gibi bazen delaleti kat’i bazen delaleti zannidir
12. “Her beş devede bir koyun zekat gerekir.” Hadisi hükümlere delalet açısından nasıldır?
Cevap: Delaleti kat’i dir. Çünkü hadisdeki beş ifadesi başka manalara gelmez rakam olarak 5
13. Resûlüllah’ın yemesi, içmesi, uyuması, yürümesi, oturması vb. hareketleri ne türdendir?
Cevap: Tabii beşeri fiiller
Ara Sınavda Çıkan Sünnet ile ilgili Sorular
7. Mütevatir sünnet ile Kur’an nassı arasındaki benzerlik için hangisi doğru değildir?
A. Her ikisini de inkâr eden kâfir olur.
B. Her ikisi delalet açısından aynıdır.
C. Her ikisi sübut açısından aynıdır.
D. Her ikisinin kaynağına izafesi kesindir.
E. İkisinin bağlayıcılığı ayn değildir.
8. “Ahad haberle amelin şartlarından birisi, olayın herkesin vakıf olabileceği konuda olmamasıdır.” Bu
şart hangi ekole aittir?
A. Zeydiyye
B. Şafiî
C. Hanefî
D. Malikî
E. Hanbelî
9. Ahad haberle amel için ravîde bulunan temel şartların yanında, rivayetin sahih ve muttasıl olmasını
yeterli gören ekol hangisidir?
A. Zahirî
B. Şafiî
C. Hanefî
D. Malikî
E. Hanbelî
10. Hz. Peygamberin tuttuğu “savm-ı visal” ile ilgili hangisi söylenemez?
A. Hz. Peygamberin makbul saydığı ibadetlerden değildir.
B. Hz. Peygamberin bir beşer olarak yaptığı fiillerinden değildir.
C. Hz. Peygambere has bir fiil olup; uyulması gerekmez.
D. Hz. Peygamberin teşrî nitelikli fiilidir.
E. Hz. Peygamberin şerî vasfı bilinmeyen fiillerinden değildir.
11. Kur’an’ın mücmelini açıklayan sünnetin hükmü hakkında hangi ifade doğrudur?
A. Sünnet, Kur’an’ın mücmelini açıklama yetkisine sahip değildir.
B. Mübeyyin görevi ifa eden sünnete uymak farzdır.
C. Mücmel ayetin hükmü ne ise açıklayan sünnetin hükmü de aynıdır.
D. Beyan görevini yapan sünnet, sahih sünnet hükmünü alır.
E. Kur’an, sünnet tarafından açıklanmaya muhtaç değildir.
Cevaplar: 7-E 8-C 9-B 10-A 11-C

[Medine-web]

Sünnetle ilgili hocamızın hazırladığı sorular
1. Hanefîlerin ve cumhûrun sınıflamaları dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisi
rivayet bakımından sünnet sınıflamasına dahil değildir?
A)Mütevâtir B) Âhâd C) Garîb D) Meşhur
2. Sünnetin Kur’an karşısındaki konumu hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi
yanlıştır?
A) Sünnetin Kur’an’daki hükümleri nesh edemeyeceği konusunda alimler görüş birliği içindedirler.
B) Sünnet, deliller hiyerarşisi içerisinde, Kur’an’dan sonra, ikinci sırada yer alır.
C) Sünnet, Kur’an’da mücmel olarak gelen ifadeleri açıklar.
D) Sünnet bazen, Kur’an’da âmm olarak bulunan ifadeleri tahsis eder.
3. “Bir müslümanın malı, rızası olmaksızın başkasına helal değildir” hadisi ile “Ey inananlar! Mallarınızı
aranızda karşılıklı rıza olmaksızın haksız sebeplerle yemeyin” ayeti arasındaki ilişkiyi hangi ifade anlatır?
A) Sünnetin Kur’an’ı açıklaması
B) Sünnetin yeni bir hüküm getirmesi
C) Sünnetin Kur’an hükümlerini teyit etmesi
D) Sünnetin Kur’an’ın hükümlerini sınırlandırması
4. Aşağıdakilerden hangisi, âhâd haberle amel etmek için aranan ittifak edilen şartlardan değildir?
A) Ravi, zabt sahibi olmalıdır.
B) Ravi, adâlet sahibi olmalıdır.
C) Ravinin Müslüman olması gerekir.
D) Ravi, rivayetine aykırı amel etmemelidir.
5. Hz. Peygamber’in fiilleriyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hz. Peygamber’in herhangi bir ayeti açıklamak için değil de müstakil olarak (ibtidâen)
yaptığı fiiller, Müslümanlar için değer taşımaz, bağlayıcı değildir.
B) Tabiî beşerî fiillerin, mükelleflere mubah oluşları dışında hiçbir teşrîî vasıfları yoktur.
C) Visal orucunun, teheccüd namazlarının Hz. Peygamber’e farz olması, dörtten fazla
kadını aynı anda nikahı altında bulundurması Hz. Peygamber’in kendisine mahsus fiilleridir.
D) Hz. Peygamber’in Kur’an’ın mücmelini açıklamak için yaptığı fiiller, onun teşrî
kapsamındaki fiillerindendir.
CEVAPLAR
1D. 2A. 3C 4D. 5A
Not: Uzem fıkıh syfasında yayınlanan bu soru ve cevaplarını değiştirmeden kopyaladım ancak bence 1.
Sorunun cevabı “C” şıkkı olmalı Sorudaki “Hanefi” kelimesi olmasa cevap “D” Kitaptaki ifade şöyle:
“Cumhura göre meşhur sünnet ayrı bir kısım olmayıp, âhad sünnet kapsamındadır” takdiri size
bırakıyorum

[Medine-web]

3. ÜNİTE FIKIH USULU ÇALIŞMA SORULARI
1. icma nedir?
Cevap: “azmetmek, kesin karar vermek ve ittifak etmek” manalarına gelir Usûl terimi olarak icmâ, “İslam
müçtehitlerinin, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki herhangi bir devirde, şer’î bir hüküm hakkında görüş
birliğine varmalarıdır.”
2. İcmanın gerçekleşme şartları nelerdir?
Cevap: 1-Görüş birliğine varanlar müçtehit olmalıdır
2-Bir asırda yaşayan müçtehitlerin tamamının fikir birliği etmiş olması gerekir.
3-Müçtehitlerin, Müslüman olmaları gerekir.
4-İcmâ, Hz. Peygamber’den sonraki bir devirde gerçekleşmelidir.
5-İcmânın konusu vücûb, hurmet, sıhhat, fesat gibi şer’î bir hüküm olmalıdır.
6-İcmâya katılan müçtehitler, şer’î bir delile dayanmalıdırlar
3. İcmanın çeşitleri nelerdir?
Cevap: 1- Sarih icma 2- Sukuti icma
4. Herhangi bir devirde bütün müçtehitlerin, bir meselenin hükmü ile ilgili görüşlerini açık bir şekilde
ortaya koymaları suretiyle oluşan fikir birliğine ne denir?
Cevap: Sarih İcma
5. Bir asırda bazı müçtehitlerin ortaya attıkları görüş karşısında diğer müçtehitlerin bu
görüşe karşı çıkmaksızın sessiz kalmaları suretiyle ortaya çıkan icmâya ne denir?
Cevap: Sukuti İcma
6. Sukuti İcmanın Şartları Nelerdir?
Cevap:1- Sükût, kabul veya redde işaret eden emareler taşımamalıdır.
2-Söz konusu görüş işitildikten sonra, bir düşünme ve değerlendirme süresi geçmiş olmalıdır.
3- Üzerinde icmâ edilen konu, içtihada açık olmalıdır.
7. İslam hukukçularının çoğu şartlarına uygun bir şekilde gerçekleşen ……….. kesin delil olarak kabul
etmişlerdir. Buna göre icmâya uymak vâcip (zorunlu) ona aykırı davranmak haramdır. Boşluğa ne
gelmelidir?
Cevap: Sarih İcmayı
8.İcmayı delil olarak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mutezile’den İbrahim en-Nazzâm ve Kâşânî ile Hâricîlerin bir kısmı ve Râfizîlerin çoğunluğu
9. “Kim, kendisine hidayet (doğru yol) besbelli olduktan sonra peygambere karşı çıkar, müminlerin
yolundan başkasına uyarsa, onu yöneldiği yolda bırakırız ve cehenneme sokarız. Orası ne kötü bir varış
yeridir.”
“Ümmetim hata üzerinde birleşmez/Müminlerin iyi gördükleri Allah katında da iyidir.”
Yukarıdaki ayet ve hadisler kimin, neye delilidir?
Cevap: Cumhurun İcmaya delili.
10. Sukuti İcmanın kaynak olması hususnda görüş birliği var mıdır?
Cevap: Görüş birliği Sarih icma için geçerlidir, sukiti icmada ihtilaf vardır
11. Sarih icmayı kaynak kabul edip sukiti icmayı kaynak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mâlikîler ve Şâfiîler sükûtî icmâyı kaynak olarak kabul etmemektedirler
12.Sukiti İcmayı kaynak kabul etmeyenlerin öne sürdükleri deliller nelerdir?
Cevap: 1-Henüz içtihadî meseleyle ilgili içtihadî bir kanaate varmadıklarından,
2-Zarar görmekten çekindiklerinden,
3-İçtihat eden müçtehide karşı saygılarından,
4-Başka bir müçtehidin ona itiraz ettiğini düşündüklerinden,
5- Görüş beyan edenin müçtehit olduğuna ek olarak, her müçtehidin de görüş açıklamada hür ve kendi
görüşünde isabetli olabileceğini düşündüklerinden dolayı sessiz kalabilirler.
13. Sukuti icmayı kaynak kabul edenler kimlerdir?
Cevap: Hanefîler, Hanbelîler ve diğer usûlcülerin çoğunluğu, sükût halinde icmânın gerçekleşeceğini ve sükûtî
icmânın kat’î delil olduğunu söylerler.
14. Hangi durumlar müçtehidin kendisine ulaşan görüş hakkında kendi düşüncesini beyan etmesine engel
bir durum olmadığını gösterir?
Cevap:1- İçtihâdî görüşün yaygınlaşıp şöhret bulması,
2- Diğer müçtehitlere ulaşıp onun da mesele hakkında düşünme ve incelemede bulunacak kadar vaktin geçmesi,
3-Baskı sahibi bir otoritenin bulunmayışı
15. Diğer bir görüşe göre, sükûtî icmâ kat’î delil değil, zannî delildir. Bu görüşe göre Sukiti icmanın zanni
delil olma sebebi nedir?
Cevap: Çünkü ileri sürülen şartlar gerçeklemiş olsa bile, sükût eden müçtehidin, diğerlerinin görüşlerini
onayladığının kesin delili yoktur
16. Geçmişte bir konu hakkında ihtilaf var ise sonradan o konu üzere icma olurmu?
Cevap: Evet olur
17. Geçmişte bir konu üzere henüz yerleşmemiş bir ihtilaf varsa o konu hakkında yeni bir görüş ileri
sürülebilir mi?
Cevap: Evet
18. Bir konu hakkındaki ihtilafın belli görüşler halinde yerleşmiş olmasından sonra o
görüşlerin dışında bir görüş ortaya atmak mümkün müdür?
Cevap: Tartışmalıdır 1-Usulcülerden bir kısmı, bu durumda bir başka görüş ileri sürülemez, dolaylı (zımnî) veya
“mürekkep” bir icmâdır. Yeni görüş ortaya atmak tamamlanmış bir icmâyı bozmak olur; bu caiz değildir
demişlerdir.
2. Bazı usulcüler buna mutlak manada cevaz vermişlerdir. Bir meselenin müçtehitler
arasında tartışmalı olması, o meselede icmâ meydana gelmediğini gösterir,
3. Bazı usulcüler ise ihtilafın yerine göre durumun değişeceğini, bazı durumlarda yeni bir görüş ileri sürmenin
mümkün olduğunu, bazı durumlarda da mümkün olmadığını söylemişlerdir.
19. İcmanın senedi nedir?
Cevap: Ayet ve hadislerin icmâya senet olacağında görüş ayrılığı yoktur.
Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı vardır.
Kıyas gibi maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olması tartışmalıdır.
20. Nineyle evlenmenin haram olması neye örnektir?
Cevap: Ayete dayalı icma örneği
21. Teslim alınmamış gıda maddesinin satılamayacağı neye örnektir?
Cevap: Sünnete dayalı icma
22. Namaz, Oruç…gibi ibadetler icmayla da sabittir. Bunların sabit olması ne içindir?
Cevap: Farzı güçlendirmek, farklı yorumunu ortadan kaldırmak içindir. İcmanın senedi kat’i delille sabitse
icma müstakil hüccet olmaz.
23. Kıyasın icmâya senet olup olamayacağı konusunda görüş ayrılığı nerede vardır?
Cevap: Bazı âlimler, kıyasın zannî, icmânnın kat’î olması ve kat’înin zannî üzerine bina edilemeyeceği
gerekçesiyle, kıyasın icmânın dayanağı olamayacağını söylemişlerdir
24. Çoğunluğu teşkil eden diğer bir grup âlim kıyasın da şer’î delillerden birisi olması sebebiyle, icmânın
senedi olabileceğini savunmuşlardır. Bunların delili nedir?
Cevap: Hz. Ebû Bekir’in halife olarak seçilmesi kıyasın icmâya dayanak olduğunu göstermektedir. Çünkü
Müslümanlar, Hz. Peygamber’in hastalığı ağırlaşınca yerine namaz kıldırmak üzere Hz. Ebû Bekir’i
görevlendirmesini dikkate almışlar ve imâmeti hilâfete kıyaslayarak Hz. Ebû Bekir’in halifeliği üzerinde icmâ
etmişlerdir.
25. Kıyasın icmâya senet olacağını savunanlar maslahat-ı mürselenin de icmâya senet olacağını
söylemişlerdir. Bunlar görüşlerini hangi sahâbe uygulamalarıyla desteklemişlerdir?
Cevap:- Sahabe, Kur’an’ın bir mushafta toplanması konusundaki icmâ etmişlerdir
-Hz. Osman zamanında maslahat üzere başlatılan Cuma namazı için ikinci ezan üzerinde, Müslümanlar arasında
icmâ oluşmuştur.
26. Mu’tezile’den İbrahim en-Nazzâm ile tâbiîleri ve Şia ise icmânın gerçekleşmesinin mümkün
olmadığını hangi delillere dayanarak söylemişlerdir?
Cevap: 1- Meselenin ortaya çıktığı zamanda yaşayan bütün müçtehitlerin kimler olduğunun tespit edilmesi ve
her müçtehidin görüşünün ne olduğunun bilinmesi gerekir. Bu ise imkânsızdır.
2- İcmânın dayanağı ya kat’îdir ya da zannî. Kat’î olduğunda, icmâya gerek yoktur Dayanağı zannî olduğunda
ise icmânın gerçekleşme ihtimali yoktur. Çünkü zannî delil başlı başına ihtilaf sebebidir
27. İcmânın gerçekleşmesinin mümkün olduğunu savunan büyük çoğunluk icmânın fiilen gerçekleşmiş
olmasını delil olarak ileri sürmüşlerdir. Onlara göre vakıa en güçlü delildir Bunlar nelerdir?
Cevap: - Müslüman kadının gayr-i Müslim erkekle evliliğinin haramlığı,
- Mehir belirtilmeksizin yapılan nikâhın sahih olması,
- Neneye mirastan altıda bir hisse verilmesi,
- Domuzun iç yağlarının haram olması,
- Gasp edilen malın misli veya kıymetiyle tazmininin vücûbu,
- Bir kadınla halası veya teyzesinin aynı anda aynı kişi tarafından nikâhlanmasının
haramlığı, meydana gelmiş icmâ örneklerindendir

[Medine-web]

İcma ile ilgili Arasınavda çıkan sorular
12. İcma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. İcmaya katılanlar müçtehit olmalıdır.
B. İcma Hz. Peygamberden sonraki bir asırda olmalıdır.
C. İcma şer’î bir delile dayandırılmalıdır.
D. İcmanın konusu şer’î bir hüküm olmalıdır.
E. Bir asırda birden fazla müçtehit bulunmazsa onun görüşü de icma sayılır.
13. “… ve yettibi’ ğayra sebili’l-müminine nüvellihi ma tevella” ayeti hangi konu için verilen en meşhur
örnektir?
A. İcmaın şer’i kaynaklardan biri olduğuna
B. Sünnetin kaynak değerine
C. Sükuti icmaın delil olduğuna
D. Sarih icmaın hüccet olmadığına
E. Sükuti icmaın kaynak değerine
Cevap:12- E 13-A
İcma ile ilgili hazırlanmış diğer sorular
1. Aşağıdakilerden hangisi icmânın gerçekleşme şartlarından değildir?
A) Görüş birliğine varanlar müçtehit olmaıldır.
B) İcmanın konusu kıyamet, cennet, namaz, adalet gibi dinî konular olmalıdır.
C) İcmâ Hz. Peygamberden sonra gerçekleşmiş olmalıdır.
D) İcmâ eden alimler Müslüman olmaldır.
2. Aşağıdakilerden hangisi icmâ hakkında söylenebilir?
A) İcmâ her dönemde Müslüman alimlerin bir görüş üzerinde fikir birliğine varmalarıdır.
B) Sarih icmâyı bütün İslam alimleri ittifakla kabul etmektedirler.
C) Sukûtî icmâyı Mâlikîler ve Şâfiîler kaynak olarak kabul etmemektedirler.
D) Nasslara ve maslahata dayalı icmâlar daha sonraki devirlerde değiştirilemez.
3. İcmânın senedi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) Kur’an B) Sünnet C) Kıyas D) Akıl
4. Aşağıdakilerden hangisi icmâ edilen hususlardan biri değildir?
A) Hz. Peygamberden sonra insanlar bozulduğu için fiyatlara narh koyma.
B) Domuzun iç yağının haramlığı.
C) Bir kadınla halası ve teyzesinin aynı anda nikahlanmasının haramlığı.
D) Büyük annelerle evlenmenin haram olması.
5. Sükuti icma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenmemiştir?
A) Kaynak kabul edenlerin bir kısmı “zannî delil” olduğunu söyler.
B) Kat’i bir hüccettir.
C) Zannî bir hüccettir.
D) Bazen sarih icmadan daha kat’î bir hüccet olur.
CEVAPLAR
1B. 2C. 3D. 4A. 5D
4. ÜNİTE FIKIH USULU ÇALIŞMA SORULARI
1. Kıyasın tanımı nedir?
Cevap: Kıyas, lügatte bir şeyi bir şeyle ölçmek, karşılaştırmak ve iki şeyi birbirine eşitlemek, Fıkıh usûlü
ıstılahında ise kıyas, “bir meselenin Kitap, sünnet veya icma ile belirlenmiş olan hükmünü, aralarındaki ortak
illet sebebiyle, hükmü bu kaynaklarda belirtilmemiş başka bir meseleye vermek”
2. Bir kıyas işleminde, hükmü Kitap, sünnet veya icma ile belirlenmiş ve kendisine kıyas yapılan
meseleye......... denir .
Cevap: Asl, Makisun Aleyh(Kendisine kıyas edilen),Müşebbehun Bih (Kendisine benzetilen)
3. Bir kıyas işleminde, hükmü belirlenmemiş olup hükmü belirlenmişe benzetilen meseleye …. denir.
Cevap: Fer, Makis (Başkasına kıyas edilen), müşebbeh (başkasına benzetilen)
4. Bir kıyas işleminde, hükmün konmasına sebep olan ve iki olayın hükümde birleşmesini sağlayan ortak
vasfa ne denir?
Cevap: İllet, Menat, Delil,sSebep, Bais, Vasful Cami’
5. Bir kıyas işleminde, Kitap, sünnet veya icma ile sabit olan hükme ne denir?
Cevap: Aslın Hükmü
6. Kıyas yoluyla belirlenen hükme ne denir?
Cevap: Fer’in hükmü
7. şarap ….
diğer alkollü içkiler …..
şarhoş edici olma (iskar) ……
şarabın haram olması ……..,
diğer içkilerin haram olması ……..
Yukarıdaki boşlukları sırasıyla uygun şekilde doldurunuz..
Cevap: Asl, Fer’, İllet, Aslın Hükmü, Fer’in Hükmü
8. Kıyası kaynak olarak kabul etmeyenler kimlerdir?
Cevap: Mutezile mezhebi âlimlerinden İbrahim en-Nazzâm, Zâhirîler, Hâricîler ve
İmâmiyye mezhebi mensupları
9. Kıyası kaynak olarak kabul eden alimlerin delilleri nelerdir?
Cevap: a-Kitap: “Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz, onu Allah’a ve Rasûle götürün.”
b-Sünnet: Hz. Muaz b. Cebelin Yemene kadı olarak gönderilme olayında bir olayla karşılaşınca “kitaba ,
sünnete bakar bulamazsam içtihad ederim olayı çözümsüz bırakmam demesine Resulüllahın tasdik edmesi.
c-Sahabe uygulamaları ve oluşan icma:Sahabilerin Hz. Ebubekiri Halife seçmede Resulullahın ona namaz
kıldırtmasına kıyasla halife seçmeleri
d-Akli delil: Kitap ve sünnetin nassları sınırlıdır. Olaylar ise sınırsızdır. Sınırlı nasslarla sınırsız olaylara çözüm
bulmak ancak kıyasla mümkündür.
10. Kıyası kaynak olarak kabul etmeyenlerin delilleri nelerdir?
Cevap: a-Kitap: “Ey iman edenler, Allah ve Rasûlünün huzurunda öne geçmeyin”
b-Sünnet: “Bu ümmet, bir süre Allah’ın Kitabı ile amel eder, sonra bir süre Rasûlullah’ın sünnetiyle amel eder,
daha sonra bir süre de re’y (bazı rivayetlerde kıyas) ile amel eder. Re’y ile amel ettikleri zaman, onlar hem
kendileri sapar, hem de başkalarını saptırırlar.”
c-Sahabeden yapılan nakiller: Hz. Ömer’in: “Dikkatli olun re’y taraftarlarından sakının. Zira onlar sünnetin
düşmanıdırlar. Hadisleri ezberlemek onlara zor geldiği için re’ylerine göre hüküm verirler. Hem kendileri doğru
yoldan sapar, hem de başkalarını saptırırlar.” dediği nakledilmişti
d-Akli delil: Kıyas Müslümanlar arasında ihtilaf ve çekişmeye sebep olur
11. Kıyasın rükünleri nelerdir?
Cevap: Asl, Fer, Aslın Hükmü, illet (!!!! Fer’in hükmünün olmamasına dikkat edelim !!!!)
12. Kıyasın Asl’ın hükmünün şartları nelerdir?
Cevap: 1- Nassla sabit olası gerekir 2- Akıltarafından anlaşılan bir illete sahip olması gerekir 3- Aslın hükmü
başka bir nassla sadece asla mahsusu sınırlandırlmış olmamalı 4-Aslın hükmü kıyasa aykırı olarak istisnai bir
hüküm olmamalı
13. Kıyasın Fer’inin şartları nelerdir?
Cevap: 1- Fer illet bakımından asla eşit olmalıdır. 2-Fer hakkında nass veya icmayla belirlenmemiş bir hüküm
bulunmamalı
14. Kıyasın temelini teşkil eden en önemli rüknu nedir?
Cevap: İllet
15. Istılahta illetin tanımı nedir?
Cevap: Nassın hükmüne alamet olan vasıf”,
“Asıldaki hükmün, üzerine bina edildiği vasıf”,
“Hükmün amacını genellikle gerçekleştirdiği kabul edilen açık ve munzabıt (istikrarlı) vasıf”.
16. İllet için hangi terimler kullanılabilir?
Cevap: : menât“, sebep”, “ delil”, “ Bâis”, el-vasfu’l-câmi’ (toplayan vasıf )”
17. Hikmet, usulcülerin terminolojisinde hangi anlamda kullanılmıştır?
Cevap: 1. Hükmün konulmasına uygun düşen durum 2. Hükmün konulmasında amaçlanan sonuç veya hükmün
korumak istediği menfaat.
18. illetin şartları nelerdir?
Cevap: 1-İllet Zâhir (Açık) Olmalıdır 2-İllet munzabıt (istikrarlı) olmalıdır 3-İllet Hükme münasip (uygun) bir
vasıf olmalıdır 4-İllet müteaddî (geçebilir, sirayet edici nitelikte) olmalıdır
19. illeti belirleme yolları nelerdir?
Cevap: 1- Nass 2- icma 3-Münasebet 4- Sebr ve taksim
20. Arap dilinde sebep ve illet bildiren başlıca lafızlar nelerdir?
Cevap: “ – – – ل ألج– من----“ جل
21. Münasip vasfın kısımları nelerdir?
Cevap: 1-Müessir münasip 2- mülga münasip 3- Mürsel münasip
22. “Şâri’ tarafından muteber kabul edildiğine dair şer’î bir delil bulunan vasfa,….. denir. Münasip
vasıfların en üstünü budur.” Boşluğa ne gelmelidir?
Cevap: Müessir münasib
23. Sebr ve taksim nedir?
Cevap: Sebr: Denemek , tecrübe etmek, Taksim: ta’lile uygun düştüğü tahmin edilen vasıfların belirlenip
derlenmesi demektir
24. Şarabın haram kılınmasının illetini tespit etmek isteyen bir müçtehit, önce bu hükmün illeti olma
ihtimali bulunan, şarabın “üzümden yapılmış olması”, “akıcı olması”, “sarhoşluk verici olması” gibi
vasıfları bir araya getirir. Sonra illetin şartlarını da dikkate alarak bunlardan her birini değerlendirmeye
tabi tutar. Bu değerlendirme sonunda, “üzümden yapılmış olması” şu sebeple, “akıcı olması” bu sebeple
illet olamaz diyerek “sarhoşluk verici olması” vasfını tespit ederse hangi metodu kullanmış olur?
Cevap: Sebr ve taksim
25.Tahricu’l-Menat nedir?
Cevap: nass veya icmâ ile belirlenmiş bir hükmün bunlarda yer almayan illetini ortaya çıkarmak üzere yapılan
içtihat demektir
26. Tenkihu’l-Menat nedir?
Cevap: Bir hükme illet olabilecek vasıflardan, uygun olmayanları ayıklayarak, en uygun vasfı belirlemek
demektir.
27. Tenkîhu’l-Menât ile Sebr ve Taksim arasında ki fark nedir?
Cevap: tenkîhu’l-menâtta müçtehit nassla belirlenmiş vasıflar arasından bir tenkîh (ayıklama) yaparken, sebir ve
taksimde, Müctehit önce illet olabilecek vasıfları belirlemekte, sonra da bunlar arasından bir tenkîhte
bulunmaktadır.
28. Tahkîku’l-Menât nedir?
Cevap: Nass, icma veya başka yolla (içtihatla) belirlenmiş illetinin, başka hangi meselelerde bulunduğunu tespit
etmek için yapılan inceleme ve araştırma demektir
29. Kıyasın kısımları nelerdir?
Cevap: 1- Kıyası Evla 2- Kıyas-ı Müsavi 3- Kıyas-ı Edna
30. Asılla fer’ arasındaki ortak illetin fer’de asıldakinden daha açık ve kuvvetli olduğu kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı Evla (örnk: “Ana-babaya öf bile deme”, asl:öf, fer: eziyet fer daha kuvvetli)
31. Asılla fer’ arasındaki ortak illetin, fer’de asıldakine eşit olduğu kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı Müsavi (asl:“yetim malı yiyen ateştedir,fer: yetim malını telef etmek haramdır)
32. İlletin, fer’de, asıldakinden daha az açıklıkta, daha zayıf olarak gerçekleştiği kıyasa ne denir?
Cevap: Kıyas-ı edna (örnk: şaraptan daha az sarhoş edici şeylerin de haram olması)
Not: Sorular konuyu genel olarak anlamak için özet çalışma şeklinde hazırlanmıştır. Aşağıdaki Sorulardan da
anlaşılacağı üzere finallerde sorular daha detaydan gelebilir.

Kıyasla ilgili Ara sınav soruları
14. “Kıyas yolu ile uygulanacak hükmün, akıl tarafından idrak edilebilecek bir illeti olmalıdır.” Bu,
kıyasta hangi unsurla ilgili bir şarttır?
A. Münasip vasıfla ilgili
B. Aslın hükmü ile ilgili
C. Fer’in hükmü ile ilgili
D. İllet ile ilgili
E. Hikmetle ilgili
15. Hangisi kıyasın rükunları arasında değildir?
A. Asıl
B. Fer’
C. İllet
D. Fer’in hükmü
E. Aslın hükmü
16. Şaraptaki haramlık hükmü, şarabın kırmızı ve akıcı bir madde oluşu gibi özelliklerle ta’lil edilemez.
Burada anlatılmak istenen nedir?
A. İllet, hüküm için münasip bir vasıf olmalıdır.
B. İllet, sübjektif olmalıdır.
C. İllet, zahir olmalıdır.
D. İllet, kâsır bir vasıf olmamalıdır.
E. İllet, elastikî olmalıdır.
Hocamızın hazırladığı hazırlık Soruları
1. Aşağıdakilerden hangisi illet ile hikmetin birleştiği noktadır?
A) Her ikisi de ittifakla kıyas gerekçelerinden sayılması.
B) Her ikisinin de Hükmün dayandığı münasib vasıf olması.
C) Her ikisinin de icma ile desteklenmesi.
D) Daima hükümlerde ikisinin birlikte buşunması.
2. Aşağıdakilerden hangisi illet karşılığında kullanılmaz?
A) Sebep B) Menat
C) Delil D) Hikmet
3. Asılda hükmün illetini belirledikten sonra, fer’de de aynı hükmün varlığından emin
olunmak için yapılan inceleme ve araştırmaya ne denir?
A) Tahkîku’l-Menat
B) Münasibu’t-tenkîh
C) Tahrîcu’l-Menat
D) Tenkîhu’l-Menat
4. Aşağıdakilerden hangisi asıl ile ilgili şartlardan değildir?
A) Aslın hükmünün Kitap ve sünet ile sabit olması.
B) Aslın hükmünün akıl tarafından anlaşılabilir olması.
C) Aslın hükmünün fer’ ile aynı illete sahip olması.
D) Aslın hükmünün başka bir nassla sadece asla mahsus kılınmaması.
5. Kıyas ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kıyas nasslarda veya icmada belirlenmiş olan hükmünü ortak illet sebebiyle hükmü
belirtilmemiş meseleye vermek demektir.
B) Kıyas bütün âlimler tarafından kabul edilen aslî delillerdendir.
C) Asıl, fer’, illet ve aslın hükmü kıyasın rükünlerini oluşturur.
D) Kıyas yapabilmek için fer’ hakkında nass veya icma ile belirlenmiş bir hükmün
bulunmaması gerekir.
CEVAPLAR
1B. 2D. 3A. 4C. 5B