Fırat ilitam sistematik kelam 3. ünite özet

[Medineweb]

Fırat ilitam sistematik kelam 3. ünite özet

KELAM 3 ÜNİTE ÖZET
KELAM 3.ÜNİTE ÖZET

SİSTEMATİK DÖNEM KELAM EKOLLERİ

1.MU’TEZİLE

Bir şeyden uzaklaşmak ,ayrılmak anlamına gelir.Siyasi ve itikadi bir mezhebtir.Öncü ismi Vasıl b. Atadır.Akılcı bir yaklaşımla ün kazanmışlardır.Kaderiyyenin adalet anlayışını,Cehmıyyenın ise kader konusu hariç hemen hemen butun gorüslerını alıp getiren Vasıl ve arkadaşı Amr b. Ubeyd böylece Mutezilenin kelami görüşlerini sistemleştirmişlerdir.Ayrıca bu ekol mensuplarına Ashabü’l-Adl ve’t Tevhid de denilmiştir.

Mutezilenin görüşünün temel ilkeleri:

1-Tevhıd

Onlara gore Allah bırdır tekdir eşi benzeri yoktur.O vacibu’l vücud’du

2-Adalet

Fiillerin kaynağı bizzat insandır.Mutezile adalet hakkındaki görüşüyle, insanın fiilleriyle ilişkin konularda irade ve kudretının olmadığını söyleyen Cebriyye ekolunun tam karşısında yer almıştır.

3-Va’d ve’l-Vaid

Gelecekte herhangi bir kimse için yarar temin etmeyi garanti eden beyan ve habere va’d (dünyada amelleri ıyı ve guzel olan odullendırılecek), zarar vermeye ve cezalandırmaya yönelik haberi ise vaid(Kötü ve çirkin olanlar cezalandırılacaktır.)denir.Kur
tulan, bizzat kendı hür fiilleriyle kurtulucak ve cenneti hak edecek.;kurtulmayıp zarara ugrayan da yine kendi özgür irade ve fiilleri sonucu cehenneme gırecektir. Akılda bu sonucu getırmektedir.

4-el- Menzile beyne’l-Menzileteyn

İki yer arasındaki bir yer prensıbi tamamen Mutezileye özgü bir esastır..Büyük günah işleyen kişi.mümin olmadığı gibi kafirde degildir fasıktır.Kurucusu Vasıl b. Ata ile ortaya cıkmıştır.

5-el- Emru bi’l- Maruf ve’n-Nehy-i ani’l- Münker

Mutezile’ye göre Maruf emredilmeli, münker de yasaklanmalıdır.İslam toplumunu iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırmakla hükümlü kılmış ve Allahın emırlerine sıkıca baglanmalarını istemiştir.

Mutezilenin bu beş görüşten başka kabul ettıgı bazı kelami görüşleri vardır.

1.Ahiret aleminde Allah görülmez.

2.Mütaşabih ayetlerin te’vil edılmesini gerekli görürler.

3.Kötülük, adaletsizlik bu türden diğer fiiller Allaha isnat edilemez.Allah sadece iyiyi hayırlı olanı yapar.

5.Mu’tezile husun ve kubuh yani fiillerin çirkinliği ve güzelliği konusunda aklı esas almıştır.

6.Devlet başkanın belirlenmesinde çoğu seçim yöntemini belirlemiştir.



2.EHL-İ SÜNNET VE’L- CEMAAT

Sünnilerin kendiler için seçtikleri bir kavramdır.Diğer mezheblerde;sıfatiyye,müsbite,
ispatiye,ehli ispat diye adlar vermişlerdir.Asıl gövdesini oluşturan Ashabul Hadistir.Dinin temel konularına ilişkin meselelerde Hz peygamber ve sahabenin görüşlerini benimseyen,dini onlar gibi anlamaya ve algılamaya çalışan ve onlardan miras kalan dini geleneği sürdürenlere ehli sünnet ve cemaat denir.Üç ayrı mezheb altında incelenir.

1.SELEFİYYE:Kendilerinden önceki sahabe ve tabiin izinde yürüyen ve onlara tabi olmak hususunda çok titiz davrandıkları için Eseriyye veya Ehl-u eser de denilir.Hadislere çok düşkünlüklerinden dolayı Ehlul hadis veye ashabul hadis, çok sayıda sıfatı kabul ettiklerinden dolayı Sıfatiyye de denilir.Zati ve fiili sıfatlar ayrımın kabul etmeyip hepsini Allahın sıfatı olarak değerlendirir.







Selefiyyenin mütaşabih ayetler konusunda iki farklı düşüncesi vardır.

a.Mütaşabih ayetlerin üzerinde yorum yapmadan te’vil e gıtmeden kabul etmişlerdir. Benimseyenler ilk selefilerdir.İmamı şafıi, Ahmed b. Hanbel, Malik b. Enes dir.



b.Bazı selefiler ise ,mütaşabih ayetlere zahirine yorup herhangi bir yorumda bulunmaksızın olduğu gıbi açıklamayı gerekli görmüşlerdir.

Selefiyyenin dayandığı esaslar:

a)Takdis;Allahın şanına ve yüceliğine layık olmayan şeylerden tenzih etmek, onun azametine layık olmayan sıfatlardan münezzeh olduguna inanmaktır.

b)Tasdik;Hz peygamberin bildiklerine iman etmektir.

c)Aczi itiraf;Allah ve sıfatlarıyla ilgili mütaşabih ayetlerde anlatılanlardaki amacın ne olduğunun bilinmeyeceğini kabul edip işi Allaha bırakmak bu husustaki acziyeti itiraf etmektir.

d)Suküt;Mütaşabihlerin anlamını sormamak,onlara dalmamak hatta soru sormayı bile yasaklamaktır.

e)İmsak;Mütaşabih nasslarla ilgili herhangi bir yorum yapmaktan veya onlarla ilgili bir tasarrufta bulunmaktan sakınmak ,onlar üzerinde değişiklik yapmamaktır.

f)Keff;Mütaşabihlerle kalben dahi ilgilenmemek, zihni bunlarla meşgul etmemek,

g)Marifet ehline teslim;Neticede mütaşabih ayetlerin te’vil edilmemesi , selef inançların temelini oluşturmaktadır.

Selefilerin en yogun yaşadığı yer Suudi arabistandır.Son selefiler İbn küllab(240/853) Haris b. Esed el muhasibi(ö.243/857) ve Ebu’l Abbas el Kalanisi dİr.Ehli sünnet düşüncesinin gelişip yaygınlaşmasında Kelam ilminin buyuk katkısı olmuştur.Bu hususta Eş’ari kelam ilmiyle ugraşmanın ıyı bir şey olduğuyla ilişkin “er-Risale fi İstıhsani’l- Havdi fi İlmi’l- Kelam” adlı bir kitapçık yazmış ve onemını vurgulamıştır.

2.EŞ’ARİLİK Kurucusu Ebul-Hasan el Eşaridir.Mutezili bilgini Ebu ali cübbani den ders görmüştür.” Üçkardeş” münakaşası olan salah ve aslah meselesinde hocası Ebu ali Cübbai ile tartışması ve konuda ikna edici bir cevap almaması üzerine Mutezileden ayrılır. Eşarinin eserleri gerek mutezili gerekte sunnı ıken;

1.Makalatul İslamiyyin ve ihtilafu’l musallin

2.el- ibane an usuli’d- diyane

3.el luma fi’r –redd ala ehli’z-zeyğ ve’l- bida,

4.Risale fi istihsani’l havz fi ilmi’l kelam

5.Usulü ehli’s- sunne ve’l cemaa

6.Risaletul iman min kelamı ebi’l- hasan el – eşari

Genelde Eş’ariliğin özelde Eş’arinin kelam anlayışında 3 özellik vardır.

1. Nesneler arasında neden sonuc ilişkisi mutlak surette söz konusu değildir.

2. Kesb doktrinin kabulü

3. Akıl- vahiy ilişkisinde vahyi esas alıp aklı ona tabi tutmasıdır



Eşariliğin temel görüşleri

a)Tevhid;Allah birdir varlığı ezelidir.Bütün sıfatları kadim ve ezelidir. Allaha “şey” denebilir.Allahın sıfatları zatının ne aynı ne de gayridirler.

.Kuran Allahın kelamıdır yaratılmamıştır.

.Allahın ahrette gözlerle görülmesi mumkundür caizdir.



b)Peygamberlik(nübüvvet);Yüce Allah insanların içinden dilediğini peygamberlikle görevlendirir. Bununla birlikte o insanlara peygamber göndermek zorunda değildir

Resul ve nebi arasında fark vardır.Her resul aynı zamanda bir nebidir, fakat her nebi bir resul değildir.Resul ve nebilerin ilki HZ ADEM DİR sonuncusu HZ MUHAMMET TİR.Kadınlardan 4 tane nebi olan peygamber vardır fakat onların içinde resul yoktur.

c)İnsan ve fiileri;Eşariyye göre Allah dirilecekleri gün olan kıyamet gününe kadar insanlardan sadır olacak bütün fiileri Levhi mahfuz da tesbit etmiştir.

.Birey yaptıklarından sorumlu tutulur.

.Said ve şaki olanları önceden bilip takdir eden Allahtır.

d)İman;Dil ile imanı ikrar edenin zahirde imanına yani mumin olduguna hükmedilir.Ancak kalbin inkarı durumunda dilin ikrarı ile gerçekte iman edilmiş olmaz.

e)Büyük günah sorunu; Tövbesiz ölen büyük günah sahiplerinin durumu Allaha kalmıştır .dilerse affeder dilerse cezalandırır.

f)Ahiret Şefaat;Kabir azabı gerçekleşecektir.Büyük günah sahiplerine şefaat haktır.

e)İmamet;Devlet başkanı yani imam seçimle işbaşına gelir.



Ehli sünnet denilince ilk akla eş’ari kelamı olmuştur.bunun nedenı bırcok eş’ari kelamcısı yuzlerce kitap yazmıştır.Ebu hasan el eşarinin oluşturdugu kelam sisteminin arkasından gelen takipçileri:

Ebu Bekir Muhammed el Bakillani, İbn furek, Abdulkaahir el bagdadi, İmamul Haremeyn ebu meali cüveyni,Ebu hamid el gazali, ibn tumert , Fahreddin razi,Seyfuddin el amıdi, Adududdin el ici, Saadeddin taftazani, Seyyid şerif cürcani …



3.MATURİDİLİK

Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed maturidi semerkandlı bir türktür.İmamul hüda, Alemul hüda, İmamul mütekellimin, Reisul ehlis sunne gibi ünvanlarla anılır. Kelam alanında yazmış oldugu Kitabut- Tevhid ve Tefsir alanında telif ettiği Te’vilatu Ehlis- Sunne eserleri önemlidir.Maturidi akıl ve nakli aynı esnada kullamıştır. Kelamla ilgili fikirlerinin özünü İmamı azam Ebu hanifenin Fıkhu’l ekber isimli eserinden almıştır.Maturidinin Tevilatu’l kuran isimli eseri aynı zamanda dirayet(rey) tefsirinin ilk örneğini teşkil etmektedir.

Ebu seleme, Ebu hakim es- semerkandi, Ebul yusr pezdevi, Ebu’l- muin en nesefi, Ömer en nesefi, Nureddin es sabuni ve ibn hümam gibi bu okulun önde gelen kelamcıları, yazdıkları eserlerle maturidilik düşüncesinin yayılmasına katkıda bulunmuşlardır.

ESERLERİ:

1.KİTABU’T TEVHİD
6.ed- Dürer fi usuli’d din

2.Te’vilatu Ehlis- Sunne yada te’vilatul- kuran 7.Kitabur Reddi ala’l- karamıta

3.Şerhul-fıkhı’l ekber
8.Beyanu Vehmil mutezili

4.Risaletun fi’l akide
9.Reddü Kitabi’l imame li Badır -ravafız

5.Kitabu’l makalat
10.Risale fi’l iman


11.Kitabu’l cedel

MATURİDİLİGİN TEMEL GÖRÜŞLERİ

a)Bilgi kuramı veya teorisi;Maturidi kelamı da bilgıyle başlar.Ona göre bilgi elde etme yolları yada bilgi kaynakları;duyular, akıl ve haberden oluşmakatadır.

-Duyular(A’yan):Maturidi ayan kelımesıyle birlikte havas kelimesinide kullanır.Havassı beş duyuyu ifade etmek için kullanır.Ayanı ise beş duyuda içine alacak şekilde hem insanın iç duyu ve iç gözlemini hem de hayvanların duyularını ifade etmek için kullanılır.

-HABERLER: Bunlarda vahiy, haberi rasul, gnel haberler olmak üzere 3 ayrılır.Allahtan peygambere ulaşan habere vahiy,peygamberden insana ulaşan habere de haberi rasul denir

-Akıl:Akıl maturidiye göre dış dünyanın , onun özellik ve hikmetlerinin kavranmasını saglayan önemli bir bilgi kaynagıdır.

b)Alem; Cevher ve arazlardan meydana gelen alemde sonradan yaratılmıştır.

c)Allah;Allahı bilmek aklen vaciptir.

- Allahın sıfatları:Allahın zatıyla birlikte kadim olan ilim,kudret irade, hayat, kelam, vb.. sıfatlar vardır.Bunu kanıtlayan aklı ve naklı delıller mevcuttur.

-Kelamullah: Kelam sıfatı gercekte Allahın zatında mevcut kadim bir manadan ibarettir. Bu manaya Kelam-ı nefsi denir.Allahın kelamından asıl maksadın onun manası oldugunu ilk ortaya atanlar Ehli sünnet öncüleri İbn küllab ,Muhasibi, Kalanisidir.

-istiva: Üstün olmak demektir yani Allın butun yarattıklarını hakımıyetı altına almasıdır.

-Tekvin:

-Rüyetullah:Allahın ahıret alemınde görülmesi aklen caiz naklen vacibtir.

d)Peygamberlik;peygamberlıgın gerekli bir kurum oldugu hususunda Müslümanlar arasında herhangi bir ihtilaf mevcut değildir.

e)İnsan ve fiilleri ve kader;Maturidi, Allahın fiileri, insanların fiileri, irade ve kaza kader meselelerini birbirine bağlı konular olarak degerlendirmektedir.Allah kaza ve kader dairesinde herşeyi takdir ve tayin eder.İnsanın fiilini de Allah yaratmaktadır.Fakat insan bu kudreti iyi yada kötü kullanmakta serbest oldugundan yapmış oldugu butun davranışlarından sorumludur.Dolayısıyla insanın fiili kendisinin o fiile yönelmesi, seçmesi ve yapmasıyla gerçekleşir ve buda kendı elindedir.

f)İman ve İslam;Maturidi imanı, dil ile ikrar, kalp ile tasdik olarak tanımlamış. Ona gore imanın yeri kalptir.

Aslında iman ile iman aynı anlama gelen ıkı farklı kelimedir.Bundanda şu anlaşılıyor iman kalpteki tasdik oldugu halde İslam, dışta amel ve davranış halinde ortaya çıkar. Yani İslam bir bakıma imanın dıştaki tezahürüdür ,görüntüsüdür.

g)İmanda istisna;Maturidi imanda istisnayı kabul etmezler.” İnşallah müminim” degil.” Ben gercekten muminim” demelidir

h)Büyük günah;Maturidiye göre Müslüman işledigi büyük günahtan dolayı küfre girmez . Dunyada mumindir ancak işledigi gunahtan dolayı fasıktır.Allah dılerse affeder dılerse cezalandırır.

I)Ahiret;Maturidi cennet ve cehennemın yaratılmış olup bugun var olduguna ınanmaktadır.Kabır azabınında olcagını soylemiştir.

İ)Husun kubuh( iyilik kötülük meselesi);Maturıdıye göre akıl neyın iyi yada cirkin oldugunu anlasa bıle neyın zararlı olup faydalı oldugunu anlayamaz. Bunun içinde peygamber haberıne ihtıyac duyulur



Eşarilikle Maturidillik arasındaki Farklar

MARİFET:Allahı bilmek Eşarilere göre dinen, Maturidilere göre aklen zorunludur

TEKVİN:Eşarilere göre hakiki bir sıfat degılken Maturidilere göre Allahın ilim sıfatı gıbı gercek bır sıfattır.

NÜBÜVVET:Eşarilere göre kadınlarda peygamber olabılır,Maturidilere göre erkek olması koşuldur.

HUSUN- KUBUH:Bir şeyin iyi yada kötü oluşu Eşarilere göre dogrudan akılla degıl nakılledır.Maturidilere göre ise akılla bilmek mümkündür.

KESB:Eşarilere göre kulun gücünün Allahın takdirıne yanaşmasıdır.Maturıdıler ise kesbi, kulun kendısınde yaratılmış olan bir kudret oldugunu ve onun istediği yönde iyiye de kötüyede kullanabılcegını kabul eder.

İMAN:Eşarilere göre iman aratar eksilir,Maturıdılere göre ise imanda artama eksılme olmaz.

SEBEB- HİKMET:Eşarilere göre Allahın fiileri için bir sebep aranmaz.Çünkü Allah yaptıklarından sorumlu degıldır.Maturıdılere gore ise Allahın fiilerinin bir hikmeti ve sebebi vardır, çünkü Allah faydasız iş görmekten münezzehtir.
HAZIRLAYAN: Rabia Sancar