Arapça İsm-i Tafdil

[NUR]

Arapça İsm-i Tafdil

ismut Tafdil اِسْمُ التَّفْضِيلِ konusunu aşağıdaki gibi irdeleyebiliriz:

İsmul Tafdil, renk ve sakatlık dışında, bir vasfın, bir niteliğin, bir varlıkta başka bir varlıktakinden daha çok olduğunu gösterir. Bu isim sulasi fiilden erkek için أَفْعَلُ vezninde, dişi için ise فُعْلَى vezninde türer:

örnekler:
büyük كَبِيرٌ - büyümek كَبُرَ

daha büyük (dişi) كُبْرَى - daha büyük (müzekker) أَكْبَرُ


küçük صَغِيرٌ - küçülmek صَغُرَ

daha küçük (dişi) صُغْرَى - daha küçük (müzekker) أَصْغَرُ


Güneş, Aydan daha büyüktür الشَّمْسُ أَكْبَرُ مِنَ القَمَرِ

Ay, Güneşten daha küçüktür القَمَرُ أَصْغَرُ مِنَ الشَّمْسِ


uzak بَعِيدٌ - uzaklaşmak بَعُدَ

daha uzak (müzekker) أَبْعَدُ


Güneş, Yer'e Aydan daha uzaktır الشَّمْسُ أَبْعَدُ مِنَ القَمَرِ عَنِ الأَرْضِ


Bazı fiillerden, doğrudan doğruya ismut tafdil türetilemez. Böyle fiillerin mastarlarının önüne أَكْثَرُ، أَشَدُّ، أَقَلُّ gibi kelimeler getirilir.

Örnekler:
daha dayanıklı, daha çok kaldırabilen أَكْثَرُ تَحَمُّلاً

daha kırmızı أَشَدُّ حُمْرَةً

daha az hayalı أَقَلُّ حَيَاءً


خَيْرٌ (iyi) شَرُّ (kötü) ve حَبُّ (en sevgili) sıfatları, ismut tafdil olarak kullanılır:
Örnekler:
Namaz uykudan daha iyidir الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ

Yalancılık, hırsızlıktan daha kötüdür الكِذْبُ شَرٌّ مِنَ السَّرِقَةِ

İnsana en sevimli gelen şey, elde edemeğidir وَ حُبُّ شَيْءٍ إِلَى الإِنْسَانِ مَا مُنِعَ


Arapçada, üstünlük bildiren أَفْعَلُ (müennesi: فُعْلَى veznindeki isme: اِسْمُ التَّفْضِيلِ denir. Bu ismin belirttiği vasıf kendinde bulunan kelimeye المُفَضَّلُ (üstün tutulmuş), karşılaştırılan diğer kelimeye de المُفَضَّلُ عَلَيْهِ (kendisine karşı başkası üstün tutulmuş) denir.
Örnekler:
Ömer, Halid'den daha bilgilidir عُمَرُ أَعْلَمُ مِنْ خَالِدٍ

عُمَرُ: المفضل

أَعْلَمُ: اسم التفضيل

مِنْ خَالِدٍ: المفضل عليه


Kışın gecesi gündüzünden daha uzundur لَيْلُ الشِّتَاءِ اَطْوَلُ مِنْ نَهَارِهِ

لَيْلُ: المفضل

اَطْوَلُ: اسم التفضيل

نهاره: المفضل عليه


En üstünlük İsmi:
En üstünlük ismi, şekil bakımından, üstünlük isminin aynıdır. Bir vasfın, bir varlıkta, öteki varlıkların hepsinkinden çok olduğunu gösterir:

Örnekler:
Doğruluk en iyi huydur الصِّدْقُ أَفْضَلُ خُلُقٍ

Kitap en üstün arkadaştır الكِتَابُ أَفْضَلُ رَفيقٍ

cümlelerindeki أَفْضَلُ kelimesi, en üstünlük ismi olarak kullanılmıştır. En üstünlük ismi, iki yolla yapılır:

1) İsmut tafdil başına اَلْ eklenerek:

Örnekler:
En büyük çocuk zekidir الوَلَدُ الأَكْبَرُ ذَكِيٌّ

En küçük öğrenci tembeldir التِّلْمِيذُ الأَصْغَرُ كَسِلٌ

En büyük kız uzun boyludur البِنْتُ الكُبْرَى طَوِِيلَةٌ


2) İsmut tafdilden sonra son harfi kesralı bir isim getirilerek:

Örnekler:
En doğru sözlü أَصْدَقُ قَائِلٍ

En iyi dost أَحْسَنُ صَدِيقٍ

Çocukların en büyüğü أَكْبَرُ الأَوْلاَدِ

Kitaplıkların en mükemmeli أَكْمَلُ المَكْتَبَاتِ

Pasifik, en geniş okyanustur المُحِيطُ الهَادِي أَوْسَعُ المُحِيطََاتِ


Uyarı!..
Hem cemide, hem de müsennalarda kıyas yapılırken, müennes için de (فُعْلَى değil) أَفْعَلُ vezni kullanılır. Ancak, en üstünlüğü ifade etmek için müenneslerde فُعْلَى vezni kullanılır:
Örnekler:
En büyük kız البِنْتُ الكُبْرَى

En güzel isimler الأَسْمَاءُ الحُسْنَى