Hadis Tarihi ve Usulü 1. / 2. Ünite Özetleri

[nurşen35]

Hadis Tarihi ve Usulü 1. / 2. Ünite Özetleri

Hadis Tarihi Ve Usûlü (Tüm Üniteler)
ÜNİTE1
· Hadis ilmi, geçmişte Şer’i ilimler veya Nakli ilimler diye isimlendirilen, günümüzde ise İSLAMi ilimler denilen ilim grubunun bir alt dalıdır. İSLAM Dini’ ni konu edinen Nakli/ Şer’i ilimler , Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam ve Tasavvuftur.Müslümanlar ın dini açıdan sorumluluklarını ortaya koyan, kural koyucu(normatif) ve bağlayıcı nitelikte ilim dalıdır.
· İSLAM tarihi, İSLAM mezhepleri tarihi ve İSLAMi ilimler tarihi ise İSLAM dinini konu edinmeleri bakımından ilk bakışta İSLAMi ilimler içinde yer alıyor gibi görünseler de aslında Tarih bilimi’ nin alt dalıdırlar.
· SÜNNET KAVRAMI:
· Sünnet kelimesi ara sıra ve gelişigüzel yapılan şeyleri değil, adet niteliğinde, devamlı ve sürekli, aynı zamanda bilinçli davranışları ifade eder.
· Sünnet’in hadis ilmindeki anlamı ise.Hz Peygamber(sav) sözleri, davranışları ve onaylarıdır.
· 1-KAVLİ SÜNNET: Hz Peygamber(sav) sözleridir
· 2-FİİLİ SÜNNET: Hz Peygamber(sav) ın fiilleri ve davranışlarıdır.
· 3-TAKRİRİ SÜNNET: Hz Peygamber(sav) in huzurunda veya bilgisi dahilinde olmak şartıyla, sahabe tarafından söylenen sözleri ve yapılan davranışları onaylaması veya karşı çıkmasıdır.
· Peygamber efendimiz (sav) :Yaşayan Kur’an ve Yürüyen Kur’an diye nitelendirdi.
· Hz Peygamber(sav) ın görevleri:
· TEBLİĞ:.Hz. ALLAH (c.c.). tan almış olduğu vahyi eksiksiz olarak insanlara bildirmek anlamına gelir.
· BEYAN/TEBYİN: Hz Peygamber(sav) ın kendisine indirilen kitabı, ümmetine açıklaması, onları ihtilaf ettikleri konularda aydınlatmasıdır.
· TEZKİYE: İnsanların kötü huylardan , günahlardan, kötülüklerden temizlemesi, arındırılması demektir.
· Peygamberler masum’dur. Yani görevleri ile ilgili hata yapmaktan, .Hz. ALLAH (c.c.).(cc) tarafından korunmuşlardır. Peygamberlerin bu özelliğine İsmet denir. İsmet bütün Peygamberlerde bulunması gereken beş temel özellikten biridir.
· Sahabe ve Tabiun un bütün söz ve görüşleri sünnet veya hadis sayılmaz. Ancak dini konulardaki ve kendi akıl yürütmeleriyle bulamayacakları konulardaki söz ve görüşleri hadis sayılır. Bunun gerekçesi, bu şartları taşıyan sahabe söz ve görüşleri hadis sayılır.
· Hz Peygamber(sav) den sonraki alimlerin ve toplum önderlerinin görüş ve uygulamalarının sünnetin devamı sayılabilmesi için Kur’an’ın ve Hz Peygamber(sav) in sünnetinin ilkelerine, ruhuna , özüne, mantığına ters düşmemesi şarttır.Bunlara ters düşen uygulamalara Bid’at ismi verilerek arşı çıkılmıştır.Bid’at, sünetin zıddıdır.
· HADİS , HABER , ESER TERİMLERİ:
· HADİS: kelimesi Arapça tahdis mastarının ismi olup ‘’haber verme’’ ,’’anlatılan,haber verilen husus ‘’, ‘’haber’’ ve ‘’söz’’ demektir.Çoğulu ehadis şeklindedir. Hadis ilminde Hz. Peygamber (s.a.v.),’den gelen haber / haberler anlamına gelir.
· Sünnet kavramı Hz Peygamber(sav) İn davranışlarınını= hadis ise onun davranışlarının, sözlerinin ve onaylarının , tanıkları tarafından haber verilmesini ifade eder.
· HABER: Sözlük anlamı bir olay veya nesneyi gören tanık olan birinin görmeyenlere tanık olmayanlara söylemesi , iletmesi , duyurması , bildirmesiyle elde edilen dolaylı bilgidir. Her hadis aynı zamanda haberdir ama her haber hadis değildir.
· ESER: Sözlükte iz kalıntı anlamına gelir. Bazı alimler hadisle eşanlamlı kullanır, bazı alimler haber kavramıyla eş anlamlı kullanır, bazıları da sahabeden gelen rivayetler için kullanmıştır.Belli bir uzlaşı yoktur.
· Fıkıhta sünnet terimi müstehab ve mendub anlamına yani yapmakta zorunlu olmadığımız ama teşvik edilen güzel görülen yaptığımızda sevap kazanacağımız gönüllü güzel davranışlardır.
· HADİSİN 2 TEMEL ÖĞESİ: İSNAD VE METİN
· 1-İSNAD VEYA SENED: Hadis ilminde isnad dendiğinde hadislerin başındaki ravi silsilesini gösteren isimlerden oluşan ravi zinciri anlaşılır. Buna sened de denir.
· Herhangi bir hadisin ilk kaynağından hadis kitabı yazarına gelinceye kadar kimler tarafından nakledildiğini gösteren bu zincirler, hadisin dayanakları , doğruluğunun belgeleri niteliğindedir. Yani hadis havada ve boşlukta değil, bu zincirle ilk kaynağına Hz Peygamber(sav) e bağlanmakta ve dayandırılmaktadır. Hadis ilminde başında senedi yani isnad zinciri zikredilmeyen hadislere Muallak hadis denir.Bu Müslümanlara özgü bir uygulamadır.
· Hz. Osman ın şehit edilmesi Hz Ali İle Muaviye arasındaki mücadelelerle başlayıp, yabancı kültürlerle etkileşim sonucu gittikçe artan siyasi , fikri , ilmi görüş ayrılıkları ve gruplaşmalar hadis uydurma gibi bir olgunun ortaya çıkmasına sebep oldu.İşte bundan sonra herkese naklettiği hadisi kimden aldığı sorulmaya ve ehil olmayanlardan hadis alınmamaya başlandı.
· İbn Sirin ‘ in şu sözü gerçeği ifade eder: ‘’ Önceleri isnad sorulmazdı. Fitneden sonra hadisleri aldığınız adamların ismini söyleyin demeye başladılar.
· Hadis tarihinde Mütekaddimun dönemi denilen hicri ilk dört asırdaki kitaplarda hadisler hep ravi zinciriyle birlikte verilmiştir.
· 2-METİN: Hadiste nakledilen içerik anlamına gelir. İsnad zincirinin peşinden gelen Hz Peygamber’ in sözleri ve davranışlarını ifade eden kısma metin denir.
· Hadis ilminde bir hadisin farklı isnad zincirleriyle gelen her bir kanalına tarik veya vech denir.
· Hadis ilminde metinleri aynı olsa bile, bir hadisin her bir isnadı ayrı birer hadis sayılır.
· HADİS İLMİ: TANIMI, KONUSU , AMACI:
· TANIMI: Hadis ilmi klasik kaynaklarda ilmu’l-hadis , Ilumu’l hadis , İlmü’r rivaye , Usulü’r rivaye , İlmu’l eser diye ifade edilir.İbn Cemaa hadis ilmini ‘’ Hadislerin senet ve metinlerinin halleri ile ilgili kurallar ilmidir’’ diye tanımlar. İbn hacer ise ‘’Ravi(rivayet eden) ve mervi(rivayet edilen metinlerin) hallerini bildiren kaideler bilgisi’’ olarak tanımlar.
· Hadis ilminin amacı hadislerin makbul olanlarının makbul olmayanlardan ayırmaktır.
· Hadis ilmi ve hadisle ilgili faaliyetler rivayet ve dirayet olmak üzere ikiye ayrılır. Rivayet daha çok hadis öğrenme , nakletme ,derleme , hadisleri içeren kitaplar telif etme gibi faaliyetleri kapsar. Dirayet ise hadislerin senet ve metinleri ile ilgili her türlü birikimi, yeteneği ve faaliyeti kapsar.
· Bize ulaşan en eski Hadis usulü kaynağının yazarı olan Ramhurmüzi, el-Muhaddisü’l-fasıl isimli eserinde rivayet ve dirayet terimlerini bu anlamlarda iki başlıkta kullanır.
· Hadis öğrenen öğrencilere, hadis ilminde yolun başında olanlara Talib denir. Hadis alimleri için genel olarak Muhaddis veya Hafız tabiri kullanılır. Hadis ilminde daha ileri düzeyleri ifade etmek için İmam , Huccetü’l-İSLAM, Şeyhu’l İSLAM , Emirü’l mü’min’in fi’l hadis gibi ünvanlar kullanılmıştır.
· MEĞAZİ:Peygamberimizin savaşlarını konu edinir.
· SİYER: Hz Peygamber(sav) in bütün hayatıyla ilgilenir.
· ŞEMAİL: Peygamberimizin fiziksel özellikleriyle yani dış görünüşüyle ve ahlaki vasıflarıyla ilgilenir. O konudaki verileri , bilgileri toplar ve değerlendirir.
· DELAİL : Peygamber efendimizin mucizelerini konu edinir.
· Hakim en nisaburi nin hadis ilimleri bilgisi şeklinde Türkçe ye çevirebileceğimiz Marifetü ulumi’hadis isimli kitabında hadis ilimlerinin sayısı elli ikidir.
· İbnü s Salah ise Mukaddime ismiyle meşhur olan hadis ilimleri kitabının başında ‘’.Hz. ALLAH (c.c.). bana hadis ilminin kısımlarına dair bir kitap yazmayı nasip etti’’ diyerek altmış beş konuyu sıralayarak başlamaktadır.Daha sonraki müelliflerden Suyüti Tedribü r ravi isimli eserinde bu sayıyı doksan üç e çıkarmaktadır.
· HADİS TARİHİ:
· Hadis tarihi, hadisin Peygamberimiz(s.a.v) döneminden günümüze kadar geçirdiği serüveni, hadisle ilgili yapılan her türlü çalışmayı zaman ve mekan düzleminde, sebep sonuç ilişkiler içinde, yani Tarih biliminin ölçütleri doğrulusunda ele alır.
· Türkçe yazılan ilk hadis kitabı, İstanbul’ da 1924 de yayınlanmıştır. Hadis tarihi isimli bu ilk kitap o günlerde adı Darülfünun olan İstanbul Üniversitesi nin İlahiyat Şubesi hocalarından İzmirli İsmail Hakkı tarafından ders kitabı olarak okutmak üzere yazılmış ve Talebe cemiyeti tarafından yayınlanmıştır.Hadis tarihinden başka konulara da değinmiştir.
· Tamamen hadis tarihine özgü olarak yazılmış ilk müstakil Türkçe eser Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim üyesi prof. Dr. Talat Koçyiğit’in yazmış olduğu ve ilk baskısı 1977 de, adı geçen Fakültenin yayınları arasında neşredilen Hadis Tarihi isimli kitaptır.
· Arapçada müsteşrik batı dillerinde oryantalist denilen ve Türkçe ye doğubilimciolarak çevirebileceğimiz batılı İSLAM araştırmacılarının Hadis tarihine dair eleştirilerinin önemli ölçüde etkisi olmuştur. Müslüman araştırmacılar bu iddialara cevap verebilmek için hadis tarihine dair araştırmalar yapmak durumunda kalmıştır.
· HADİS USULÜ: hadisin asılları dayanakları kökleri kaynakları ve kuralları anlamına gelir.
· Usul kelimesi yer alan ilk kitap 544/1149 yılında vefat eden Kadı iyad ın el ilma ila ma’rifeti usuli’r-rivaye ve takyidi’s-sema isimli eseridir. Buradada görüldüğü gibi Usulül hadis değil Usulü r rivaye şeklindedir.
· İbn Hacer Hadis usulü ‘’kabul ve ret açısından ravi ve mervinin durumlarından bahseden ilimdir’’ der.
· Hadis usulü= hadisleri nakledenlerin güvenilir, naklettikleri hadislerin de sahih olup olmadıklarını tespit etme amacıyla geliştirilmiş kurallardan bahseden ilimdir.
· Hadis ilmi hadis usulünden çok daha geniş bir bilimsel faaliyet alanıdır.
· Hadis ilmi hadisle ilgili bütün problemleri ele alırken. Hadis uslü sadece hadis tenkidinin temel kurallarını özetler ve temel kavramlarını tanımlar.
· Klasik tabiriyle Ulumü’l hadis günümüzdeki tabiriyle hadis usulü alanında günümüze ulaşmış olan en eski eser İmam Şafii nini er-Risale isimli eseridir.
· Hadis alimleri tarafından yazılan ilk müstakil hadis usulü kitapları hicri üçüncü asra aittir. Bunlardan Ali b. Abdülhakem’in Ma’rifetü ulumi’l hadis ve kemmiyyeti ecnasiha isimli eserleri günümüze ulaşmamıştır.
· Günümüze ulaşan ilk hadis usulü kitabı Ramhürmüzi nin el muhaddisü’l fasıl ıdır.
· Hadis usulü kitapları Mütekaddimun ve Müteahhirun dönemleri denilen iki dönemde ele alırlar. Mütekaddimun kelimesi öncekiler öncüler gibi anlamlara gelir.Hadis tarihinde klasik kitapların yazıldığı Mütekaddimun dönemi hicri dördüncü asrın başına hatta bazılarına göre sonlarına kadar devam eder. Bundan sonrasına Müteahhirun dönemi denir.Bunun anlamı da sonrakiler demektir.
· Mütekaddimun dönemi hadis usulü kitapları:
· 1- Er-Ramhürmüzi diye tanınan ebu Muhammed el-hasen b. Abdurrahman nin el-muhaddisü’l – fasıl beye’r-ravi ve l-vai isimli eseri günümüze ulaşan hadis alimlerince yazılmış ilk müstakil hadis usulü kitabı kabul edilir.
· 2- Hakim diye tanınan Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah el-hakim en-Nisaburi nin Marufetü ulumi l hadis isimli eseri
· Hadib el-Bağdadi diye tanınan büyük hadis aliminin el-Kifaye fi imi’r-rivaye isimli eseri
· Müteahhirun dönemi hadis usulü kitapları:
· 1-Kadı İyad diye tanınan Endülüs lü Ebul’l-fadl İyad b. Musa el-Yahsubi nin el-ilma ila marifeti usul’r-rivaye ve takyidi s-sema isimli eseri. Bu kitap Mağrip ve Endülüs te yazılmış ilk hadis kitabıdır..
· 2- Meyancı diye tanınan Ebu’l Has Ömer b Abdulmecid el Kuraşi el Meyancı nın Ma la yese ‘u’l-muhaddise cehlüh isimli kitabı on sayfalık küçük bir risale şeklindedir.
· 3-İbnü’s – Salah diye tanınan Ebu Amr Takiyüddin Osman b. Abdürrahman eş –Şehrizüri nin Ulumil hadis i Mukaddimetü İbni’S Salah ismiyle meşhur olmuştur. İbnü’s-Salah Şam daki Eşrefiyye Darul hadisi denilen hadis medresesinde hocalık yapmıştır. Konuların sonunda ben derim ki ifadesiyle konu hakkındaki kendi görüşlerini yansıtır. Konuları .Hz. ALLAH (c.c.).’ ü Alem yani .Hz. ALLAH (c.c.). en iyi bilendir sözüyle noktalar.
· İbnü’s Salah ın Ulum ül hadis ine dayanılarak yazılan kitaplar:
· A-) Nevevi önce el-irşad adıyla ihtisar etmiş yani kısaltmış, sonra bunu da tekrar kıslatarak et-takrib ismini vermiştir.
· B-) İbn Kesir Ulumi l hadis adıyla özetlemiş.
· C-)İbn Haver el-Askalani – Nuhbetü’l – fiker adıyla kısaltmıştır.
· D-)Zeynüddin el-Iraki Ulumü’l hadis kolay ezberlensin diye Elfiyye tarzında bin iki beyitte şiir halinde özetlemiştir.
· E-)Celalüddin es-Suyuti de Elfiye şeklinde bin beyitlik şiire çevirmiştir.
· RİCAL İLMİ : Bu ilme rical ilmi denmesinin sebebi hadisi nakleden kişileri, yani ravileri kendisine konu edinmesi sebebiyledir. Rical ilmi, hadis ravileri hakkında , hadis rivayetine ehil olup olmadıklarını belirlemeye yönelik gerekli her türlü bilgiyi derlemek, korumak ve değerlendirmek amacıyla ortaya çıkmıştır.
· Rical ilminin bir diğer adı da Cerh ve Ta’dil ilmi’dir. Hadis ilminde cerh, raviler hakkında olumsuz kanaat belirtme, ta’dil iste raviler hakkında olumlu kanaat getirme anlamında kullanılır.
· Cer edene carih, cerh edilmiş olana yani kusurlu bulunmuş raviye mecruh denir.
· Ta’dil edene muadil veya müzekki= ta’dil edinele adil,adl veya sika denir
· Cerh-ta’dil faaliyetine nakd veya tenkid, bu faaliyeti yapanada münekkid denir.
· Hadisin sened ve metin şeklindeki iki temel öğesinden senedle ilgilidir.
· Ali b. El-Medini ‘’ hadislerin manalarının anlaşılması ilmin yarısıdır.Diğer yarısı da rical ilmidir demiştir. ‘’
· Raviler hakkında hocalara sorarak sözlü olarak aktarılan bilgiler hicri ikinci asrın ortalarından itibaren kitap haline getirildi. İlk kitaplar Tarih ve Tabakat ismiyle kaleme alındı.
· Velid b. Müslim ve Yahya b. Said el-kattan da ilk rical kitabı yazarlarındandır.Vakidi ve heysem b. Adi ise sahabe biyografisine dair tabakat kitabı yazmışlardır. Fakat bu kitaplar günümüze ulaşmamıştır.
· Üçüncü yüzyılda rical ilmi zirveye ulaştı. Günümüze ulaşan en eski rical kitapları bu yüzyıla aittir. Bunlar ibn sa ve halife b. Hayat ın tabakat isimli kitapları ile Yahya b. Mail in Tarih idir.
· Cerhe ve ta’dil kuralları önceleri ulumu’l hadis sonraları ise usulu’l hadis isimli kitaplarda ele alınmıştır.
· İLELÜ’L HADİS İLMİ:
· Hadis ilminde illet ilk bakışta sahih görünen hadislerde ancak derin bilgi ve tecrübe sahibi hadis uzmanlarının görebileceği gizli kusur anlamına gelir. Bu tür izli kusur taşıyan hadislere Muallel veya Ma’lul Hadis denir. İlelü’l-hadis ilmi hadislerdeki bu tür gizli ve fark edilmesi zor kusurlarla ilgilenen bunları bulmayı ve düzeltmeyi amaçlayan bir ilim dalıdır.
· Günümüze ulaşan ilel kitapları en eskisinden itibaren sırasıyla şunlardır:
· Ali b el-medini : ilelü l hadis.
· Yahya b main in et-tarih ve’l ilel’i
· Ahmet b. Hanbel in el-ilel ve ma’rifetü’r- rical’i
· Muhammed b. İsa et-tirmizi nin ilelü’s sağir’i
· İbn ebi hatim er-razi nin ilelül hadis i
· Ali b. Ömer ed-Darakutni nin el-ilelü-l varide fi’l ehadisi’n-nebeviyye si
· Ebu’l Ferec İbnü’l Cevzi nin el ilelü’l-mütenahiye fi’l ehadisi’l vahiye si.
· ĞARİBUL HADİS İLMİ: hadis ilminde ğaribul hadis dendiğinde az kullanıldığı yaygın olmadığı ya da manası kapalı olduğu için anlaşılması zor olan kelimeler ve bunları konu edinen ilim dalı anlaşılır. Ğaribü’l hadis başlığı taşıyan eserlerde, hadislerde bulunan yaygın kullanılmayan kelimelerin öncelikle sözlük anlamı verilmekte bunun yanında kelimelerle ilgili Arap dilcilerin ifadelerinden, eski Arap şairlerinin şiirlerinden Arap atasözlerinden örnekler verilerek sözü edilen kelimenin hadislerdeki anlamı ve edebi incelikleri ortaya konulmaktadır.
· Çok zaman raviler hadisi metnine sadık kalmaksızın kendi ifadeleriyle nakletmişlerdir. Buna hadis ilminde mana ile rivayet denir.
· Bu konuda kitapları hadisciler değil dilbilimciler üstlenmiştir.
· Hadisdeki ğarib kelimelere dair yazılmış olup günümüze ulaşan ilk kitap Ebu Ubeyd Kasım b. Sellam ın Ğaribuü’l hadis isimli kırk senede hazırladığı mükemmel kitabıdır.
· İbn kuteybe , Ebu Ubeyd enin yukarıdaki kitabına almadığı ğarib kelimeleri konularına göre Ğaribul hadis isimli bir kitapta toplamıştır.
· Bu konuda hicri dördüncü asırda yazılıp günümüze ulaşan en mühim eser Hattabi nin Ğaribü’l hadis idir.
· Ğaribul hadis konusunda yazılan en mükemmel kitap Mecdüddin İbnü’l Esir in en- Nihaye fi ğaribi’l hadis idir. Kendinden önceki bütün kitaplardan yararlandığı için bütün yazılanların hülasası niteliğindedir. Çok özlü yazılmış bir kitaptır. Kelimeler alfabetiktir. Hadislerin senetleri verilmediğinden dolayı okunması kolaydır.

· İTİLAFÜ’L HADİS İLMİ: İhtilafü’l hadis, sağlam bir hadisin yine sağlam bir hadise zıt düşmesi veya öyle görünmesi ya da algılanmasıdır. İhtilafü’l- Hadis ilmi bu tür zıt görünen hadisleri konu edinip bunları değerlendiren ve zıtlığı çözmeye çalışan ilim dalıdır. Bu ilme lam harfinin fetha veya kesre okunmasıyla Muhtelefü’l- hadis veya Muhtelifü’l- adis ,Müşkilül – hadis de denir. Bazı alimler ihtilafül hadisi hadisler arasındaki ihtilaf, Müşkilü’l hadisi de hadislerin diğer delillerle ihtilafı şeklinde anlayarak anlamlarının farklı olduğunu savunmaktadırlar. İbnü’s Salah bu iki ilim dalını birbirinden ayırmaz.
· Fıkıh usulünde konu tearuz başlığı alında ele alınır ve hem hadislerin kendi aralarında hem de diğer delillerle çelişmesi incelenir.
· Hadislerin birisi zayıf diğeri sahih ise arada ihtilaftan bahsedilemez.
· Alimler sahih yani sağlam hadisler arasında gerçekte zıtlık olup olmayacağı konusunda üç gruba ayrılmışlardır. 1- Çelişkiyi kabul etmeyenler(zıtlık gerçekte değil görüntüdedir.2-Çelişkiyi kabul edenler(hadislerin bazıları özel bazıları genel hüküm ifade edebilir. Çelişkiyi kısmen kabul edenler.
· Hadislerin arasındaki ihtilafın giderilmesinde dört temel yöntem vardır:
· 1-CEM’ VE TE’LİF: Cem Arapça da dağınık olan şeyleri bir araya getirme, Te’lif ise uzlaştırma anlamına gelir.
· 2:NESH: Arapçada yok etmek ortadan kaldırmak nakletmek anlamlarına gelir. İSLAMi ilimlerde nesh in tanımı: ‘’Şer’i bir hükmün daha sonra gelen şer’i bir delille kaldırılması’’ şeklindedir. Yürürlükten kaldırılan önceki hükme mensuh, öncekini yürürlükten kaldıran sonraki hükme nasih denir.
· 3-TERCİH: Birtakım ölçütlere dayanarak çelişen hadislerden birini tercih edip öbürünü terk etmektir.
· Tercih sebepleri: 1-Senedle ilgili sebepler. 2-Metinle ilgili sebepler. 3- Hükümle ilgili sebepler. 4- Harici sebepler.
· 4-TEVAKKUF: Tevakkuf Arapça da durmak, duraksamak, beklemek anlamlarına gelir. İhtilafı giderme yöntemi olarak tevakkuf, çelişen hadisler konusunda karar vermemek, askıya almak , karar vermeyi , sağlayacak delil ve karineler buluncaya kadar beklemek anlamına gelir. Tevakkuf aslında ihtilafı giderme yöntemi değil askıya alma yöntemidir.
· Hadisler arasındaki çelişkiyi giderme yöntemleri:
· HADİSCİLER: Cem’ , nesh , tercih , tevakkuf
· İSLAM ALİMLERİNİN ÇOĞUNLUĞU: Cem’ , tercih , nesh , tevakkuf.
· HANEFİLER: Nesh, tercih , cem’ , terk
· İhtilaful hadis ile ilgili kitaplar. Şafii-İhtilafü’l-hadis . İbn kuteybe-Te’vilü muhtelifi’l hadis. Ebu ca’fer et-tahavi – Müşkilü’l-asar.
· ESBABÜ VÜRÜDİ’L-HADİS İLMİ: Geliş ortaya çıkış sebepleri anlamlarına gelir. Tekili Sebebü’l vürüd dur. Bu ilim dalı hadislerin söyleniş sebepleri, hangi ortamlarda, ne amaçla söylendiklerini araştırır.
· Bu konuda yazılıp günümüze ulaşan en önemli iki eser. 1- Suyuti nin el-Lüma fi esbabii vürüdi’l hadis i. 2- İbn Hamza el-Hüseyni nin el-Beyan ve t-ta’rif fi esbabi vürüdi’l hadis isimli eseri.
· HADİS TENKİDİNİN TEMEL İLKELERİ:
· 1-Hadis verenin, haber verdiği olaya tanık olup olmadığının, doğru algılama konusunda bir engel bulunup bulunmadığının, haberi doğru olarak aktarmasını engelleyecek herhangi bir neden, engel veya kusur bulunup bulunmadığının araştırılması.
· 2- Haberin başka kaynaklardan te’kidi yani aynı haberi veren başka kaynaklar olup olmadığının araştırılması, varsa ikinsin karşılaştırılması.
· Başka kanallarla araştırmaya i’tibar denir.Yine hadis ilminde kendisinden sadece bir kişinin rivayette bulunduğu, bir kişi dışında ravisi olmayan hadis ravilerine güvenilmez. Bu tür ravilere Mechülü’l-ayn denir.
· Hadisin farklı kanallardan toplanmasına cem’u’t-turuk, bu kanalların karşılaştırılmasına muazara denir.
· 3-Bize ulaşan bir haber değişik kaynaklardan gelmiş olsa da haberin doğruluğu için haberin içeriğine de dikkat ederiz.

[nurşen35]

2.ÜNİTE HADİSLERİN KORUNMASI VE KAYIT ALTINA ALINMASI

Ø Hadisler tarihi sıra itibariyle önce yazılı ve sözlü olarak koruma ve kayıt altına alınmaya çalışılmış, sonrada bunlar belli kitaplar içinde bir araya toplanmış, ardından da bu kitaplardaki hadislerin sınıflandırılması yoluna gidilmiştir. Bu aşamalar zamanlarında yapılan hadis çalışmalarının ayırıcı temel özelliklerinden hareketler = Tesbit dönemi , Tedvin dönemi ve Tasnif dönemi şeklinde isimlendirilirler. Hadis tarihinde bu faaliyetlerin sürdürüldüğü döneme mütekaddimun dönemi denir.
Ø TESBİT DÖNEMİ:
Ø Tesbit sabitleme kaydetme bağlama sağlama alma anlamlarına gelir. Bu dönemde hadislerin sözlü ve yazılı olarak öğretilmesi, öğrenilmesi, halk arasında yayılması , böylece hafızalarda ve değişik yazı malzemeleri üzerine kaydedilip koruma altına alınması söz konusudur. Bu dönem aşağı yukarı hicri 1. Yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir.
Ø Hadis öğrenimi ve öğretimi:
Ø Hz Peygamber hadislerin kaynağıdır. Onların öğretilmesi ve halk arasında yayılmasında en büyük gayreti de Hz. Peygamber (s.a.v.), e aittir.
Ø Meşhur akabe biatları hac mevsiminde gerçekleşmiştir.
Ø Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav), elçilerinden bazılarıyla İSLAM’a davet mektupları göndermişti. Bir kısmı günümüze ulaşan bu mektuplar ilk yazılı hadis belgeleridir.
Ø Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) in hadislerinden anlıyoruz ki ilim öğrenmek her Müslüman a farzdır.
Ø Ebu Hureyre, çok hadis rivayet etmesi üzerine kendisine itiraz eden kimselere verdiği şu cevabında bu hususa işaret etmiştir.:’’V.Hz. ALLAH (c.c.).i , .Hz. ALLAH (c.c.).’ın kitabı ndaki bir ayet olmasaydı size asla bir şey rivayet etmezdim’’. (Ayet Bakara 2/159 dur)
Ø Hanım sahabiler Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) den kendileri için bir gün tahsis etmesinide istemişler, Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) da onlara özel bir gün ayırmıştır.
Ø Hz. Aişe: ‘’Ensar hanımlar ne iyi hanımlardır! Utangaçlık onların, dini iyice öğrenmelerine engel olmamıştır!’’ diyerek onların öğrenme gayretini övmüştür.
Ø Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) in hanımları içinde gerek zekası ve araştırmacı kişiliği ile Hz Aişe ilk sırada yer alır. Bir tesbite göre en çok hadis rivayet eden sahabiler arasında. Ebu Hureyre –Abdullah b. Ömer – Enes b. Malik den sonra 2210 hadis rivayetiyle 4. Sırayı Hz. Aişe alır.Hz Aişeyi Müminlerin annesi Ümmü Seleme takip eder.



Ø HADİS ÖĞRENİMİNİN GÜVENİLİRLİĞİ:
Ø 1-HADİS RİVAYETİNİ AZALTMA: Enes b. Malik şöyle demiştir:’’ Hata yapmaktan endişe etmeseydim , size Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) den duymuş olduğum bazı şeyleri rivayet ederdim.’’
Ø Hz Ömer de hata yapılır endişesiyle hadis rivayetini azaltmayı emrederdi.
Ø Hz. Ali sahabenin bu titizliğinin bir sebebine şöyle tercüman olur: ‘’Ben size Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav) hadis rivayet ettiğimde , bana , gökten aşağı düşmem ona yalan isnada bulunmamdan daha sevimli gelir.’’
Ø 2-HADİS RİVAYET EDENDEN ŞAHİT İSTEME: Bazı sahabiler hadis rivayet eden kimseden, o hadisi Hz. Peygamber (s.a.v.),(sav)’den işitmiş olan başka birini şahid getirmelerini isterlerdi. Buna şu iki hadiseyi örnek verebiliriz.
Ø 3-HADİS RİVAYET EDENE YEMİN ETTİRME
Ø 4-HADİSİ KUR’AN VE ÖNCEDEN BİLDİKLERİ HADİSLERLE KARŞILAŞTIRMA
Ø 5-HADİSİ İLK DUYAN KİMSEDEN ALMAYA ÇALIŞMA: er-Rıhle fl talebi’l hadis , hadis öğrenimi için yapılan yolculuk demektir.
Ø 6- HADİSİN RAVİLERİNİ İNCELEME: Sahabe neslinin sonlarına doğru ortaya çıkmıştır.
Ø Şahid isteme gibi usuller Hz. Ebubekir zamanından beri var olduğuna göre sened anlayışı fikir olarak baştan beri vardı denebilir. Ancak bu usul, meşhur olan şekliyle hicri 1. Asrın ortalarından sonra ortaya çıkmış olmalıdır.
Ø HADİS ÖĞRENME USULLERİ: Hadisler bu dönemde daha ziyade sema (yani hocadan işitme) yoluyla alınıyorlardı.
Ø Muhammed b. Sirin şöyle demiştir:’’ Ben hadisi on kişiden işitirdim, manaları bir lafızları farklı olurdu.
Ø Hadislerin mana ile rivayetlerinin caiz olduğu görüşünde olan kişiler arasında hz.Aişe, Abdullah b Mesut , Enes b Malik gibi sahabiler, sonraki nesillerden ise Amir eş-Şa’bi, İbrahim en-Nehai, Süfyan b. Uyeyne ve Yahya b. Sa’id el-Kattan gibi alimleri sayabiliriz.
Ø Hadislerin yazılıp yazılmayacağı konusunda birbirleriyle çelişen haberler bulunmaktadır. Hadis usulünde bu duruma İhtilafü’l hadis, ilgili hadislere de Muhtelifü’l hadis denir. Hadis yazma endişesinin en önemli sebebi, Kur’an’la karışma endişesidir.
Ø HZ MUHAMMED (SAV) HAYATTAYKEN YAZILANLAR:
Ø 1-Medine sözleşmesi.2-Nüfus sayım tutanağı.3-İmtiyaz belgeleri