inkılap tarihi 1 ders notları

[Tuba_]

inkılap tarihi 1 ders notları

XIX. YÜZYIL ISLAHATLARI

Genel Özellikleri:
1-İmparatorluğu çöküntüden kurtarmak
2-Dağılmayı durdurmak
3-Avrupa Devletlerinin, azınlıkların haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmalarını önlemeli
4-İmparatorluğun birliğini devam ettirmek
5-Rusya’ya karşı Avrupa devletlerinin desteğini sağla¬mak için ıslahatlar yapıldı.
6-Bu dönemde bozulmanın sebebinin sadece askeriyede olmadığı görüldü.
7-II. Mahmut askeri alandaki ıslahatlara; idari alandaki ıslahatları da ekledi.
8-Tanzimat döneminde en fazla hukuki alanda ıslahat yapıldı.

Islahatların Başarıya Ulaşmamasının Sebepleri
1-Merkezi otoritenin zayıflamış olması
2-Fransız İhtilali sonucu çıkan ayaklanmalar
3-Ekonomik yönden Osmanlı’nın Avrupalıların sömür¬gesi durumuna gelmiş olması.
4-Rusya’nın emellerine kavuşması için Osmanlı’yı sü¬rekli baskı altından tutması.
5-Kültür çatışmalarının olması.

A-II.MAHMUT DÖNEMİ YENİLİKLERİ

1-ALEMDAR MUSTAFA OLAYI(1908)
 III. Selim’i Kabakçı Mustafa Paşa tahtından indirmişti. Nizam-ı Cedit ıslahatlarını engelleyen Kabakçı, IV. Mus¬tafa’yı da tahta geçirmişti. Rusçuk Ayanı Alemdar Mus¬tafa Paşa ise Kabakçı taraftarlarını ortadan kaldırdı. III. Selim’i tahta çıkarmayı amaçlayan Alemdar; III. Selim öldürülüp yerine IV. Mustafa geçirildiğinden dolayı, II. Mahmut’u tahta çıkardı.
 Alemdar sadrazam olunca Nizam-ı Cedidin yerine Sekban-ı Cedidi kurdu. Yeniçeri isyanı sonucu Sekban-ı Cedit ortadan kaldırıldığı gibi Alemdar Mustafa Paşa da öldürüldü.

2-SENED-İ İTTİFAK (1808):
Sened-i ittifak Alemdar Mustafa tarafından hazırlanıp; II. Mahmut ve ayanlara kabul ettirilen bir sözleşmedir. II. Mahmut ayanları kontrol altına almayı amaçlamıştır (Ayanlar merkezi otoritenin zayıflığından istifade ederek derebeyi gibi hareket etmeye başlamıştı).

Ayanlar;
1-Padişaha bağlı kalacaklarına
2-Yapılacak ıslahatları kendi bölgelerinde uygulayacakla¬rına
3-Halka adil davranacaklarına
4-Alemdar’ı padişahın mutlak temsilcisi olarak kabul edeceklerine söz verdiler.
II. Mahmut ise ayanların varlığını kabul etti.

Sened-i İttifakın Tahlili :
1-Ayanların ıslahatları desteklemesi, ıslahatları hızlan¬dırdı.
2-Ayanlara dahi söz geçirilemeyeceği anlaşıldı.
3-İlk defa padişah yetkileri sınırlandı.
4-Padişahın yetkilerini sınırlaması yönü ile Magna Car¬ta’ya benzer.
5-Miri arazi üzerinde ayanlara mülkiyet verilmesi halkın tepkisine yol açtı.
6-Balkan halkı ayanların baskısından kurtulabilmek için, azınlık halkların isyanına yardım etmiştir.
7-Devlet otoritesini sarsmışlardır.
NOT: Ayanların varlığının tanınması devlet yönetimine ters düşer.

3-İDARİ ISLAHATLAR
1-Divan teşkilatı kaldırıldı. Nazırlıklar (bakanlıklar) ku¬ruldu.
2-Sadrazamlık, başvekalete çevrildi.
3-Dirlik rejimi kaldırılarak devlet memurlarına maaş bağlandı.
4-Memurlar dahili ve harici olarak ayrıldılar. Memurlara rütbe ve nişan verilmeye başlandı.
5-Müsadere kaldırılarak, özel mülkiyet tanındı.
6-Taşra teşkilatı eyalet, liva ve kazalar olarak yeniden düzenlendi. İller merkeze bağlandı. Köy ve mahallelere muhtarlar atandı.
7-Askeri ve vergi amaçlı olarak ilk defa erkek nüfus sa¬yıldı.
8-Askeri Şura kuruldu (Dar-ı Şura-yı Askeri).
9-Adli işleri düzenlemek için Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye kuruldu.
10-Posta teşkilatı kuruldu.
11-Polis teşkilatının temelleri atıldı.
12-Karantina teşkilatı kuruldu.
13-Şeyhülislam ve Sadrazamın yetkileri bakanlıklar ara¬sında paylaştırıldı.
14-Milli orduya geçiş başladı (Yeniçeri ocağının kaldı¬rılma¬sıyla; ..1826..Vak’a-yı Hayriye
15-Dar-ı Şura-yı Babıali (Hükümet İşleri) kuruldu.
16-Pasaport mecburiyeti getirildi.
17-Sivil ve askeri yönetim birbirinden ayrıldı.
18-Sadrazam ve Şeyhülislamın gücünü azalttı.

4-KÜLTÜREL YENİLİKLER
1-Medreselerin yanı sıra, Rüştiye adı verilen orta dere¬celi okullar açıldı. Mekteb-i Ulum-i Edebiye, Mekteb-i Maa¬rif-i Adliye,Mekteb-i Harbiye , Mekteb-i Adliye, Mekteb-i Tıbbiye, Mızıka-i Hümayun bu dönemde açıldı. Batı tarzı okulların yanında medreseler devam ettiği için eğitimde ikilik başladı.
2-İlköğretim mecburi hale getirildi.
3-Avrupa’ya ilk öğrenci gönderildi.
4-Avrupa tarz müzik serbest bırakıldı.
5-Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
6-Padişah resmi devlet dairelerine asıldı.
7-Memurlara fes ve pantolon giyme mecburiyeti geti¬rildi.
8-Rumeli’ye seyahate çıktı.
9-Kız rüştiyeleri açıldı.
NOT: İlk defa bu dönemde kılık kıyafete değinilmiştir.

EKONOMİK YENİLİKLER
1-Yerli malı teşvik edildi (Avrupa mallarının Osmanlı pazarına hâkim olmaması için).
2-Çuha fabrikası kuruldu.
3-Müslüman Tüccarlara gümrük kolaylığı tanındı.
4-Yeni yollar açıldı.
5-Özel teşebbüsler desteklendi.
6-İngilizler ile Balta Limanı Antlaşması imzalandı (1838).
7-Türkiye’ye ilk buharlı gemi getirildi.
NOT: Ekonomik alanda pek başarılı olamadı.
8-Asakir-i Mansure hazinesi kuruldu.
9-Maliye nezareti kuruldu.

NOT: Hukuk devleti yolunda ilk adımlar atıldı.

[Tuba_]

B-TANZİMAT DÖNEMİ YENİLİKLERİ (1839 – 1876)

I.Abdülmecit, Londra’da büyük elçilik yapmış olan Mustafa Reşit Paşayı, Hariciye Nazırlığına getirip, Tanzimat Fermanını da Mustafa Reşit Paşaya hazırlattı.

1- Tanzimat Fermanı (1839) (Gülhane Hattı Hümayunu):

İlan edilme sebepleri ve amaçları:
1-Osmanlı Devletini çöküntüden kurtarmak.
2-Mısır sorununda İngiltere’nin desteğini alma düşün¬cesi.
3-Avrupa devletlerinin,azınlık haklarını bahane ederek devletin iç işlerine karışmasını önlemek.
4-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.

Maddeleri:
1-Irk,dil,din ayrımı yapılmaksızın bütün halkın ırz,namus,mal ve can güvenliği devlet tarafından sağla¬nacaktır.
2-Herkesten geliri oranında vergi alınacak ve vergi top¬lama işlemlerinde adaletsizlik yapılmayacaktır.
3-Askere alma işlemleri belli bir düzene bağlanacak ve askerlik süresi sınırlanacaktır.
4-Herkes malına mülküne sahip olup,bunları çocuklarına miras bırakabilecektir.
5-Rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.
6-Herkes kanun önünde eşit sayılacaktır.
7-Mahkemeler herkese açık olacak,hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacaktır.

Tanzimat Fermanının Özellikleri Ve Önemi
1-Avrupa devletlerinin baskısıyla değil;II. Mahmut döne¬minde başlayan reformları devam ettirmek için yayın¬lanmıştır.
2-Padişahın iradesiyle yayınlanmıştır.”Magna Carta”da olduğu gibi hükümdara baskı yoktur.
3-Padişah kendi yetkilerini kendisi sınırlayıp; her gücün üzerinde bir yasa gücünün olduğunu kabul etmiştir.
4-Anayasacılığın ve demokratikleşmenin ilk adımı atıl¬mış¬tır.
5-Hukuk kurallarına göre işleyen ilk mahkemelerin or¬taya çıkışı hazırlanmıştır.
6-Askerlik vatan görevi haline getirilmiştir.
7-Ferman devletin sorumluluk ve kapsama alanını geniş¬letmiştir.
8-Meşrutiyet dönemi aydınlarının yetişmesinde önemli rol oynamıştır.
9-Avrupa hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.
10-Batılılaşma süreci hızlanmıştır.
11-Mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır.
12-Fransız İhtilalinin benimsediği eşitlik ilkelerini Os¬manlı da tanımıştır.
13-İlk defa Avrupa-i tarzda mahkemeler kurulmaya başlan¬mıştır.
14-Tanzimat fermanı; millet-i hakimenin (Müslümanlar ve Türkler) üstünlüğünü ortadan kaldırıyordu. Padişahın yetkilerinin millet idaresi değil; padişahın kendi idaresi sınırlıyordu.
15-Vatandaş hakları beyannamesi gibidir.
16-Batı kültürüne dayalıdır.




Tanzimat Fermanının Sonuçları:
1-Müslüman halk, beklentisiz olduğu için fermana bir anlam veremedi.
2-Azınlıklar fermandan tam olarak memnun olmadığı gibi, haklarının arttırılmasını da istedi.
3-Avrupalı devletlerce memnuniyetle karşılandı. Mısır sorunu için olumlu etki yaptı.
4-Müslümanlar, Müslim-Gayri Müslim eşitliğini kabul etmek istememişlerdir.
5-Avrupalı devletler Osmanlı’nın içişlerine karışmak için fırsat bul-muşlardır.
6-Avrupa hukukunun benimsenmesi hukuk birliğini boz¬muştur.
7-Islahatçılar ile muhafazakarlar arasındaki ayrılık arttı.

Tanzimat Dönemi (1839-1876)’nin Bazı Özellikleri
1-Devlet dışarıda denge politikası izlerken; İçerde öz kültüründen uzaklaşarak; Avrupa kültürünün etkisinde yüzeysel yenilikler yapar. Düzeltme uğruna yanılgılara girilir.
2-Bu dönemde ticaret mahkemeleri kuruldu (1846)
3-Gelirlerin artması için damga pulu çıkarıldı.
4-1843’de askerlik müddeti 5 sene olarak kabul edildi.
5-Bu dönemde Hıristiyanların şahitliği kabul edildi.
6-Darülfünun (Üniversite) ve Galatasaray lisesi başta olmak üzere Avrupa tarzında pek çok okul açıldı.
7-Yabancı dille eğitim yapan okullar açıldı.
8-1858’de çıkarılan arazi kanunnamesi ile toprak, işleye¬nin mülkü sayıldı.
9-Yeni düzenlemelerin hukuki düzenlemeleri için Mec¬lis-i Ali-i Tanzimat kuruldu.
10-Öğretmen yetiştirmek için 1848’de Darulmuallimin kuruldu.




2- Islahat Fermanı (1856)

Sebepler ve amaçlar:
1-Paris Antlaşmasında Avrupa devletlerinin desteğini almak.
2-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.
3-Çöküşü durdurmak.
4-Paris Konferansında azınlık haklarına müdahale edilme¬sini önlemek.
5-Avrupa devletlerinin, Osmanlı Devletinin iç işlerine karışmasını önlemek.
6-Tanzimat Fermanının eksiklerini tamamlamak.

Maddeleri:
1-Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacaktır.
2-Azınlıklar kilise ve okul gibi müesseseler açabilecek ve bu müesseseleri tamir edebileceklerdir.
3-Vergiler herkesten gelirine göre alınacaktır.
4-Azınlıklar il meclislerine üye olabileceklerdir.
5-Gayri Müslimlere küçük düşürücü ifadeler kullanılma¬ya¬caktır.
6-Gayri Müslimler de devlet memuru olabileceklerdir.
7-Mahkemeler açık olarak yapılacak; azınlıklar mahke¬me¬lerde kendi dinlerine göre yemin edebilecektir.
8-Gayri Müslimlerin, şahitliği, Müslümanların şahitli¬ğine denk olacaktır.
9-Hukuk kuralları azınlık dillerine tercüme edilecektir.
10-Karma mahkemeler yaygınlaşacaktır (üyeleri Müs¬lim-Gayri Müslim).
11-Cizye kaldırılacaktır.
12-Azınlıklar banka ve şirket kurabileceklerdir.
13-Azınlıklar mülk edinebilecektir.
14-Azınlıklar askerlik hizmetine karşılık bedel ödeyecek¬tir.

3- Islahat Fermanının Önemi ve Sonuçları

1-Azınlıklara daha fazla hak verildi (fakat Müslüman halkı ile kaynaşmaları sağlanamadı).
2-Azınlıkların zararlı çalışmaları arttı.
3-Müslüman halk devlete tepki gösterdi.
4-Fermanın Paris Antlaşmasına yansıtılması; Avrupa devletlerinin, Osmanlı’nın içişlerine karışmasına zemin hazırladı (amaçlananın tam tersi oldu).
5-Bu ferman Fransa’nın istekleri doğrultusunda hazır¬landı.
6-Avrupalı devletler de tıpkı Rusya gibi, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmak istiyordu ki buna zemin hazırladılar.
7-Mezhepler ve dinler arasındaki eşitsizliğe son verildi.
8-Bütün tebaa askerlik dâhil, devlet hizmetinde eşit ka¬bul edildi.
9-Her millete okul açma hakkı tanındı.
10-Bu ferman büyük devletlerin Osmanlı üzerindeki baskısı¬nın bir sonucudur.
11-Dış kaynaklıdır.
12-Azınlık şirketleri ve bankalar; Avrupalıların Os-manlı’yı sömürmesi için yeni bir kapı açtı.
13-Açılması kararlaştırılan yabancı okullar ve azınlık okul¬ları ulusçuluğu güçlendirdi.
14-Yabancılar bu fermana dayanarak, Osmanlı’nın de¬ğerli bölgelerini satın aldılar.
15-Bu ferman azınlıklar için anayasa niteliğindedir.

Bu Fermanın İlkleri:
1-Azınlıklara banka ve şirket kurma hakkı verildi.
2-Yabancı okulların açılması kararlaştırıldı.
3-Yabancılara askerlik yükümlülüğü ve bedel getirildi.
4-Yabancılara mal-mülk edinme hakkı verildi.
5-Tarım konusuna değinildi.
6-Cizye kaldırıldı.

[Tuba_]

C-II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ YENİLİKLERİ

 Tanzimat reformlarından beklenen sonuç alınama¬yınca; siyasi rejimin değişmesini savunan kadrolar ortaya çıktı. Tanzimat reformcuları merkezi idareyi güçlendir¬mekle kurtuluşa gidileceğine inanırken; Tanzimat’ın yetiştirdiği aydınlar ise batı uygarlığının üstünlüğünü, halkın geniş hürriyetlerine ve parlamentolu demokratik rejimine bağlıyordu.
 Tanzimat bürokratlarına baş kaldıran yenilikçiler şairler ve yazarlardı. 1856’da çıkarılan basın kanunu ile hükü¬met basını denetim altına alınca; fikir yoluyla başarılı olamayacaklarını anlayan meşrutiyet yanlıları “Yeni Osmanlılar“ adlı gizli cemiyet kurdular. İlk alternatif görüş getiren muhalefet oldular. İlk örgütlü muhalefeti oluşturdular. Tanzimat paşaları ise meşrutiyetin çok milletli Osmanlı’yı parçalayacağına inanıyorlardı.
 Yeni Osmanlılar hareketi ile Osmanlı siyasi-İdari dü¬zeninin değiştirilmesine yönelik reform teşebbüsleri devletin tekelinden çıktı. Artık düzenin değişmesini isteyen kadrolar oluştu.
 Yeni Osmanlıları Avrupa’da parası ile yaşatan siyasi çıkarlarını düşünen, Mustafa Fazıl Paşa idi. Bu adam Mısır hıdivliğini amaçlıyor ve kendisine sadrazamı hedef alıyordu. Abdülaziz’i ise mücadelesinin dışında tutmaya çalışıyordu. Abdülaziz’in gönlünü aldıktan sonra ise “Yeni Osmanlılar”’a sırt çevirdi.
 Mustafa Fazıl’ı kaybeden Genç Osmanlılar bir süre daha faaliyete devam etti. Fakat tek ortak yönleri meşru¬tiyet yanlısı olmalarıydı. Yegane ortaklıkları onları bir arada tutmaya yetmedi. Aralarında tam bir fikir birliği olmadığı gibi toplumun desteğini de alamamışlardı. II. Mahmut dönemine kadar padişahları ulema ile yeniçe¬rilerin ittifakı tahttan indiriyordu. II. Mahmut’un Yeni¬çeri Ocağını kaldırması ve batılı aydınların yetişmesi darbe kadrolarını değiştirdi. Abdülaziz ise Bab-ı Ali tarafından, yani kendisinin kurmuş olduğu devlet kad¬rosu tarafından, tahttan indirildi.
 Bu olay kendi alanında ilkti. Abdülaziz’e karşı yürütü¬len muhalefette askeriyenin de desteği alınınca ilk askeri darbe de gerçekleşmiş oldu. Fakat bu kadro, güç olarak, olaydan habersiz olan orduyu kullanmıştı. Abdülaziz’i tahttan indiren 63 kişi (liderleri Hüseyin Avni Paşadır). “Seni millet tahttan indirdi” diyerek bir darbeyi ilk kez halka mal etmişlerdi.
 Padişahın tahttan indirilmesi için ya deli, ya da dinsiz olması gerekirdi. Abdülaziz’in deli olduğunu ileri sür¬müşlerdir. İlginçtir ki yerine getirmiş oldukları 5. Murat raporlu deliydi.
 Mithat Paşa ve devrin muhalif grubu padişahların keyfi davranışlarına son vermek için anayasa istiyordu. Mithat Paşa, Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın öncülük ettiği Meşrutiyet yanlıları II. Abdülhamit’le anlaşarak onu Kanun-i Esasiyi ilan etmesi şartıyla tahta getirdiler.

1- Meşrutiyetin İlan Edilme Sebepleri ve Amaçlar:
1-Osmanlı devletini yıkılmaktan kurtarmak
2-Azınlıkları devlete ısındırmak
3-Avrupa devletlerinin sempatisini kazanmak
4-İstanbul konferansı kararlarını etkilemek
5-Batıyı yakından tanıyan aydınların çalışmaları (Jön Türkler, Genç Osmanlar)
6-Azınlık haklarını bahane ederek, Avrupalı devletlerin içişlerimize karışmasını önlemek
7-II. Abdülhamit’in tahta geçerken, anayasalı yönetimi kabul edeceğine dair söz vermesi.
23 Aralık 1876’da II.Abdülhamit’in Kanun-i Esasiyi kabul etmesi ile I. Meşrutiyet dönemi başladı. Meşrutiyet İstanbul Konferansı toplantı halinde iken ilan edildi; Fakat İstanbul Konferansı kararlarında pek değişiklik olmadı.


2- Kanuni Esasinin Özellikleri ve Kurduğu Sistem:
1-Osmanlı devletinin yönetim şekli meşrutiyettir.
2-Padişahın yanında yönetime katılan iki meclis vardır. Ayan meclisinin üyeleri padişah tarafında atanırken, Mebusan meclisinin üyeleri seçimle belirlenir.
3-Bakanlar Kurulu (Vekiller heyeti) meclise değil, padi¬şaha karşı sorumludur.
4-Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisine aittir.
5-Yürütme yetkisi padişah ve bakanlar kuruluna aittir.
6-Yargı yetkisini bağımsız mahkemeler kullanır.
7-Ayan Meclisinin üyeleri ömür boyu görevde kalır.
8-Mebusların görev süresi 4 yıldır.
9-Kişi özgürlüğü, basın özgürlüğü, din özgürlüğü, eğitim özgürlüğü ve mülkiyet hakkı devlet tarafından garanti edilmiştir.
10-50 bin vatandaş bir mebus seçer.
11-Padişah, meclisi açma kapama ve anayasayı askıya alma yetkisine sahiptir.
12-Padişah ülke bütünlüğü için basına sansür uygulaya¬bi¬lir.
13-Padişah devletin emniyetini bozan kişileri sürgüne gönderebilir.


Değerlendirmeler:
1-Halk Osmanlı tarihinde, ilk defa yönetime katılmaya başladı.
2-Padişah iradesi hala, halk iradesinin üstündedir.
3-Padişahın yetkilerinde önemli kısıtlamalar olmamıştır.
4-Türk tarihinde ilk kez anayasal yönetime geçildi.
5-Osmanlıcılık düşüncesi uygulanmaya çalışıldı (Tanzi¬mat Fermanı ve Islahat Fermanında da aynı fikir etkili¬dir).
6-Bu anayasa padişahın seçtiği bir grup tarafından hazır¬lanmıştır.
7-Padişahın halka bir lütfü gibidir.
8-Milletvekillerince hazırlanmaması ve halkın oyuna sunulmaması anayasanın eksikliklerinden biridir.
9-Anayasanın ilan edilmesinde dış sebepler iç sebepler¬den daha etkili olmuştur.
10-Anayasa Fransız İhtilalinin etkisi ile hazırlanmış olma¬sına rağmen; Belçika, Prusya ve Polonya anayasa¬ları örnek alınmıştır.
11-Bu anayasa ile bir grup aydın (Yeni Osmanlılar) padişa¬hın yetkilerini sınırlamayı düşünmüştü.
12-Kanunları meclis değil; Şura-yı devlet hazırlayacaktı. Meclis sadece, hazırlanan kanunları, görüşecekti.
13-Müsaderenin geçersizliği, angaryanın yasaklanışı da anayasanın içeriğindedir.
14-Kamu hizmetine girişte eşitlik kabul edilmiştir.
15-Anayasa 119 maddeden; meclis 131 üyeden (1/3’ü ayan) oluşuyordu. Mecliste 69 Müslüman, 46 gayri Müslim vardı.
Meclisin yapısı etnik bakımdan homojen olmadığı gibi; mecliste azınlık haklarını savunan vekiller dahi vardı. Meclis sağlıklı çalışamıyordu. Bu durumu gören II. Abdülhamit, 93 harbini bahane ederek meclisi dağıttı (13 Şubat 1878). Böylece I. Meşrutiyet dönemi sona erdi.

3- II. Abdülhamit Döneminin Diğer Özellikleri
1-Bu döneme bazı tarihçiler tarafından istibdat dönemi (baskı dönemi) de denir.
2-Mecelle hazırlanmıştır (İlk medeni kanun).
3-1881’de Duyun-ı Umumiye kurulmuştur.
4-Her vilayette sanayi ve ticaret odası kuruldu.
5-1881’de güzel sanatlar okulu kuruldu.
6-Ziraat bankası kuruldu (1888).
7-Darulelhan adıyla bir batı tipi konservatuar kuruldu (1908).

 1878 yılında Mektebi Hukuku Şahane adıyla hakim yetiştirmek üzere bir hukuk fakültesi açıldı.
 1879 yılında çıkarılan bir kanunla savcılık ve noterlik gibi kurumlar kuruldu.
 Hicaz ve Bağdat demiryolu ( Almanların yardımıyla) kuruldu.
 Yetimleri eğitmek için Darüşşafaka, sakat, yoksul ve kimsesizler için de Darülâceze açıldı.


4- II. Meşrutiyetin İlanı (1908) Sebepleri:
1-1889’da kurulmuş olan İttihat ve Terakki örgütünün çalışmaları.
2-Balkanlarda ayaklanmalar çıkması.
3-İngiltere ve Rusya’nın balkanlardaki karışıklıkları, görüşmek için Reval’de bir araya gelmesi.
4-İstibdat dönemine son vermek düşüncesi.
 Abdülhamit Meşrutiyeti ilan ettikten sonra, İttihat ve Terakkiciler; Abdülhamit’i tahttan indirmek için planlar hazırlamaya başladılar. İttihat ve Terakki Parti¬cilerinin içinde İngiliz ve Alman yanlılarının iç mücade¬lesi İstanbul’da entrikalara ve cinayetlere sebep oldu.
 Derviş Vahdeti adlı gazetecinin kışkırtmaları sonucu İstanbul’da 13 Nisan 1909’da meşruti yönetime karşı ayaklanma (31 Mart Olayı) çıktı. Selanik’ten gelen hare¬ket ordusu isyanı bastırmayı başardı. İttihat ve Terakki Partisi yönetimi kontrol altına aldı. Ayaklanmada rolü olduğu gerekçesi ile II. Abdülhamit tahttan indirildi. Ve yerine V. Mehmet Reşat getirildi.
 31 Mart ayaklanması, rejime karşı olan ilk ayaklanma¬dır. Sonuçta meşruti yönetim daha da güçlendi.

5- 1909’da Kanun-i Esaside Yapılan Bazı Değişiklikler:
1-Haklar halk lehine değiştirildi.
2-Halkın yönetime katılımı güçlendirildi.
3-Hükümdarın tarafsızlığı artırıldı.
4-Parlamenter sisteme geçişte bir adım daha atıldı.
5-Anayasa vekillerce hazırlanıp padişahın onayına su¬nuldu.
6-Vekiller ile padişah arasında bir sözleşme gibidir.
7-Padişahların düzeni koruyacağına dair yemin etmesi geleneği getirildi.
8-Meclis padişahın izni olmadan kanun teklifi getirebilir.
9-Padişahın, meclisi kapama yetkisi ve kanunları veto etme hakkı zor şartlara bağlandı.
10-Parlamentonun hükümeti denetlemesi ve hükümetin meclisten güvenoyu alması kabul edildi.
11-Bakanlar meclise karşı sorumlu oldu.
12-113. Madde (Padişahın sürgüne gönderme yetkisi) kaldırıldı.
13-Toplanma ve cemiyet kurma hakkı kabul edildi.

OSMANLIYI KURTARMAYA YÖNELİK DÜŞÜNCE AKIMLARI

Osmanlıcık:
 Fransız ihtilalinin yaydığı milliyetçilik düşüncesi Os¬manlı sınırları içinde yaşayan azınlıkları harekete geçir¬mişti. Tanzimat döneminin sonlarına doğru örgütlenen Genç Osmanlılar, Fransız ihtilalinin Osmanlı üzerindeki yıkıcı etkisini kırmak için Osmanlıcılık düşüncesini ortaya attılar. Bu düşüncenin temel felsefesi; “Osmanlı ülkesinde etnik benlik değil, Osmanlı olma düşüncesi vardır” düşüncesine dayanır. Bütün halkın bu düşünceyi kabul edebilmesi için ise Müslim-Gayri Müslim eşitliği olması gerekiyordu ki bunun içinde yeni düzenlemeler yapıldı (Islahat Fermanı ve Anayasalı meşruti yönetim kurmak gibi). Meşruti yönetime geçilip gayrimüslimlerin meclise alınması ile Osmanlıcılık düşüncesi kesin olarak yürürlüğe girdi; Fakat bu uygulama da bek¬lenen sonucu vermedi.
 II.Abdülhamit’in, meclisi kapatması Osmanlıcılık dü¬şüncesi için olumsuz bir gelişme idi. Berlin Antlaşma¬sından sonra Balkanlarda meydana gelen kopmalar ve Balkan savaşları Osmanlıcılık düşüncesinin iflas ettiğini gösterdi. Milliyetçilik güçlendikçe Osmanlıcılık düşün¬cesi tarihin derinliklerine gömüldü.


Ümmetçilik (İslamcılık):

 Müslümanlar arasında birlik ve dayanışmayı esas alır. II. Abdülhamit döneminde ortaya çıkan bu düşünce Os¬manlıcılık düşüncesine alternatif olarak kullanıldı. Fran¬sız İhtilalinin İslam dünyası üzerindeki olumsuz etkisi kırılmaya çalışıldı. Bu düşünce sadece sınırlar içindeki değil; sınırlar dışındaki Müslümanları da kapsamına almıştır. II. Abdülhamit halifelik makamını da kullanarak İslam alemini emperyalist güçlere karşı zinde tutmayı amaçlamıştır. İngilizler bu düşünceyi geçersiz kılmak için Arap topraklarında milliyetçilik düşüncesini yay¬mıştır. Kuzey Afrika’daki emperyalist işgaller İslamcılık için olumsuz olmuştur. I. Dünya savaşında Hicaz ve Yemen cephelerindeki gelişmeler İslamcılık düşüncesi¬nin iflas ettiğini göstermiştir.
 Almanya, İngiltere’ye olan düşmanlığından dolayı, İslamcılığı desteklemiştir (Pan-Germenizim ile Panislamizmi, Almanya İngiltere’ye karşı kullanmak iste¬miştir).
 İslamcılık, hilafetin kaldırılması ile temel dayanağından da yoksun kalmıştır.




Turancılık:

 Kültür hareketi olarak başlayan Türkçülüğün siyasi yönüdür. Bu fikri Ziya Gökalp’in “Vatan ne Türkiye’dir Türklere, ne Türkistan; Vatan büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan” sözü en iyi şekilde açıklamaktadır.
 Bu fikir bütün Türklerin bir bayrak altında toplanma¬sını hedef almaktadır.
 Dünya savaşındaki gelişmeler “Turancılık” düşünce¬sine olumsuz etki yapınca; Turancılar sadece Türkiye Türklüğünü ölçü almıştır. Enver Paşa Turancılık fikri doğrultusunda I. Dünya savaşından sonra Türkistan’a gitmiş ve orada Ruslara karşı savaşırken, 1922’de şehit olmuştur.
 Misak-ı Milli ve TBMM’nin milli egemenlik anlayışı Turancılık anlayışının fikri yönünü zayıflattı. Kurtuluş savaşı ise Turancılık anlayışının sonu olmuştur. Os¬manlı’yı I. Dünya savaşına sokan düşünce Turancılık düşüncesidir.

Türkçülük:

 XIX. Yüzyılın ortalarında kültür faaliyeti olarak baş¬lamıştır. Osmanlıcılık ve İslamcılığın revaçta olduğu dönemde, Türkçülük, Türk tarihine yönelik devam etti. Türkçülüğün hız kazanmasında Rusya’dan kaçan Türkler etkili oldu. Türkçülüğe ilmilik kazandıran Ziya Gökalp, bir milleti dil, din, soy ve ülkü birliği oluşturur diyordu. Ziya Gökalp’e göre, din ile devlet ayrılmalı, batı mede¬niyeti benimsenmeli; İslam ümmetinden olunmalıdır. Yani kültürde Türk olmayı; medeniyette batılı olmayı savunmuştur.
 Bu düşüncenin ortaya çıkıp yaygınlaşmasında Rusya’nın işgalleri ve baskıcı tutumu da etkili olmuştur.
 Yusuf Akçura’nın “Üç Tarz-ı Siyaset” adlı makalesi Türkçülüğe siyasi mahiyet kazandırdı.
 İttihat ve Terakki Partisi Türkçülüğü, II. Meşrutiyet döneminde devlet politikası haline getirmiştir.
 Mustafa Kemal modern Türkiye’nin kuruluşunda Türk¬çülüğü; çağdaşlaşmasında ise batıcılığı esas almıştır.
NOT: Genç Kalemler Dergisi Türkçülük doğrultusunda yazılar yazmıştır.

Batıcılık:

 Batıya yöneliş ilk önce askeri sahada başlamıştır. II. Meşrutiyet döneminde ise Batıcılık düşünce akımı ol¬muştur. Batıcılar 2’ye ayrılmaktadır: Bir grubu, batıyı bütün yönleri ile almak isterken; diğer grubu batının sadece ilim ve teknik yönünü almak istemiştir.

Federalcilik (Adem-I Merkeziyetçilik):

 Prens Sabahattin tarafından savunulan ve II. Meşrutiyet döneminde taraftarları artan bir düşüncedir. Bu düşün¬ceye göre Osmanlı devleti bölgelere ayrılmalı, her böl¬geye saptanacak ölçüler içerisinde özerklik verilmelidir. Üretici ve girişimci kişiliğe önem vermiş¬lerdir. “Devlet kişi ve toplum için çalışmalıdır” fikrini savunmuşlardır.

[Tuba_]

XX.YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU

Türk milleti hakkını, haysiyetini, şerefini, tanıtmaya kadirdir.
Türk vatanının bir karış toprağı için bu millet
bir vücut olarak ayağa kalkar.

M. Kemal ATATÜRK


XX.YÜZYIL’DA OSMANLI DEVLETİ
II. MEŞRUTİYET (23 Temmuz 1908)
İlan sebebi:
 1908 Reval görüşmeleri ve dış baskılar
 İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Selanik’i kaybetme korkusu,
 Makedonya’daki subayların idareye karşı olan güvensizlikleri sonucu çıkan ayaklanmalar

*İttihat ve Terakki Cemiyetine mensup subaylar Makedonya’da isyan ederek “hürriyet”in ilan edilmesini istediler. Selanik başta olmak üzere Makedonya’daki birkaç şehirde “hürriyet” ilan edildi. Bu baskılar karşısında II. Abdülhamit Anayasayı yürürlüğe koydu.



*Yürürlüğe konulan Anayasada şu değişiklikler yapıldı:
—Padişahın sürgün yetkisi ile meclisi açma-kapama
yetkisi kaldırıldı.
—Hükümet, Meclise karşı sorumlu tutuldu.
—Antlaşmaların yürürlüğe girebilmesi için Meclisin onaylaması şartı getirildi.
—Hükümet üyelerini seçme yetkisi Sadrazama verildi.
—Bireylere dernek kurma hakkı verildi.
—Sansür kaldırıldı.

31 MART VAKASI (13 Nisan 1909)

*Hürriyeti korumak üzere İstanbul'a getirilen askerler, bir süre sonra “şeriat isteriz” diyerek ayaklandılar. Halktan destek alan bu isyancıları, Selanik’ten getirilen “Hareket Ordusu” dağıttı. İsyan bastırıldı. Rejim için ve dolayısıyla rejimi savunan İttihat ve Terakki Cemiyeti için önemli bir tehlike oluşturan bu irticai faaliyet önlenmiş oldu.
İsyanın bastırılmasından sonra II. Abdülhamit tahttan indirildi. Yerine V. Mehmet Reşat tahta çıkarıldı.

II.MEŞRUTİYET DEVRİ ISLAHATLARI
- Kanuni Esasi yürürlüğe konularak halkın yönetime katılması sağlandı.
- Siyasi partiler kuruldu.
- Kızlar için Darülfünun (üniversite)kuruldu.
- İslam eserleri müzesi kuruldu.
- Türkçülük ve Türkçecilik ile milli edebiyat akımı gelişti.
- 1913 yılında Kiliseler Kanunu çıkarıldı.
- Aile Hukuku kararnamesi yayınlandı. (ancak bir süre sonra yürürlükten kaldırıldı.)
- Ticarette önemli bir yeri olan Loncalar 1912 yılında kaldırıldı. Bunların yerini 1860 yılından beri faaliyet gösteren şirketler aldı.
- Sanayi alanında (çini,cam,deri, pamuk, halı, kumaş ve kağıt) fabrikalar kuruldu.

- OSMANLI- ALMAN YAKINLAŞMASININ SEBEPLERİ:
- Berlin Antlaşmasında İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı Devleti aleyhinde tutum sergilemeleri ve topraklarını işgal etmeleri, bu devletlere güvenilmeyeceğini gösteriyordu. Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devletine yakınlık gösteren Almanya, İngiltere, Fransa ve Rusya karşısında dostumuz olmaya başladı. Almanya da Ortadoğu’ya uzanabilmek için Osmanlı Devletine yardım eder gözüküyordu. Osmanlı Devletindeki İngiliz, Fransız uzmanların yerini Alman uzmanlar almaya başladı. Osmanlı-Alman yakınlaşması İngiltere'yi telaşlandırdı. Osmanlı Devletini korumaya yönelik geleneksel politikasını değiştiren İngiltere 1908 Reval görüşmeleri ile Rusları Balkanlar ve Boğazlar üzerinde serbest bıraktı.
TRABLUSGARP SAVAŞI(1911-1912)

İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalinin Nedenleri:

 İtalya’nın siyasi birliğini geç kurması, Hammadde ve pazar ihtiyacı

Açıklama: Birliğini geç tamamlayan İtalya sömürgecilik yarışında geç kalmıştır. 1896’da Habeşistan’a saldırdıysa da; bu saldırısı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

 Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması
 Osmanlı Devleti’nin burayı savunacak gücünün olmaması

Açıklama: Osmanlı Devleti Trablusgarp’a karadan yardım edemezdi; çünkü Mısır İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalini onaylayan İngiltere’nin elindeydi. Donanmasının güçsüzlüğünden dolayı da Osmanlı Trablusgarp’a denizden yardım edemezdi.

 İtalya’nın işgal için Avrupa devletlerinin onayını alması

Açıklama: 1900’de Fransa, Fas’ı almasına yardımcı olduğu takdirde Trablusgarp’ı İtalya’nın işgal etmesine razı olabileceğini açıkladı. 1902’de ise Avusturya Bosna-Hersek üzerindeki emellerini İtalya’ya kabul ettirdiği için; İtalya’nın Trablus-garp’a yönelik olan emellerini kabul etti. Fransa’nın işgali altındaki Tunus ile kendi işgali altındaki Mısır arasında Trablusgarp’ı tampon bölge olarak gören ve İtalya’yı bloklaşmada yanında tutmak isteyen İngiltere de İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik emellerini olumlu karşıladı. İtalya’nın Rusya’nın Boğazlara yönelik olan planlarını desteklediğinden dolayı Rusya da İtalya’nın emellerini uygun gördü. Almanya ise oluşan bloklaşma hareketinde İtalya’yı kaybetmek istemediğinden dolayı İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.

 Bu bölgenin uygarlıkta geri bırakıldığı ve İtalyanlara kötün davranıldığı iddiası
 İtalya’nın Habeşistan’daki başarısızlığını telafi etmek istemesi
 İtalyan hükümetinin halkı karşısında itibar artırmak istemesi



Trablusgarp’ın İşgali:
Büyük devletlerle gizli görüşmeler yaparak Trablusgarp’ı ele geçirme serbestliği elde eden İtalya haklı bir gerekçe göstermeden 28 Eylül 1911’de Trablusgarp üzerine harekete geçti. Osmanlı bölgeyi savunabilecek durumda olmadığından dolayı bir grup vatan sever subay(M. Kemal, Enver Paşa, Nuri Conker, Ali Çetinkaya, Fethi Okyar), halkı teşkilatlandırmak için Trablusgarp’a gitti. Bölgeye giden subaylardan Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’u teşkilatlandırırken, Enver Paşa Bingazi’yi teşkilatlandırdı. Teşkilatlanmış olan asker ve halk karşısında İtalyanlar başarısız duruma düştüler. İtalya Trablus-garp’ta başarılı olamayacağını anlayınca; Osmanlı’yı barışa zorlamak için On İki Ada’yı işgal etmiştir. 8 Ekim 1912’de Balkan Devletleri Osmanlı’ya saldırınca, Osmanlı İtalya ile Uşi Antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı.

UŞİ (QUCHY) ANTLAŞMASI (18 Ekim 1912)
 Trablusgarp İtalyanlara verilecek.
 On İki Ada (Harki, Rodos, Tilos, Leros, İstanköy, Kerpe, Kaşot, Patmos, Nisyros, Sömbeki, Astropalya ve Kalimnos) Yunan işgali ihtimaline binaen, geçici olarak, İtalyanlara bırakılacak.

Açıklama: Balkan Savaşlarından sonra I. Dünya Savaşının başlaması On İki Ada meselesini küllendirdi. Savaş esnasında ise İtilaf Devletleri gizli anlaşmalarla On İki Ada’yı İtalya’ya bıraktılar. Lozan Antlaşması ile adalara resmen sahip olan İtalya II. Dünya Savaşından sonra ise bölgeyi Yunanistan’a bıraktı.

Uyarı: On İki Ada meselesi Balkan Savaşları esnasında gündeme gelmemiştir.

 İtalya Osmanlı Devletine kapitülasyonların kaldırılması konusunda destek verecek.
 Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak.(Böylelikle Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.)

Savaşın Sonuçları:

 İtalyanlar Trablusgarp’ı ele geçiremeyince Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak için On İki adayı işgal etti.
 Balkan Savaşı’nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti anlaşma yapmak zorunda kaldı.
 Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını İtalya’ya verdi.
 Mustafa Kemal Paşa Trablusgarp’ta kazandığı başarılar(Derne-Tobruk) sonucu binbaşı oldu.
 Kuzey Afrika’da İtalyan sömürgesi başladı
 On İki Ada fiilen elden çıktı
 İtalyanlar ilk defa Ege Denizi’ne yerleşti.
 Balkan devletlerinin Osmanlı üzerine harekete geçişi kolaylaştı
 İttihat ve Terakki Partisi prestij kaybetti.

NOT: Mustafa Kemal ilk defa sömürgeciliğe karşı savaştı.
NOT: Uşi İsviçre’de bir kenttir.

I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)

Nedenleri:
 Rusya’nın Balkanlarda takip ettiği Panislavist politika
 Balkanlardaki gelişmelerin takip edilememesi
 Fransız ihtilalinin etkisi
 Türklerin Balkanlardan tamamen atılmak istenmesi

Açıklama: Arnavutluk, Makedonya, Selanik ve Yanya Osmanlı’nın elindeydi.

 Trablusgarp Savaşı nedeniyle Osmanlı Devleti’nin güçsüz olduğunun anlaşılması
 Kiliseler sorununun Balkan devletlerinin lehine sonuçlanması
 Balkan devletlerinin Osmanlıya karşı ittifak kurmaları
 İngiltere’nin, 1908’de Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmeler sonucunda, Rusya’yı Balkan politikasında serbest bırakması

Katılan Devletler ve Savaşın Sonuçları

 Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne karşı savaştılar(Bu devletlerin Bulgaristan önderliğinde birleşip; Osmanlı’ya saldırmasında Rusya etkili oldu. Savaş 8Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı topraklarına saldırması ile başladı. Bulgarlar Çatalca’ya kadar gelmeyi başarırken;Rauf Orbay’ın Hamidiye Kruvazörü ile yaptığı başarılı mücadelelere rağmen Yunanlılar Ege Adalarını işgal etmeyi başarmıştır.)
 Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenilerek Çatalca’ya kadar geriledi

Yenilginin Nedenleri:

 İlk partileşme döneminde ordunun siyasete karışması
 Savaştan önce askerlerin bir bölümünün terhis edilmesi
 Ordunun savaşa hazır olmaması
 Osmanlı donanmasının yetersiz olması
 Avrupa devletlerinin Balkan uluslarını desteklemesi
 İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Balkan sınırlarının değişmeyeceğine dair verdikleri teminata güvenen Osmanlı’nın Balkanlar’da gelişen olayları takip etmemesi
 Balkan devletlerinin birlikte hareket etmesi
 Balkan devletlerinin ulaşım ve iletişim imkanlarını etkisiz hale getirmelerinden dolayı Osmanlı ordusunda iletişim ve ulaşım bozukluğu görüldü.

Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)

 Midye-Enez çizgisinin batısındaki topraklar Bal-kan devletlerine bırakıldı(Gelibolu Yarımadası hariç olmak üzere Doğu Trakya ve Balkan topraklarının tamamı elden çıktı.)

NOT: Bu sınır Sevr Antlaşması ile de belirlenen batı sınırıdır.
NOT: Midye Kara Deniz; Enez ise Ege sahilinde bir liman bölgesidir.
►Ege adalarının durumu ve Arnavutluğun sınır durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı
Açıklama: Ege Adaları fiilen elden çıkmıştır. I. Dünya Savaşı başlayınca; Ege Adaları meselesi askıya alınmış; Lozan Antlaşması ile Ege Adaları resmen Yunanistan’a verilmiştir.

I. Balkan Savaşının Sonuçları:
 Osmanlı’nın Balkanlar’daki varlığı tamamen sona erdi.
 Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’a bırakıldı
 Gökçe Ada ve Bozca Ada hariç, Ege Adaları fiilen elden çıktı
 28 Kasım 1912’de, %75’i Müslüman olan Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etti. Bu durum İslamcılık politikasının da olumsuz etkiledi.(Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti Arnavutluktur.)
 İttihat ve Terakki Partisi, 23 Ocak 1913’de düzenlediği Bab-ı Âli Baskını sonucunda hükümeti tam olarak ele geçirdi. (resmi iktidar dönemi başladı.)

NOT: İttihat ve Terakki Partisi 1889’da kurulan II. Meşrutiyetin ilanında etkili olan, 31 Mart Olayından itibaren yönetimde etkili olmaya başlayan, II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğü devletin siyasi düşüncesi haline getiren, Osmanlı Devletini I. Dünya Savaşına sokan bir partidir.
 Mustafa Kemal’in ordunun siyasete girmemesi şeklindeki görüşünün doğruluğu ispatlandı.
 Bulgaristan Ege Denizi’ne ulaşmıştır.
 Balkan Savaşı çıktı.
 Balkanlar’dan Anadolu’ya göç başladı
 Mustafa Kemal siyaseti bıraktı

NOT: I. Balkan Savaşında İstanbul tehdit altına girmiştir.
NOT:Londra Antlaşması II. Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine yürürlükten kalkmıştır.

II. BALKAN SAVAŞI

Nedenleri:
 Balkan Savaşı sonucunda en büyük payı Bulgaristan’ın almasından dolayı Balkan devletlerinin aralarında anlaşmazlığa düşmesi
 Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne kadar genişlemesini Yunanistan’ın uygun görmeyişi.
 Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesiyle meydana gelen otorite boşluğu
 Yunanistan’ın çalışmaları sonucunda Sırbistan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a karşı birleşmiştir. Bulgaristan’ın zor durumda olduğunu gören Enver Paşa harekete geçerek, Edirne ve Kırklareli’ni Bulgarlardan almıştır.
 Balkan Savaşı sonucunda Bulgaristan yenildi.

SAVAŞ SONUNDA YAPILAN ANTLAŞMALAR

Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913)

►Balkan devletleri arasında yapıldı.

Açıklamalar:
►Bulgaristan I. Balkan Savaşı’nda aldığı toprakların büyük bir kısmını kaybetti.
►Bükreş Antlaşması Balkanlarda huzuru sağlayamadı.
►Bu antlaşmaya Osmanlı Devleti katılmadı.
►Bulgaristan Ege Denizi ile bağlantısını devam ettirdi.

İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913)
 Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalandı. Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi.
 Edirne, Dimetoka ve Kırkağaç Osmanlı Devletinde kaldı.
 Bulgaristan’daki Türklerin yasal hakları garanti altına alındı.
 Bulgaristan’daki Türklerin isterlerse dört yıl içerisinde Türkiye’ ye göç edebilecekleri karalaştırıldı.


Açıklamalar:
►Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesilmedi.
►Bu günkü Türk-Bulgaristan sınırı yaklaşık olarak çizildi
►Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı öncesinde; savaş esnasında Bulgaristan üzerinden Almanya ile kara bağlantısı kurabilmek için Dimetoka’yı Bulgaristan’a bıraktı.

Atina Antlaşması (14 kasım 1913)
 Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalandı.
 Yunanistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı.
 Yanya, Girit, Selanik Yunanistan’a bırakıldı.
 Ege Adalarının durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı.

NOT:Büyük devletler 16 Kasım 1913’te aldıkları karar ile İmroz, Bozcaada ve Meis dışındaki Ege Adalarını Yunanistan’a, Oniki Adayı da İtalyanlara verdiler.

İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914)

 Osmanlı devleti ile Sırbistan arasında imzalandı.
 Sınır olmadığı için yalnızca Sırbistan’da kalan
 Türklerin hakları güvence altına alındı.

II. Balkan Savaşının Sonuçları:
 Balkanlar’da azınlık durumuna düşen Türklerin hakları imzalanan antlaşmalarla güvence altına alındı
 Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’dan geri alındı.
 Bulgaristan mağlubiyetini telafi etmek için I. Dünya Savaşına girdi.

Açıklamalar:
1. İttihat ve Terakki Partisi savaştan sonra orduyu gençleştirmek ve Almanya’dan subaylar getirerek modernize etmek için harekete geçtiyse de I. Dünya savaşı başladığı için bu düşünceler yarım kaldı.
2. Mustafa Kemal Edirne’nin kurtuluşuna katılmıştır
3. Arnavutluk Balkan Savaşlarına katılmamıştır
4. Balkan Savaşlarından sonra Balkanlarda Rusya, Osmanlı yerine Avusturya ile karşı karşıya geldi
5. Osmanlı’nın Almanya’dan faydalanarak orduyu ıslah etmek istemesi Osmanlı ile Almanya’yı daha fazla yaklaştırmıştır.
6. Türk ordusu II. Balkan Savaşında sadece Bulgaristan ile savaşmıştır
7. Balkan Savaşı esnasında Avrupalı devletlerin tepkisinden çekindiği için Osmanlı ordusu Meriç’in batısına geçmemiştir.
8. Balkan Savaşları Osmanlı’nın I. Dünya Savaşına girmesinde etkili olmuştur.

[Tuba_]

I.DÜNYA SAVAŞI (1914-18)

Genel Nedenler

1. Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla yayılması
2. Sanayi İnkılabı’yla birlikte sanayileşmenin hızlanması ve bunun sonucunda sömürgeciliğin gelişmesi, hammadde ve Pazar arayışlarının devletlerarası rekabete dönüşmesi
3. Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurmaları sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulması
4. Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması

Açıklama: Almanya Fransa’dan Alsas-Loren bölgesini aldıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için ittifaklar ve bloklaşmalar dönemini başlattı.

Bloklaşmanın Önemi:

 Devletler arası gerilim arttı
 Fransa ile Almanya arasında XIX. yüzyıl sonlarında başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.
 Silahlı ve birlikli tehdide dayalı zoraki savaş dönemi oluştu
 Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de başlayan özel savaş dünya savaşına dönüştü


Özel Nedenler

1.Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet

Açıklama: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir. Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak istiyordu.

2.Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren bölgesini geri almak istemesi
Açıklama: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yönünden zengin olan Alsas-Loren’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan almıştı.

3.Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya’nın Almanya ve Avusturya–Macaristan’ı etkisiz hale getirme düşüncesi
4.Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)
5.Rusya’nın Balkanlara yönelik politikası Balkanlar üzerinde Orta Doğu’ya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin ediyordu.
6.Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.
Açıklama: İtalya Ak Deniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın I. Dünya Savaşı başladıktan sonra Almanya’yı terk ederek İngiltere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.
7.Dini ve kültürel yayılma yarışı
Açıklama: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölgelerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu
8.Hanedanlar arası mücadeleler
Devletlerarası bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır.
1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan,ve İtalya arasında üçlü ittifak(bağlaşma devletleri) kurulmuştur. Savaş başladıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya bu gruptan ayrılmış ancak bu boşluk Osmanlı Devleti ve Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla doldurulmaya çalışılmıştır.

1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, ABD ve Yunanistan gibi devletler de katılmıştır.

NOT: I.Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve İspanya tarafsız kalmıştır.
NOT: I. Dünya Savaşının başlama sebepleri arasında Osmanlı’yı paylaşma düşüncesi yoktur.
NOT: Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.

Savaşın Başlaması
Avusturya Veliahtı’nın Bosna-Hersek ziyareti sırasında öldürülmesi savaşın başlaması için bir kıvılcım olmuştur. Bu olaydan sonra Avusturya Sırbistan savaş açmıştır. Bunun üzerine Rusya Sırbistan ,Almanya’da Avusturya’nın yanında yer almış ve İngiltere Fransa’nın da devreye girmesiyle 1.Dünya savaşı başlamıştır.
1.Dünya savaşının başlamasıyla Japonya’da savaşa girmiş,Uzak doğudaki Alman sömürgelerini ele geçirerek kısa süre içinde amacına ulaşmış ve savaştan çekilmiştir.
İttifak Grubu(Bağlaşma):
1-Avusturya-Macaristan İmparatorluğu,
2-Almanya,
3-İtalya ( İtalya savaş başlamadan önce İttifak grubundaysa da savaş başladıktan sonra; Avusturya ile çıkarları çatıştığı, Almanya’dan beklediği başarıyı bulamadığı, isteklerine İtilaf bloğunda ulaşacağına inandığı ve Gizli Antlaşmalarla kendisine yapılan teklifleri cazip bulduğu için 1915’den itibaren İtilaf bloğuna geçmiştir.)
4-Osmanlı Devleti
5-Bulgaristan (Bulgaristan’ın savaşa girmesi ile Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısı kurulmuştur.)

NOT: Balkan Savaşları Osmanlı ile Bulgaristan’ı I. Dünya Savaşına sokan ortak sebeptir.

İtilaf (Anlaşma) Grubu:

1-İngiltere
2-Fransa
3-Rusya
4-İtalya
5-Japonya
6-Sırbistan( Savaştan sonra Yugoslavya çatısı altında siyasi varlığı sona erdi)
7-Romanya( Rusya’nın baskıları ve Avusturya topraklarındaki emellerinin bir sonucu olarak savaşa girdi)
8-Belçika ( Almanya’nın Fransa’ya saldırırken Belçika üzerinden geçmesi Belçika’yı savaşın içine çekti.)
9-Karadağ (Savaştan sonra Yugoslavya çatısı altında siyasi varlığı sona erdi.)
10-Yunanistan (Savaşın başlangıcında, gidişatında ve sonucunda önemli bir etkisi olmayan Yunanistan savaşa en son katılan devlettir.)
11-Portekiz
12-ABD (ABD Almanya’nın ticaret ve yolcu gemilerini batırması ve ABD ile arasında gerginlik bulunan Meksika ile işbirliği yapması üzerine 2 Nisan 1917’de savaşa katıldı. ABD'’in savaşa girmesiyle savaşın dengesi itilaf lehine bir şekil aldı. Savaşın başlangıcında etkili olmayan ABD savaşın sonucunda etkili olmuştur. ABD savaşa girerken Vilson Prensiplerini yayınladı. ABD’nin savaşa girmesi savaşın süresinin kısalmasında, savaşın İtilaf Devletleri lehine sonuçlanmasında, Rusya’nın savaştan çekilmesinden dolayı oluşan boşluğun doldurulmasında etkili oldu. ABD savaşa girmekle tarafsızlık politikasını da bozmuş oldu.)
13-Brezilya

Almanya’nın Osmanlı Devletini yanına çekmek istemesinin nedenleri:
Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan faydalanarak;
►Savaşı Orta Doğu’ya kaydırarak Avrupa’da rahatlamak
►Rusya’nın dikkatini Avrupa dışına çekmek
►İngiliz sömürge yollarını kesmek
►Rusya ile İtilaf devletlerinin bağlantılarını kesmek

Osmanlı’nın halifelik gücünden faydalanarak;
►Sömürgelerdeki Müslümanları İngiltere ve Fransa’ya karşı kışkırtmak
►Rus hakimiyeti altında yaşayan Müslüman Türkleri Rusya’ya karşı kışkırtmak
Açıklama:Çok iyi teçhiz edilip hazırlandığı takdirde Osmanlı ordusunun savaşabileceğine inanan Almanya’nın gerek bu beklentisini gerekse Osmanlı’nın jeopolitik durumuna yönelik olan beklentisi büyük oranda gerçekleşti. Fakat Almanya, halifelik müessesesinden umduğunu bulamadı.

NOT: Almanya Osmanlı’ya ait olan Musul-Kerkük petrollerinden de faydalanmak istemiştir.

Osmanlı Devletinin Savaşa Katılma Nedenleri:
1. Son dönemlerde kaybettiği toprakları geri almak.(Mısır, Libya, On İki Ada, Ege Adaları, Balkan toprakları)
2. Siyasi yalnızlıktan kurtulmak (İtilaf grubu savaş esnasında Osmanlı’nın yükünü çekmemek ve Rusya’yı küstürmemek için Osmanlı’yı yanlarına almamışlardır.)
3. İttihat ve terakkinin Alman hayranlığı ve Alman desteğiyle ülkenin kalkınabileceği düşüncesi( Berlin Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti Almanya’ya yaklaşmaya başlamış; Balkan Savaşlarından itibaren İttihat Terakki Partisinin Almanya’dan reform aktarma düşüncesi ile Osmanlı’nın Almanya’ya yaklaşması daha da artarak İttihatçılarda Alman hayranlığına sebep olmuştur.)
4. Kapitülasyonlar ve dış borçlar nedeniyle artan İngiliz Fransız baskısından kurtulmak.
5. 2 Ağustos 1914’te Almanya ile gizli bir antlaşma yapılması
6. 19 Ağustos 1914’te Bulgaristan’la bir dostluk antlaşması imzalanması
7. Turan imparatorluğu kurma fikri (Enver Paşa Osmanlı bayrağı altında bütün Türk dünyasını birleştirmeyi hayal ediyordu. Osmanlı Devleti’nin bütünlüğünü koruyamadığı bir dönemde Turancılığın düşünülmesi İttihatçıların hayalciliğini gösterir)
8. Almanya’nın savaşı kazanacağına inanılması
9. Yunan Megola İdeasını sonuçsuz bırakmak
10. Almanya ile gizli ittifak yapılmış olması

Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi:
İngilizlerden kaçan Goben ve Breslav adlı Alman gemileri Osmanlı Devletine sığınmıştır. Osmanlı Devleti bu gemileri aldığını açıklamış ve gemilere Yavuz ,Midilli isimlerini vermiştir. Ancak bu gemilerin Rusya’nın Sivastopol ve Odessa limanlarını bombalamaları üzerine Osmanlı Devleti savaşa girmek zorunda kalmıştır.
Rusya,İngiltere ve Fransa Osmanlı devletine savaş açınca Osmanlı Devleti karşılık vermiş ve 14 Kasım 1914’tde Kutsal Cihat ilan edilmiştir.

Osmanlı devletinin savaşa girmesiyle:
1. Yeni cepheler açılmıştır.
2. Savaş daha geniş alana yayılmış ve uzamıştır.
3. Almanya ve müttefikleri avantaj sağlamıştır.
4. İngiltere 1878’de üs olarak yerleştiği Kıbrıs’ı kendi topraklarına kattığını açıklamıştır.
5. Savaş Orta Doğu’ya kaymıştır.
6. Almanya Avrupa’da rahatladı
7. Gizli antlaşmalar gündeme geldi
8. İngiliz sömürge yolları tehlike altına girdi
9. Rusya’nın İtilaf devletleri ile bağlantısı kesildi

Osmanlı’nın Savaş Öncesi Durumu:

1. Osmanlı Devleti İttihat ve Terakki Partisi tarafından yönetilmektedir.
2. Ordu Almanya’nın desteği ile modernize edilmeye çalışılmaktadır.
3. Suriye, Filistin, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’nın elindedir.
4. Ege Adalarının durumu muallaktır.
5. On İki Ada halâ İtalya’nın elindedir.
6. Kıbrıs İngiltere’nin elindedir.
7. Balkan Savaşlarından çıkan Osmanlı Devleti savaşa hazır değildir.

İtilaf Grubunun Osmanlı’nın Savaşa Girmesini İstememe Nedenleri:
 Savaşın alanının genişlemesi
 İngiliz sömürge yollarının tehlikeye girmesi
 Rusya ile İtilaf devletlerinin bağlantılarının kesilecek olması
 Şark meselesinin karışık bir ortama gelecek olması
 Sömürgelerdeki Müslümanların İngiltere ve Fransa’ya isyan edebilme ihtimali

I. DÜNYA SAVAŞINDA OSMANLI DEVLETİ
 Trablusgarp ve Balkan savaşlarından yıpranmış olarak çıkan Osmanlı Devleti savaşın başında tarafsızlığını ilan etmiş,Boğazları kapatmış, seferberlik ilan etmiş(Seferberlik ilanı devletin savaşa sokulacağının bir habercisidir.) kapitülasyonları da tek taraflı olarak kaldırmış; ayrıca meclisi tatil etmiştir.
 Kapitülasyonların kaldırılmasına en büyük tepki Almanya ve Avusturya-Macaristan’dan gelmiştir. İtilaf devletleri ise topraklarını paylaşmayı düşündükleri Osmanlı Devleti’nin ittifak tekliflerini kabul etmedikleri gibi kapitülasyonların kaldırılmasına da önemli bir tepkide bulunmamıştır.
 İttifak teklifi İngiltere ve Fransa tarafından reddedilen Osmanlı Devleti Almanya’ya daha fazla yakınlaşmıştır. Almanya’da bu durumu değerlendirerek Osmanlıyı kendi yanına çekme gayretini artırmıştır.
 Savaş başladıktan sonra İngilizlerin önünden kaçan Goeben ve Breslav isimli Alman gemilerini Osmanlı uluslar arası hukuka aykırı olmasına rağmen Marmara’ya aldı. Bu gemilerin İngilizler’in Osmanlı’dan parasını aldığı halde, Osmanlı siparişi olan Sultan Osman ve Reşadiye gemilerine karşılık satın alındığı bildirildi. 11 Ağustos 1914’de meydana gelen bu olay halka da kabul ettirildi. Fakat halk devletin savaşa gireceğinden habersizdi.
 İtilaf devletleri, Osmanlı Devleti’ne, Alman deniz askerlerini Almanya’ya geri göndermesi şartıyla kapitülasyonları kaldıracaklarını ve para yardımında bulunacaklarını bildirdiler. Osmanlı bu önerileri kabul etmedi.
 16 Ağustos 1914’de Yavuz ve Midilli adları verilerek Türk bayrağı çekilmiş olan Alman gemileri, Enver Paşa’nın emri ile Alman komutan Amiral Souchon komutasında Kara Deniz’e çıkarıldı. Bu gemiler 28-29 Ekim 1914 gecesi Rusya’nın Odessa ve Sivastopol limanlarını bombaladılar. Rusya bunun üzerine Osmanlı’ya 1 kasım 1914’de savaş ilan etti. Osmanlı resmi tarafsızlığını 12 Kasım 1914’e kadar korudu. Bu tarihte ise Rusya’ya savaş ilan etti.
OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞTIĞI CEPHELER

KAFKAS CEPHESİ:
Cephenin Açılma Sebepleri:

►Başlamış olan Rus taarruzunu durdurmak
►Bakü petrol bölgelerini el geçirme düşüncesi
►Orta Asya Türk dünyası ile irtibatlaşarak Rusya’yı zor duruma düşürmek
►İngiltere’nin Hint sömürge yollarını kesmek
►Enver Paşa’nın Turan imparatorluğu fikri
►Almanya’nın telkinleri

1 Kasımda harekete geçmiş olan Rus birliklerine karşı Osmanlı 22 Aralıkta harekete geçti. Osmanlı’nın Ruslar karşısında Azapköy ve Köprüköy savaşlarında kazandığı başarılar geçici oldu. Bölgeye yazlık elbiselerle gönderilen ve yardım getiren geminin Ruslar tarafından batırılmasından dolayı desteksiz kalan Osmanlı askeri Rusya’nın teknik üstünlüğü ve Sarıkamış’ın ağır kış şartları karşısında büyük bir mağlubiyet aldı.Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Van ve Trabzon Rusların eline geçti.
Çanakkale savaşlarından sonra Kafkas cephesine XVI. Kolordu komutanı olarak atanan Mustafa Kemal Paşa 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri almıştır.
Rusya’da Bolşevik ihtilalinin başlaması (Ekim 1917)bu cephede Osmanlı lehine sonuçlar ortaya çıkarmış, Ruslarla Osmanlı arasında 15 Aralık 1917’de Erzincan Mütarekesi; Ruslar ile İttifak devletleri ve Osmanlı arasında ise Brest-Litovsk Antlaşması imzalanmıştır.( 3 Mart 1918)
Brest Litovsk Antlaşması(3 Aralık 1918)
Rusya Kafkas cephesini terk ederek Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı’ya geri verdi.
Önemi:
►Kafkas, Galiçya, Makedonya ve Romanya cephesi kapandı
►Berlin Antlaşması ile kaybedilen Elviye-i Selase Rusya’dan geri alındı
►Osmanlı askeri yönden rahatladı
►İtilaf bloğu sarsıldı
NOT: Brest-Litovsk Antlaşmasını İtilaflar onaylamadı
NOT: Ruslar Kafkaslardan çekilince; Gümrü civarında Ermeni Devleti kuruldu.
NOT: Türkler antlaşmadan sonra geçici olarak Hazar’a kadar ilerlemiştir.
NOT: Ruslar Elviye-i Selase’de plebisit yapılmasını istemiştir.

Kafkas Cephesinin Özellikleri:
►Osmanlı’nın açtığı ilk taarruz cephesidir
►Osmanlı mağlup olduğu halde toprak kazandı
►Rusların kullanabilme ihtimalinden dolayı Bölgedeki Ermeniler 14 Mayıs 1915’de çıkarılan tehcir kanunu ile Suriye bölgesine gönderildi.

KANAL CEPHESİ:

Cephenin Açılma Sebepleri:
►İngilizlerin Hint sömürge yolarını kontrol etmek
►Mısır’ı İngiltere’den geri almak
►İslam alemini İngilizlere karşı harekete geçirmek
►Almanya’nın telkinleri
Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizler karşısında tutunamayarak Filistin’e çekilmiştir.

Kanal Cephesinin Özellikleri:
 Osmanlı’nın ikinci taarruz cephesidir
 İlk kapanan cephedir
 Türk ordusu Tih sahrasında sıcaktan kırılmıştır.
 İngilizler deniz yoluyla sömürgelerinden yardım almıştır
 Cephe 14 Ocak 1915’de açılmıştır.
 Cepheye Almanlar destek göndermiştir
 Cephenin açılmasında bölgenin jeopolitik özelliği etkili olmuştur.
 Osmanlı Araplardan beklediği yardımı alamamıştır.

IRAK CEPHESİ:

Açılış Sebepleri:
►İngilizler Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlayarak bölgedeki Alman tehlikesini ortadan kaldırmak
►Musul-Kerkük petrollerini ele geçirmek ve Kuzeye çıkarak Rusya’ya yardım etmek

NOT: Çanakkale Cephesinin açılış sebeplerinden biri de Rusya’ya yardım etmekti.

Cephenin Özellikleri:
►İngilizler 24 Kasım 1915’de Ktesifon; 29 Nisan 1916’da Kutülamare’de Türklere mağlup olmuş ve komutanları general Towsend Türklere esir olmuştur.
►İngilizler 17 Mart 1917’de Bağdat’a girmeyi başarmıştır.

KANAL CEPHESİ:
Almanya’nın isteği doğrultusunda Mısır ve Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek böylece İngilizlerin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek amacıyla açılmıştır.
Osmanlı Devletinin bu cephede başarısız olması üzerine İngilizler Filistin üzerinden karşı taarruza geçmişlerdir.

ÇANAKKALE CEPHESİ:
İtilaf devletleri tarafından açılmıştır.
Açılma nedenleri:
►İstanbul ve boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakmak
Açıklama: Savaşın alanını daraltmak ve süresini kısaltmak
►Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım götürmek
►Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak
►Balkan uluslarını savaşın içine çekmek

Amaçları:
a-Osmanlı ile Almanya’nın bağlantısını kesmek
b-Rusya ile karadan bağlantı kurmak
c-Avusturya’yı Balkanlarda zor duruma düşürmek

Açıklama: İtilaflar, başarılı olunduğu takdirde, Balkan devletlerinin bundan cesaretlenerek Osmanlı ve Avusturya’dan pay almak için harekete geçe-bileceklerini zannediyordu

►Osmanlı Ordularının Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesini sağlamak
►Balkanlarda yeni cephe açarak ittifak devletlerinin birbirine olan itibarını zayıflatmak.
►Kanal Cephesinin yükünü hafifletmek
►İngiliz sömürge yollarının kontrolünü sağlamak
►Osmanlı ile Almanya’nın bağlantılarını kesmek
►Rus buğdayının Avrupa’ya naklini sağlamak

İngiliz ve Fransız donanmalarının saldırısıyla 19 Şubat 1915’te denizde başlayan savaş 18 Mart 1915’de Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanmış (Seddülbahir ve Kumkale başarısı) 25 Nisanda başlayan kara savaşları da ittifak devletlerinin mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır.

Açıklama: Bu başarılarda; askerlerine “Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen, XIX. tümen komutanı Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu’nda kazandığı başarılar etkili olmuştur.
NOT: Nusret mayın gemisinin boğaza döşediği mayınlar da Osmanlı’nın başarılı olmasında etkili olmuştur.
Sonuçları:
1. I .Dünya savaşı uzadı
2. Rusya’ya yardım götürülemediğinden dolayı Rusya’da artan ekonomik kriz Bolşevik ihtilaline zemin hazırlandı.
3. İngiltere ve Fransa itibar kaybetti ve büyük zarar gördü
4. Bulgaristan ittifak devletleri safında savaşa girdi. Sırbistan ve Yunanistan karşı savaşa giren Bulgaristan Osmanlı ile Almanya arasında kara bağlantısı kurdu. Bulgaristan Rusya’nın başarılı olarak Balkanlar’a inmesini de istemiyordu.
5. Türk ulusunun kendine olan güveni arttı. Bu güven milli mücadeleye taşındı
6. Yaklaşık yarım milyon insan hayatını kaybetti
7. Askerlerine “Ben size Taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen 19.Tümen komutanı Mustafa Kemal Paşa bu cephede kazandığı başarılarla tanınmış,generalliğe terfi etmiş ve Milli Mücadelede önder olarak kabul edilmiştir.
8. Osmanlı’nın saygınlığı arttı.
9. İngiliz ve Fransız donanmalarının da mağlup olabileceği görüldü
10. Sömürge altındaki milletler cesaretlenmiştir.
11. Yunanistan ve Romanya’nın savaşa girip girmeme konusundaki tereddütleri artmıştır.
12. İngiltere ve Fransa’nın boğazlara saldırmasını çıkarlarına uygun bulmayan Rusya boğazların kendisine terk edilmediği takdirde Almanya ile barışacağını ileri sürerek İngiltere ve Fransa’yı tehdit etmesi ilk defa gizli antlaşmaları gündeme getirdi. Yapılan antlaşma ile boğazlar bölgesi Rusya’ya bırakıldı.

Cephenin Özellikleri:
 Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanan tek cephedir
 İstanbul’u tehdit eden tek cephedir
 Saldırının İstanbul’u tehdit etmesi Türk milletinin savunma azmini artırmıştır
 Mustafa Kemal savaş esnasında albay; savaş sonrasında ise general olmuştur.

HİCAZ VE YEMEN CEPHESİ:

Osmanlı Devleti bu cephede kutsal yerleri korumak için savaşmış; ancak Arapların İngilizlerle hareket etmesi yüzünden başarılı olamamıştır. İngilizlerin 1917’de Akabe’yi ele geçirmeleri sonucunda bölgedeki Osmanlı hakimiyeti sona ermiştir.

Cephenin Özellikleri:
►Araplar arasında milliyetçiliğin güçlendiği ve İslamcılığın iflas ettiği görülmüştür.

NOT: Fahrettin Paşa’nın Medine savunması meşhurdur.

NOT: I. Dünya savaşından sonra Arap bölgelerinde İngiltere ve Fransa mandater sistemler kurmuştur.

FİLİSTİN VE SURİYE CEPHESİ:
Kanal harekatının başarısız olması üzerine karşı taarruza geçen İngilizler Kudüs’ü almıştır. İngiliz ilerleyişi Mustafa Kemal Paşa tarafından Halep’in kuzeyinde durdurulmuştur.
Cephenin genel komutanı Alman Liman Von Sanders idi. Mondros Mütarekesi imzalanınca; yıldırım orduları komutanlığı Liman Von Sanders’ten alınarak Mustafa Kemal’e verilmiştir. Mustafa Kemal bundan sonra bölgede savunma tedbirleri almaya başladıysa da İstanbul’a geri çağrılmıştır.

Cephenin Özellikleri:

►I. Dünya savaşı esnasında Mustafa Kemal’in savaştığı son cephedir.
►Bu cephede savaşlar sürerken mütareke oldu
►Mustafa Kemal’in mütareke sonrasında Türk ordusunu hızlı bir şekilde Anadolu’ya çekmesi, mütareke gereğince İtilaf devletlerine teslim edilmesi gereken Türk askerinin, teslim olmasını önledi ki bu askerler Kurtuluş Savaşının askeri gücünü oluşturdu.

NOT: Bu cepheye İtalyanlar be Fransızlar da asker göndermiştir.

GALİÇYA-MAKEDONYA-ROMANYA CEPHESİ:
Osmanlı Devleti bu cephelerde müttefiklerine yardım etmek ve Makedonya üzerinden geçen ve Almanya ile kara bağlantısını sağlayan demiryolunun güvenliğini sağlamak için savaşmıştır.
Osmanlı bu cephelerde Rus, Sırp, Romen ve Fransız güçlerine karşı savaşmıştır. Brest Litovsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Bu cephe Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı tek cephedir.