Sistematik Kelam [Ünit 11 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

[enderhafızım]

Sistematik Kelam [Ünit 11 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

11. ÜNİTE / AHİRET VE AHVÂLİ

S.1) AHİRET HAYATI NEDİR?AÇIKLAYINIZ.
C.1) Ölümle ya da kıyametin kopmasıyla başlayıp sonsuza kadar devam edecek olan, insanların bu dünyada yaptıkları iyi ya da kötü işlerin karşılıklarını kendilerine
hiç haksızlık yapılmaksızın görecekleri sürece ahiret hayatı denilmektedir.

S.2) MEÂD VE AHİRET KAVRAMLARI NEDİR,AÇIKLAYINIZ?
C.2) Meâd kelime anlamı itibariyle Arapça’da dönülen/dönülecek yer demektir.Bir terim olarak bununla daha çok “Ruhun ölüm sonrasında ayrılmış olduğu
bedenine geri döndürülmesi” kastedilmektedir.Ahiret ise son ya da sonra gelen gibi anlamlara sahiptir.Bu kelime ile ölüm sonrasında insanların ölümlerinden
sonra yaptıklarının hesabını verecekleri ve karşılıklarını görecekleri ebedi hayat kastedilmektedir.

S.3) AHİRET İNANCININ KUR’AN-I KERİM’DEKİ YERİ VE ÖNEMİNİ AÇIKLAYINIZ?
C.3) Kur’an-ı Kerim insanın başıboş “Sizi boş yere yarattığımızı ve bize döndürülmeyeceğinizi mi sandınız?!”(Mü’minun, 23/115) ve “İnsan kendisinin başıboş
bırakılacağını mı sanır!” (Kıyâmet, 75/36) gibi ayetlerle bildirir ve yaptıklarından hesaba çekileceğini ifade eder.Fatiha süresinde ALLAH Teâlâ kendisini vasfederken
din/hesap gününün yegane hakimi yegâne hâkimi olduğunu söylemekte ,hemen ardından gelen Bakara süresinin ilk ayetlerinde de mümin ve müttakî kulların
özelliklerinden biri olarak onların ahirete yakinen inandıklarını belirtmektedir.

S.4) ÖLÜM KUR’AN-I KERİM’DE NASIL ANLATILMIŞTIR?
C.4)Ölüm Kur’an-ı Kerim’de “Her canlı ölümü tadacaktır.Ve ancak kıyamet günü yaptıklarınızın karşılığı size tastamam verilecektir.Kim cehennemden
uzaklaştırılıp cennete konursa o,gerçekten kurtuluşa ermiştir.Bu dünya hayatı ise aldatma metaından başka bir şey değildir.”(Âl-i İmran,3/185)”Her canlı,ölümü
tadar.Bir deneme olarak sizi hayırla da, şerle de imtihan ederiz.Ve siz,ancak bize döndürüleceksiniz.”(Enbiyâ 21/35) ve “Her can ölümü tadacaktır.Sonunda bize
döndürüleceksiniz.”(Ankebut,29/57) gibi ayetlerde de ifade edildiği üzere her canlının tadacağı bir haldir.

S.5)BERZAH’IN KELİME VE TERİM ANLAMI NEDİR?
C.5)Berzah iki şey arasındaki engeldir.Terim olarak”ölümle başlayıp yeniden dirilmeye kadar geçecek olan ara dönem,dünya ahiret arasındaki alem,kabir
hayatı”gibi anlamlardadır.Ölümden itibaren kıyametin kopmasına kadar sürecek olan zamana berzah hayatı denilmiştir.

S.6)AHİRET HAYATIYLA İLGİLİ ANLATILANLARDA HANGİ KAİDE ESAS ALINMIŞTIR?
C.6) Ahiret hayatıyla ilgili anlatılanlarda şu kaide esas alınmıştır:”Vuku bulması aklen mümkün olan bir şey hakkında nass vârid olunca onu kabul etmek,ona
inanmak gereklidir.”

S.7) KIYAMET NEDİR?
C.7) Kalkmak,dikilmek,ayaklanmak gibi anlamlara gelen bu kelime inanç esasları ile ilgili bir terim olarak hem kainattaki mevcut düzenin alt-üst olması,
bozulması, yıkılması hem de bu bozulmuş olan yapının tekrar inşa edilmesi, yaratılması, öldürülmüş olanların tekrar diriltilmesi manasındadır.

S.Karizmatik KUR’AN-I KERİM’DE KIYAMETİN ZAMANI BİLDİRİLMİŞ MİDİR?
C.Karizmatik Ayet ve hadislerde kıyametin mutlaka kopacağı ancak kopma zamanını yalnız ALLAH’ın bildiği açık ve net şekilde bildirilmiştir.Bunun bilinememesinde de
mutlaka bir hikmetin bulunduğu düşünülebilir.Bu bakımdan mühim olan bu saat gelip çatmadan ibret almak üstümüze düşen vazifeleri bir an önce
yapmaktır.Nitekim “Onlar, kıyamet gününün ansızın gelip çatmasını mı bekliyorlar? Şüphesiz onun alametleri belirmiştir.Kendilerine gelip çatınca ibret almaları
neye yarar!”(Muhammed 47/18) ayetinde bu husus vurgulanır.Peygamberimiz de kendisine kıyamet saatini soran kişiye “onun için ne hazırladın?” demiştir.

S.9) KIYAMET’İN KOPUŞ SIRASINDA KAİNATTA GÖRÜLECEK DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR?
C.9) Birçok ayette kıyametin kopuşu sırasında kâinatta görülecek büyük değişiklikler tasvir edilmiş sözgelimi göklerin yarılacağı, erimiş maden gibi olacağı;
güneşin dürüleceği, yıldızların döküleceği, yeryüzünün şiddetle sarsılacağından; denizlerin kaynayıp kabaracağı,dağların yerinden kaldırılıp yürütüleceği ve
ufalanıp atılmış renkli yün haline geleceğinden, parça parça dağılıp saçılmış toz haline geleceğinden bahsedilmiştir.

S.10) SÛR NEDİR?SÛR İLE NELER OLACAĞINI AYETLE BİLDİRİNİZ?
C.10) Kıyametle ilgili hâdiselerden biri de sûr denilen keyfiyetini tam olarak bilemediğimiz daha çok bir boruya benzetilen nesneye üflenmesidir.Zümer süresinde
kıyametin nasıl başlayacağıyla ilgili olarak sûra iki kere üfleneceği, ilkinde bütün canlıların öleceği, ikincisinde ise bütün bunların tekrar diriltilecekleri şu şekilde
anlatılmıştır: “Sûr’a üflenir ve ALLAH’ın dilediği kimseler dışında göklerdeki herkes ve yerdeki herkes ölür.Sonra ona bir daha üflenir, bir de bakarsın onlar kalkmış
bekliyorlar.” (Zümer, 38/68)

S.11) BA’S NE DEMEKTİR?
C.11) Harekete geçmek, bir tarafa yönlendirmek, bir işle görevlendirmek, uykudan uyandırmak, diriltmek gibi sözlük anlamları olan bu kelime terim olarak
Kıyamette “ALLAH’ın ölüleri canlandırması” demektir.

S.12) KELÂMDA HANGİ MEZHEPLER YENİDEN DİRİLİŞİ KABUL ETMİŞLERDİR?
c.12) Ehl-i Sünnet, Mutezile, Şia ve Kerrâmiyye gibi temel fırkaların tamamı yeniden diriltmeyi kabul etmiş sadece Cenâhiye ve Mansûriyye gibi İslâm dışına çıkan
fırkalar da reddetmişlerdir.

S.13) HAŞİR NE DEMEKTİR?
C.13) Haşir toplamak, zıddı olan neşir de yaymak demektir.Bir topluluğu bulunduğu yerden zorla çıkarmak ve bir meydanda toplamak anlamındaki bu kelime ile
kıyamet gününde yeniden diriltilen varlıkların hesaba çekilmek üzere bir yerde toplanması kastedilir.

S.14) HESAB VE MİZAN’IN TERİM VE KELİME ANLAMI NEDİR?
C.14) Hesab: Saymak, hesap etmek, hesaba çekmek (muhasebe) gibi anlamlara sahip olan bu kelime “ahirette mükelleflerin dünyadaki fiillerinden amellerinden
hesaba çekilmeleri” şeklinde terimleşmiştir.
Mizan: Bir şeyi tartmak, ölçmek, ağılığını belirlemek anlamındaki vezn kökünden gelen mizan “terazi, tartı aleti” demektir.Istılahta ise “Ahirette hesap esnasında
mükelleflerin iman ve amellerinin değerlendirilmesini sağlayan şey”dir.

S.15) KELÂM ALİMLERİNİN MİZAN HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C.15) Mutezile içerisinden bazıları duyulur alemde tartma işleminin yapılmasının bir ağırlığı ve hacmi gerektirdiğinden hareketle ahirette tartmadan kasdın
“adaletle hükmetmek” anlamında olduğunu ve gerçekte bir terazinin bulunmadığını söylemişlerdir.Mutezile’den Kâdî Abdülcebbar ise terazinin bulunduğunu
kabul eder ve tartma işlemini terazinin bir kefesine kişinin iyi amellerine işaret eden nûr alâmetinin,diğer kefesine de kötülüklere işaret eden zulmetin konması
olarak açıklar.Mutezile kelamcılarının bu görüşlerine mukabil selef alimlerinden bazıları mizanı zâhiri anlamıyla anlamış ve dünyadaki teraziler gibi
düşünmüşlerdir.Ehl-i Sünnet alimlerinin genel olarak duyulur olmayan gayb alemine ait mizan vb. nesne ve fiillerin bu dünyadakiyle kıyaslanmasının çok isabetli
olmadığını belirtirler.

S.16) A’RAF KELİMESİNİN ANLAMI NEDİR,KUR’AN-I KERİM’DE HANGİ AYETTE NASIL GEÇMEKTEDİR?
C.16) Urf kelimesinin çoğulu olan araf “sur, tepe, yüksek yer” gibi anlamlara sahiptir.Kur’an-ı Kerim’de bu ifade aynı adı taşıyan sûrenin şu ayetlerinde
geçmektedir:
“İki taraf (cennetlikler ve cehennemlikler) arasında bir perde ve A’raf üzerinde de herkesi simalarından tanıyan adamlar vardır ki, bunlar henüz cennete
giremedikleri halde (girmeyi) umarak cennet ehline: “Selam size!” diye seslenirler.Gözleri cehennem ehli tarafına döndürülünce de: “Ey Rabbimiz!Bizi zalimler
topluluğu ile beraber bulundurma!” derler.(Yine) A’raf ehli simalarından tanıdıkları birtakım adamlara seslenerek derler ki: “Ne çokluğunuz ne de taslamakta
olduğunuz büyüklük size hiçbir yarar sağlamadı.ALLAH onlara bir rahmet dokundurmayacak diye yemin ettiğiniz kimseler bunlar mıydı?” (Orta Yerdekilere şunlar
denecektir: ) “Cennet’e girin; size bir korku yoktur ve üzülmeyeceksiniz de.” (A’raf, 7/46-49)

S.17) SIRAT NEDİR?AYETLE İLE BİRLİKTE AÇIKLAYINIZ?
C.17) Cadde ve anayol gibi anlamlara gelir.Kur’an-ı Kerim’de de bu manada kullanılmaktadır.Akaid ve Kelam kitaplarında ise “İçinizden, oraya uğramayacak hiçbir
kimse yoktur.Bu, Rabbin için kesinleşmiş bir hükümdür.Sonra biz, ALLAH’tan sakınanları kurtarırız; zalimleri de diz üstü çökmüş olarak orada bırakırız” (Meryem,
19/71-72); “Ey iman edenler! Samimi bir tevbe ile ALLAH’a dönün.Umulur ki Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter.Peygamberi ve Onunla birlikte iman edenleri
utandırmayacağı günde ALLAH sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar.Onların önlerinden ve sağlarından (amellerinin) nurları aydınlatıp yürürler de, Ey
Rabbimiz! Nurumuzu bizim için tamamla,bizi bağışla; çünkü sen her şeye kadirsin” derler.” (Tahrim, 66/8) ayetlerine ve bu konu hakkındaki hadislere istinaden
Cehennem üzerine uzatılmış bir köprü olarak anlatılır.

S.18) CENNET NE DEMEKTİR? KUR’AN-I KERİM’DE HANGİ LAFIZLAR CENNET ANLAMINDA KULLANILMAKTADIR?
C.18) cennet kelimesi Arapça’da cenn kökünden gelmektedir.Bu ise örtmek gizlemek gibi anlamlara sahiptir.Buradan hareketle cennetin “bitki ve ağaçlarıyla
toprağı örten, gizleyen bahçe” manasında olduğu söylenebilir.Kur’an-ı Kerim’e baktığımızda Cennetin özellikleriyle ilgigli şu hususların belirtildiğini görürüz:
Cennet mü’min ve müttakiler için mükafat olarak hazırlanmış ebedi kalacakları; (Tevbe72, Furkan 15) genişliği göklerle yer kadar olan (Âl-i İmran133,Hadid 21)
güvenilir bir makam (Duhan 51) bir meskendir.Kur’an-ı Kerim’de cennet nâim, adn, firdevs lafızlarıyla tamlama halinde kullanıldığı gibi, dârü’s-selam, dâru’lmukâme
ve hüsna gibi lafızlar da cennet anlamında kullanılmaktadır.

S.19) KELAM AÇISINDAN BAKILDIĞINDA CENNET NEYİ İFADE EDER?
C.19) Kelam açısından bakıldığında cennet, günahı olmayan ya da affedilmiş veya günahının karşılığında cezasını çekmiş olan müminlerin ahirette kalacakları yer,
mekandır.

S.20) CEHENNEM NEDİR?
C.20) Derin, kuyu, hayırsız, uğursuz manalarına geldiği ifade edilir.Kur’an-ı Kerim’de pek çok yerde geçen bu kelime kâfirlerin, müşriklerin, münafıkların, hakka
uymayanların, zalimlerin… dünyada yaptıklarının karşılığında cezalarını çekecekleri yerdir.

S.21) KUR’AN’DA CEHENNEM ANLAMINDA HANGİ KELİMELER KULLANILMIŞTIR?
C.21) Kur’an’da cehennem anlamında nâr (ateş), saîr (çılgın ateş, alev), sakar (ateş), cahîm (çok şiddetli yanan ateş), hutame (kızgın ateş), hâviye (düşenin
çıkamadığı çukur), lezâ (yalın alev,yalaz) gibi kelimeler de kullanılmıştır.

S.22) KUR’AN-I KERİM’DE İNKARCILARIN KIYAMETTE CEHENNEME SEVK EDİLİŞİ NASIL ANLATILIR?
C.22) İnkarcıların kıyamette cehenneme sevk edilişi şu şekilde anlatılır: “İnkar edenler grup grup cehenneme sevk edilirler.Cehenneme vardıklarında oranın
kapıları açılır ve cehennem bekçileri onlara şöyle derler: “Size içinizden, Rabbinizin âyetlerini size okuyan ve bu gününüze kavuşacağınıza dair sizi uyaran
peygamberler gelmedi mi?” Onlar da, “Evet geldi” derler.Fakat inkarcılar hakkında azap sözü gerçekleşmiştir.Onlara şöyle denir: “İçinde ebedi kalmak üzere
cehennemin kapılarından girin.Büyüklük taslayanların kalacağı yer ne kötüdür!” (Zümer, 38/71-72)

S.23) MUTEZİLE’NİN CENNET VE CEHENNEM’İN HÂL-İ HAZIRDA YARATILIP YARATILMADIĞI MESELESİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C.23) Mutezile içerisinden bazıları cennet ve cehennemin şu anda yaratılmış olduğunu kabul etmemiş ve ceza gününden önce bunların yaratılmış olmasının bir
manasının, gayesinin bulunmadığı görüşünü savunmuşlardır.

S.24) EHL-İ SÜNNET’İN CENNET VE CEHENNEM’İN HÂL-İ HAZIRDA YARATILIP YARATILMADIĞI MESELESİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
C.24) Ehl-i Sünnet alimleri ayetlerde cennet için kullanılan “…Takva sahipleri için hazırlanmıştır” (Âl-i İmran, 3/133), “Andolsun onu Sidreüt’l-Müntehâ’nın
yanında bir defa görmüştü.Cennetü’l-Mevâ da onun yanındadır.” (Necm, 53/13-15) ve cehennem hakkında kullanılan “…kafirler için hazırlandı” (Bakara, 2/24; Âli
İmrân, 3/131) gibi geçmiş zaman ifadeleriyle cennet-cehennem hakkında kullanılan lafızları delil göstererek cennet ve cehennemin şu an itibariyle yaratılmış
olduklarını söylemişlerdir.Ayrıca Hz. Âdem’in yaratıldıktan sonra cennete yerleştirilmesi, hatası sebebiyle oradan çıkarılması ve oraya geri döndürüleceğinin vaad
edilmesiyle ilgili haberler de bunun delili sayılmıştır.

S.25) ŞEFAAT NEDİR?
C.25) Şefaat; kıyamet gününde Hz. Peygamber başta olmak üzere peygamberlerin ve ALLAH’ın kendilerinden razı olduğu kişilerin, yine ALLAH’ın izni ve lütfu ile
günah işleyen müminlerin, günahlarının ve suçlarının bağışlanması için vesile olmalarıdır.

S.26) KELAM MEZHEPLERİNDEN HANGİLERİ ŞEFAAT KONUSUNDA FARKLI DÜŞÜNMEKTEDİR?
C.26) Şefaat konusunda Müslümanların farklı düşünen mezhep olarak Mutezile’nin ve Hâricilerin ismi ön plana çıkmaktadır.Bilindiği gibi Hâriciler ameli imanın bir
parçası saymış ve tövbe etmeden ölenleri doğrudan cehennemlik saymışlardır.Mutezile’ye göre büyük günah işleyen bir kişinin ahiretteki yeri cehennemdir ve
orada ebedi kalacaktır.Kur’an-ı Kerim’de ALLAH’ın izni olmaksızın kimsenin şefaat edemeyeceği açık bir şekilde vurgulanır.Mutezile alimleri Kur’an-ı Kerim’de ki
ifadeleri şefaatin özellikle büyük günah işleyen kişiler için olmadığı şeklinde yorumlamışlardır.Şefaat Mutezile’ye göre mümin kulların derecelerinin yükseltilmesi
şeklinde olacaktır.

S.27) REENKARNASYON NEDİR? REENKARNASYONU SAVUNANLARIN GEREKÇELERİ NELERDİR?
C.27) Bazı çevreler tarafından ülkemizde de yayılmaya çalışılan bir iddia olan reenkarnasyon “ruhun bir bedenden bir başka bedene intikali, göçü” bu iddiayı
ifade için Arapça tenasüh kelimesi de kullanılmaktadır.Bu iddiayı savunanların kendilerince ortaya koymuş oldukları gerekçeleri şöyle sıralanabilir:
Reenkarnasyonun, insanı ölüm korkusundan, endişesinden koruduğu ileri sürülmüştür.Kişinin içinde yaşadığı toplumda gördüğü ve reenkarnasyona inananlar
tarafından haksızlık-adaletsizlik gibi değerlendirilen bazı insanların fakir bazısının zengin, bazısının beyaz bazısının siyah, bir kısmının sağlıklı bir kısmının hasta ve
özürlü oluşu gibi hususları açıklamada reenkarnasyonun makul bir yol sunduğu savunulur.Onlara göre bunlar yalnız bir beden ve bir hayat olduğu kabul edildiği
taktirde açıklanamaz.Bunun için bu gibi farklılıkların ancak önceki hayatlarda yapılan eylemlerin, amellerin karşılığı olduğu düşünülürse anlamlı bir açıklaması
yapılabilir.Bu gibi olumsuz durumların giderilmesi de ancak yeni bedenlenmeler sayesinde mümkün olur.