Fıkıh Usulü [Ünit 05 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

[enderhafızım]

Fıkıh Usulü [Ünit 05 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

5.ÜNİTE / KIYAS


S-1) KIYAS IN SÖZLÜK ANLAMI NEDİR?
C-1) Bir şeyi taktir etmek, ölçmek, kararlaştırmak ve iki şey arasındaki benzerlikleri tespit etmektir.

S-2)KIYAS IN TERİM ANLAMI NEDİR?
C-2)Hakkında nass bulunmayan bir meselenin hükmünü aralarındaki ortak illet dolayısıyla hakkında nass bulunan
meselenin hükmüne bağlamaktır.

S-3)KIYASI HANGİ MEZHEPLER KABUL EDER?
C-3)4 Mezhep e göre (HANEFİ, ŞAFİ, HAMBELİ, MALİKİ) Kıyas kaçınılmaz bir yöntemdir.

S-4)HANGİ MEZHEPLER KIYASI KABUL ETMEZ?
C-4)Şia kıyası kabul etmez.
-Ona ilk başvuran şeytandır derler.
-Araf Suresi 7/12 deki ayetten yola çıkarak
Zahiriler de kıyası kabul etmez.
-Kıyası delil olarak kabul etmek haşa ALLAHı “tutarlı hareket etmeye zorlamak “anlamına gelirki böyle bir şey
kabul edilemez düşüncesindedirler.

S-5)KIYAS’IN MEZHEPLERE GÖRE USULDEKİ YERİ NEDİR?
C-5)Hanefiler ;Kıyas bir tür içtihattır.
Şafiiler;Kıyas =ictihad
“Onlar bir kavram için iki isimdir.”(Huma isman limana vahid)ifadesi kullanılır.
-İctihad sadece kıyas yolu ile yapılabilir.
-Kıyas haricinde bir yolla ictihad yapmak keyfe göre hüküm vermektir.
-Kat’i değil ,zanni bir delildir.

S-6)KIYAS’IN DELİLLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ HANGİ AYETLER ÖRNEK ALINIR?
C-6)-Haşr Suresi 59/2 de yer alan “ey akıl sahipleri ibret alın”
-Ali İmran 3/31 “…Ey insanlar ALLAHı seviyorsanız,gelin bana uyun ki ALLAH da sizi sevsin…”

S-7)HZ.PEYGAMBER’DEN KIYAS’IN DELİLLENDİRİLMESİNDE RİVAYET EDİLEN HABERLER HANGİLERİDİR?
C-7) -Ölen kişi yerine oruç
-Oruçlu iken öpmek
-Muaz b.Cebel hadisesi (fakat bunun irtibatı ? dır)

S-8)KIYAS EN ERKEN NE ZAMAN BAŞLADI?
C-8) -Hz.Peygamberin öğretisinden bahsedilir
-Hz.Ömer’in Ebu Musa el-Eşa’riye mektubunda “eğer Kur’an ve sünnette bir hüküm bulamazsan o zaman
meseleyi kıyas et”

S-9)KIYASIN İŞLERLİK KAZANMASI NE ZAMAN BAŞLAR?
C-9)Kıyasın işlerlik kazanması İmam Muhammet ve Ebu Yusuf’un eserlerinde onu sıkça kullanmalarından hemen
sonrasıda başlar.

S-10) İMAM MUHAMMET KIYASI NASIL İŞLEMİŞTİR?
C-10)Hakkında eser bulunmayan benzer bir konuda “aynı fikri aynı kelimelerle tekrar et” veya “benzer bir ifadeyle”
gibi ifadelerle Kıyas doktirinini formüle etmiştir.

S-11)KIYAS IN RÜKÜNLERİ NELERDİR?
C-11-4 rükünden meydana gelir.
1)Asıl 2)Fer 3)Aslın hükmü 4)İllet

S-12)KIYAS’IN RÜKÜNLERİNDEN OLAN ASILIN AÇILIMI HANGİ ANLAMLARA GELİR?
C-12)Herhangi bir konuda mevcut olan nass olup “hükmün kaynağı” adını da alır, kısacası hakkında hüküm bulunan
konudur;bir konu hakkındaki hüküm değildir;ya da Nassın hüküm koymak üzere ele aldığı konunun kendisidir.

S-12)KIYAS IN RÜKÜNLERİNDEN OLAN FER’ NEDİR?
C-12)Hakkında nass bulunmayan ve hakkında hüküm verilmesi gereken yeni meseledir.

S-13)KIYAS YAPILABİLMESİ İÇİN FER’DE ARANAN ŞARTLAR KAÇ TANE VE NELERDİR?
C-13)2 Şart olmalıdır;
1)Fer’in hükmü nass’la belirtilmiş olmamalıdır
2)Asıl’daki illet,aynı şekilde fer’de de bulunduğuna karar verilmedir.(Sarhoşluk)

S-14)KIYAS’IN RÜKÜNLERİNDEN ASLIN HÜKMÜ NEDİR?
C-14)Kıyas vasıtasıyla asıl’dan fer’e geçirmeyi planladığımız nass ile belirlenmiş olan hükümdür.

S-15)ASLIN HÜKMÜNÜN FER’E GEÇMESİ İÇİN ŞARTLAR NELERDİR?
C-15)1-Aslın hükmü ,şer’i ve ameli olmalıdır;
2-A.H manası akıl ile kavranabilmelidir.
3-A.H kıyas’a aykırı sabit olmamalıdır.
4-A.H sadece o meseleye ait olmamalıdır.

S-16)KIYASIN RÜKÜNLERİNDEN İLLETİN DİĞER RÜKÜNLERİNDEN FARKINI AÇIKLAYINIZ?
C-16)”Maslahatın tahakkuku için kendisi bulunduğu yerde hükmün meşru olduğu şeydir.
-Gerçek sebeptir; hükmün gerekçesidir; hükmü tarif eden vasıftır.
-Hükmün menâtı, sebebi ve emaresidir.

S-17)KIYASTA İLLETİN ÖNEMİ NEDİR?
C-17)İlletin tespiti, varlığı veya yokluğu kıyasın yapılıp yapılamayacağını gösterir! İllet anlaşılmazsa Kıyas anlaşılmaz,
İllet olmazsa Kıyas olmaz.

S-18)KIYASIN RÜKÜNLERİNDEN OLAN İLLETİN DİĞER RÜKÜNLERDEN FARKI NEDİR?
C-18) 1-Hem asıl hem de fer’de bulunan ortak bir özelliktir.
2-Kıyasın ana direğini bu konu oluşturur.
3-İllet olmazsa olmaz bir şarttır.
4-Kıyas konusunun en girift ve anlaşılması zor konudur.

S-19)İLLETİ ŞARTLARI (VASIFLARI) NELERDİR? ÖRNEKLE AÇIKLAYINIZ?
C-19)1-İllet hükme münasip bir vasıf olmalıdır.
Örn.:Sarhoş etme,alkolün haram edilmesi için münasip bir vasıftır.
2-İllet açık olmalı yani duyulardan biri ile varlığı anlaşılabilen bir vasıf olmalıdır.
Örn.:Alışverişte gönül rızası değil zahirde göstergesi olan icab kabul esastır.
3-İllet mazbut (değişmez) bir vasıf olmalıdır.
Örn.:Meselâ kasten öldürme, katilin mirastan mahrum edilmesi konusunda muayyen ve mahdut bir vasıftır.
4-İllet müteaddî (intikal edici) olup sadece asla ait bir vasıf olmamalıdır.(min düni’l-mu’minin)

S20)İLLETİ BULMA YOLLARI NELERDİR? MADDELER HALİNDE YAZIN?
C-20)1-Nas
a)Sarı hillet:Nas’ta şunun için,şu sebeple
b)Nas’ın ima ve işaret yolu ile delalet ettiği illet
2-İcma
a)Bu icmânın muayyen bir vasfın şer'î bir hükme illet olduğuna delâlet etmesidir. Meselâ:
b)Mirasta ana-baba bir erkek kardeşin baba bir erkek kardeşten önce gelmesinin illetinin onda iki neseble ölene
bağlı olma özelliğinin bulunması yani hem anne hem baba yolu ile bağlı olması olduğu üzerinde icmâ
etmeleri de bu kabildendir.
c)O halde nikah velayetinde de öz kardeş önde gelir.

S-21)İSLAM HUKUKUNDA KIYAS NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
C-21)Re’y ve ictihatın gelişmesi ile ortaya çıkmıştır.Ferdi akıl yürütme olan içtihat genel olarak Re’y adını almaktaydı
bu yaklaşım zamanla gelişerek ve sistemik olarak Kıyas (analogy) adını almıştır.

S-22)İLLET İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR NELERDİR?
C-22) Tenkîhu'l-Menat
Tahkîku'l-Menât:
Tahricü'l-Menât

S-23) TENKÎHU'L-MENAT’I AÇILAYINIZ?
C-23) -Tenkîh, kelime olarak ayıklamak çekip çıkarmak anlamlarına gelir.
-Istılahta ise, nass veya icmâ ile sabit olan bir hükmün illet olabilecek vasıflarının içinden, hükme tesiri
olmayanlarını ayıklamak suretiyle nassın taamamının işaret ettiği illeti tayin etmek için yapılan ictihaddır.
-Örnek:İçkinin rengi, markası, neden yapıldığı değil “sarhoş ediciliği” ni ortya çıkarmak için öncekileri
ayıklamak.

S-24) TAHKÎKU'L-MENÂT’I AÇIKLAYINIZ?
C-24) -Asıl üzerine kıyası istenen fer'î meselelerden her birinde illetin var olup olmadığını anlamaya çalışmaktadır.
- Yani illetin vasfının hükme ne kadar uygun olup olmadığını tahkik etmektir.
-Meselâ: kefen hırsızlığı yapan Nebbâş’a ceza tatbik edilmesi için hırsız sayılıp sayılmadığını tahkik etmek gibi.

S-25) TAHRİCÜ'L-MENÂT’I AÇIKLAYINIZ?
C-25) -Hakkında nas veya icmâ bulunan hükme münasip olan vasfı istinbât etme hususunda düşünmek ve ictihad
etmektir. -Bu sadece istinbât yoluyla bulunan illetlere mahsustur.
-Meselâ meşhur "riba hadisi"nde geçen altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuzda faizin haram olmasının
illeti olarak bunların yenilir olması veya azık olması veya ölçülür olması gibi vasıfları bulup çıkarmak bu tür bir
ictihaddır.