Kıssa Kelimesinin Anlam Çerçevesi

[MERVE DEMİR]

Kıssa Kelimesinin Anlam Çerçevesi

"K-s-s" kökünden türeyen kıssa kelimesinin (çoğulu kasas) anlam yapısı incelendiğinde kökeninde kesmek, açıklamak, anlatmak, izini sürerek adım adım takip etmek, haber vermek, göğüs, göğüs kemiği, göğsün başı, bir şeyin ortası gibi anlamları taşıdığı görülecektir.7
Kur'an-ı kerim'e bakıldığında kelimenin "kıssa" şeklinde değil de aynı kökten gelen, aslında isim olup mastar yerine de kulanılan "kasas" biçiminde (62/3, 12/3, 28//25, 18/64, 12/111) ve "kasasna, nakussu, lem naksus" gibi (4/164, 7/101, 12/5) fiil hallerinde kullanıldığı müşahade edilmektedir. Anlam olarak bakıldığında kelime peygamberlerin hayat hikayelerine verilen bir isim olarak (kıssalar) geçtiği gibi, anlatmak, bir haber veya sözü bildirmek, açıklamak, takip etmek, izlemek gibi manalarda da pek çok yerde kullanılmaktadır. Şu halde bu kelime ve anlatım üslûbunun Kur'an'da kullanılışı şu tarihsel gayeye dikkat çekmek istemektedir: Geçmiş eserleri, izleri açığa çıkarmak, bu suretle insanların unutmuş bulundukları veya gafil oldukları olaylar üzerinde dikkatleri yoğunlaştırarak, derinden derine tefekkür alanına çıkarmak. İşte bundan dolayı da Kur'an "kıssa" kelimesi yerine ilk bakışta daha uygun gibi görünen "hikaye" kelimesini kullanmamıştır. Çünkü hikaye kelimesinin lügat manası; bir şeyin aynısını ve benzerini getirmek anlamına gelmektedir. Arapça'da "Heka anhu'l hadis" (ondan sözü hikaye etti) deyince; söz, fiil ve diğer hususlarda teferruatta aynısını nakletti demek olur. Yine Arapça'da hikaye denilince ister vuku bulsun, ister hayali olsun anlatılan her şeye hikaye denir ki, bu anlam Kur'an kıssalarının mahiyet ve keyfiyeti ile asla bağdaşmaz.
Kur'an-ı Kerim kıssalar konteksi içerisinde geçmiş tarihi olaylar hakkında kasas kelimesi dışında nebe (çoğulu enba), Asr-ı Saadette vuku bulan hadiseler için de haber (çoğulu ahbar) kelimelerini de kullanmıştır. Ancak kasas kelimesi dışındaki farklı kelimelerle de ifade edilen Kur'an kıssalarındaki ortak ve değişmeyen nokta vukuu kesin tarihi olaylar ve haberler olmasıdır.8
O halde kıssa kelimesi günümüzde çağrıştırdığı anlamın ötesinde Arapça'da hayal, tahrife, yanlışa dayanmaksızın gerçek, vakii olaylar hakkında kullanılan bir kelimedir ve aynı anlamı çağrıştırdığı düşünülen ama gerçekte vakiilik gibi bir özellik taşımayan diğer kelimelerden ayrıştırılması gerekmektedir.


Ömer Mahir Alper
Kur’an-ı Kerim ve kıssalar yazısından alıntıdır

Haksöz Dergisi - Sayı: 50 - Mayıs 95
http://www.haksozhaber.net/okul_v2/article_detail.php?id=941