MEDİNEWEB ÖABT DİKAB "FELSEFİ AKIMLAR"

[mehmet akif2]

MEDİNEWEB ÖABT DİKAB "FELSEFİ AKIMLAR"

Teizm: Akıla ve doğaya. Evrene bakınca bir düzen görürüz ve bu düzen bizi bir tanrı ya da tasarımcı inancına götürür


Doğa-üstü, dünya-dışı bir kişiye, evrenin yaratıcısı ve evrensel sürecin yönelticisi olduğu varsayılan tek bir tanrıya –tek tanrıcılık- yada birden fazla tanrıya -çoktanrıcılık- ilişkin tanrı bilimsel-felsefi öğretilere verilen ad.


Teizm, deizm’ den farklı olarak, tanrının evrendeki oluşumun tümüne karıştığını ileri sürer.


Teizm, insanın, insan denen varlığın, düşsel, yanılsatıcı ve aynı zamanda yabancılaşmış bir yansısıdır

[mehmet akif2]

Deizm: Varlığı akılla bilinebilen ve aleme müdahale etmeyen Tanrı anlayışıdır.

Temel gayelerinden biri hatta belki de birincisi; Akla, mantığa sığmasına rağmen “İnanıyorum” fikrinin yerine “Makul olduğu için inanıyorum” fikrini getirmek ve inancını mümkün olduğu olduğu ölçüde aklileştirmektedir.

– Katı bir akılcılığa dayanır.

- Dinin esrarengiz yönünü tenkit ederken ifrada kaçar.

- Vahiy dahil din için önemli bir çok konuyu kenara iter.

- Dini hayatın mahiyet ve fonksiyonuna ters düşen bazı anlayışları içerisinde barındırır.

- Dinin kendisi değil, olsa olsa solgun ve ölgün bir yorumudur.

Semavi dinlerde yani Musevilik, Hıristiyanlık, islam gibi dinlerde insanın, önceden evrim geçirmeksizin yaratıldığına inanılır.

Bu inanış deizmde yoktur

[mehmet akif2]

DEİZM; kendi tarifimle kısaca şudur: tanrı alemi yaratmıştır yorulup bir kenara çekilmiş artık hiçbir şeye müdahele etmemiştir.

[mehmet akif2]

Deizm'in kabul ettiği öğeler nelerdir?

1- Tanrı vardır ve kainatı yaratmıştır.

2- Tanrı insanların mantıksal davranmasını ister.

3- İnsanların ruhları ölümden sonra hala vardır, bu doğrultuda ölümden sonra yaşam da vardır.

4- Yaşam sonrasında, Tanrı iyi davranışlarımızı ödüllendirecek, kötü davranışlarımızı cezalandıracaktır.

[mehmet akif2]

Deizm'in kabul etmediği öğeler nelerdir?

1- tanrı tarafından ilan edilmiş veyahut da yazıldığı iddia edilen kitaplara sahip olan dinlerin reddi.

2- İncil'in Tanrı'nın sözü olduğunun reddi.

3- Mucizelerin ve kehanetlerin reddi.

4- Dini bilinmez öğelerin reddi.

5- İncil'deki yaratılış hikayesinin ve insanların doğuşta günahkar olduklarının reddi.

6- Hristiyanlığın reddi.

[mehmet akif2]

Panteizm: Panteizm ya da tüm tanrıcılık, her şeyi kapsayan içkin bir Tanrı'nın, Evren'in ya da doğanın Tanrı ile aynı olduğu görüşüdür.

Panteistler kişileştirilmiş ya da antropomorfik bir Tanrıya inanmazlar

Panteizmde her şey Tanrı'nın bir parçası olarak kabul edilir,

Tanrı her şeydir ve her şey Tanrı'dır.

Tanrı doğada, nesnelerde, insan dünyasında vardır.


- Tanrı-alem ikiliğini kaldırır

- Tabiat ve insanın müstakil varlıklar gibi görülebileceğini söyler

-Tanrının her şeyi ihtiva ettiğini hatta onun her şey olduğunu söyleyen yerine "içkinlik" tabiri kullanan ve en meşhur temsilcisi Spinoza olan dini ve felsefi doktrindir.

[mehmet akif2]

Aşkınlık kavramı, din ve felsefe alanında genellikle hiçbir şekilde duyularla algılanamayan gerçeklikler anlamındadır




İçkinlik (tanrının doğada var olduğunun kanıtı) ahiret inancına paralel, gerçek dünya görüşüne zıt bir anlam niteliği taşır.

[mehmet akif2]

PANTEİZME YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER:

-AŞKINLIK FİKRİNİ REDDETTİĞİ İÇİN ATEİZME YARDIMCI OLMAKTADIR


-"TANRI HER ŞEYDEDİR" DEMEKLE VARLIK MERTEBELERİ ARASINDAKİ AYRIMI KALDIRMAKTA SÖZGELİŞİ, TAŞLA İNSANI BİR TUTMAKTADIR


-AŞKIN ULUHİYET ANLAYIŞI OLMADIĞI İÇİN "YARATMA" FİKRİ DE YOKTUR


-DİNİ TECRÜBENİN ANLAŞILMASINI OLDUKÇA GÜÇ DURUMA SOKMUŞTUR

[mehmet akif2]

PANENTEİZM


Pan-enteizme göre Tanrı, hem değişmeyen (mutlak), hem de değişen (göreli) dir. Hem zamanın içinde, hem dışında, hem sonlu, hem de sonsuzdur. Aynı zamanda hem tikel hem tümel, hem neden hem sonuçtur.

TANRI İLE ALEMİ BİR VE AYNI SAYMAYAN, HER ŞEY TANRIDADIR ANLAYIŞI VARDIR.

panenteizmde PLOTINUS önemli

PAN-ENTEİZMİ ONDOKUZUNCU YÜZYIL BAŞLARINDA İLK DEFA KULLANAN ALMAN İDEALİST GELENEĞİNE BAĞLI FİLOZOF: KRAUSE


Süreç felsefesi olarak da ifade edilen ve White Head 'le başlayan bu akıma Pan-enteizm ya da Diyalektik teizm denir.

Hartshorne Tanrı 'nın bir soyut bir de somut iki yüzü olduğunu söyler.

Soyut niteliğiyle Tanrı, mutlak, etkilenmez, erişilmez ve değişmezdir.

[mehmet akif2]

Panteizm ile Pan-enteizm arasında önemli bir fark vardır.

Panteizmde her şey tanrıdır.


Pan-entezimde ise, her şey Tanrı 'dan sudur etmiştir (oluşmuştur).

Ruhun tek amacı, oluştuğu Tanrı 'ya dönmektir.

Bunun da yolu tek evrensel yasa olan evrim/tekamül den geçmektir.