Medineweb Dhbt ve mbsts için Güzel notlar(tevcit)

[küskün]

Medineweb Dhbt ve mbsts için Güzel notlar(tevcit)

TECVİT

Tecvid

: (Cezeri)Kur’an harflerinin mahrec ve sıfatlarının konu edildiği ilimdir. Bu ilmi öğrenmek Farz-ı kifayedir.

Harf: Bir mahrece dayanarak çıkan sese denir.

Vasıl hemzesi:

Hemze-i vasıl: Yazıda mevcut, ibtida (okunmaya kendisi ile başlanma) halinde okunan, fakat vasl (kendisinden önce harekeli bir harf gelme) halinde okunmayan hemzedir. ( اَلْعَصْر َاَلْعَصرِْ ) (Lafzatullahın başındaki hemze, ismi mevsullerin başındaki hemze, lamı tarifin başındaki hemze)

Katı hemzesi:

Hemze-i kat'ı: Hem yazıda ve hem de okunuşta daima (yani, ibtida= başlangıç ve vasl=ulama halinde) bulunan hemzedir. ( َبْدٌْ – ْاأٌْاَْ)gibi. Kendisinden başlandığında da geçildiğinde de okunan hemzedir.

Medd-i Tabii: (Medd-i asli, Medd-i zat-i de denir.)Bir kelimede harf-i medden biri bulunur, sebeb-i medden hiçbiri olmazsa o kelime: "Medd-i Tabiî" olur. ( .( ْاَْاَْ) ,(رَاصاَْ ) Medd-i tabii bir elif miktarı çekilir. Vacibtir.

Medd-i fer'i:

Sebeb-i meddin bulunmasından dolayı asli medd üzerine ziyade yapılmak suretiyle meydana gelen medlere "Medd-i fer'i" denir. Buna "medd-î mezid" de denir. Fer'î med beş kısma aynlır: Medd-i muttasıl,
munfasıl, lazım, arız, lin.

Medd-i Muttasıl:

Bir kelimede harf-i medden sonra, sebeb-i medden hemze aynı kelimede vaki olursa, medd-i muttasıl olur. ( ( َلاْئَكْةَْ) ,( ْىءََ) ,( ْىاَْ) ,( ْىاََ) dört elif miktarı uzatılır, hükmü vaciptir.

Medd-İ Munfasıl:

Harf-i medden sonra sebeb-i medden hemze gelir ve ikisi de ayrı ayrı iki kelimede olurlarsa bu durumda medd-i munfasıl olur. ( ( ْاَ اْيَُّْر ) ,( ْةَْ رَََُُِّّْ َنَئْسَكَأْر ) ,(اَِْْ ْنَُّْأْر ) ,(اِأَر ْاَََْْْاْر) Dört elif miktarı uzatmak gerekir. Medd-i munfasılın meddi, caizdir.

Medd-i Lazımın:

Bir kelimede, harf-i medden sonra sebeb-i medden sükûnu lazım vaki olursa, o kelime "medd-i lazım" olur. Dört çeşittir. Hükmü vaciptir.

Medd-i arız:

(medd-i vakıf da denir) Bir kelimede, harf-i medden sonra sebeb-i medden sükûn-u arız vaki olursa bu durumda medd-i arız olur. ( ْفاََْعَكَْ ) kelimeleri vakıf halinde olurlar. Meddi caizdir.

Medd-i Lin:

Lin harfinden sonra sebebi medden sükûn gelirse Meddi Lin olur. Harf-i lin: vav ve ye harfleri sakin olup, bir önceki harf üstünlü olur ise harf-i lin olur. Meddi caizdir.

İhfa:

lügatta: "Örtmek ve gizlemek" demektir. Tecvid ilminde ise: "İzhar ile idgam arasında şeddeden uzak, ğunnenin baki kalmasıyla okumaya ihfa" denir. İhfa harfleri -15- tanedir. (ت ث ج د ذ ز س ش ص ض ط ظ ف ق ك )Tenvin veya sakin nundan sonra, işte bu ihfa harflerinden biri bulunursa, ihfa olur. Yukarıdaki 15 harfle ihfa olur ise İhfa-i Lisanî olur.

İzhar:

iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak, ihfasız ve idğamsız olarak okumaya izhar" denir. İzhar harfleri ( َللْر َيٌّْ َاَصاٌْ َنَبْا َيٌَّْْ َداٍْ ) Tenvin veya sakin nundan sonra, işte bu izhar harflerinden biri bulunursa, bu halde izhar olur.

İklab:

Tenvin veya sakin nun, be ( ب) harfine uğradığı zaman be harfi halis mim ( م) harfine çevirerek, ğunne ile beraber ihfa etmeye" denir.

İdğam Meal Ğunne: (ي م ف ِ :اََْنَْ )

Tenvin veya sakin nundan sonra bu harflerden birisi gelirse idğam mea'l-gunne olur. رَاٌََْ َرْاَْ Sakin nun veya tenvinin bu harflerden nun ve mim'e idgamı tam vacip, ye ve vav'a idgamı ise nakıs yapılır caizdir. اََْأُّبصْر

İzhar-ı kelime-i vâhide: Tenvin veya sakin nundan sonra gelen meal ğunne harfleri aynı kelimede olduğunda bu tecvit kuralı oluşur. İzhar olur.
İdgam Bila Gunne:

Tenvin veya sakin nundan sonra “lam ve ra” harflerinden biri gelirse, idgam bila

ğunne olur. َنَيَِدْْ َنََ , ْنََََُِّنَََص هَبٍَ
İdğam-ı Misleyn: mahreçleri ve sıfatları aynı olan iki harften birincisi sakin, ikincisi harekeli olarak yan yana gelirse sakin olan birinci harfin, harekeli olan ikinci harfe idgam edilmesine denir. راُُّّْص َاْد

İdgam-ı Mütecaniseyn:

Mahreçleri bir, sıfatları ayrı olan iki harfe "Mütecaniseyn" denir. Mütecanis iki harften birincisi sakin, ikincisi harekeli olarak yan yana geldikleri zaman birinci harfin ikinci harfe idgam edilmesine denir. 1- Tı ( ط) dal ( د) te ( ت) mahreci. َنَََبْمْا 2- Zı ( ظ) zel ( ذ) se ( ث) mahreci: ْلَصْذ َلْيَََْ 3- Be ( ب) ve mim ( م) mahreci: اْْْعَْ َبََْْر ِيَْْد ْاَ


İdgam-ı Mütekaribeyn: Mahreçleri veya sıfatları veyahut hem mahreç hem de sıfatları yönünden birbirleriyle yakınlığı bulunan iki harfe "mütekarib" harf denir. Mütekarib iki harften birincisi sakin, ikincisi harekeli olarak yan yana geldikleri zaman, sakin olan birinci harfin harekeli olan ikinci harfe idgam edilmesine denir. 1- Lam ( ن)ve ra ( ْ) mahreci: َِبْْ َاََ 2- Kaf ( ق) ve ( ك) kef harflerinin mahreci: َنَئََََُمْأ َنْصْر
İzhar-ı Kamerî: ( َقْنََُْا َخٌِْْ ْلٌُِّّْ ََْدر ) cümlesinde toplanan 14 harftrn biri lâm-ı tariften sonra gelirse: zhar-ı
kamerîyye" olur. Bu durumda lâm-ı tarifin lamı, kendisinden sonra gelen kamerî harfe idgam edilmez. Açık bir şekilde okunur. Misal: ( َناْنَصْر ) ,( َباََّْئَصْر ) ,( َنََُْْصْر ) ,( َناْنَُّْصْر ) ,( َباْمَصْر )

İdgam-ı Şemsiyye:
lâm-ı tariften sonra şemsî harflerinden biri gelirse: "İdgam-ı şemsiyye" olur. Bu durumda lam-ı tarifin lamı, kendisinden sonra gelen şemsî harfe tamamen idgam edilir. İdgam-ı şemsiyye iki kısımdır: a- İdgam şemsiyye mea'l-gunne (gunneli idgam-ı şemsiye): Bu sadece "nun ( ف) " harfine mahsustur. Lam-ı tariften sonra "nun" harfi vaki olunca meydana gelir. Misaller: ( .( َساِْصرِْ ) ,

( َْاِْصرِْ ) ,( َْاُّْصرِْ

b-

İdgam-ı şemsiyye bila gunne (ğunnesiz idgam şemsiyye): Lamı tariften sonra, nun harfinden başka şemsî harflerden biri vaki olduğu zaman meydana gelir. Misaller: ( ( َنَََِّصرِْ َفاََََُِّّصرِْ ) ,( َاَنِمصرِْ)

a- Ra harfinin kalın okunduğu yerler: 1- Ra'nın harekesi üstün veya ötre olduğu zaman, 2- Ra sakin olup, makabli üstün veya ötre olduğu zaman, 3- Ra sakin, makabli de sakin olup onun makabli üstün veya ötreli olduğu zaman, 4- Ra sakin olup makablinde arızî bir esre bulunursa. Arızî esre: Altında bulunduğu harfle okunmaya başlandığı zaman var olan, bir evvelki harf ile birlikte okunduğu zaman ise ortadan kalkan esredir. Hemzelerinin harekeleri arızîdir. (ءَعََََْر ) ,( َفَر َنَََّمََْْر ) ,( َنْنَص ءََْْْْر ) 5- Esreden sonra sakin olarak bulunan Ra'dan sonra istila harflerinden birisi gelirse. Kur'an-ı Kerim'de, bu durumda bulunan kelimeler şunlardır: ( (رَداََْاََ - َداََْاَنَصاَمْص -رَداَََْْر - َساْطَاََ – َلاََْاََ)
b- Ra harfinin ince okunduğu yerler:
1-

Ra'nın kendisi esreli olduğu zaman: ( ( َناََْْ – َبََاََ 2- Ra sakin, makabli esreli olunca: ( (اَََُْاََ - َاَمََاَْ – َرَاَِمْئَْ) 3- Ra sakin, makabli de sakin, onun makabli esreli olduğu zaman:

َاََبَْ

) ,( َاٌََُّّ ) ,( َاََلْد ) ,( ََََِْْصْر ) ) kelimeleri vakıf halinde. 4- Ra sakin olup makablinde harf-i lin olan ye harfi bulunduğu zaman. Vakıf halinde ( َاَََْ ) ,( َاٌََْ ) kelimeleri gibi.

c-

Ra harfinin hem kalın hem de ince okunmasının caiz olduğu yerler: 1- Esreden sonra vaki olan sakin Ra'dan sonra, istila harflerinden biri esreli olarak bulunursa. Bunun Kur'an-ı Kerim'de tek misali vardır.

Şuara süresi ayet 63: ( َقَاََ) 2- Ra sakin, makablinde sad ( ص) ve tı ( ط) harflerinden biri de kendileri sakin makablileri esreli olarak vaki olduğu zaman: ( ْاَلََ َنََ) ve َاَََُْصر ْنََْا ) ) kelimelerinde olduğu gibi. ( ْاَلََ ) kelimesinin vakıf halinde kalın ( َاَََُْصْر ) kelimesinin de vakıf halinde ince okunması tercih edilmiştir. 3-Kelimenin aslına delalet etmek bakımından ince; vakıf halinde makabline nazaran kalın okunan ra'lar: ( َفٌْ َاٌََْ هَاٌََْ َف ) gibi. Genel kaide uyarınca, vakıf halinde bu kelimelerdeki Ra’ların kalın okunması gerekir. Ancak, bu kelimelerin asılları itibariyle sonlarında bulunan ve fakat yazıda görünmeyen ye'lere işaret etmek üzere ince okunmaları da caiz görülmüştür. Fakat kalın okumak efdaldir.
Lafzatullah:

( َللهُ ) lafz-ı şerifinin makabli üstünlü veya ötreli olursa, ALLAH lafz-ı şerifi kalın okunur. ( هوََ َُ ),( ََُرُاللهِ ) gibi. Şayet lafz-ı şerifin makabli esreli olursa, o zamanda ince okunur. ( َللللَِ) ,(َ َلل ) gibi. Bu kaideler ( َلَهُمهُ ) lafz-ı şerifi için de aynen geçerlidir. Hükmü: Vacibtir.



Vakıf durmayı, secavent de durma işaretini gösterir.

Sükûn:

Harekesizlik demektir, alameti de cezim ( — َ ) dediğimiz işarettir. ( َنْص َبَََْ ) gibi. Bu alâmeti taşıyan harfe, sakin harf denir. Ayrıca harf-i medler de sakin sayılır.

Ravm:

Gizli ses ile harekeyi hafifçe belirtmektir.

İşmam:

Sükûndan sonra, son harfin ötre harekesine işaret etmek için dudakları önde toplamaktır. Kur’an’da bir yerde vardır. Yusuf 11. Ayet. “La te’menne”

İmale:

Kur’an’da bir yerde vardır. Hud 41. Ayet, ( اْيَْاََُّْ ) “Mecrehe” daki ra’nın üstün harekesini üstün ve esre hareke arası bir sesle okumaktır.

Teshil:

Kur’an’da bir yerde vardır. Fussilet 44. Ayet. ( َيَنَُّْاٌْْى ) “Ee’cemiyyun”daki arka arkaya gelen iki hemzenin ikincisini hemze ile elif veya hemze ile “he” arası bir sesle okumaktır.

Fer-i Med:

Ek med demektir. Asli medden daha çok uzatılmasına sebep olan meddir, hemze ve sükûndur.

İdğam:

Bir harfin kendisinden sonra gelen harfe bağlanması veya katılmasıdır. Birinci harfin sakin, ikincinin harekeli olması gereklidir.

Sekte:

Nefes almadan sesi kesmektir. Dört yerde vardır: Kehf 1, Yasin 52, Kıyame 27, Mudaffifin 14. Ayetlerdedir.

HARFLERİN MAHREÇ BÖLGELERİ:
Mahrecin Kısımları: 1- Mahrec-i Muhakkak: harfin sesi, mahrec bölgelerinden birisine temas ederek çıkıyorsa, bu yere denir. 2- Mahrec-i Mukadder: Harfin sesi belirli bir mahrece temas etmeden çıkıyorsa. med harfleri bu mahreçtendir.
1-

Cevf: Boğaz ve ağız boşluğu; buradan med harfleri çıkar. (ِ ي ر)

2-

Boğaz (halk) bölgesi: bu bölge üç kısımdır

a)

Aksa’l-Halk: boğaz bölgesi, buradan ( ى) hemze ve ( ر ) “he” harfi çıkar.

b)

Vasatü’l-Halk: boğazın orta kısmıdır, (ع) ayın ve ( ح) “ha” harfi çıkar.

c)

Edne’l-Halk: boğazın ağza en yakın kısmıdır, buradan ( غ) ğayın ve ( خ) “hı” harfleri çıkar. Boğaz harfleri aynı zamanda izhar harfleridir.

3-

Dil (lisan) bölgesi,

4-

Dudak (şefeteyn) bölgesi, (be, mim, vav harfleri buradan çıkar.)

5- Geniz (hayşum) Bölgesi: Ğunne ve ihfa nunu çıkar.
HARFLERİN SIFATLARI:
Sıfat: Mahreçte meydana gelişi esnasında harfin sesine arız olan keyfiyete denir. Yani mahreçten çıkışı esnasında harfin kazandığı özelliktir.
Sıfat-ı Arıza: Harflerin zatına mahsus olmayan, onlardan ayrılabilen sıfatlardır. İdğam, izhar, med vb.

Sıfat-ı Lazime: Harflerin zatına mahsus olan ve onlardan ayrılmaması gereken sıfatlardır.

bunlar:
Cehr:

Mahrece itimadın fazlalığı ile nefesin çoğu veya tamamının haps olmasıdır. Cehr harflerine Huruf-u Mechure denir. Harfleri: ُّاَظ َاَْ َبَدْْ َذَْ رٌُّّْْ َبَََْ َطََََْ

Hems:

Mahrece itimadın zayıflığı sebebi ile nefesin akmasıdır. ( ْكْئَْ َحَصٌْ َقِثْصَْ) bu harflere Huruf-u Mehmuse denir.

Şiddet:

Ses ve nefesin hapsolup akmamasıdır. ( َكْئْد َطَْ َبََْر) Bu harflere huruf-u Şedide denir.

Rıhfet:

Mahrece itimadın zayıflığı sebebi ile sesin akmasıdır. Şiddet ve beyniyye harflerinin dışındaki harflerdir.

Beyniyye:

Sesin tamamen akma ve akmama arasıdır. ( ْاْنَا َنَص).

İstila:

Harf telaffuz edilirken dilin damağa yükselmesidir. ( َظََ َطَطٍْ ِحٌَ ) Bu harflere Huruf-u Müstaliye denir.

İstifal:

Dilin aşağı inmesi, damağa yükselmemesidir. İsti’la harflerinin dışındaki harflerdir.

Itbak:

Dilin üst damağa yapışmasıdır. ( ص ض ط ظ )

İnfitar:

Dilin damaktan ayrılmasıdır.

İzlak:

Harfin kolay okunması dilin zorlanmamasıdır.( َِ َص َنََ ِاَْ)

İsmat:

Harfin zor okunması İzlakın dışındaki harflerdir.

Tefhim:

Harfi kalın okumaktır.

Terkik:

Harfi ince okumaktır.

Safir:

Kuş veya ıslık sesine benzer sesle harfin çıkmasıdır. ( ص س ز )

Ğunne:

Genizden gelen sestir. ( َم ve َف) harfleridir.

Tekrir:

Dil ucunun titremesi, sürçmesidir. “ra” harfi.

Tefeşşi:

Sesin ağızda yayılmasıdır.(fışıltı) “şın” harfidir.

İstitale:

Sesin mahreçte uzamasıdır. “dat” harfidir.

KUR’AN OKUYUŞUNDA YAPILAN HATALAR

Lahn: Okuyuş hataları.
Lahn-

ı Celi: Harflerin sıfat-ı lazimelerine riayet etmemekten kaynaklanan harflerin zat ve sıfatlarında meydana gelen açık hatadır, harfte, harekede, sükûnda olabilir. (cerh, şiddet, rihvet vb.) dikkat etmemektir.

Lahn-

ı Hafi: Harflerin sıfat-ı arızalarında meydana gelen ancak tecvit bilenlerin anlayacağı gizli hatalardır.

Uzatma ölçüleri
Medd
Tahkik
Tedvir
Hadr
Hüküm
Tabii
1 Elif
1 Elif
1 Elif
Vacip
Muttasıl
4 Elif
3 Elif
2 Elif
Vacip
Munfasıl
4 Elif
2 Elif
1 Elif
Caiz
Lazım
4 Elif
4 Elif
4 Elif
Vacip
Medd-i Arız: Son harfin harekesi Fetha (üstün) ise 3 vecih, Kesra (esre) ise 4 vecih, Mazmum (ötre) ise 7 vecih caizdir.

Medd-i Lin: Hareke sükun-i lazım ise iki vecih: tul 4 elif, tevassüt 3 elif, eğer sükun-i arız ise son harfin harekesi meddi arızdaki gibi Üstün ise 3 esre ise 4 ötre ise 7 vecihtir caizdir.

İhfa

: 1 elif tutulur vaciptir.

İdğam Mealğunne

: 1,5 elif tutulur. َم ve َف harflerinde uzatma vacip, “vav ve ya” harflerinde caizdir.

İdğam Bilağunne

: Tutulmaz____vacip

İzhar

: İdğamsız ve ihfasız okumak___ Vacip

İklap

: 1,5 elif miktarı tutulur___ vaciptir.

İdğamı Mütekaribeyn

, Mütecaniseyn: Vacip

Kalkale

, Hükmürra, Lafzatullah, Zamir: Vacip

Hükmürra

: Vacip

KUR’AN OKUYUŞ ŞEKİLLERİ
Tahkik:

Harflerin hakkını tam vererek tecvit kurallarını uygulayarak en yavaş okuma şeklidir.

Tedvir:

Tahkik ile hadr arası orta okuyuştur.

Hadr

: Tecvit kaidelerine uyarak en hızlı okuyuştur.

Ref’u savt:

Kur’an-ı Kerim okunurken bazı harflerde, kelimelerde veya ayet-i kerimelerde sesi münasip bir şekilde yükseltmek, belirtili ve farklı bir şekilde sese perde veya ton vererek daha canlı bir şekilde okumaktır.

Hafd-u Savt: Sesi alçaltarak, sesin perde ve tonunu indirerek, edayı ve tavrı değiştirerek ve sedayı hüzünlü bir şekle sokarak okumaktan ibarettir.

[nurşen35]

Faydalı bilgiler,teşekkür ederiz