Omu ilitam kelam 3.ünite soru-cevap çalışması

[Medineweb]

Omu ilitam kelam 3.ünite soru-cevap çalışması

KELAM 3.ÜNİTE SORU-CEVAP ÇALIŞMASI



1) Kelam ilmi tarihi süreç içerisinde hangi isimlerle anılmıştır?

Cevap: akaid ilmi,usulü’d din, el fıkhu’l ekber, tevhid ve sıfatlar ilmi





2) Kelam ilmi hangi halife zamanında esaslı şekilde tespit edilmiştir?

Cevap :Harun Reşid zamanında



3) Yunan fikirleri ve akli usulleri kullanan ilk devrin 2 önemli şahsiyetleri kimlerdir?

Cevap: Hişam b.el Hakem ve Dırar b.Amr



4) Hişam görüşleriyle kime tesir etmiştir ve onun görüşleri nelerdir?

Cevap: Nazzam’a tesir etmiştir.

Görüşleri: a- cisimlerin sonsuza kadar bölünebileceğini ve bölünmeyen bir parça olmadığını kabul etmiştir.(cüz’ün la yetecezza)



b- müdahale ve kümun meseleleri hakkında görüş ileri sürmüştür.



c- her var olan şeye cisim demiş böylece Allah’ı da cisim kabul ettiği için teşbih ve tecsimle suçlanmıştır.



d-insanın fiilerinin Allah tarafından yaratıldığını kabul eder



5) 3.asrın ilk yarısında mutezilenin gelişmesine katkı sağlayan şahsiyet kimdir?

Cevap: Dırar b.Amr



6)Dırar’ın görüşleri nelerdir?

Cevap: a-kabir azabını reddetmiştir



b-Salt cebri akideye karşı Kesb nazariyesini ortaya atmıştır. Kesb bir kimsenin kendi fillerinden sorumlu olduğunu ve en azından fiileri yanlış ise de bu yüzden adil olarak cezalandırılabileceğini söyleme yoludur.



c-Fiilin Allah’ın insanda yarattığı bir güçten (istita’a) doğduğunu düşünmüştür. Bu fiil Kuran ‘da yapabilmek ve bir arzuyu yerine getirmek anlamında kullanılmıştır.



d-Günahkarları cezalandırmada Allah’ın kudreti ile adaletini uzlaştırmaya çalışmıştır. Yani ona göre bir kimse sorumlu olmadığı bir fiilden dolayı cezalandırılmaz. Burada ‘alemdeki bütün hadiseler ve dolayısıyla baştan sona tarih Allah tarafından takdir olunmuştur’ şeklindeki müşterek İslam akidesinden hareket eder.



e- Kelam tarihinde Eş’arileri ve diğer zümrelerden pek çok kişiyi etkileyen önemli bir isimdir.



f- Manihesitlerin ileri sürdüğü Kümun nazariyesini reddetmiştir bununla bağlantılı olarak ‘cüz’un la yetecezza’ düşüncesini de reddetmiştir.



g- Allah’ın mahiyeti hakkında da görüş ileri sürmüştür ve Allah’ın bu dünyada bilinemeyeceğini ve ancak kıyamet günü insanlarda yaratacağı altıncı bir hisle bilinebileceğini kabul etmiştir.



h- İnsanın fiilleri yaratılmıştır ve bir fiil iki failden doğar. Bunlardan biri Allah olup o faili yaratır; diğeri de insandır ve insan da Allah’ın yarattığı o fiili kesb eder.bu noktada Allah insanların fiilerinin hakiki failidir, insanlar da kendi fiillerinin hakiki failidir.(bu görüşü sebebiyle Mutezileden ayrılmıştır)



6) Dırar’ın eş’arilerden ayrıldığı yönü nedir?

Cevap: İrade hürriyeti meselesi



7) Dırar kimlere karşı reddiyeler yazmıştır?

Cevap: Rafizilere ve ihtilalci ilk şii fırkaları olan Mugiriyye ve Mansuriyye’ye



8) Cafer b. Harb’e göre insanın fiilerinin kaç yönü vardır,nelerdir?

Cevap: 2 yönü vardır: biri İhtiyari biri de Izdırari. O İhtiyar halinde fiilerini diler ve kazanır, Izdırar halinde ise fiiller yalnızca onların doğuşunu tahrik eden bir sebebin varlığıyla o insandan doğar.



9) Bişr el-Merisi’nin toplumda öne çıktığı yön nedir?

Cevap: Kuran’ın Allah kelamı olduğu yolundaki tartışmayı yayma noktasında önemli bir rol oynamıştır. Bu meselenin siyasi bir mesele haline gelmesiyle Bişr şöhret kazandı.



10) Emeviler’in bürokrasiyi büyük çapta hristiyanlara teslim etmesinin sebebi nedir?

Cevap: İslam devletini sınırları genişlemiş ve bürokratik işleri çoğalmıştı. Araplar ise bu konuda tecrübeli değildi. Ehl-i kitap oldukları için de islama en yakın kişiler olarak hristiyanları tercih ettiler.



11) Hristiyanlarla kurulan yakın ilişki karşılıklı fikirlerin yayılması ve tartışılmasına neden oldu. Bu mutezile kelamcılarını nasıl etkiledi?

Cevap: Yahya ed-Dımaşki ve Ebu Kura gibi hem lahuti hem de felsefi yönü olan hristiyan alimler daha önce kendi aralarında tartıştıkları ‘Allah’ın mutlak hayır olduğu,ve insanlar için ancak en iyi olani dileyeceği’ gibi meseleleri Müslümanlarla tartışmaya başladılar. Mutezile kelamcıları İslami öğretiyi onlara karşı savunmak için onların kullandığı kavramları ve akli delilleri kullanmak gerektiğini gördüler ve süratle kendilerini bu sahada geliştirmeye başladılar.işte bu tartışmalar mutezile kelamının oluşmasında etkili oldu. Mutezile kelamcıları zındıklar,Batıniler ve manihesitler gibi İslam’a karşı tavır alan gruplara karşı mücadele ederken ehl-i kitap alimlerinin düşünce,usül ve yönteminden yararlanmışlardır.



12) Kelam ilminin ve kelamcıların mütedeyyin halk nazarında eleştirilmesinin sebebi nedir?

Cevap: Emevi ve Abbasi halifelerinin iktidar gücünü kullanarak İslam’ın temelleriyle doğrudan ilgisi olmayan daha çok önceki inançlardan kaynaklanan dinsel problemleri toplumda yaymaya çalışmaları iktidar ile halk arasında din ve inanç farklılaşmasına neden oldu ve iktidarın yönlendirdiği kelam ilmi halk nazarında eleştirildi.



13) Bişr el- Merisi’nin görüşleri nelerdir?

Cevap: a- Me’mun’a mihne siyasetini benimsemesi için tesir etmiştir.

b- Kuran’ın mahluk olduğu fikrini Me’mun’a resmen kabul ettirmiştir.(en bilinen tarafı)

c- Hanefiler gibi İmanı hem dil ve hemde kalple tasdik olarak olarak tarif etmiştir.

d- ‘ Allah ehl-i kıbleden günah işleyenleri ebediyen cehennemde tutmayacak’

demiştir.

e- ‘esas küfür lafzi bir hükmün yani bir Kuran ayetini veya bir sahih hadisin hükmünün inkarıdır’ diyerek bir kimsenin güneşe veya bir puta secde etmesini küfür değil küfür alameti olarak nitelemiştir.

f- Allah’ın sıfatlarından sadece 4 sıfat kabul eder: meşie, ilim, kudret ve halk ya da tahlik.



14) mutezile, kaderiye, hariciye ve mürcie gibi dini ekollerin tolumda uzun süre etkili olamamasının sebebi nedir?

Cevap: İslam’ın temelleriyle doğrudan ilgisi olmayan ve yabancı din ve inanışların teşvik ettiği akli usulleri benimsedikleri için. Ve bunların yerine ayet ve hadisleri referans alan bir yöntemi benimseyen bir İslam kelamı oluşmaya başlamıştır.



15) Ebu Hanife ile Mutezile’nin akıl anlayışları arasındaki fark nedir?

Cevap: Ebu Hanife her mükellefe Allah’ı tanımak için istidlali vacip kılar ama herkese gücü yettiği nisbette bir istidlali gerekli görür. Ebu Hanife aklın bazı şeylerin iyi ve kötülüğünün icmali olarak bilinebileceğini söylerken , Mutezile aklın Allah’ı bilmeyi gerektirdiğini, her şeyin iyi ve kötü olanının bütün ayrıntılarıyla bilinebileceğini iddia etmiştir.



16) Ebu Hanife kelamdan sonra neden fıkıh ilmine yönelmiştir? Sonra neden tekrar kelam ilmine dönmüştür?

Cevap: kelam ve cedel ilmini başkasının ayağını kaydırmak olarak görmüştür. Ve onu takvadan uzak bulmuştur. Ancak hristiyan,Yahudi,maniheist ve yunan kaynaklı yöntemin İslam kelamı için yetersiz kaldığı için toplumsal ihtiyaç ve zaruretten dolayı tekrar kelama dönmüştür ve el-Vasiyye isimli eserini yazmıştır.



17) El-fıkhu’l ekber ismiyle kaç farklı nüsha vardır ve içerikleri nelerdir?

Cevap:3 farklı nüsha vardır: el-fıkhu’l ekber 1 , el-fıkhu’l ekber 2 (bu ikisini isimlendiren Wensinck) ve el-vasiyye.

el-fıkhu’l ekber 1: Ebu Hanife’nin yaşadığı asrın(H2) kelamını ihtiva eder.

El-vasiyye: Hanbeli kelamının damgasını taşır.El-fıkhul ekber 1 den sonraki durumu temsil eder. İslam dışı birtakım hadislere ve mezhebi eğilimlere bir tepkiden ibarettir. Fıkhu’l ekber 2 den daha cebri bir tutum sergiler.

el-fıkhu’l ekber 2 : El-fıkhu’l ekber adıyla en meşhur olan nüshadır. İslam toplumunda her ferdin inanması gereken itikadi esasların belirlenmesinde ilk sistemli doküman nitelindedir. Mutezili eğilimlere daha az düşmanca davranır. Toplumun mutezile ile ilişkisindeki son durumu yansıtır.Konularını daha sistemli ve daha düzenli işlemiştir. Muhtemelen Ebu’l hasan el-Eş’arinin El-ibane an usuli’d Diyane adlı eserini azarken örnek aldığı nüshadır. Bu nüshanın birçok şerhi vardır: Ebu’l leys es-semerkandi , Fahru’l İslam ali el-Pezdevi , Ekmelu’d-din-Baberti bu şerhlerden bazılarıdır.



18) İbnu’l nedim Ebu Hanife’nin eserlerini nasıl sıralamıştır?

Cevap: el-fıkhu’l ekber , el-alim ve’l müteallim , Risale ila Osman b.müslim el-beti , er-reddu ale’l-kaderiyye

**el-alim ve’l müteallim; Ebu Hanifeye atfedilen , mürcii doktrininin önemli eserlerinden biri olup ebu Hanife den sonra yazılmıştır.



19) İslam akidesinin ilk prensipleri kim ile başladı?

Cevap: Ebu Hanife ile başladı, İmam Şafii’nin El-fıkhu’l ekber adlı eseriyle devam etti.(Wensinck bu esere El-fıkhu’l ekber 3 demiştir ) bu eserlerde hariciler, şia, cehmiyye , kaderiye ve mutezile’nin görüşlerine reddiyeler yazılmıştır ve reddiyle geleneği devam etmiştir.



20) Ehl-i sünnet kelamının tesisi hangi isimlerle olmuştur?

Cevap: Ebu’l Hasan el-eş’ari ve Ebu’l Mansur Muhammed el- Maturidi ile olmuştur. Eserlerinde akli ve felsefi delilleri de kullanarak Mutezili yöntemden etkilenmişlerdir.



21) Eş’ari ye ait El-luma… , el-ibane… , ve Makalatu’l islamiyyin adlı eserlerin içeriği nasıldır?

Cevap: o eserlerde mezheplerden, dinler tarihi ve diğer kelami meselelerden bahsedilir. Kelam karşıtlarına cevap verilerek kelamcıların kullandığı istidlal tarzının Kuran ve sünnette bulunduğunu delillerle ispat eder.



22) El-Maturidi’nin eserleri nelerdir?

Cevap: Tevilatü’l Kur’an adlı tefsirinden başka devrin en dolgun ve mükemmel kelam kaynağı olan Kitabü’t-Tevhid



23) Hakim es-Semerkandi’nin ehli sünnet inancını yansıtan eserinin ismi nedir, içeriği nasıldır?

Cevap: Kitabu Sevadi’l Azam isimli eserdir. Mürcii fikrin en karakteristik örneğidir.Bu eserde felsefi izahlara yer verilmez, Peygamberler,kutsal kitaplar, cennet ve cehennem gibi toplumun her kesimini ilgilendiren meseleler nakli delillerle ele alınıp akli deliller ikinci plana itilir.



24) islam kelamının el-Eşariden itibaren gelişmesini nasıl nitelersiniz?

Cevap: daha sonraki eserlerde de olacağı üzere büyüyen bir akılcılık…..