Kamer Suresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

[MERVE DEMİR]

Kamer Suresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

Kamer Süresi Nüzul Sebebi

Mekke'de ve Târık Sûresinden sonra nazil olmuştur.
Cumhur kavlinde sûrenin tamamı mekkîdir. Mukâtil ise "Yoksa onlar: Biz intikam almaya muktedir bir topluluğuz mu diyorlar?... O saat ne belâlı, ne acıdır." (âyet: 44-46 âyetlerinin medenî olduğunu söylemişse de Kurtubî bunun sahih olmadığı görüşündedir.[1]
Âyetlerinin adedi, altmış ikidir. [2]

1. "Kıyamet yaklaştı, ay ikiye bölündü."

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- a- Abd ibn Humeyd kanalıyla Enes'den rivayette o şöyle demiştir:
Mekkeliler Hz. Peygamber (sa)'den mucize göstermesini istediler de ay Mekke'de iki kere (ikiye) yarıldı ve bunun üzerine "Kıyamet saati yaklaştı ve ayyarıldı." (Kamer: 54/1) âyet-i kerimesi nazil oldu.[3]
b- İbn Zeyd der ki:
Ay yarıldığı zaman yarısı Ku'aykı'ân üzerinde, diğer yarısı da Ebu Kubeys (dağı) üzerinde görüldü. [4]
c- İbn Mes'ûd şöyle demiştir:
Ay yarıldığı zaman Kureyş:
"İbn Ebî Kebşe sizi büyüledi, yolculara sorun." dediler de (o gece) yoldan gelenlere sordular; onlar da:
"Evet biz de gördük." dediler ve bunun üzerine Allah Tealâ "Kıyamet saati yaklaştı ve ay yarıldı."yı indirdi.[5] Kureyşliler Hz. Peygamber (sa)'i bazan "İbn Ebî Kebşe" adıyla çağırırlardı.[6]
d- Ebu Nuaym'ın Delâil'de İbn Abbâs'tan rivayetine göre Hz. Peygamber (sa) Mekke'de iken müşrikler toplanıp O'na gelmişler. İçlerinde el-Velîd ibnu'l-Muğîra, Ebu Cehl ibn Hişâm, el-As ibn Vâil, el-As ibn Hişâm, el-Esved ibn Abdi Yağûs, el-Esved ibnu'l-Muttalib, Rabîa ibnu'l-Esved ve en-Nadr ibnu'l-Hâris de varmış. Hz. Peygamber (sa)'e:
"Eğer davanda doğru isen bizim için ayı ikiye yar; yarısı Ebu Kubeys, yarısı da Ku'aykı'ân üzerinde olsun." demişler. Hz. Peygamber (sa):
"Bunu yaptığım takdirde iman edecek misiniz?" diye sormuş, onlar da
"evet", demişler. O gece ay dolunay imiş. Hz. Peygamber (sa) istediklerini vermesi için Rabbına dua etmiş ve ay ikiye yarılıp yarısı Ebu Kubeys, yarısı da Ku'aykı'ân üzerinde görünmüş. Rasûlullah (sa):
"Ey Ebu Seleme ibn Abdi'1-Esed, ey el-Erkam ibnu'l-Erkam şahid olunuz." diye seslenmiş.[7]
Bu rivayette âyetlerin bunun üzerine nazil olduğu kaydı yoksa da yukarda verilen olayın aynısıdır.[8]
e- îbnu Mes'ûd'tan Şeyhân ve Hâkim anlattı. Lafız Hakim'e aittir. İbnu Mesut:
“Ayı Mekke'de ikiye ayrılmış olarak gördüm. Nebî Aleyhisselâm hicret etmeden önce idi. Müşrikler “aya sihir yaptı.” dediler, Kamer: 54/1 âyeti indirildi, dedi. [9]
f- Enes'ten rivayet olunmuştur. O der ki:
"Mekke halkı, Hz. Pey*gamber (s.a.v.)'e kendilerine bir mucize göstermesini istediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber onlara ayı iki parça gösterdi: Öyle ki iki parça arasında Hira'yı gördüler. O zaman Hz. Peygamber (s.a.v.} onlara:
"Şâhid olun!" buyurdu."[10]
2- a- Yine Ebu Nuaym'ın Atâ' kanalıyla İbn Abbâs'tan rivayetine göre Mekke müşrikleri Hz. Peygamber (sa)'e gelmişler ve:
"Senin peygamber olduğunu anlıyacağımız bir mucizen yok mu?" demişler. Hemen Cibril inmiş ve:
"Ey Muhammed, mekkelilere söyle, bu gece toplansınlar, onlar bir mucize görecek*ler." demiş ve Hz. Peygamber de Cibril'in söylediklerini onlara haber vermiş. Gece olunca toplanıp çıkmışlar. Ayın da ondördü (yani ay dolunay) imiş. Ay ikiye yarılmış; yarısı Safa üzerinde, yarısı da Merve üzerinde imiş. Gözlerini ovuşturarak yine bakmışlar, tekrar gözlerini silip bir daha bakmışlar, üçüncü kez gözlerini silip yine bakmışlar ve hep aynı şekilde gömüşler de: "Bu olsa olsa bir büyüdür." demişler ve işte bunun üzerine Allah Tealâ "Kıyamet saati yaklaştı ve ay yarıldı." yı indirmiş.[11]
b- Ayrıca Hz. Peygamber (sa)'den Mekke müşrikleri tarafından ayın ikiye yarıl*ması şeklinde bir mucize göstermesini istedikleri ve kendilerine bu mucizenin gösterildiği hadisi içlerinde Abdullah ibn Ömer, Huzeyfe, Cübeyr ibn Mut'im, İbn Abbâs ve Enes ibn Mâlik'in de bulunduğu bir cemaat tarafından rivayet edilmiş olup bunda bütün müfessirlerin de icmaı vardır.[12]
c- Ebû Hakim Akil b. Muhammed Cürcanî, icazet yoluyla Ebu'l-Ferec el-Kadî'den, o Muhammed b. Cerir'den, o Hüseyin b. Ebî Yahya el-Makdisî'den, o Yahya b. Hammad'dan, o Ebû Avane'den, o Muğire'den, o Ebu'd-Duha'dan, o Mesruk'tan, o da Abdullah'tan bize.şu rivayette bulundu:
"Ay, Rasulullah (s.a.v.)'ın zamanında ikiye bölündü. Kureyş dedi ki:
"Bu İbn Ebî Kebşe'nin sizi büyülediği bir sihiridir. İsterseniz yolculara bir sorun." Yolculara sordular. Onlar da:
"Evet. Ayın ikiye ayrıldığını gördük" dediler. Bunun üzerine Allah Teala şu âyeti indirdi.
"Kıyamet yaklaştı, ay ikiye bölündü. Onlar bir mucize görseler, hemen yüz çevirirler ve: "Süregelen bir büyüdür" derler."[13]
d- Muhammed bin Cerir, Ebu Davud et-Tayâlisî ve Beyhakî'nin rivayet*lerine göre Abdullah bin Mes'ud şöyle dedi: Rasulullah'ın döneminde Ay ikiye ayrıldı. Kureyş:
"Bu İbni Ebî Kebşe'nin bir sihridir, sizi büyüledi, seferdekilere de sorun bakalım." dediler. Sordular. Onlar da
"Evet gördük" de*diler. Bunun üzerine Kamer suresinin ilk iki ayeti indi. [14]
3- Taberânî'nin Ahmed ibn Amr el-Bezzâr kanalıyla İbn Abbâs'tan rivaye*tinde o şöyle demiştir:
Hz. Peygamber (sa) zamanında ay tutulmuştu. "Ay büyü*lendi." dediler de bunun üzerine "Saat yaklaştı ve ay yarıldı. Onlar bir âyet gö*rürlerse yüz çevirirler ve süregelen bir büyüdür, derler." âyet-i kerimeleri nazil oldu.[15]

44. Yoksa onlar: "Biz, intikam almaya muktedir bir topluluğuz." mu diyorlar?
45.Topluluk yakında bozguna uğratılacak ve arkalarım dönüp kaçacaklar.

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Mukâtil der ki:
Bedr günü Ebu Cehl atını kamçılayıp saftan öne çıkmış ve:
"Bugün Muhammed ve ashabı karşısında muzaffer olacak olan biziz." demiş.[16]
Buna göre bu âyet-i kerimeler medenîdirler.[17]
2- Ancak bu âyetlerin Mekke'de nazil olduğunu gösteren rivayetler de var*dır. Bunlardan İbn Abbâs'tan gelen bir rivayette o bu âyet-i kerimenin inmesiyle Bedr arasında yedi sene olduğunu söylemiştir.
Saîd ibn Cübeyr'in Sa'd ibn Ebî Vakkâs'tan naklettiği bir haberde o: "Top*luluk yakında bozguna uğratılacak ve arkalarını dönüp kaçacaklar." âyeti nazil olduğu zaman hangi topluluğun bozguna uğratılacağını anlamamıştım. Bedr günü olup da Hz. Peygamber (sa)'in: "Ey Allahım, işte şunlar Kureyş; Sana ve Rasûlü'ne düşman olarak bütün övüncü ve kibriyle geldiler. Bugün onları helak eyle." diye dua edip sonra da yerinden zırhı içinde sıçrayıp "Topluluk yakında bozguna uğratılacak ve arkalarını dönüp kaçacaklar." buyurduğunda bu âyetin te'vilini anladım." demiştir.[18]
3- İbnu Abbas'tan (r.a.) îbnu Cerîr anlattı.:
“Bedir günü müşrikler, “Biz yardımlaşan bir topluluğuz,” demişlerdi. Bunun üzerine Kamer: 54/44-46 âyetleri indirildi.” [19]
Bu duruma göre Kamer: 54/44-46 âyetleri hariç, bu sure Mekki oluyor, demektir.[20]

46. Daha doğrusu onlara va 'dolunan asıl saattir. O saat (kıyamet saati) ne belâlı, ne acıdır!

İbrahim ibn Musa kanalıyla Hz. Aişe'den rivayette o şöyle diyor:
"Doğrusu onlara va'dolunan asıl saattir. O saat ne belâlı, ne acıdır." âyet-i kerimesi Muhammed'e nazil olduğunda ben henüz Mekke'de oyun oynayan bir kız çocuğu idim.[21]

47. "Doğrusu suçlular sapıklık ve çılgınlık içindedirler.
48. "Ateşe yüzüstü sürüldükleri gün, onlara: "Cehennemin doku*nan azabını tadın" denir.
49. Şüphesiz Biz her şeyi bir ölçüye göre yaratmışızdır."

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Ebu'l-Kasım Abdurrahman b. Muhammed es-Serrac imla tarikiyle Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Musa el-Ka'bî'den o Hamdan b. Salih el-Eşecc'den, o Abdullah b. Abdu'l-Aziz b. Ebî Ravvad'dan, o Süfyan es-Sevrî'den, o Ziyad b. İsmail el-Mahzumî'den, o Muhammed b. Abbad b. Cafer'den, o da Ebû Hureyre'den bize şu rivayette bulundu: .
"Kureyş, kader hususunda münakaşa etti. Nihayet Allah Teala da bu âyetleri indirdi."[22]
2- Şeyh dedi ki: "Allah için şahitlik ederim ki muhakkak Ebu'l-Haris Muhammed b. Abdurrahim el-Hafız Cürcan da, Ebû Nuaym Ahmed b. Muhammed b. İbrahim el-Bezzaz'dan, o Cendel'in adına and içerek Ebu'l-Hasan Muhammed b. Ahmed b. Ubeyy'den Horasan'da, o Abdullah b. es-Sahr el-Hafiz'dan, o Üfeyr b. Madan'dan, o Süleym b. Amir'den, o da Ebû Umame el-Bahili'den şu rivayeti bize haber verdi:
"Allah'a yemin ederim ki Rasulullah (s.a.v.)'ın şöyle dediğini işittim:
"Bu âyet kaderciler hakkında nazil olmuştur."[23]
3- Ebû Bekr b. El-Haris, Abdullah b. Muhammed İsfehanî'den, o Cerir b. Harun'dan, o Ali b. et-Tanafisî'den, o Ubeydullah b. Musa'dan, o Baru's-Sika'dan, o Kureyş'ten olan bir ihtiyardan, o da Ata'dan bize şu rivayette bulundu:
"Necran'lı piskopos Eskaf, Rasulullah (s.a.v.)'a geldi ve dedi ki:
"Ey Muhammed, sen is*yanların, denizlerin, göklerin, hasılı bütün işlerin bir kader çizgisinde akıp gittiğini iddia ediyorsun. Ama masiyetlere gelince bu olmaz." Rasulullah (s.a.v.):
"Siz Allah'ın düşmanlarısınız" buyurdu. Bunun üzerine Allah Teala bu âyeti indirdi."[24]
4- Ebû Bekr Abdullah, Amr b. Abdillah b. Hasan'dan, o Ahmed b. Halil'den, o Abdullah b. Reca el-Ezdî'den, o Ebû Amr b. el-A'la'nın kardeşi Amr el-A'la'dan, o Halid b. Seleme el-Kureşî'den, o Said b. Amr b. Ca'de el-Mahzumî'den, o İbn Ebî Zürare el-Ensarî'den, o da babasından bize şunu haber verdi:
"Rasulullah (s.a.v.) Kamer: 54/47 âyetini okudu da buyurdu ki:
"Bu âyet bu ümmetin sonunda gelecek ve Allah'ın kaderi hakkında yalan konuşacak insanlar hakkında inmiştir."[25]
5- Ahmed b. Hasan el-Hıyerî, Muhammed b. Yakub el-Makilî'den, o Ebû Utbe Ahmed b. el-Ferec'den, o Bakıyye'den, o İbn Serhan'dan, o Bükeyr b. Useyd'den, o da babasından bize şu rivayette bulundu:
"Ben, şunu derken Muhammed b. Ka'b'ın yanındaydım: "Siz, beni kader husu*sunda dalıp giderken gördüğünüzde beni bağlayın. Zira ben bir deliyimdir. Hayatım elinde olan Allah'a yemin ederim ki, bu âyetler onlar hakkında inmiştir."
Sonra da Kamer: 54/47-49 ayetlerini okudu." [26]
6- Bu âyet-i kerimelerin Kaderiyye, ya da Muhammed ümmeti içinde kaderi inkâr edecek bir taife hakkında nazil olduğu rivayetleri varsa[27] da bunları "Kaderiyye veya kaderi inkâr edenler de bu âyet-i ke*rimelerin hükmü altına girerler." şeklinde anlamak doğru olacaktır.[28]

============================

[1] Kurtubî, age. XVII,82. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[2] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/628.
[3] Tirmizî, Tefsîru'I-Kur'ân, Kamer, 54/2, hadis no: 3286. İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/628. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840. Abdulfettah El-Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 398.
[4] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[5] İbnu’l-Cevzî, age. VII,88. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[6] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[7] Alûsî, age. XXVII,74. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[8] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840.
[9] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/628. Buhâri, Menâkıb: 26; Menâkıbu'l-Ensar: 35; Müslim,el-Münâfıkm: 43, 47, 48. Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 397. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/128.
[10] Buhâri, Menâkıb: 26; Menâkıbu'l-Ensar: 35; Müslim,el-Münâfıkm: 43, 47, 48. Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 397. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/128.
[11] Alûsî, age. XXVII,75. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840-841.
[12] İbnu'l-Cevzî, age. VIII,88. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/841.
[13] İbn Cerir: 27/50, Buhari; Menakıb: 26 (3636, 3869, 3871), Menakibu’l-Ensar: 35; Tefsir: 54 (4864, 4865). İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 334. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/841.
[14] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/128.
[15] İbn Kesîr, age. VII,448. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/840-841.
[16] Kurtubî, age. XVII,95. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/841.
[17] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/841.
[18] Kurtubî, age. XVII,95. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/841-842.
[19] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/629. Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 398. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/156.
[20] Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 398.
[21] Buhârî, Tefsîru'l-Kur'ân, Kamer, 54/7. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/842.
[22] Müslim; Kader: 19 (2656), Tirmizi; Kader: 2157, Tefsir: 54/6 (3290), İbn Mace; Mukaddime: 83. Ahmed ibn Hanbel, Müsned, 11,444, 476. İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 334; Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 6/254. İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/629. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/842. Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 398. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/156.
[23] Senedi cidden zayıftır. İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 334. İbn Hibban, Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/156.
[24] Senedi zayıftır. İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 335. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/842.
[25] Taberani; Mu'cemu'l-Kebir; 5/276, Heysemi; Mecmau'z-Zevaid: 7/117. İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 335. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/156.
[26] Mürsel hadistir. İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 335.
[27] Vahidî, age. s. 286; İbn Kesîr, age. VII,458. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/842.
[28] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/842.