Kevser Süresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

[MERVE DEMİR]

Kevser Süresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri

Kevser Süresi Nüzul Sebebi

İçinde Kelbî, Mukatil ve İbn Abbâs'ın da bulunduğu cumhura göre sûre mekkîdir. el-Hasen, İkrime, Mücâhid ve Katâde ise medenî olduğunu söylemiş*lerdir. [1] Suyûtî, İtkan'ında Sûrenin medenî olduğu görüşünü tercih etmiştir. Hafâcî ise iki görüş arasını te'lif sadedinde Sûrenin iki kere nazil olduğunu söy*leyenlerin bulunduğunu kaydeder.[2]
Adiyat Sûresinden sonra nazil olmuştur.[3]
İbn Merduye'nin yaptığı rivayete göre, Hz. Aişe (r.a.), Kevser Sûresi'nin Mekke'de indiğini söylemiştir.[4]
Ancak sûrede namazdan ve bir yoruma göre kurbandan söz edildiğine bakılırsa, bunun Medine'de indiği ağırlık kazanır. [5]

1. "Doğrusu sana pek çok nimet vermişizdir.
2. Öyleyse Rabbin için namaz kıl, kurban kes.
3. Doğrusu adı sanı ortadan kalkacak olan, sana kin tutan kim*sedir."

Bu ayetin kimin hakkında ve nerede indiği ihtilaflıdır. Bu konudaki görüşler şöyledir
1- İbn Abbâs, Mücâhid, Saîd ibn Cübeyr ve Katâde sûrenin el-As ibn Vâil hakkında nazil olduğu görüşündedirler.
a- İbn Abbas dedi ki:
"Bu sûre As b. Vail hakkında inmiştir. Rasulullah (s.a.v.) mescidden dışarı çıkarken, o da mescide giriyordu. Sehm Oğulları kapısında karşılaştı ve konuştular. Kureyş'in ileri gelenlerinden bir grup da mescidde oturuyordu. As b. Vail mescide girince:
"Konuştuğun adam kimdi?" diye sordular. O da:
"Şu ebter (nesli ke*sik)" deyip Rasulullah (s.a.v.)'ı kasdetti. Bu olaydan önce Rasulullah (s.a.v.)'ın Hz. Hatice'den dünyaya gelen oğlu Abdullah vefat etmişti. Onlar oğlu olmayan kimseyi eb*ter (nesli kesik) tabirini kullanırlardı, Bunun üzerine Allah Teala bu sûreyi indirdi."[6]
b- Muhamed b. Musa b. el-Fadl, Muhammed b. Yakub'dan, o Ahmed b. Abdulcebbar'dan, o Yunus b. Bükeyr'den, o Muhammed b. İshak'tan, o da Yezid b. Rûman'dan şunu dediğini bize haber verdi:
"Rasulullah (s.a.v.)'ın ismi anıldığında, As b. Vail şöyle derdi:
''Bırakın O'nu. O ebter (nesli kesik) birisidir. O'nun devamı yoktur. Eğer ölürse, O'nun zikri de kesilir ve siz de O'ndan kurtulursunuz." Bunun üzerine Allah Teala Kevser Sûresi'ni indirdi."[7]
c- Ata, İbn Abbas'tan rivayet ederek şöyle dedi:
"As b. Vail Muhammed (s.a.v.)'e uğrayarak şöyle derdi:
"Ben seni kınıyorum. Zira sen erkeklerden ebter (nesli kesik) bir insansın." Bunun üzerine Allah Teala:
"Seni ayıplayan dünya ve ahiret hayırları bakımından ebterdir." buyurdu."[8]
d- Süddî'den İbnu Ebî Hatim anlattı. Süddî:
“Kureyş, kişinin erkek oğlu öldüğünde, falan betere oldu (nesebi kesildi) derlerdi. Nebî Aleyhisslâm'm oğlu vefat edince, As İbni Vâil:
“Muhammed'in nesli kesildi, dedi. Âyet indirildi.” [9]
e- Beyhakî bunun benzerini Delâil’de Muhammed İbni Ali'den (r.a.) anlattı. O Rasûlullah'ın oğlunu, Kasım olarak isimledi. [10]
f- Mücâhid'ten (r.a.) anlattı:
“Âyet Âs İbni Vâil hakkında indirildi. O,:
“Ben Muhammed'in Şâniiyim, derdi, dedi. [11]
g- Kurtubî der ki: Araplar, kız ve erkek çocukları olan bir adamın erkek çocukları ölüp de geride kız çocukları kalırsa, "bu adamın soyu kesildi, ebter oldu" derlerdi.[12]
2- İbn Abbâs’a göre Ka'b ibnu'l-Eşref hakkında inmiştir.
İbn Abbâs'tan rivayette o şöyle anlatıyor:
Ka'b ibnu'l-Eşref Mekke'ye geldi*ğinde Mekke müşrikleri:
"Sen Medine halkının en hayırlısı ve efendisisin değil mi?" dediler. O:
"Evet, öyleyimdir." dedi.
"Şu soyu kesik, kavminden kopmuş kötü adam hakkında ne dersin. O, kendisinin bizlerden hayırlı olduğunu zanne*diyor. Halbuki bizler hacıların, sedanetin ve sikayetin ehliyiz (Kabe’nin hizmetçiliğini yapar, hacılara su dağıtırız)" dediler. Ka'b:
"Siz ondan daha hayırlısınız." dedi de "Hiç şüphesiz seni ayıplayanın kendisi ebter, soyu kesik olandır." âyeti ve "Kendilerine kitabdan bir pay verilmiş olan*ların Puta ve Tâğût'a inanıp küfredenlere: "Bunlar, iman etmiş olanlardan daha doğru yoldadırlar." dediklerini görmedin mi?" (Nisa, 4/51) âyet-i kerimesi nazil oldu.[13]
3- Atâ'ya göre Ebu Leheb hakkında inmiştir.
Atâ'dan rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (sa)'in erkek çocuğu öldüğünde müşriklere gitmiş ve:
"Bu gece Muhammed'in soyu kesildi." demiş ve bunun üzerine Allah Tealâ:
"Şu Seni kınayan var ya; işte o, ancak o ebter, soyu kesik olan."ı indirmiş.[14]
4- Şimr ibn Atıyye'ye göre Ukbe ibn Ebî Muayt hakkında inmiştir
Şimr İbni Atıyye'den rivayet edildiğine göre Ukbe İbni Muayt: “Nebinin çocuğu kalmadı. O ebterdi,” derdi. Allahü Teâlâ, onun hakkında, Kevser: 108/3 âyetini indirdi[15]
Bu rivayetlere göre sûre, Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.[16]
5- Kureyş müşrikleri hakkında inmiştir.
a- İbn Ebî Şeybe'nin Musannaf’ta tahrîcine ve İbn Münzir'in İkrime'den rivayetine gö*re:
“Nebî Aleyhisselâm'a vahiy in*meğe başlayınca, Kureyş:
“Muhammed bizden kopup (aslından, ata*larının dininden) uzaklaştı» diyerek Ona karşı cephe aldılar. Bunun üzerine ilgili sûre indi.”[17]
b- Taberânî'nin zayıf bir senedle Ebu Eyyûb'dan rivayetine göre Hz. Pey*gamber (sa)'in oğlu İbrahim vefat ettiğinde müşrikler sevinerek birbirlerine bu haberi yetiştirmişler ve: "Şu sâbiînin bu gece soyu kesildi." demişler de bunun üzerine Allah Tealâ bu Sûreyi indirmiş.[18]
c- İbnu Cüreyc'ten İbnu Münzir anlattı:
“Bana ulaştığına göre, nebî Aleyhisselâm'ın oğlu İbrahim vefat edince, Kureyş:
“Muhammed ebter oldu, dediler, Aleyhisselâm buna öfkelendi, bundan dolayı, onu taziye (ve düşmanlarını reddetmek) için Kevser: 108/3 âyeti indirildi.” [19]
6- Müslim'in Enes ibn Mâlik'ten rivayetle tahric ettiği bir hadiste o şöyle an*latıyor:
Bir gün Rasûlullah (sa) mescidde aramızda bulunuyordu. Hafifçe uyur gibi bir hal aldı. Sonra tebessüm ederek başını kaldırdı. Biz:
"Seni güldüren ne*dir ey Allah'ın elçisi?" diye sorduk.
"Az önce bana bir sure indirildi." buyurdu ve
"Rahman Rahîm Allah'ın adıyla. Gerçekten Biz azimüşşan sana kevseri ver*dik. Öyle ise Rabbın için namaz kıl ve kurban kes. Sana buğzeden; şüphesiz ki soyu kesik olari işte odur."u okudu, sonra:
"Biliyor musunuz kevser nedir?" di*ye sordu.
"Allah ve Rasûlü en iyi bilendir." dedik.
"Rabbımın bana va'dettiği bir nehirdir. Onda çok hayır vardır. O, kıyamet günü ümmetimin su içmeye ge*leceği bir havuzdur. Kapları, yıldızlar sayısıncadır. Onların (ümmetimin) için*den bir kul oradan ayrılıp uzaklaştırılacak da ben:
"Rabbım, o benim ümmetimdendir." diyeceğim. Rabbım:
"Onun senden sonra neler yaptığını bilmiyorsun." buyuracak.[20]
Kurrâdan bir çoğu bu iki rivayete dayanarak Sûrenin Medine-i Münevvere'de nazil olduğunu ve besmelenin sureden bir âyet olup onunla birlikte nazil olduğunu söylerler.[21]
7- îbnu Cerîr anlattı. Saîd İbni Cübeyr'den (r.a.) dedi ki:
“Âyet, Hudeybiye günü indirildi. Cebrail geldi ve:
“Kurbanını kes, rükû et, dedi. Aleyhisselâm kalktı ramazan bayramı hutbesini okudu, kurban kesti, sonra iki rekat namaz kıldı. Sonra deveye döndü ve onu nahr etti.”
Suyuti Bu rivayette şiddetli bir gariblik olduğunu söyler. [22]
İniş sebebiyle ilgili rivayetlerin çoğu Sûre'nin Mekke'de indiğine de*lâlet etmektedir. Allah daha iyisini bilir.[23]
Özet olarak: Surenin nüzul sebebi Peygamber (s.a.)'in zayıf görülmesi, erkek çocukları Kasım'ın Mekke'de, İbrahim'in de Medine'de ölmesi ile kâ*firlerin sevinmeleridir. Bu sure Rasulullah (s.a.)'ın güçlü ve başarılı, bağlılarının da sonunda galip olacağını Rasulullah (s.a.)'ın çocuklarının ölmesi*nin onun değerinden bir şey kaybettirmiyeceği, asıl ona kin tutanların adı sanı kalmamış kopuklar, hayırdan uzak kimseler olduğunun ilânı için indi. [24]
________________________________

[1] Tefsîr-i Kurtubî: 20/216; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7026. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/646.
[2] Alûsî, age. XXX,244. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973.
[3] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973.
[4] Şevkani, Fethü’l-kadîr: 5/502; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7026.
[5] Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7026.
[6] Senedi yoktur. Suyuti; ed-Dürr: 6/401; İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 393; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973. Nisabûrî, Esbabu'n-Nüzûl: 306; Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7028.
[7] Mürsel hadistir; İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 393; İbn Kesîr, age. VIII,524-525; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973; Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 483-484.
[8] İbn Cerir: 30/212; İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 393.
[9] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/731. Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7027 Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[10] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/731. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[11] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/731. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[12] Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 484.
[13] Bezzar; Tâberî, age. V,85; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/730-731; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/973; Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 483. Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7027. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[14] İbn Kesîr, age. VIII,524-525; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[15] Taben, age. XXX,213; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/732; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[16] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[17] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/731. Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7027. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[18] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/73; Suyûtî, Lübâbu'n-Nukûl, II, 199-207; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[19] İmam Ebi Hatim; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/732; Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 484. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/648.
[20] Müslim, Salât, 53. Ayrıca bak: Ebu Davud, Sünnet, 23, hadis no: 4747; Neseî, İftitâh, 21, hadis no: 902; İbn Kesîr, age. VIII,524-525; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[21] İbn Kesîr, age. VIII,524-525; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974.
[22] Taberî, age. XXX,211; Suyûtî, Lübâbu'n-Nukul, 11,199-208; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/731-732; Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/974. Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/647.
[23] Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/7028.
[24] Vehbe Zuhayli, Tefsiru’l-Münir, Risale Yayınları: 15/648.