medineweb kpss 18. yy Osmanlı / Gerileme Dönemi

[mehmet akif2]

medineweb kpss 18. yy Osmanlı / Gerileme Dönemi

XVIII.yy (18.yy.) Islahatları

Avrupa üstünlüğü kabul edildi –>

Islahatlarda avrupa örnek alındı

Askeri, ekonomik, teknik, bilim-kültür alanlarında ıslahatlar yapıldı (Daha çok askeri alanda)

Islahatlar şahıslara bağlı kaldı, genele hitap edemedi

Islahatlar halk isteğiyle değil devlet adamlarının arzularına göre belirlendi

Çıkarları zedelenen bazı devlet adamları, ulema ve özellikle yeniçeriler yüzünden devamlı, kalıcı ve yararlı olamamıştır



not: 18. yy ıslahatçıları kodlaması: 3-1-3-1-3

3. AHMET (LALE DEVRİ)

1. MAHMUT

3. MUSTAFA

1. ABDÜLHAMİT

3. SELİM (NİZAMİ CEDİT)

[mehmet akif2]

Lale Devri Islahatları (Lale Devri 1718/1739 – Batıda barış Devri – mey, mey ve hey, hey devri )

3. Ahmet dönemine denk gelir

Lale Devri Başlangıcı 1718 Pasarofça Anlaşması Lale Devri Bitişi 1730 Patrona Halil isyanı Adını İstanbuldaki ünlü lale bahçelerinden alır Zevk ve eğlence düşkünlüğünün yaşandığı devirdir

Lale Devri bazı önemli kişiler –> Padişah III. Ahmet, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa

Bu dönemde genel olarak barış egemendir

Avrupanın önemli merkezlerine ilk kez geçici elçilikler açılmıştır (Avrupadaki yenilikleri yakından takip amacıyla)

İlk elçi 28 Çelebi Mehmet , Paris (Paris sefernamesi’ni yazmıştır)

[mehmet akif2]

Sait efendi ve İbrahim Müteferrika 1727’de ilk Türk matbaasını kurmuşlardır

Avrupanın teknik üstünlüğü kabul edildi

Matbaa avrupadan alınan ilk teknik yeniliktir

İşsiz kalma endişesiyle binlerce hattat ve müstehsih (Çoğaltıcı) tepki göstermiştir.

Akabinde dönem Şeyhülislamı fetva vererek matbaada dini kitap basımını yasaklamıştır.

Basılan ilk eser Vankulu Lügatı (Vani Efendi tarafından)

Yalovada kağıt imalathanesi İstanbulda kumaş çini imalathanesi

[mehmet akif2]

Yeniçerilerden tulumbacılar adıyla itfaye kuruldu

İlk çicek aşısı Mimari alanda barok ve rokoko ilk eser –> Nur-u Osmaniye Camii Doğu klasikleri Türkçeye çevrildi,

İstanbulda çeşitli kütüphaneler açıldı (Osmanlı rönesansı) Sivil mimari gelişti (Örn: III.Ahmet çeşmesi)

Doğu ve batı tarzında köşkler, kasırlar yapıldı.

Avrupanın barok, gotik, rokoko tarzında eserler verildi(Klasik dönem Osmanlı mimarisi sona erdi)

Resim ve minyatür sanatı gelişti

–> Levni bu dönemde yaşamıştır Nedim dönemin ünlü şairlerindendir Lale devrinde askeri alanda yenilik yoktur

[mehmet akif2]

1730 Patrona Halil İsyanı

Lale devrinde Damat İbrahim Paşa’nın açtığı zevk,israf, sefahat devrinden mutsuz halk, İran seferindende olumsuz haberler alınması üzerine meydanlarda, camilerde isyanı ateşlediler ve yönetime karşı bir ayaklanma başladı.

Bu isyanı Patrona Halil ve yandaşları yönlendirmişlerdir Yeniçeri ağası Hasan Paşa isyanı bastıramadı

Damat İbrahim Paşa ve bazı devlet adamları idam edildi III. Ahmet tahttan indirildi

Patrona Halil isyanında şehir tahrip edildi,

Sadabad köşkü ateşe verildi.

Divan şairi Nedim öldürüldü

[mehmet akif2]

I.Mahmut


I.Mahmut orduya düzen vermenin ve Avrupa orduları gibi savaşa hazırlanmanın lüzumunu anlamış ve bu işi Fransız asıllı Humbaracı Ahmet Paşa’ya (Kont Dö Boneval) vermiştir. Ahmet Paşa;

- Ordunun ıslahı için raporlar hazırlamıştır.

- Osmanlı ordusundaki Humbaracı ve Topçu sınıfını ıslah etmiştir.

- Subay yetiştirmek amacıyla Kara Mühendishanesi’ni kurmuştur (1734).
Böylece Avrupa tarzında ilk teknik okul açılmıştır.

- Emrindeki kıtaları Avrupa ordularının düzenine göre örgütlemiş; bölük, tabur ve alay örgütlerini oluşturmuştur.

Osmanlı Devleti’nde Avrupa tarzında askeri ıslahatlar ilk kez bu dönemde başlamıştır.

Bu ıslahatların etkisiyle Osmanlı ordusu, 1736 – 1739 yıllarında Rusya ve Avusturya ile yapılan savaşları kazanarak büyük bir başarı elde etmiştir.

[mehmet akif2]

III.Mustafa

III.Mustafa döneminin ıslahatlarını Sadrazam Koca Ragıp Paşa ve Baron Dö Tot yapmıştır.

Bu dönemde;

- Lüzumsuz masraflar kesilerek maliyede ıslahat yapılmış ve iç borçlanmaya gidilmiştir.

- Fransızca’dan matematik ve astronomiyle ilgili kitaplar tercüme edilmiştir.

- Topçu ve istihkam askerleri ıslah edilmiştir.

- Sürat Topçu Ocağı kurulmuş ve Avrupa tarzında yetiştirilmiştir.

- Deniz subayı yetiştirmek amacıyla Deniz Mühendishanesi (Mühendishane-i Bahr-i Hümayun) kurulmuştur.

Çeşme faciasından sonra tersane ıslah edilerek yeni bir donanma kurulmuştur.

[mehmet akif2]

I.Abdülhamit

I.Abdülhamit Avrupa ülkelerinden danışmanlar getirerek ıslahatlara devam etti.

Hatta danışmanların Müslüman olmaları ve Osmanlı kıyafetlerini giymeleri şartını kaldırarak bu konuda yapılacak uygulamaları başlatan ilk padişah olmuştur.

Devrin ileri gelen ıslahatçı devlet adamları Halil Hamit Paşa ve Cezayirli Hasan Paşa’dır.

I.Abdülhamit döneminde,

- Halil Hamit Paşa, Sürat Topçu Ocağı’nı geliştirerek mevcudunu artmıştır.

- İstihkam Okulu açılmış, Lağımcı ve Humbaracı Ocaklarının gelişmesi sağlanmıştır.

Kara ve deniz kuvvetlerini ıslah etmek için Avrupa’dan çok sayıda mühendis ve uzman getirilmiştir.

- Yeniçerilerin sayımı yapılmış, tımar sisteminde düzenlemeye gidilmiştir. Ayrıca ulufe alım satımı yasaklanmıştır.

[mehmet akif2]

III.Selim

III.Selim tarihimizde her alanda köklü reformlar yapılması gereğini bilinçli olarak kavrayan ilk padişahtır.

Tahta geçer geçmez yenilik çalışmalarına başlayan padişah, sadece ordunun düzeltilmesiyle devletin kötü durumdan kurtarılamayacağını görerek geniş çaplı bir yenilik hareketi başlatmıştır.

III.Selim döneminde yapılan ıslahatlara Nizam-ı Cedit adı verilmiştir.

Bu dönem ıslahatlarının ağırlık merkezini askeri ıslahatlar oluşturmuştur.

III.Selim döneminde;

- Nizam-ı Cedit ordusu kuruldu.

Bu ordu yeniçerilerden seçilen ve Anadolu’dan getirilen askerlerden kurulmuştur.

Avrupa tarzında eğitilen bu ordu ilk askeri başarısını Akka’da Fransızlara karşı kazanmıştır.

Ordunun giderleri yeni kurulan İrad-ı Cedit hazinesi tarafından karşılanmıştır.

III.Selim Nizam-ı Cedit ordusunu yeniçerilere alternatif olarak kurmuş, ancak bu ordu değişik kesimlerin tepkisine sebep olmuştur.

- Mühendishane-i Berr-i Hümayun (Kara Mühendishanesi) ve Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi) adıyla daha önceden kurulan okullar genişletilmiştir.


not: Mühendishane-i Berr-i Hümayun (Kara Mühendishanesi):3. selim zamanında kurulmuştur.


Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi):3. mustafa zamanında kurulmuştur.

[mehmet akif2]

- Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek ve Osmanlı Devleti hakkındaki düşüncelerini öğrenmek amacıyla Avrupa’nın önemli merkezlerinde sürekli elçilikler kurulmuş, Paris, Londra, Viyana ve Berlin’e elçiler gönderilmiştir.

- Osmanlı parasının değerini korumak için yerli malı özendirilmiştir.

- Resmi devlet matbaası kurulmuştur.

İlmiye sınıfının ıslahı için çalışılmıştır.

Yeni kitaplar tercüme edilmiş, Fransızca devletin ilk resmi yabancı dili haline getirilmiştir.

III.Selim tarafından yapılmak istenen ıslahatlar;

yeniçerilerin tepkisi,

devlet adamlarının lüks ve israfa dalmaları,

İrad-ı Cedit hazinesi için konulan vergilerin toplumda meydana getirdiği huzursuzluk ve

yabancı elçilerin aleyhte propaganda yapmaları gibi nedenlerden dolayı başarılı olamamıştır.

Kabakçı Mustafa İsyanı’yla III.Selim öldürülmüş (1807) ve Nizam-ı Cedit ıslahatları ortada kalmıştır.