Cum'a-62/9(Ayet ve açıklamalı meali)

[MERVE DEMİR]

Cum'a-62/9(Ayet ve açıklamalı meali)

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ



"Ey iman edenler! Cuma günü (ezanla) namaz için çağrıldığınız zaman, derhal Allah'ın zikrine gidinEğer bilirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır Alış-verişi(işi gücü) bırakın"

(Hasan Tahsin FEYİZLİ - Feyzu'l Furkan Meali)

[Emekdar Üye]

Cum'a-62/9(Fizilal'il-Kur'an Tefsiri - Prof Seyyid Kutub
Eğer siz gerçeği anlayan kimseler iseniz elbette bu, sizin için daha hayırlıdır Toplu halde kılınmadan sahih olmaz Orada müslümanların toplanmaları buluşmaları, kendilerine Allah'ı hatırlatan konuşmayı dinlemeleri zorunludur Zaten islam, dünya ve ahiret hazırlığını tek bir düzen içinde ve tek bir ibadet sistemi içinde çözüme kavuşturur Cuma namazı islamın sosyal nitelikli inancını özel bir şekilde dile getirmektedir
Cuma namazının fazileti, cuma namazına teşvik ve banyo yapma, temiz elbiseler giyinme ve koku sürünme ile ilgili hazırlıkları ifade eden pek çok hadisler de vardır" Sünen kitaplarının dördünde Evs İbni Evs Sakafi'den gelen rivayette deniyor ki: Resulullah'tan işittim, şöyle diyordu: "Kim cuma günü elbisesini yıkar ve banyo ederse, erken kalkar ve erken yola düşerse, bineğe binmeyip yolda yürürse, imama yakın durur, sözlerine kulak verip bu arada boş söz ve işle uğraşmazsa attığı her adım için gündüzü oruçlu, gecesi ibadetli bir yıllık mükafat elde eder Peygamber'den işittim, şöyle diyordu: "Kim cuma günü yıkanır ve evindeki kokusundan sürünür, en güzel elbiselerini giyer, sonra camiye gelip dilerse iki rekat namaz kılıp kimseyi de rahatsız etmezse, imam hutbeye çıkıp, namazı bitirene kadar susup sessiz kalırsa onun bu cumayla diğer cuma arasındaki günahları için kefaret olur
"Ey iman edenler, cuma günü namaza çağrıldığınız zaman Allah'ı anmaya koşun ve alış-verişi bırakın: '
O andan itibaren dünya işlerinden sıyrıldıktan sonra hemen Allah'ı anmaya geçmelerini teşvik etmektedir:
"Eğer siz gerçeği anlayan kimseler iseniz bu sizin için daha hayırlıdır Bu aynı zamanda gönüller için sürekli bir uyarıdır Böylece yalnız Rabbinin olabilmeli, O'nunla başbaşa kalmalı, kendini O'nun zikrine adamalıdır

[Emekdar Üye]

Cum'a-62/9(Tefhim'ul-Kur'an Tefsiri - MEVDÛDÎ)


9(2) Eğer bilirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır

Bu cümle içinde, özellikle üç husus dikkate değerdir İkincisi, Cuma gününe mahsusen bir namaz kılınmaktadır Bilakis, siyak ve sibaktan anlaşılmaktadır ki, namaza çağrı ve Cuma gününe mahsusen namaz daha önceden ifa edilegelmektedir Dolayısıyla Allah Teâlâ bu ayeti, Müslümanların ezan okunurken Cuma namazının önemini kavramaları ve bunun farz olduğunu idrak ederek namaza koşmaları için inzal etmiştir Peygamber'in (s Ayette kastolunan namaza çağrı (ezan), günümüzde 5 vakit tüm dünyada camilerden yükselen ezandır Bu Hza Birincisi, söz konusu ayet, diğeri ise Maide Suresi'nin 58 Ayrıca tüm Müslümanların halen kılmakta olduğu Cuma gününe mahsusen kılınan namazın vakti ve şekli ile ilgili de, Kur'an'da bir bilgi mevcut değildir Peygamber'in (s) bildirdiği gibi kılınmaktadır Bu gerçek, "Şer'î hükümler sadece Kur'an'da beyan edilmiştir" diyen kimsenin sadece sünnet'i değil aynı zamanda Kur'an'ı inkar etmiş olduğunun açık bir delilidir
Cuma, aslında İslâmî bir kavramdır Müslümanlar aralarında, bir toplantı günü kararlaştırdıklarında bu günü seçmiş ve onu "Cuma günü" diye adlandırmışlardır Çünkü o gün Kureyşliler bir araya geliyorlardı Fakat gerçek değişiklik, İslâm geldikten sonra vuku bulmuştur Yahudiler bu günü "Sebt" (Cumartesi) günü olarak isimlendirmişlerdir Hıristiyanlar ise, Yahudilerden farklı olmak için, ibadet günü olarak kendilerine "Pazar"ı seçmişlerdir İsa'nın bir talimatı sözkonusu olmadığı gibi, İncil'de de bir kayıt mevcut değildir İsa'nın çarmıhta can verdikten sonra kabirden, pazar günü göğe çıktığına inandıkları için, kendilerine pazar gününü ibadet günü olarak seçmişlerdirS İşte İslâm, bu iki toplumdan da kendini ayırabilmek için Cuma gününü toplu ibadet günü olarak seçmiştir Fakat o dönemde Mekke'de bu emrin gereği üzerine amel etmek mümkün değildir Fakat Hza) daha önceden hicret ederek Medine'ye giden Müslümanlara Cuma'yı ikame etmeleri için emir göndermiştir (Tabaranî, Darekutnî) Ka'b bin Malik ve İbn Sirîn'in rivayetlerine göre, Medine'de Ensardan Müslümanlar kendi başlarına, haftada birgün topluca ibadet etmeyi kararlaştırmışlardır Ve ilk Cuma'yı Benî Biyade'nin bölgesinde Esâd bin Zürare 40 Müslümanla birlikte kılmıştır Bu konuda herhangi bir emir olmamasına rağmen, İslâm'ın ruhuna uygun düşünüp davranmaları, Sahabe-i Kiram'ın İslâm'ı kavrayışlarının bir özelliğidir Peygamber'in (s Kendisi Mekke'den hicret etmek üzere ayrılıp, pazartesi günü Kuba Mescidi'ne ulaşmış ve 4 gün orada kaldıktan sonra 5 Yolda, Beni Salim bin Avf'ın bölgesinde Cuma vakti olmuş ve kendileri ilk Cuma'yı orada eda etmişlerdir Peygamber (s Hicretten önce Musâb bin Umeyr'e gönderdiği yazılı emirde de şöyle demiştir: "Cuma günü, öğleden hemen sonra iki rekat namaz ile Allah'a yaklaşınız" (Darekutnî) Aynı emir, hicretten sonra, Hza) hem kavlen, hem fiilen bizzat kendisi beyan etmiştir Enes, Hz Cabir bin Abdullah, Hz Sehiyl bin Sad, Hz Ammar bin Yasir ve Hz" (Müsned-i Ahmed, Buharî, Müslim, Ebu Davud, Neseî, Tirmizî)
Cuma namazının, öğle namazı yerine geçtiği, bu namazın sadece iki rekat olduğu ve namazdan önce hutbe irad edildiği Hza Öğle namazı ile arasındaki fark budur Ömer bu konuda şöyle demiştir: "Rasulüllah'ın mübarek ağzından çıktığına göre, yolcu namazı iki rekattır, fecr (sabah) namazı iki rekattır ve Cuma namazı da iki rekattır" (Ahkamu'l-Kur'an, el-Cassas)
Ayette, bahis konusu edilen ezan ile, hutbeden önce okunan ezan kastolunmaktadır, yoksa Cumadan çok önce halka haber vermek için okunan ezan değil Peygamber (s Müezzin bu ezanı, imam minberde oturduktan sonra okumaya başlardı Ebubekir ve Hz Osman'ın zamanında nüfus arttığından dolayı, çok önceden bir ezan daha okutulmaya başlanmıştır (Buharî, Ebu Davud, Neseî, Tirmizî) "Zikrullah" ile Cuma hutbesi kastedilmektedir Peygamber (s Ebu Hüreyre'den rivayet edildiğine göre, Hza) şöyle buyurmuştur: "Melekler, her Cuma, namaza gelen kimselerin isimlerini kaydederler ve imam minbere çıktığında defterlerini kapatıp, hutbeyi dinlemeye başlarlar Ayrıca Kur'an'ın ifadeleri de aynı yöne işaret etmektedir Bu ifadelere göre Cumanın tertibi şu şekildedir Nitekim müfessirler "zikr"in hutbe yahut hutbe ve namaz olduğu konusunda görüşbirliği içindedirler Örneğin, Allah'a hamdü-sena, Rasûlüne salavat, Allah'ın emirleri, şeriatına uygun ameller, tebliğ yolunda telkinler, muttakilerin vasıfları tarifi ve medhi vs (Keşşaf)
"Allah'ın zikrine koşunuz" emri ile elbette koşa koşa gelmek kastedilmiş değildir Nitekim Arapça'da "sa'y", sadece koşmak için değil, gayret göstermek çabalamak anlamında da kullanılır Zaten müfessirler ayetteki kullanıma bu anlamı verme hususunda görüş birliği içerisindedirler Hem ayrıca namaz kılmak için camiye koşarak gelmekten Müslümanlar men olunmuşlardır Peygamber (s Namaza yetiştiğinizde hemen cemaate katılın ve sonra (namazı) tamamlayın"
(Kütübüs'Sitte) Ebu Katade el-Ensarî, şöyle anlatıyor: "Bir defasında Hza Namaz bitince Hza) gürültünün nedenini sordu Peygamber, "Böyle yapmayın, namaza sukûnet içinde gelin ve cemaate katılın, sonra namazınızı tamamlayın" diye buyurdu Burada "el-bey'a" (alışveriş) kelimesinin zikredilme nedeni, Cuma günü ticaretin yoğun olması dolayısıyladır Bu nedenle ayetteki yasaklama sadece alışveriş ile sınırlı olmayıp, tüm meşguliyetleri kapsamaktadır
Bu verilen emir, Cuma namazının farz olduğuna kesin bir delildir Ayrıca helâl bir şeyin (alışverişin) Cuma namazı nedeniyle haram kılınması da Cuma namazının farziyetini ortaya koymaktadır Yani Cuma namazı, öğle namazının yerini alır Çünkü bir farz, ancak yerine başka bir farzın ikame edilmesiyle sakıt olur
Örneğin Hza) Cuma namazını şiddetle tavsiye etmiş ve bunun farz olduğunu söylemiştir Peygamber (s" demiştir Peygamber'i hutbede, "İnsanlar Cuma namazını terk etme adetini bıraksınlar" derken işitmişlerdir Peygamber (s" Bu hadisin lafzı, bir başka rivayette şöyledir: "Allah onların kalplerini münafıkların kalplerine benzetir" (Müsned-i Ahmed, Ebu Davud, Neseî, Tirmizî, İbn Mace, Darimî, Hakim, İbn Hibban, Bezzar, Taberani) Cabir bin Abdullah, Hza) şöyle buyurduğunu rivayet eder: "Bugünden itibaren, kıyamete değin Cuma namazı sizlere farzdır İyi dinleyin! Tevbe edip, Allah'tan mağfiret dilemedikçe, o kimsenin namazı namaz, zekatı zekat, haccı hac, orucu oruç, iyiliği iyilik değildir (İbn Mace, Bezzar) Aynı anlamda başka bir rivayeti Taberanî, İbn Ömer'den nakletmiştir Abdullah b el-As'ın rivayet ettiğine göre, Hza) "Cuma ezanını duyan kimseye Cuma namazı farzdır" buyurmuştur Peygamber'in (s) hutbede şunları söylediğini rivayet ederler: "Şunu iyi bilin ki, Allah sizin üzerinize Cuma namazını farz kılmıştır Hz Peygamber "Cuma namazı her baliğ (yetişkin) üzerine vaciptir, buyurmuştur Peygamber (s Ancak kadınlar, köleler, çocuk ve hastalar müstesna Peygamber'in (s) bu hadisinin lafızları, Cabir bin Abdullah'ın rivayetinde şu şekildedir: "Kim Allah'a ve Ahiret gününe iman ediyorsa Cuma namazı kendisine farzdır" (Darekutnî, Beyhakî) Kur'an'ın ve hadislerin bildirdikleri doğrultusunda bütün ümmet, Cuma namazının farziyeti hususunda icma etmiştir

[Emekdar Üye]

Cum'a-62/9 (İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Celal YILDIRIM)


9- Ey imân edenler! Cumua günü namaza (ezan ile) çağrıldığında Hemen Allah'ı anmaya (namaz kılıp hutbe dinlemeye) gidin; alım-satımı bırakın


İniş Sebebi


Hz Abdirrahman (R) diyor ki:

— «Resûlüllah (A) Efendimiz cuma günü hutbe irad ederken, bir ticarî kervan çıkageldi Bunun üzerine Cenâb-ı Hak, ilgili âyetleri indirdi Abdillah (R)dan yapılan bir başka rivayette, adı geçen şöyle demiştir:

— «Cuma günü Resûlüllah (A) Efendimiz'le beraber bulunuyorduk 12 kişi dışında Mescid'deki cemaatin hepsi yiyecek maddesi satın almak için dışarı çıktı» (Esbabu'n-Nüzül/Nisabûrl: 286- Buharî/büyû1: 11, cumua : 38- Ahmed : 5/85)


Müslim'in İshak b Amr (R)dan yaptığı rivayette ise, olay şöyle haber verilmektedir:

«Medine halkı açlık ve kıtlık sıkıntısı içinde bulunuyordu Halîfe el-Ketbî ise o sırada gıda maddesi ve ticarî emtia taşıyan kervanıyla Şam'dan dönmüş bulunuyordu Tam bu sırada Resûlüllah (A) Efendimiz, cuma hutbesini irad ediyordu Ebû Bekir (R) ile Ömer (R) da içerde kalan 12 kişi arasında bulunuyorduS» (Esbabu'n-Nüzül/Nisabûri: 286)



Cuma Namazı


«Ey imânedenler! Cuma günü namaza (ezan ile) çağrıldığında hemen Allah'ı anmaya (namaz kılıp hutbe dinlemeye) gidin»

Cuma namazı, ilim adamlarının ittifakıyla farz-ı ayndır; yani hür ve ergen olup hasta ve seferî olmayan, aklı başında her müslüman erkeğe farzdır İnkârı küfür, terkedilmesi büyük günahtır
Âyette cuma namazıyla ilgili iki emre yer verilmiştir: Biri, cuma ezanı okunduğunda cuma camiine gidip hutbeyi dinlemek ve namaz kılmak için vakit kaybetmeden hemen harekete geçmemiz; diğeri ise, bu sırada, yani ezan okunmaya başlayınca alım-satımı ve diğer meşgul bulunduğumuz işi bırakmamızla ilgilidir Cuma konusunda böyle bir karine olmadığına göre, ezan okunmaya başlandığında her işi ve meşguliyeti bırakıp cumaya gitmek farzdır Ancak hastane ve benzeri sağlık merkezlerinde ciddi bir vaka olurda ölüm tehlikesi arzederse, görevli doktorun, insan hayatını kurturmak için sözü edilen vakitte cumayı terketmesinde bir sakınca yoktur



Cuma Ezanı


Resûlüllah (A) Efendimiz zamanında mü'minler Medine'de Mescid-i Saadet'e yakın bulunuyorlardı; aynı zamanda sanat ticaret ve ziraat de henüz gelişmemiştiS İşte o devirde bu ezan okununca, her işi bırakıp cuma camiine gitmek farzdı Üçüncü halîfe Osman (R) devrinde iş ve meşguliyet arttı, şehir hayli genişleyip büyüdü Bunun üzerine halîfe öğle vakti girince bir de dış ezan okunmasını emretti Böylece dış ezan hakkında icma' vaki oldu ve günümüze kadar sürüp gelmektedir Bununla beraber iç ezanı ölçü olarak almak ve ona göre camiye gitmekte de bir sakınca yoktur Sa'y: Koşmak, acele etmek, kalbi ve niyeti yapılacak işe çevirip gitmek, bir işe gayret edip yönelmek ve bir işe hemen başlamaya azmetmek gibi mânalara delâlet eder Zira namaza koşarak nefes nefese gelenleri uyaran Resûlüllah (A) Efendimiz şöyle buyurmuştur: «Namaza geleceğiniz zaman yürüyerek (normal adımlarla) gelin Yetiştiğiniz kadarını (İmamla) kılar, kaçırdığınızı tamamlarsınız Bu anlatım, lafzındelâleti bakımından aiış-verişle ilgilidir; ama taşıdığı hüküm bakımından -bazı istisnalarla- her işi ve meşguliyeti kapsamaktadır Nitekim Resûlüllah (A) Efendimiz ile dört halife devrinde uygulama bu genellik içinde cereyan etmiştir



Cuma Namazına Gitmek Mutlaka Hayırlıdır


Cuma namazı ve hutbesi, İslâm'ın yüce amaçlarından biri ve varlığının delilidir O bakımdan İslâm cuma sız, cuma da İslâmsız olamaz
Bu açıdan da cumaya bakınca, onun sayılmayacak kadar faydaları, kelimeyle anlatılamıyacak kadar ecir ve sevapları vardır
2- Ruhla beden arasında bozulan veya sarsılan dengeyi düzeltir
4- Müslümanların birbirlerini daha yakından görüp kaynaşmalarını ve dertlerinin tek dert haline getirilmesini sağlar Ferdi toplumun kopmaz bir parçası haline getirip insan unsurunun bizatihi çok değerli olduğunu kalp ve kafalara işler
7- Dinî, ahlâkî, tarihî ve ilmî yönden Müslüman cemaatin aydınlanmasına; dinî kültürlerinin artmasına yardımcı olur
8- Kırgınlıkların kalkmasına, dargın duranların barışmasına; aile ve toplumun huzur ve güven havasında verimli bir hayat sürmelerine imkân sağlar Böylece ferde bilinçli hareket, cemaate aksiyon kazandırır
10- İş hayatında daha doğru ve daha faydalı, daha dikkatli ve düzenli olabilmenin idrâk ve inancını hem uyandırıyor, hem de kuvvetlendirir

çııÖÖçşıÜüCum'a-62/9 (İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Celal YILDIRIM)


9- Ey imân edenler! Cumua günü namaza (ezan ile) çağrıldığında Hemen Allah'ı anmaya (namaz kılıp hutbe dinlemeye) gidin; alım-satımı bırakın


İniş Sebebi


Hz Abdirrahman (R) diyor ki:

— «Resûlüllah (A) Efendimiz cuma günü hutbe irad ederken, bir ticarî kervan çıkageldi Bunun üzerine Cenâb-ı Hak, ilgili âyetleri indirdi Abdillah (R)dan yapılan bir başka rivayette, adı geçen şöyle demiştir:

— «Cuma günü Resûlüllah (A) Efendimiz'le beraber bulunuyorduk 12 kişi dışında Mescid'deki cemaatin hepsi yiyecek maddesi satın almak için dışarı çıktı» (Esbabu'n-Nüzül/Nisabûrl: 286- Buharî/büyû1: 11, cumua : 38- Ahmed : 5/85)


Müslim'in İshak b Amr (R)dan yaptığı rivayette ise, olay şöyle haber verilmektedir:

«Medine halkı açlık ve kıtlık sıkıntısı içinde bulunuyordu Halîfe el-Ketbî ise o sırada gıda maddesi ve ticarî emtia taşıyan kervanıyla Şam'dan dönmüş bulunuyordu Tam bu sırada Resûlüllah (A) Efendimiz, cuma hutbesini irad ediyordu Ebû Bekir (R) ile Ömer (R) da içerde kalan 12 kişi arasında bulunuyorduS» (Esbabu'n-Nüzül/Nisabûri: 286)



Cuma Namazı


«Ey imânedenler! Cuma günü namaza (ezan ile) çağrıldığında hemen Allah'ı anmaya (namaz kılıp hutbe dinlemeye) gidin»

Cuma namazı, ilim adamlarının ittifakıyla farz-ı ayndır; yani hür ve ergen olup hasta ve seferî olmayan, aklı başında her müslüman erkeğe farzdır İnkârı küfür, terkedilmesi büyük günahtır
Âyette cuma namazıyla ilgili iki emre yer verilmiştir: Biri, cuma ezanı okunduğunda cuma camiine gidip hutbeyi dinlemek ve namaz kılmak için vakit kaybetmeden hemen harekete geçmemiz; diğeri ise, bu sırada, yani ezan okunmaya başlayınca alım-satımı ve diğer meşgul bulunduğumuz işi bırakmamızla ilgilidir Cuma konusunda böyle bir karine olmadığına göre, ezan okunmaya başlandığında her işi ve meşguliyeti bırakıp cumaya gitmek farzdır Ancak hastane ve benzeri sağlık merkezlerinde ciddi bir vaka olurda ölüm tehlikesi arzederse, görevli doktorun, insan hayatını kurturmak için sözü edilen vakitte cumayı terketmesinde bir sakınca yoktur



Cuma Ezanı


Resûlüllah (A) Efendimiz zamanında mü'minler Medine'de Mescid-i Saadet'e yakın bulunuyorlardı; aynı zamanda sanat ticaret ve ziraat de henüz gelişmemiştiS İşte o devirde bu ezan okununca, her işi bırakıp cuma camiine gitmek farzdı Üçüncü halîfe Osman (R) devrinde iş ve meşguliyet arttı, şehir hayli genişleyip büyüdü Bunun üzerine halîfe öğle vakti girince bir de dış ezan okunmasını emretti Böylece dış ezan hakkında icma' vaki oldu ve günümüze kadar sürüp gelmektedir Bununla beraber iç ezanı ölçü olarak almak ve ona göre camiye gitmekte de bir sakınca yoktur Sa'y: Koşmak, acele etmek, kalbi ve niyeti yapılacak işe çevirip gitmek, bir işe gayret edip yönelmek ve bir işe hemen başlamaya azmetmek gibi mânalara delâlet eder Zira namaza koşarak nefes nefese gelenleri uyaran Resûlüllah (A) Efendimiz şöyle buyurmuştur: «Namaza geleceğiniz zaman yürüyerek (normal adımlarla) gelin Yetiştiğiniz kadarını (İmamla) kılar, kaçırdığınızı tamamlarsınız Bu anlatım, lafzındelâleti bakımından aiış-verişle ilgilidir; ama taşıdığı hüküm bakımından -bazı istisnalarla- her işi ve meşguliyeti kapsamaktadır Nitekim Resûlüllah (A) Efendimiz ile dört halife devrinde uygulama bu genellik içinde cereyan etmiştir



Cuma Namazına Gitmek Mutlaka Hayırlıdır


Cuma namazı ve hutbesi, İslâm'ın yüce amaçlarından biri ve varlığının delilidir O bakımdan İslâm cuma sız, cuma da İslâmsız olamaz
Bu açıdan da cumaya bakınca, onun sayılmayacak kadar faydaları, kelimeyle anlatılamıyacak kadar ecir ve sevapları vardır
2- Ruhla beden arasında bozulan veya sarsılan dengeyi düzeltir
4- Müslümanların birbirlerini daha yakından görüp kaynaşmalarını ve dertlerinin tek dert haline getirilmesini sağlar Ferdi toplumun kopmaz bir parçası haline getirip insan unsurunun bizatihi çok değerli olduğunu kalp ve kafalara işler
7- Dinî, ahlâkî, tarihî ve ilmî yönden Müslüman cemaatin aydınlanmasına; dinî kültürlerinin artmasına yardımcı olur
8- Kırgınlıkların kalkmasına, dargın duranların barışmasına; aile ve toplumun huzur ve güven havasında verimli bir hayat sürmelerine imkân sağlar Böylece ferde bilinçli hareket, cemaate aksiyon kazandırır
10- İş hayatında daha doğru ve daha faydalı, daha dikkatli ve düzenli olabilmenin idrâk ve inancını hem uyandırıyor, hem de kuvvetlendirir
O bakımdan İslâm yurdu ve ülkesi küffar tarafından istilâ edilip kü­für ahkâmı bütünüyle hâkim olmadıkça cuma namazı terkedilmez