Medineweb/ Tefsir Tarihi ve Usûlü 5/6/7/8/9/10 özet

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
7


“Konulu tefsîr”, Arap tefsîr literatüründe et-tefsîru’l-mevzûî olarak geçer.
Konulu tefsîr yönteminin gelişmesindeki etkenler :
1- Kur’ân’ın temel amacıyla uygunluk
2- Müfessire bütüncül bir yaklaşımı kazandırması; hataya düşmesine engel olması.
3- Çağdaş problemlere çözüm arayışı
4- İslâm davetçisine yardımcı olması
5- Oryantalistlerin Kur’ân hakkındaki iddialarına cevap verme.

Konulu tefsîr yöntemi, temelde üç kısma ayrılmaktadır:
1. Kur’ân merkezli konulu tefsîr: Bu da kendi içinde şu kısımlara ayrılmaktadır:
a. Konu tefsîri: Bu, kavram tefsîrinden daha kapsamlı ve geniş çerçevelidir.
b. Kavram tefsîri: Bu ise konu tefsîrinden daha dar çerçevelidir.
2. Sûre merkezli konulu tefsîr: Sûre merkezli konulu tefsîr, iki kısma ayrılır:
a. Sûredeki tek konunun tefsîri.
b. Sûrenin tüm konularının tefsîri.
3. Âyet merkezli konulu tefsîr: Kur’ân’daki bir âyet merkeze alınarak onunlailgili diğer âyetlerden;
ayrıca sünnet, sahabe ve tabiun sözleri, başkamüfessirlerin görüşleri ve sair referanslardan hareketle
âyeti bütün yönleriyle inceleme şeklinde gerçekleştirilir.

Arap dünyasında ve gerekse ülkemizde en fazla önemsenen tefsir yöntemi Konulu tefsirdir.

Konulu tefsîri yöntem olarak inceleyen çalışmalardan bazıları şunlardır:
1-Müslim, Mustafa,Mebâhis fi Tefsîri’l-Mevzûî;
2- Fuda, Mahmud Besyuni, et-Tefsîru’l-Mevzûî ve Menhecü’l-Hakk fi Hidâyeti’l-Halk;
3- Hicazi, Muhammed, et-Tefsîru’l-Mevzûiyye fi’l-Kur’âni’l-Kerim;
4- Demirci, Muhsin, Konulu Tefsîre Giriş;
5- Güven, Şahin, Konulu Tefsîr Metodu.
Kur’ân’ın bir hidâyet kitabı olduğui düşüncesinden hareketle mesajını doğrudan bütüncül olarak
insanlara ulaştırmayı ve toplumdaki sosyal, siyasal ve kültürel sorunlara Kur’ân’dan çözüm üretmeyi
amaçlayan akıma İctimâî Tefsîr Ekolü denir.
İctimâî tefsîr ekolünün en belirgin yönü : Tefsîrde donukluğu ve durgunluğu aşmak; mesajın
ötesindeki faydasız gramatik polemikler ve ileri detaylardan uzaklaşarak doğrudan mesaja
yoğunlaşmaktır. Bir diğeri ise yaşanan çağda ortaya çıkan problemlere Kur’ân çerçevesinde çözüm
üretmektir.
İctimâî tefsîr ekolü 19. yüzyılın son çeyreğinde pozitivizmin etkisiyle aklın sadece bilim, teknoloji ve
pozitif ilimlerle özdeşleştirilmesine bir reaksiyon olarak MISIR ‘da ortaya çıkmıştır.
İctimâî tefsir ekolünün ilk temsilcileri
1- Muhammed Abduhve telebesi Reşid Rıza, Tefsîru’l-Menâr;
2- Mustafa Merâğî, Tefsîru’l-Merâğî;
3-Kutup, Seyyid, Fi Zilali’l-Kur’ân.
İctimâî tefsîr ekolünün olumlu bulunan yönleri :
1. Körükörüne taklidi reddedip araştırma ve doğruyu bulma konusunda çaba gösterme.
2. Kur’ân mesajına engel olan ilgisiz ve faydasız bilgilerden, isrâiliyattan uzak durma.
3. Mezheplerin tesirinde kalmadan doğrudan ahkâma ve mesaja yönelme.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
8

4. Kevnî âyetleri, pozitif bilimlerin ispat edilmiş verileriyle yorumlama.
5. Sarf, nahiv ve benzeri ilimleri bir araç konumunda görüp yeterince kullanma.
6. Belağatın anlamdaki fonksiyonuna binaen edebi dile ağırlık verme.
7. Vahiy-vâkıa ilişkisini büyük ölçüde gerçekleştirme; bir taraftan Kur’ânın mesajını insanlara iletirken,
diğer taraftan da toplumda ortaya çıkan problemlere çözüm üretme.
İctimâî tefsîr ekolünün eleştirildiği noktalar : 1. Pozitivizmin etkisinde kalarak akla gereğinden fazla
önem verme; hatta bazen onu naklin önüne geçirme.
2. Buhari ve Müslim gibi muhaddislerin rivâyet ettiği bazı sahih hadisleri zayıf ve uydurma olarak
niteleyip reddetme.
3. Âlimlerin sahihliğini tescil ettiği bir kısım âhâd haberlere itibar etmeme.
4. Lafızların zâhirine ters düşecek tarzda yorumlara gitme.

Kur’ân’daki evren, insan ve canlılarla ilgili kevnî âyetlerin, pozitif bilimlerin verileriyle tefsîr edilmesini
amaçlayan akım ve ekole Bilimsel tefsir denir.
Bilimsel tefsîrin, dirâyet tefsiri nin başlamasıyla birlikte pratik olarak başladığı söylenebilir.
Bilimsel tefsîr ekolünün en önemli temsilcileri ve eserleri şunlardır:
1-Cevherî, Tantâvî, el-Cevâhir fi Tefsîri’l-Kur’ân;
2-Ahmed Muhtar Paşa,Serairu’l-Kur’ân;
3- Muhammed b. Ahmed el-İskendarani, Keşfu’l-Esrari’n-Nuraniyyeti’l-Kur’âniyye;
4-Seyyid Abdurrahman Kevakibi, Tabâiu’l-İstibdâd ve Masariu’l-İsti’bâd.

Bilimsel tefsîr ekolü, 20. Asırda Mısırlı Tantâvî Cevherî, el-Cevahir fi Tefsîri’l-Kur’ân eserle zirveye
ulaşmıştır.

Cevherî bu tefsîre yönelişini “Kur’ân’da fıkha ait 150 âyet bulunurken, bilim ve fenle ilgili 750 âyet
mevcuttur. Seleflerimiz fıkhî âyetlere itibar edip onlara yoğunlaşmış, ancak kevnî âyetler üzerinde
durmamışlardır. Halbuki Kur’ân’ın bizzat kendisi insanları kevnî âyetlerin incelenmesine ve
araştırılmasına teşvik etmektedir.” tanımlamıştır.

Bilimsel tefsîr ekolü ile Fıkhî tefsîr ekolünün ortak noktası : Her iki ekolün ortak noktası, kendi alanıyla
ilgili âyetlerle ilgilenmesidir; Bilimsel tefsîr ekolü, kevnî âyetleri; fıkhî tefsîr ekolü ise ahkâm âyetlerini
yorumlarlar.
Not : sonuç olarak ünite ile ilgili unutmamamız gereken maddeler:
1-Mutezile, akli tefsîr düzeyinde dirâyetin en keskin çizgilerini oluşturur.
2- İmamiye şii tefsîr, akla ehemmiyet vermekle beraber imâmlardan nakli önemsediği için rivâyet
yönü daha baskın bir ekol görünümündedir.
3- Hariciler ise hem dirâyet hem de rivâyet yönü çok zayıf ve lafız düzeyine mahkûm olan bir ekoldür.
4-Fıkhî tefsîr, dirâyet tefsîrindeki ahkâm âyetlerinin parçacı tefsîrinin müstakilleşmiş şeklidir; hem
dirâyet hem de rivâyet yönü vardır.
5-İşârî tefsîr ise, ahlak ve ibadet âyetlerine getirilen yorumların sûfî rengini temsil etmektedir.
6-Konulu tefsîr, dirâyet bağlamında yeni bütüncül bir anlama yöntemidir.
7-İctimai tefsîr ekolü, dirâyet yönteminin faydasız ve ilgisiz bilgilerinden bir arınma; mesaja dönme
projesidir.
8- Bilimsel tefsîr ise, dirâyet bağlamında klasik tefsîrlerin kevnî âyet
yorumlarının sistemleşmiş şeklidir.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
9

ÜNİTE-7
KURAN LAFIZLARINA DAİR İLİMLER
• Kuran lafızları (elfazül kuran)
• Her biri kendi içinde müstakil bir çeşit olan belli prensiplere sahip kavramdır.
• Hakikat • Gerçek, öz, temel, akıl • Kelimenin ilk ve temel anlamda kullanılmasıdır.
• Mecaz • Kelimenin hakikat dışında başka bir anlamda kullanılmasıdır.
• Bir kelimenin mecaz olarak kullanılmasının şartları • Mecazi anlamı hakiki anlama bağlayan bir
bağın bulunmasıdır. Buna alaka denir.
• Hakiki anlamın kastedilmediğine dair bir ipucunun bulunmasıdır. Buna karine denir.
• Luğavi hakikat • Lafzın umumi dildeki anlamıyla kullanılmasıdır.
• Luğavi mecaz • Lafzın umumi anlamı dışında kullanılmasıdır.
• Şeri/dini hakikat • Kelimenin dindeki terim anlamıyla kullanılmasıdır.
• Şeri/dini mecaz • Kelimenin dindeki anlamı dışında başka anlamda kullanılmasıdır.
• Umumi örfi hakikat • Kelimenin luğuvi anlamı dışında insanların kazandırdıkları anlamıyla
kullanılmasıdır.
• Umumi örfi mecaz • Kelimenin umumi örfi anlamının dışında kullanılmasıdır.
• Hususi örfi hakikat • Kelimenin özel bilim dalındaki anlamıdır.
• Hususi örfi mecaz • Kelimenin özel bilim dalındaki anlamının dışında kullanılmasıdır.
• Aklı mecaz • Bir alakadan dolayı bir eyleminin gerçek faillinden başkasına isnad edilmesidir.
• Luğavi mecaz • Hakiki anlama engel olan bir şeyin olmasıyla lafzın konulduğu mananın dışında
kullanılmasıdır.
• İstiare • Bazı sebeplerden dolayı kelimenin gerçek anlamı dışında kullanılmasıdır.
• İstiarenin unsurları • Müstear: istiare lafzı
• Müstearun leh: kendisi için istiare yapılan unsur.
• Müstearun minh: kendisinden istiare yapılan unsur.
• Hakiki anlam kullanmaya engel karine.
• Benzetme yönü (alaka).
• İstiare müfrede • Lafız düzeyinde yapılan istiaredir.
• İstiare i asliyye • Kullanılan lafzın türemeyen bir isim olduğu istiare çeşididir.
• İstiare i tebeiyye • Kullanılan lafzın fiil edat olduğu istiare çeşididir.
• İstiare i musaarraha (açık istiare) • İstiare unsurlarından mestearun minhin zikredildiği istiaredir.
• İstiare i mekniyye (kapalı istiare) müstearun minhin hazfedildiği, ama ona bağlı bir unsurun
zikredildiği istiare çeşididir.
• İstiare i mürekkebe (istiare i temsilliyye) • Terkip tamlama düzeyinde bulunan istiaredir.

Ünite 8
Açık manası başka bir konuyla karışmayacak derecede net olan ve tek manası bulunan ayetlere
Muhkem denir.

Birçok manaya ihtimali olan ve bu manalardan birini tayin edebilmek için harici bir delille ihtiyacı olan
ayetlere Müteşabih denir.

muhakem müteşabih konusunda teknik içeriğe sahip merkezi önemdeki ayet Al-i imran 7.ayettir.
Farzedelim ki ömrünün son günlerini yaşayan büyük bir alim sahip olduğu bilgileri 3 yaşındaki oğluna
aktarmak istiyor.bunun

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
10

için alimin önünde sadece şu 2 seçenekler bulunmaktadır.Bunu söyleyen alim Muhammed şehrurdur.
müteşabih ayetlerin 3 kısmda incelendiğini ifade eden Ragıp isfahani dir.
Müteşabih ayetlerin incelenmesi • mutlak müteşabihleri ancak Allah bilir. Kıyamet gibi insanın
sebeplere sarılarak manasını bilebileceği izafi müteşabihlerdir.mesela garip lafızlardan muğlak
hükümler böyledir.Bilgisi sadece ilimde derinlik kazanmış bazı kimselere tahsis edilmiş
müteşabihlerdir.
Usul alimleri müteşabihleri • muhkemlerle karşılaştırıldığında manası bilinebilenler hakikatini bilmeye
imkan bulamayanlar şeklinde incelemiştir.
Allahın müteşabih sıfatları bilinir gibi görünsede bu sıfatların Allaha isnadı beşer açısından
imkansızdır.Bu durumda yapılması
gereken şey bu sıfatların delaletlerini Allaha havale etmek.müteşabih sıfatlara bu açıdan yaklaşan
kesim Selef mezhebidir.
Selef mezhebi düşüncesine sahip olanlar • Evzai
süfyani sevri
malik b.enes
imam şafii
Manaları sadece Allah tarafından bilinenler hariç müteşabihlerin bleli usul ve kurallar çerçevesinde
tevil edilebileğini kabul
eden görüş Halef mezhebi dir.
Kurandaki çelişki vehminin ortadan kaldırmaya çalışan kuran ilmine Müşkilü'l- Kuran denir.
Kuranda çelişki vehmini ortadan kaldıran kurallar • hüküm hususunda medeni olanlar mekki olanlara
tercih edilir.
2 hükümden biri mekkelilerin duruma diğeri mekkelilerin duruma ait olursa medinelilerin ahvali
tercih edilir.
2 hükümden birinin zahir manası müstakil bir hükme diğer ayetin ise sadece lafzı bunu iktiza ederse
müstakil hüküm ifade eden ayet tercih olunur.
2 ayetten her biri zahirde bir hükme işaret ettikleri halde ayetlerden biri umum diğeri tahsis olarak
hükme işaret ediyorsa bu durumda tahsis içeren ayet tercih edilir.
Ayetler arasında çelişki vehminin doğmasının nedenleri • ortaya çıkan hüküm çeşitli şekillerde
görüldüğü için çelişki vehmini uyarabilir.
Konu farklılığı
Fiilin farklı yönlerine işaret edilmesiyle ortaya çıkan çelişki vehmi
hakikat ve mecaz ayrımına dikkat edilmemesinden kaynaklanan çelişki vehmi.
Çeşitli vecihlerle oluşan farklılıklardan kaynaklanan çelişki vehmi
Bir ifadenin önünde ve arkasındaki birimlerle sergilediği ilişkiler bütünü Siyak tanımlar.
Siyak ilkesi doğrultusunda geliştirilen kuran sınıflandırması • ayet içi siyak münasebeti
ayetler arası siyak münasebeti
farklı konular arası siyak münasebeti
sure içi siyak münasebeti
sureler arası siyak münasebeti
bütün kuran içi siyak münasebeti olmak üzere 6 temel unsur yer alır.
Kuranın benzeri rahatlıkla ortaya konabilirdi ancak Allah buna engel olmuştur görüşüne İcazda sarfe
teorisi denir.
İcazda sarfe teorisi İmam ibrahim nazzam isnad edilir.
Kuranın icaz yönleri

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
11

• dil ve nazım yönüyle icaz
gaybi icaz
ilmi icaz
medeniyet inşası yönüyle icaz.
Kuran ne şiirde ne nesir o sadece kurandır sözü Tâha hüseyin e aittir.
Hatta ar apça bilmeyen bir avrupalı bazı surelerin okunmasında etkilenmektedir.Muhammed'in kinle
körelememiş çağdaşlarının kurandan nasıl etkilenmiş olduklarını varın siz hesap edin diye bahseden
oryantalist Regis blachere dir.
-filolojik bakımdan kuranın uslubu dikkat çekici bir mükemmeliyettedir. Diyen islam karşıtı papaz
Henri lammens dir.
Kuran dünyanın edebi eselerinden biridir sözü Goldziher e aittir.
En seçkin arap ediplerinin kıymet itibariyle kurana denk olabilecek bir şey yazamamaları şaşılacak Bir
şey değildir. Sözü palmer e aittir.
Kuran sahip olduğu ikna gücü belagat inşası itibariyle seviyesine erişelemeyecek bir kitaptır.İslam
aleminde görülen bütün ilim ve irfan dallarının hayat uyandırıcı inkişafı kuran sayesinde
gerçekleşmiştir.sözü yahudi alim ve araştırmacısı hirshfield e aitttir.
-Kuranında gramer yapısını inceleyen ilim dalına Kuranın irabı (irabu'l-kur'an)denir.
Esbab-ı Nüzul : Nüzul sebepleri anlamına gelen bu ifade Hz. Peygamberimizin risalet döneminde
meydana gelen ve Kur'anın bir veya bir kaç ayetinin ya da bir suresinin inmesine yol açan olayı
durumu ve soruyu ifade etmek üzere kullanılan tabirdir.

Kur'anı Kerimin bütün ayetleri belli sebeplere bağlı inmemiştir. Alimler sadece 500 kadar ayetin iniş
sebeplerinin bulunduğunu tesbit etmişlerdir. Kur'anın Hz. Peygamber (sav) döneminde belirli olaylara
cevap olarak inmesi sonra ki dönemde müfessirlerin Kur'anı yorumlarken başvurdukları önemli bir
tarihi referans ve anlama yöntemi haline gelmiştir.

Esbab-ı Nüzulün Çeşitleri ;

1. Doğrudan Hz. Peygamber'e (sav) yöneltilen sorulara cevaben inen ayetler
2. Toplumda infiale sebep olan bir olay hakkında inen ayetler
3. Herhangi bir meselenin dini hükmünü beyan etmek için nazil olan ayetler

Esbab-ı Nüzulü Bilmenin Faydaları ;

1. Nüzul sebepleri bilindiği zaman ayetlerin manalarını anlamak kolaylaşır
2. Nüzul sebepleri bilindiği çeşitli konularla ilgili hükümler içeren ayetlerin hikmetlerini tesbit etmek
kolaylaşır
3. Bazen bir ayetin zahir anlamı açık bir şekilde anlaşılır. Ancak ayet ile kastedilen asıl mana onun
nüzul sebebi bilindiği zaman ortaya çıkar.
4. Herhangi bir ayetin özel olarak bir şahıs hakkında inmediği zaman belli bir kişi hakkında nazil olmuş
gibi kullanılır.

Esbabun Nüzulle İlgili Bazı sorunlar ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ;

1. Ayetlerin nüzul sebeplerini bilmek son derece önemli ise de bunları bilmeden Kur'anı anlamanın

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
12

imkansız olduğunu söylemek doğru değildir. Nüzul sebepleri Kur'an ayetlerinin 500 kadarına tekabul
eder. Bu rivayetlerin bir kısmı zayıf rivayetler kategorisindedir. Nüzul sebeplerini Kur'anı anlamada
yardımcı unsur olarak görülmelidir.

2. Ayetlerin iniş sırasını bilmek , Kur'anın nüzul tarihini tesbit etmek açısından önemli ise de Kur'anın
bir kitap olduğu ve dinin kemale erdiği gözönüne alındığında tilavet tertibine göre okunması arasında
çok fazla fark yoktur.

3. Nüzul sebepleri her ne kadar özel olsa da bunların hükümlerinin genel olduğu unutulmamalıdır.

4. Nüzul sebebiyle ilgili rivayetlerde oldukça abartılı ve hatta asılsız bilgilerede yer verilmiştir.

5. Nüzul sebepleri Kur'anın iniş süresince vuku bulmuş olaylarla ilgili bir kavramdır.

6. Nüzul sebeplerinde aynı ayetle ilgili birbirinden farklı rivayetler nakledilir.
Nüzul sebepleri sadece Hz. Peygamber (sav) döneminde olan hadiselerle ilgilidir. Peygamberlik (sav)
öncesi ya da Peygamberin (sav) vefatından sonra meydana gelen olaylar nüzul sebebi olamazlar.
Nasih-Mensuh ; Kelime anlamı nesh , yok etmek , gidermek bir şeyi bir yerden başka yere nakletmek
ve yazmaktır.
Dini terim olarak nesh , herhangi şer'i hükmün yerine başka bir şer'i hüküm gelerek öncekinin
hükmünü ortadan kaldırmasıdır.
Hükmü kaldırılmış olan ayete '' mensuh''
Hükmü ortadan kaldıran ayete de '' nasih'' denir.
Nesh Türleri ;
1. Kur'anın Kur'anı neshi
2. Kur'anın sünneti neshi
3. Sünnetin sünneti neshi
4. Sünnetin Kur'anı neshi

Kur'an'da Neshin Varlığını Kabul Edenlerle Etmeyenlerin Delilleri
1. Bazı ayetlere vardır ki neshi kabul edenlere göre Kur'an'da hükmü kaldırılan ayetler bulunduğuna
delildir.
2. Kur'an ayetleri arasında neshin vuku bulduğu görüşünde olanlar bu konuda alimlerin icma ettiğini
ileri sürmektedir.
3. Kur'an ayetleri arasında neshin vuku bulduğunu söyleyenler bu konuda rivayet edilen haberleri
delil gösterirler. Kur'an'da neshin olduğunu ispat etmek için daha güçlü delillere ihtiyaç vardır. Zira
hükmünü ortadan kaldırdığınız metin ilahi kelamdır.
4. Neshi kabul edenler aklen de neshin vuku bulabileceğini söylemektedirler.
5. Neshi kabul edenler nasih ve mensuh ayetlerin anlam itibarıyle birbiriyle uzlaştırılamayacak kadar
çelişkili olması gerektiğini düşünür. Nesh ilişkisi olduğu söylenen ayetlerde tahsis , takyid , tedricilik
gibi hususların mevcut olduğu öne sürülür.
6. Kur'an'da neshin var olduğunu söyleyenler nasih ayetin , mensuh ayetten sonra gelmiş olması
gerektiğini ileri sürerler.
7. Kur'an'da neshi kabul edenlere göre hem nasih , hem de mensuh dini bir hükümle ilgili olmalıdır.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
13

Kur'an'daki Neshin Çeşitleri
1. Hükmü mensuh metni baki ayetler
2. Hükmü baki metni mensuh ayetler
3. Hem hükmü hem de metni mensuh ayetler

Kasasu'l Kur'an ( Kur'an Kıssaları )
Kök itibariyle k-s türemiş kelimeden olan iz sürmek , peşinden gitmek , bir haberi ya da sözü
açıklamak , bildirmektir.
Kur'an'da üç tür kıssa bulunmaktadır :
a. Allah elçilerini , elçilerin getirdikleri mesajları ve bu mesajları ümmetlerinin gösterdikleri
tepkilerileri anlatır.
b. Geçmişte yaşayan bazı topluluklar hakkında anlatılan kıssalar
c. Hz. Peygamberin (sav) dönemindeki olaylarla ilgili olan kıssalar.

Kur'an Kıssalarının Özellikleri ;
1. Kur'an bir çok kıssadan müteşekkil bir kitap görünümündedir.
2. Kıssalar Allah'ın tarih boyunca elçiler aracılığıyla insan varlığına gönderdiği mesajları müspet yada
menfi insani tutumlara verdiği cevapları anlatır.
3. Kur'an'da dünya ve ahiret ikilisi birbirlerinin alternatifi olarak kullanılmaz.
4. Kur'an kıssalarının özelliklerinden birisi da tekrar edilmeleridir.

Kur'an'daki Kıssaların Hedefleri ;
1. Tevhid , nübüvvet ve ahiret inancı gibi itikadi konuları önceki ümmetlerin kıssalarını anlatarak
tahkim olmak.
2. Hz. Peygamberimizi (sav) ve müminleri teselli etmek için ve önceki Peygamberlere ümmetlerinden
misallar vererek bütün Peygamberlerin tebliğ yaptığını , her ümmeti benzer sıkıntılardan geçtiğini
anlatmak.
3. İslam topluluğuna Hz. Eyyub'un sabrını, Hz. Yusuf'un iffetini, Firavunun zülmünü anlatarak doğru
olan yola dikkat çekmek.
4. Akla ve kalbe hitap ederek toplumu eğitmek ve yetiştirmek
5. Anlatılan kıssalardan ortak bir prensibe ulaşmak ve fikir vermek.

Kur'an Kıssalarına Dair Bazı Problemler

1. Kur'an'daki kıssaların büyük çoğunluğu tarihte olan vakalarla ilgilidir. Kutsal kitaplarda önemli olan
verilmek olan mesajdır. Kur'an'ın lafzen ve manen mucize oluşu , Kur'an'daki her bilginin uygun
şekilde nakledilmiş olmasıdır. Mesela '' İşte bunlar Allah'ın ayetleridir. Biz onları sana hakikate uygun
olarak anlatıyoruz'' ayeti kerime Kur'an 'daki kıssaların gerçeğe uygun olduğunu ifade eder.
2. Kur'an'da hangi kıssanın anlatılacağına karar veren Şüphesiz ki yüce Allah'dır.
3. Edebi uslup içerisinde anlatılan kıssaların tarihsel gerçekliğinin olup olmadığı önemli değildir. çünkü
; anlatım tarzı bir olayı hakikati ile anlatmak için değil bir mesajı en uygun temsille muhataba iletmek
için kullanılmıştır.
4. Kur'an bir tarih kitabı olmadığı için kıssalarda tarihi bir bilgi bütün olarak bulunmaz. Kur'an'da
kronolojik bir anlatımla naklediliyor gibi görünen tek kıssa , Hz. Yusuf'un (as) kıssasıdır. Kur'an'ın
kıssalarındaki bu tarihsel boşluklar bazen uydurma haberlerle ve israiliyat türü rivayetlerle

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
14

doldurulmaktadır.

Kur'an Tefsirinde İsrailiyat
İsrailiyye kelimesinin çoğulu olan İsrailiyat , Yahudi , Hıristiyan ve diğer kültürlerden İslamiyete giren
rivayetler bütünüdür. İbn Haldun, ilk müslümanların özellikle güneş , yıldızlar, ay , kainatın yaratılması
gibi kevniyat konularını Ehli kitap mensuplarına sorduğunu nakletmektedir. Kabul Ahbar gibi Kitab-
Mukaddes bilgisine sahip kişilerin rivayyetleri tefsir kitaplarını doldurmuştur.
Taberi'nin ''Camiul- Beyan'ında bir çok israili rivayetin bulunması kesinlikle o tefsirin değerini
düşürmez. İsrailiyatın aktarılması ne o rivayetin doğru, ne de o müfessirlerin güvenilmezolduğunu
gösterir. Kur'an'dan herhangi bir ayeti anlamakta zorluk çeken inananların Ehli kitap bilgisine
başvurmaları tamamen iyi niyetlerden Kur'anı anlamaya yönelik çabalardan kaynaklanmaktaydı.

İsrailiyatın Kur'an Tefsirine Giriş Yolları

1. Önceki kültüründen kendisini kurtaramayan mühtedilerden gelen nakiller
2. israili rivayetleri tashih etmek için İsrailiyata müracaat edenler
3. Ehli kitap hanımlarıyla evlenme izninin doğurduğu mevcut ortamda yetişen yorumcular
4. İslam düşmanlarının İslam2ın ruhunu kirletmek için uydurulmuş rivayetler
5. Bazı hikayecilerin hoşa gitmesi için uydurdukları rivayetler
6. Ehli sünnete karşı olan fırkaların uydurdukları rivayetler
7. İsrailiyatın bir kısmı da bir şeyi izah etmek için karıştırmıştır.

İsraili Haberlerin Çeşitleri ;

1. Senedi sahih olup Kur'an'a ve sünnete makbul olan haberler.
2. Yalan olduğu bilindiği halde bazı müfessirler tarafından nakledilmiş, bazıları kabul etmemiş,
3. Sıhhati tam olarak bilemediğimiz ne kabul ne de rededebileceğimiz rivayetler
Sahabe de İsrailiyata müracaat etmiş ve titizlikle değerlendirmiştir. Müracaat ettikleri konular ;
a. İtikadi konular
b. Hz. Peygamberin (sav) izah ettiği meseleler
c. İlgilenilmesinde hiç bir faydası olmayan polemikler
d. Fıkhı hükümler

İsraili haberleri nakleden bazı isimler şunlardır ;
Kabul Ahbar , Abdullah b. Sellam el-Ensari , Vehb b. Münebbih ve Abdülmelik b. Abdilaziz b. Cüreyc
Ünite 10
Kur’an’ı anlama ve yorumlamada yeni yönelişler dendiğinde Hindistan Malezya Endonezya Mısır Fas
Suudi Arabistan ile Avrupa ve Amerika bölgelerde yeni gelişmeler olmuştur.
Ömer Nasuhi Bilmen tefsirinin genel özelliği Zaman bakımından yeni ancak yöntem ve içerik açısından
eski bir çalışma olması
Kur’an’ı anlama ve yorumlamada yeni yönelişlerin doğuşunu hazırlayan sebeplerin başında
Müslüman entellektüellerin batı dünyasındaki gelişmelerden etkilenmiş olmaları gelir.
Müslüman entellektüellerin batı dünyasındaki gelişmelerden etkilenmeleri Bazen doğrudan batı
karşısında tavır almakbazen de Müslüman toplumların batı karşısında bugün içine düştüğü duruma
bağlı olarak şekillenen bir pozisyon almak şeklinde tezahür etmiştir.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
15


Batıya karşı bir duruş almak gerektiği kanaatindeki Müslümanların bir kısmı tam bir ret mantığı ile
cephe almışken bazıları kayıtsız şartsız kabul mantığı ile hareket etmiştir.

Kur’an’ı anlama ve yorumlamada yeni yönelişlerin dikkat çekici bir özelliği öze dönüş söylemi ile
Kur’an’a dönüşü savunmalarıdır.
Kur’an’ı merkeze alan okumaların tabii bir neticesi sünnet konusundaki menfi yaklaşımların ortaya
çıkmasıdır.
Rivayet eksenli tefsirler Sünnet konusunda menfi yaklaşımların ortaya çıktığı modern dönemde
eleştiriye tabi tutulmuştur.
Sünnet konusunda menfi yaklaşımların ortaya çıktığı modern dönemde dönemde israiliyat konusunda
büyük hassasiyet gelişti.
Bu dönemde bidatçiliğe mezhepçiliğe taklitçiliğe karşı sert eleştiriler olmuştur.
Yeni yöneliş sahiplerince yazılan tefsirler Kur’an’ı önemli bir kısmı Kur’an’ın ezeli kelam olduğu
düşüncesini reddederek tarihselci bir bakış açısıyla yorumlamıştır.bazı tefsirlerde rasyonalist bir bakış
açısıyla yorumlanmıştır.

Tarihselciliğin görevi gerçeği anlayabilmek için tarihte gerçeğin oluşma koşullarını gösterir.
Tarihselcilik kavramı batıda 17.yy rastlamakta ise de bir terim olarak hüsnükabul görmesi 18.yydan
sonradır.

Epistemolojik ve metodolojik açıdan beşeri bilimlerin de tabiat bilimleri kadar özgür olması
gerektiğini savunan düşünür Vico dur.

Wilhelm Dilthey saf akıl diye savunulan tabiatçı bir aklın olamayacağını iddia etti.

Doğa bilimleri ve beşeri bilimler arasındaki fark.Doğa bilimleri ‘’açıklamakta’’ beşeri bilimlerse
‘’anlamakta’’.
Çünkü tabiat olayları ‘’açıklanabilir’’hadiseler ama olayların ruhu sadece ‘’anlaşılabilir’’
Kur’an vahyinin tarihsel olduğunu geçmişte ilk defa iddia eden fırka Hz.Peygamberin kendi kavminin
dili ile gönderildiğini söyleyen Berahime dir.
Hz.peygamberin mesajı evrensel değildir diyen Nusaybinli bir Yahudi olan ve İsevilik fırkasının da başı
sayılan Ebu İsa İshak b. Yahya dır.
sebepleri;birincisi:Kur’an arap diliyle indirilmiştir.arap diliyle inen bir kitabın arap olmayanlar hüccet
olması beklenemez.
İkincisi:her peygamberin kendi kavminin diliyle gönderilmiş olduğu gerçeğidir.Muhammed
peygamberinde Araplardan başka kavmi olmadığına göre Kur’an yalnızca Araplara gönderilmiş
olmalıdır.

Son dönemde Kur’an’ın tarihsel bir metin olduğunu ve günümüz için geçerli olmayan bazı hükümleri
bulunabileceğini ileri süren pek çok modernist yazar Mutezileyi referans alıyor.
Mutezilenin bu konudaki görüşü Kur’an’ın mahluk (yaratılmış) olduğu düşüncesini
savunur.mutezileden hiç kimse Kur’an mahluktur derken onu tarihselci bir bakış açısıyla ele almış
değildir.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
16

Tefsirindeki bazı yorumları tarihselci bakış açısının önemli argümanlarına benzeyen ama tarihselci
söylem tarafından pek de bilinmeyen isim h.333 tarihinde vefat eden Maturidi dir.

Tarihselci düşünürlerin Kur’an kıssaları hakkındaki düşünceleri Kur’an kıssalarında önemli olanın
lafızlar değil manalar olduğunu;dolayısıyla manayı yansıttığı sürece lafızlarda birbirinden farklı
ifadelerin kullanılabileceğini söylerler.

Kıssalar çerçevesinde Kur’an ayetlerini tarihsel metinler olarak değerlendiren ilk sistematik çalışma
(Kur’an kıssalarının tarihsel veriler olduğunu bu verilerin o dönem Araplarının bilgileri yada dil
üslupları çerçevesinde serdedilmiş bilgilerden ibaret olduğunu savunan) Halefullah’ın ‘’Kur’an’da
Öyküleme Sanatı’’ adlı eseridir.

Günümüz İslam dünyasında tarihselci bakışa üç yaklaşım vardır:
Birinci grup;tarihselciliği İslami ilimlerin tecdidi noktasında zorunlu bir mecra olarak
görenler.(modernist düşünürler)
İkinci grup;tarihselci yaklaşımı bütünüyle reddeden ve kökeni itibarıyla Batılı olan bu yaklaşımın –
muharref kitaplar açısından olsa da - tahrife uğramayan Kur’an açısından yıkıcı sonuçları olacağını
savunanlar
Üçüncü grup;varoluşsal bir durum olarak tarihsel materyallerden yararlanmak gerektiğiniesasen
nasih-mensuhesbab-ı nüzul gibi İslami tefsir geleneğindeki pek çok Kur’an ilminin tam olarak bu
meseleyle ilgili olduğunu dolayısıyla tarihselci bakış açısının geleneğimize bütünüyle aykırı
düşmediğini söyleyenler.(bu grupta yer alanların itirazıKur’an ahkamının tarihsel addedilerek
yürürlükten kaldırılması teşebbüslerinedir.)
Semantik(anlambilim) kök olarak Grekçe’den gelir.
İlmi bir disiplin olarak semantik .Bir dilin temelini oluşturan kelimeleri ayrıntılı bir şekilde tahlil ederek
anlamlarını doğru bir şekilde ortaya koyma demektir.

Semantik bir kelimenin anlamını öncelikle lügavi/etimolojik açıdan doğru bir şekilde tespit etmeye
çalışır.
Daha sonra bu kelimelerin kendi dönemi içerisinde geçmiş olduğu almam değişikliklerini inceler.
Son aşamada ise kelimelerin tarihi süreç içerisinde kazandığı ya da kaybettiği anlamları araştırır.

Kelimelerin kendi dönemleri içerisindeki kullanımlarına eşsüremli(senkronik) incelemeyle ulaşılır.

Kelimelerin gelişen tarihsel süreçteki kazanımlarına ya da kayıplarına artsüremli(diyakronik)
incelemeyle ulaşılır.
İyi bir tefsir yazmanın vazgeçilmez şartı Etimoloji (kökenbilim)dir.
Çokanlamlılık eşanlamlılık gibi semantiğin alt konuları Tefsir usulünün Garibu’l Kur’an vucuh nezair
gibi konu başlıklarında incelenmiştir.
Semantik ilminin bir disiplin olarak kuruluşu ve geliştirilmesi Batı dünyasına aittir.
Semantik ilmini başarıyla kullanan Japon bilim adamı Toshihiku İzutsu Kur’an’da Allah ve İnsan İslam
Düşüncesinde İman Kavramı gibi sahanın abide eserlerini kaleme almıştır.
Semiyotik ilmi canlı varlıkların birbirleri arasında bildirişim amacıyla kullandıkları her tür işaret
sistemini ele alan ilimdir.
Semantik ve semiyotik arasındaki fark