Medineweb/ Tefsir Tarihi ve Usûlü 5/6/7/8/9/10 özet

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
17

Semantik kelimelerin anlamlarını tespit eden ve bu anlamlarda ki değişimleri inceleyen bir ilim iken
bu alanla iç içe görünen semiyotik daha geniş bir sahayı ihata eder ve dilsel olsun ya da olmasın tüm
işaretlerin gösterilenleri üzerinde fikirler yürütür.semiyotik tüm gösterge türleriyle ilgilendiği için hem
semantikten hem de hermenötikten(yorumbilim)daha geneldir.

Semiyotik süreç dört aşamadan oluşur:
Algı ;koklama görme işitme ve dokunma duyularına dayana ve somut alemde var olan maddi bir şeyin
duyu organlarımızla algılanmasını ifade eden duyusal düzeydir.
Bilme ;söz konusu maddi şeyin semiyotik tabiatının barındırdığı zihinsel bir uğraşıyı içerir.
Anlam ;işaretlerin şifrelerini çözme uğraşısıdır.bu anlama ulaşmada ilk düzeydir.
Açıklama ;bazen dağınık veya yanlış olabilen anlamın açıklaması ki daha derin bir düzey içerip
içermediğini bilme çabası devreye girer

Kur’an’ın mucizevisüpersentetik bir dil örgüsü olduğunubu sebeple muhatabın Kur’an bütüncüllüğü
içerisinde şık durmayan bir anlamı nasslara yükleyemeyeceğini ifade eden meşhur dilbilimci
Abdulkahir el-Cürcani dir.

Hermeneutik(yorumbilim) kelimesini kökeni Yunan düşüncesine dayanır.yunan mitolojisinde
tanrıların mesajlarını insanlara Hermes iletirilettiği bu mesajlara kendi yorumunu da katardı.bu
sebeple yorumbilimi anlamındaki hermenötiğin köken itibarıyla bu kelimeden geldiği kabul edilir.
Hermenötiğin temel itibarıyla ‘’söylemek’’ ‘’izah etmek’’ ve ‘’tercüme etmek’’anlamlarından oluşan
üç manası vardır.
Hıristiyan ilahiyatında Kutsal Kitabın yorumlanması sürecine Teolojik hermenötik denir.
Hermenötiğin sistematik hale gelmesi batıdaki aydınlanma düşüncesine karşı geliştirilen romantik
hermenötik ile olmuştur.
Wilhelm Dilthey- yöntembilimsel hermenötik
Heidegger- varoluşçu hermenötik
Gadamer-felsefi hermenötik
Habermas ve Apel-eleştirel/aşkın hermenötik
Betti ve Hirsch-nesnel yorumsamacılık hermenötiği

Teolojik hermenötik uygulanabilecek alanlar olsa da kitab-ı mukaddes üzerinde icra edilen bu tür
edebi kritikler Kur’an için asla söz konusu olmayacaktır.Kur’an’da ilahi bir mesaj bulunduğu ve bu
mesajın bir yorum aracılığı ile elde edilebileceği doğrudur.ancak Kur’an bunu tahrife uğramamış
metni üzerinden sunar.Metni aşan hiçbir yorumu kabul etmez.
Son dönem de adını en sık duyduğumuz batı hermenötik geleneğinden etkilendiği görülen modernist
düşünür Fazlurrahman dır.
Fazlurrahman’a göre İslam dünyasındaki en ciddi mesele eğitimdir.

Fazlurrahman’a göre İslam düşüncesindeki yenilenmenin özü Kur’an algılarımıza bağlıdır.Şayet Kur’an
algılarımızda bir yenilenme söz konusu olmaz ise Müslümanların özgün bir İslam düşüncesi ve buna
bağlı olarak ideal anlamda bir İslami eğitim projesi ortaya koymaları mümkün olmayacaktır.

Fazlurrahman’a göre Kur’an’ı anlama ve yorumlama yöntemimiz ikili bir anlama faaliyetine ihtiyaç
duyar.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
18

Birincisi Kur’an’ın indiği dönem gitmek ve o dönemi bir bütün olarak değerlendirmektir.bu iki
aşamadan oluşur.1-ayetlerin tarihi ortamlarını ve cevap olarak geldikleri meseleleri derinlemesine
tahlil etmek.2-tespit edilen bütünlük içerisinden süzerek ahlaki içtimai ilkeler çıkarmaktır.
İkincisi ilk faaliyette ortaya konan çabalar sonucunda ulaşılan genel ahlaki içtimai ilkeler bu aşamada
aktüel meseleler göz önüne alınarak yeniden biçimlendirilmelidir.bu da içtihat eylemidir.

Fazlurrahman’a göre İslam dünyasında modernleşme 19.asırda başlamıştır.

Fazlurrahman’ın geleneği eleştirirken rahat davranıp batı karşısında aynı cesareti gösterememesi
kullandığı kavramların önemli bir kısmının İslam dünyasına yabancı olması
içtihat anlayışında geleneksel anlayıştan farklı olarak Kur’an’ın tarihsel arka planı dikkate alması
sünnetin işlevselliği konusunda geleneksel algılarla uyuşmayan görüşleri savunması.

Muhammed Arkoun Kur’an nasslarını yorumlamada tek çabası Arap-İslam düşüncesine tarihselci
bakış açısını egemen kılabilmektir.
Hasan Hanefi’ye göre Kur’an metni yedi kategoriye sahiptir bunlar 1-Kadim olan Allah kelamıdır ki
künhüne vakıf olunması imkansızdır.
2-Levh-i Mahfuz’da yazılı olan kelam.
3-Peygambere ulaştırılması için Cibril’e verilmiş olan kelam.
4-Cibril’den Peygamber’e muayyen bir zaman diliminde aktarılan kelam.
5-Kulakların dinlediği dillerin okuduğu kelamdır ki Peygamberce yanlış anlamalara karşı tashihi ya da
yeni bir vahiy ile değiştirilmesi söz konusuydu.
6-Her asırda yorumlanan ve tefsire tabi tutulan kelam.
7-Daha üst düzeyde yorumlanan kelam.

Hasan Hanefi’ye göre İslam dünyasında öne çıkartılması gereken tefsir’’vakii/olgusal tefsir’’ olmalıdır.
Vakii tefsir asla literal (sadece lafzın sınırları içerisinde hareket eden) bir tefsir değildir.içerik ve gaye
kriterlerini göz önüne alırmakasıd ve mesalih ekseninde hareket eder;çünkü zarurat-ı diniyyeyi
(canınmalınaklınneslindinin korunması zarureti) bırakıp;ikinci üçüncü konulara takılmak vahyin
mantalitesine terstir.
Ebu Zeyde göre Kur’an yetkinliğine inmiş olduğu dilden alır.
İslam dünyasındaki modernist düşünürler
Fazlurrahman
Muhammed Arkoun
Hasan Hanefi
Nasr Hamid Ebu Zeyd

Matbu Kur’an tercümelerinin ilk basımları Tanzimat fermanından sonradır.
Türkiye’de Türkçe Kur’an ve tefsir çalışmaları özellikle ittihatçı söylemin egemen olmasından sonra hız
kazanmıştır.
Türkiye’de şiir şeklinde yapılan meal çalışmasına örnek Bedri Noyan - Kur’an-ı Kerim(Türkçe –şiir)dir.

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın meali Hak Dini Kur’an Dili Meali (1930’lu yıllar)dir.

Hamdi Yazır’ın meali iki bölümde:ilkini; tefsirinin sadece meal kısmı oluşturuken ikincisini eserin tefsir

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
19

kısmında yer alan Kur’an tercümeleri oluşturur.
Türkiye’de yapılan en özgün meal çalışması kendinden sonraki bütün meal çalışmalarını istisnasız
etkileyen Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Hak Dini Kur’an Dili Meali dir.
Ömer Rıza Doğrul’un meali Tanrı Buyruğu (iki cilt 1947)dur.
Tanrı Buyruğu temel olarak iki bölümden oluşur:ilk bölüm ‘’birinci ayırım’’ İslam hakkında genel
bilgiler vermiş tefsir usulü tarzda mukaddime yazmıştır.
‘’ikinci ayırım’’ Hafız Osman hattıyla yazılmış Kur’an metninin de bulunduğu meal ve tafsir
bölümüdür.

Tanrı Buyruğu Doğu Batı kaynaklarını ayırt etmeksizin taramak suretiyle kırk yılda tamamlanmıştır.
Harfi tercüme yerine tefsiri tercümeyi esas alır
Akıcı ve anlaşılır bir Türkçe kullanılır
Sureler hakkında kısa bilgiler verir.
Ayetler arsındaki bütünlüğe azami gayret gösterir.

Tanrı Buyruğu’nun eleştirilen yanı Mevlana Muhammed Ali’nin Kadıyani görüşünden etkilendiği itham
edilmiştir.
Hasan Basri Çantay’ın meali Kur’an-ı Hakim ve Meal-i Kerim( 3 cilt /1953)dir.
Çantay eserin mukaddimesinde Türkçe’de kendinden önce kaleme alınmış Kur’an tercümeleri
hakkında bilgiler vermiş onların eksik yönlerine işaret etmiştir.Bu meallerin gelişen zamanla birlikte
yeni ihtiyaçları karşılamadığından hareketle kendisinin bir meal yazmaya koyulduğunu ifade etmiştir.

Mealinin kaynakları arasında Keşşaf Mefatihu’l-Gayb Beydavi Medarikü’t-Tenzil Uyunu’t-Tefasir gibi
klasik eserler vardır.
Mealci söylemlerin toplumda kabul görmesine yol açan sebepler İslam dünyasının Kur’an’a
yabancılaşması
geleneksel anlayışların Kur’an’ın zengin anlam dünyasına ulaşılmasında bir engel işlevi görmeye
başlaması
siyasi ve mezhebi kaygıların dinin önüne geçmesi
taklitçiliğin Müslüman toplumları etkilemesi
kur’an’la ilişki kurmada arap dilinin Arapça bilmeyen kitleler açısından bir problem olarak öne
çıkması.
Mealcilik hareketinin diğer ismi Kur’ancılık.ilk olarak Hint alt kıtasında ortaya çıkmıştır.Abdullah
Çekralevi tarfından geçtiğimiz asrın başında kurulan ehlüz zikr vel kur’an hareketi hind Müslümanları
başta olmak üzere İslam dünyasının birçok bölgesinde taraftar bulmuştur.
Türkiye’deki mealci kesimi etkileyen eserler 1970 li yıllarda Türkçe’ye tercüme edilen Seyyid Kutub’un
Fi Zilali’l Kur’an adlı tefsiri ile Yoldaki İşaretler adındaki kitabıMevdudi’nin Tefhimu’l-Kur’an ı ile
Kur’an’da Dört
Terim i ve İsmail Cerrahoğlu’nun Tefsir Usulü adlı eseri.
Mealcilik hareketinin etki alanı 1979’daki İran devrimi ile güç kazanmıştır.
Çıkardıkları süreli yayınlar 1980 ihtilalinden sonra Kelime dergisi
1988 yılında neşrine başlanan Kalem dergisi(mealcilik hareketinin ciddi anlamda görüşlerini yansıttığı
dergi)dir.
Mealcilik hareketinin temel argümanı Kur’an’ın mübin (açıklayıcı ve anlaşılır) bir metin
olduğudur.Sünneti kabul etmezler.

[mehmet akif2]

www.medineweb.net
20

Mealcilik hareketinin bugünkü hali Türkiye’de pek çok kesimi etkisi altına almış olsa da hiçbir zaman
bir ekol haline gelmediğinden için homojen bir topluluk olarak mealci bir grup bulunmamaktadır.
Mealcilik hareketinin önemli bir sonucu müslüman entelektüeller meal okumalarından sonra dini bilgi
açısından birçok konuda yetersiz olduklarını görmüşlerdir.Bu yetersizlik Türkiye’de meal-tefsir tarzı
kısa tefsirlerin doğuşunu hazırlamıştır.
Meal-tefsirlerin genel özelliği fazla hacimli olmamalarıaktüel konulara temas etmelerianlaşılır bir dil
kullanmaları dır.
Meal –tefsir sahasında Türkiye’de neşredilmiş en önemli eserler Muhammed Esed – Kur’an Mesajı
Mustafa İslamoğlu – Hayat Kitabı Kur’an
İhsan Eliaçık- Yaşayan Kur’an
Muhammed Esed rasyonel bakışta Batı düşüncesinden
metot ve düşüncesini Kur’an ve hadis ile sınırlandırma hususunda selefi düşünceden ayetleri mecazi
yoruma tabi tutmada İslam kültüründen sembolik yaklaşımlarda ise kısmen batı ve Hint-Pakistan alt
kıtası düşünce ekollerinden etkilenmiştir.
Esed eserini Kur’an’ı muasır dünyaya anlaşılır bir dille sunmak amacıyla kaleme almıştır.
Çalışmasında Zemahşeri Fahruddin er-Razi gibi klasik Abduh gibi modern kaynakları kullamış;Kur’an’ı
antropoljikpsikolojiksemantik ve semiyotik okumalara da tabi tutmuştur.
Özellikle batı dünyasında yaşayanlara açık anlaşılır ve üslup itibarıyla yüksek edebi karaktere sahip bir
mael-tefsir yazmayı hedefleyen Esed Arap diline derin vukufu sayesinde bunu başardığı söylenebilir.
Esed cennet ve cehennem hakkındaki pek çok ayeti mecaza hamletmesibazı mucizeleri ise rasyonalist
bir yaklaşımla tefsir etmesi eleştirilmiştir.
Kur’an’ın nüzul sırasına göre tefsir edilmesi /bir tefsir yazım yöntemi olarak ortaya çıkması yeni olsa
da Kur’an’ı anlama yöntemi olarak Hz.Peygamber dönemine kadar uzanan bir geçmişi vardır.
Sahabenin inen on ayeti hayatlarına uygulamadan diğer on ayete geçmemeleri onların nüzul
sıralamasına uygun bir yöntemle okuduklarını gösterir.
Nüzul sebeplerine göre tefsir edilmesi yöntemi öncelikle surelerin tarihsel ve mekansal alt yapıları
tespit edilmeye çalışılırsonra elde edilen tarihi verilerle ayet ve sureler arası ilişki ağları gözden
geçirilip her ifadeyi yakın ve siyakını alarak yorumlar.
Kur’an’ı nüzul sırasına göre yorumlayan tefsirlerin en önemlilerinin ilki Muhammed İzzet Derveze’nin
et_Tefsiru’l-Hadis adlı eseridir.
Derveze’nin bu tefsiri yazma amacı modern dönemde İslam dünyasının Kur’an’ı anlama noktasında
ihtiyaç duyduğu meselelerde onlara yardımcı olmaktır.Özellikle Müslüman gençler arasında Kur’an’ın
anlaşılması noktasında büyük bir ihtiyaç olduğunu söyler.
Derveze’nin tefsirini özgün kılan özellik hem bir ilim adamı olamsı hem de bir aksiyoner olmasıdır.
Derveze’nin eleştirilebilecek en ciddi görüş Kur’an kıssalarının anlatımında önemli olanın verilmek
istenen mesaj olduğunu iddia etmesidir.
Derveze’ye göre Peygamberin nübüvvetini ispat için kendisine verilen tek mucize Kur’an dır.

[nurşen35]

Ara sınavınızda başarı düzeyinizi yükseltmek için bu özetlerden faydalanabilirsiniz..