Hamilelikte uygun olan ve uygun olmayan ilaçların kullanımı ne kadar sıktır?

[MERVE DEMİR]

Hamilelikte uygun olan ve uygun olmayan ilaçların kullanımı ne kadar sıktır?

Hamilelikte İlaç Kullanımı Hamilelikte kullanılması tavsiye edilen ilaçlar vardır. Bunlara; demir, folik asit gibi takviyeler de dahildir. Ayrıca, sabah bulantıları için kullanılan ilaçlar, ağrı kesiciler, müshil tarzı bağırsak çalıştırıcılar, genelde çok kullanılırlar.
Antibiyotik de, özellikle idrar yolu iltihaplanmasında kullanılır.
Daha bir sürü ilaç çeşitleri vardır.
Peki, bu ilaçları kullanmak güvenli midir?
Hamilelikte kullanılması istenen ilaçlar, çoğu kadın için güvenlidir. Çoğu hamile kadın demir hapını güvenle kullanmaktadır. Fakat "orak hücre hastalığı" veya "talassemia" olan kişilerin kullanması pek güvenli olmaz. Bu tip durumlar, göz önünde bulundurulmalıdır.
Penisilin, hamileliğin her döneminde rahatça kullanılabilen antibiyotiktir. Fakat bazı insanların penisiline alerjisi vardır, bu da dikkate alınmalıdır.
Bazı antibiyotikler, hamileliğin bazı dönemlerinde kullanılmamalıdır. Doktor tavsiyede bulunurken hamilelik haftasını kaale almalıdır.

İLAÇLAR VE ETKİLERİ
Hamilelikte uygun olan ve uygun olmayan ilaçların kullanımı ne kadar sıktır?
Çok sıktır. İngiltere'de de, bu tip ilaçlar (demir ve folik asit hariç) en azından hamilelik süresince bir kere kullanılıyor. Amerika'da oran daha yüksek.
Hamilelikte kadınlar daha çok ne tip ilaçlar kullanırlar?
Genelde basit ağrı kesiciler, parasetamol tarzı en çok tercih edilenidir. Ayrıca antibiyotik ve mide yanmasına iyi gelen ilaçlar da sık kullanılır.
20-30 yıl öncesi ile karşılaştırılınca, bugünlerde izin verilmeyen ilaçların artık çok daha az kullanıldığı görülmektedir.
Hamile kadınların geneli, ilacın plasentayı geçerek bebeğe ulaşabileceğinden korkar. Genel durum nedir?
Çoğu ilacın plasentayı geçerek fetusa ulaştığını bilmek gerekir. Önemli olan, ne kadar ulaştığıdır, bu ilacına göre değişir ve fetusa ne kadar etkili olduğu önemlidir. Bunlar ileride açıklanmıştır.
Doğum kusurları için, hamilelikte kullanılan ilaçlar ne kadar suçlanabilir?
Rakamsal olarak tam bilinmemektedir. Batı dünyasında yaklaşık olarak bilinir. %2-3 bebekte kusurun sebebi hamilelikte alınan ilaçlara bağlanmaktadır.
Hamilelikte özellikle hassas bir dönem var mıdır?
Evet. Hamileliğin 8. haftasına kadarki olan dönem her türlü yabancı kimyasala karşı çok hassastır. Bu organların oluştuğu dönemdir. Olabilecek en ufak bir kusur değiştirilemez. Yalnız kesinlikle bu dönemde alınan her ilacın yan etkisi olacağı ve bu dönem dışında alı-
nanlann zarar vermeyeceği gibi bir yanlış fikre kapılmamak gerekir.

ANTİBİYOTİK
Hamileliğin her döneminde güvenilir olarak tanımlanan antibiyotikler hangileridir?
Penisilin güvenilir olarak bilinir.
Bir de fetusa hiçbir zararı olmayan, bir grup antibiyotik daha vardır: "sefalosporin". Bu ikisi grup adıdır, bu gruptan birçok ilaç vardır. En çok kullanılanlar; Cephadrine, cefotaxime, cephalexin, cecaflor gibidir...
Peki ya tetracline hakkında ne söylenebilir?
Bunun, hamileliğin ikinci yarısında zararlı olduğu bilinir. Kemiklerin ve dişlerin oluşumuna etki eder. Dişlerde renk bozukluğu daimi olarak kalır.
Her ne kadar, hamileliğin ikinci yansında zarar verdiği bilinse de, tüm hamilelik süresince kullanılmaması çok daha uygundur. Hatta bu döneme, emzirme de dahildir.
Peki ya trimethoprim?
Bu ilaç genelde, idrar yollan enfeksiyonlannda tavsiye edilir fakat hamilelik söz konusu olduğunda, bebek zarar görebileceğinden, bundan kaçınılır. Başka alternatifler sunulur.
Peki, septrin (co-trimoxazole)?
Septrin, antibakteriyel ilaç olarak bilinir. Aslında iki ilacın birleşimidir, bunlardan biri trimethoprim'dir. Trimethoprim'i önceden belirttiğimiz nedenlerden kullanmadığımızdan, aynı şekilde septrinden de uzak durmak gerekir.

YATIŞTIRICILAR VE ANTİDEPRESANLAR
Diazepam gibi sıkça kullanılan yatıştırıcılar hakkında ne tavsiye edilir?
Diazepamı bir kere kullananlarda bir zarar görülmemiştir. Fakat hamilelikte uzun süreli kullanımda, özellikle ilk kritik 8 haftada, yank dudak ve damak gibi kusurlara neden olduğu gözlemlenmiştir.
Hamileliğin en sonunda kullanıldığında, yeni doğanda nefes darlığı ve çok zayıf kas tonusu yarattığı görülmüştür. Aslında bu durum o kadar kötü olabilir ki; bebek ağlayamayabilir ve ilk 24 saat yemek yemeyebilir. Tabi bu durum özel bakımı gerektirir.
Antidepresanlann sıkça kullanılmasından doğan direkt etki nedir?
Depresyon için en sık kullanılan ilaçlar triclic antidepresanlandır. En çok bilinen ilaçlar; imipramine (Tofranyl), amitriptyline (Lentizol) ve dothiepin (Prothiaden)'dir.
Bunlann herhangi bir doğum kusuru yarattığına dair bir bilgi yoktur.
Bir de SSRI tarzı ilaçlar vardır. Bu grubun en bilinen ilacı Prozac'tır. Bu gruptaki ilaçlann da, fetusa bilinen bir yan etkisi yoktur. Yine de, tavsiyemiz, çok ihtiyaç duyulmadığı sürece, bunların da kullanılmamasıdır. Çünkü, doktorlann bu ilaçlardan emin olmak için yeterince deneyimleri olmamıştır.
Psikotik durumlarda kullanılan ilaçlar için ne söyleyebiliriz?
Anti psikotik ilaçların en çok kullanılan grubu, phenothiazine'dir. Bu gruptaki ilaçların doğumda kusur yarattığına dair herhangi bir kanıt yoktur.
Başka bir anti-psikotik ilaç da lithium'dur. Her şekilde bu ilacın hamilelikte kullanılmaması gerekir. Lithium büyük kalp bozukluklarına neden olur ve bu ilacı kullanan annelerin bebeklerinden %10'u etki altında kalır.

MİDE BULANTISI VE KUSMA
Sabah bulantıları, hamileliğin ilk döneminin en büyük rahatsızlık verici unsurudur. Bunu iyileştirmek amacıyla, genel olarak hangi ilaçlar kullanılır?
Bulantı - kusma, hamileliğin ilk 14 haftasında görülen en ortak sorundur. Bazı kadınlar hiç ilaç kullanmadan bu dönemi atlatırlar. Fakat bazıları, semptomlardan kurtulmak için ilaca ihtiyaç duyarlar.
En sık kullanılan ilaçlar; stemetil (prochlorperazine), maxolon (metoclopromide) ve bazen clizine ve promethazine (phenergan)'dır. Bunalnn hepsinin güvenilir olduğu söylenebilir. Yine de tavsiyemiz, çok ihtiyaç duyulmadığı sürece hamilelikte ilaç kullanılmamasıdır.
Promethazine (Phenergan) için ise, doğuştan kalça çıkıklığı ihtimalini arttırdığına dair ufak bir şüphe vardır. Bu şüphe çok zayıftır.

AĞRIKESİCİLER
Hamilelikte, ağrı başa çıkması en zor problemdir. Bu ağrı, belde, karında, alt bacaklarda ve başta olabilir. Peki ya ağrı kesici kullanımına ne demeli?
Parasetamol normal dozlarda kullanıldığında, hamileliğin her döneminde alınabilir.
Aspirinin durumu biraz daha karışıktır. Normal dozda kullanıldığında, herhangi bir doğum kusuru yarattığına dair bir kanıt yoktur. Fakat, uzun süre kullanıldığında, düşük doğum kilosu ihtimali artar ve hatta ölü doğum ihtimali de yükselir. Aynca, bebek prematüre ise, kanama ile ilgili sorunlar yaşanabilir. Tüm bunlar, normal veya aşırı dozda aspirin kullanımından hamilelikte kaçınıldığını gösterir. Günlük 75 mg. gibi çok düşük bir dozun alımı, potansiyel problemlerle ilgili olmaz.
Kodein için ne söylenebilir?
Bu bitkisel bir ağrı kesicidir. Bu grubun en ünlü üyesi, 'morfin"dir. Çok iyi bir hamilelikte kullanıldığında doğum kusuruna neden olmaz.
Başka çeşit kodeinlerin de, bir yan etkisi görülmemiştir.
Morfin bağımlılık yarattığından, birden kesildiğinde, fetusta veya yeni doğanda komplikasyonlar görülür. Bu nedenle uzun süreli kullanımı tavsiye edilmez. Kısa süreli kullanımda, endişe edilecek bir durum yoktur.

KABIZLIK VE MİDE YANMASI
Kabızlık, hamilelikte sık görülen başka bir problemdir. Bunu
hafifletmek için hangi ilaçlar kullanılabilir?
Doktorlar herşeyden önce bir diyet uygulanmasını önerirler. Bu, çoğu kişiye yarasa da, herkese yaramayabilir. Özellikle lifli yiyecekler ve taze meyvelerin tüketimi tavsiye edilir. Eğer işe yaramazsa, o zaman ilaç preparasyonu tavsiye edilebilir.
* Lactulose, hamilelikte kullanımı güvenli olarak bilinir.
* Fybogel (isphaluga), bu ilacı şişirme özelliği olduğundan,
beraberinde bol likit tüketilmelidir.
* Bisacodyl, uyarıcı bir ilaçtır. Ağızdan alındığında, fetusa bir zararı yoktur.
* Phophate, hamilelikte durum ancak çok vahim ise kullanılır.
* Picolax, hamilelikte kullanılmaz, ameliyat öncesi bağırsağı hazırlamak için kullanılır.
Hamilelikte mide yanması çok olur. Bunu hafifletmek için, rahatlıkla alınabilecek bir preparasyon var mıdır?
Herşeyden önce, tercihen, karbonhidrat açısından zengin yiyecekleri sık ama az tüketmek önerilir. Ayrıca anne adayı, düz yatmaktan da kaçınmalıdır. Akşam, destekli yatmalıdır. Eğer tüm bunlar yeterli olmazsa, ilaca başvurulabilir.
İlk haftalar için, antasidlerin güvenilirliğine dair az bir endişe vardır. Bununla ilgili kesin bir kanıt yoktur, fakat yine de, kullanmaktan kaçınmak en iyi yoldur.
Hamileliğin ikinci, üçüncü tremestrelerinde ise gönül rahatlığıyla kullanılabilir.
Eğer, kişi ülser için özel bir tedavi görmekteyse, ne yapılması gerekir?
Genelde, ülser hamilelikte ilerler. Hamilelikte durması veya ilk olarak teşhis edilmesi pek alışıldık bir durum değildir.
Ülser tedavisi gören kişi, midede asit salgısını dizginleyen ialç kullanır. En bilinen ilaçlar; cimetidine (tagamet) ve ranitidine(zantac)'tır.
Çok az kullanıldığından, bu ilaçların güvenilirliği hakkında kesin bir kanıt yoktur. Bu yüzden yine, çok gerek olmadıkça kullanılmamalıdırlar.
Fakat ranitidine genelde birçok hastanede normal doğumda veya tam sezaryenden önce verilir.
Bu doğrudur. Bu tip bir kullanımın hiçbir zaran yoktur.
Yukarıdakilerden başka ülser iyileştirici ilaç var mıdır?
Evet. Bazı ülkelerde, sucrafate (anseptin) mide tarafından emilmediğinden, hamilelikte rahatlıkla kullanılabilir.
Bir de omeprazole (losec) de faydalı bir ilaçtır. Hamilelikte güvenirliği garanti olmadığından, kullanmamak tavsiye edilir.

SITMA
Eğer kişi sıtma tehlikesi olan tropikal bir bölgede yaşıyorsa veya burayı ziyaret ediyorsa, hamilelikte ne gibi anti sıtma ilaçları kullanabilir?
Sıtma kendisi, düşüğe neden olabilir. Bağışıklığı olmayanlarda, bu hastalık çok ciddi olabilir, hatta hayati tehlike yaratabilir.
Sıtmalı bölge ziyaretinde, önleyici ilaç almak bir zorunluluktur.
* Chloroquine: Çok kuvvetli bir ilaç olmasa da, hamilelikte rahatça kullanılabilir, yan etkisi yoktur.
* Proguanil (Paludrime) : Güvenle kullanılabilir, fakat beraberinde folik-asit alınmalıdır.
* Mefloquine (Larium) : Bu ilaç uyarıcıdır. Kullanımından sonra 3 ay hamile kalınmaması önerilir.
* Halofantrine (Halfan) : Hamilelikte yan etkisi vardır.
* Primaquine: Her ne kadar yan etki yarattığına dair bir kanıt yoksa da, kullanımı yine de garanti edilmemektedir. Kullanılmaması önerilir.
* Fansidar: Hamilelikte sadece gerçekten ihtiyaç duyulduğunda kullanılmalıdır. Kullanılırsa da, folik-asit takviyesi alınmalıdır.
* Quinine: En etkili sıtma ilacıdır. Fakat quinine, hamilelikte
düşüğe veya prematüre doğuma neden olabilir. Hastalığı önlemek
amaçlı kullanılmamalıdır. Bakımı için kullanılmalıdır.

TANSİYON
Hamilelikte hipertansiyon en çok görülen problemlerden biridir. Anti hipertansiyon ilaçların kullanımı ne kadar güvenlidir?
Hamilelikte en sık kullanılan antihipertansiyon ilacı Methyl-dopa (aldomet)'tir. Güvenli olduğu bilinmektedir. Senelerdir kullanılmaktadır.
"Beta - blockers" adlı bir grup ilaç da, hamilelikte güvenle kullanılabilir. Bu gruba; propranolol, acebutolol, atenolol, oxprenolol ve labetalol dahildir. Tüm bu ilaçlar güvenlidir. Çok uzun süre kullanıldıklarında, ferus gelişiminde kısıtlama arattıklarına dair ufak bir olasılık vardır. Doğum öncesinde kullanımda, bebeğin kan şekeri değerinin düşmesine neden olur.
* Hydralazine: Bu ilaç genelde, hamileliğin son döneminde, kısa bir dönem tansiyon düşürücü olarak kullanılır. Güvenlidir.
* Nifedipine: Yine kısa bir dönem, tansiyonu düşürmek için kullanılır. Güvenilirdir. Uzun süre kullanımdan kaçınılmalıdır.
ACE-engelleyici adlı bir grup anti-hipertansiyon ilaçlarının hamilelikte kullanımı için ne söylenebilir?
Çok etkili tansiyon düşürücü ilaçlar grubudur. Fakat hamilelikte kullanımı güvenli değildir. Hatta hamile kalmayı planlayan kadınların, başka bir ilacı tercih etmeleri gerekir.
Bazı hiper-tansiyon preparasyonları, daha etkili olmaları için bir idrar söktürücüyle birleştirilir. Bu preparasyonlar hamilelikte kullanılabilir mi?
Bu soruya basit bir cevap verilemez. Mamafih, hipertansiyon preeklampsinin bir parçası ise, idrar söktürücü kullanılmamalıdır. Genel olarak, uzun vadede idrar söktürücü kullanımı hamilelikte tavsiye edilmez.
Peki, gerçekten ihtiyaç duyulduğunda, idrar söktürücü hamilelikte kullanılabilir mi?
Evet. Hamile kadında kalp bozukluğu veya akciğer ödemi varsa; idrar söktürücü muhakkak kullanılmalıdır.

DİYABET
Diyabeti kontrol altında tutmak için kullanılan ilaçlar, hamilelikte ne kadar güvenlidir?
Önceden olan diyabet, her zaman insülin ile kontrol edilir.
İnsülin güvenli olduğu kadar, doğum kusurlarını önleme konusunda da faydalıdır.
Diyabetli kadınların, hamile kalmadan, diyabetinin kontrol altına alınması ile doğumsal malformasyonlarin riskini azaltır.
İnsülin dışında, hangi ilaçlar kullanılır?
Hamile olmayan kişiler, "oral hypoglycaemics" kullanabilirler. Bunun kan şekerini belli bir seviyeye indirmeye etkisi vardır. Bunlar plasentayı aşıp bebeğe ulaşarak, bebeğin de kan şekeri seviyesini indirir. Bu yüzden hamilelikte kullanılmaz.
metformin ise plasentayı aşmaz ve fetusa bir zararı yoktur. Buna rağmen hamilelikte pek kullanılmaz.
İnsülin kullanımı her şekilde tercih edilir.

ÖKSÜRÜK VE ÜŞÜTME
Piyasada öksürük için birçok preparasyon mevcuttur. Bunların hamilelikte kullanımı ne kadar güvenlidir?
Öksürük için; başlıca iki grup preparasyon vardır: Öksürük önleyiciler ve balgam söktürücüler.
Önleyici olanlar, kodein ve yatıştırıcı içerirler. Gerçekten kişiyi rahatlatır ve etkileri yüksektir.
Kodein kabızlığa neden olabilir.
Yatıştırıcı madde içerenler ise, uyku haline sebep olabilir.
Balgam söktürücüler, balgamı söktürerek göğsü rahatlatırlar.
Tüm bu preparasyonların hamileliğe bir yan etkisi yoktur. Sadece iodin içerenlerinden kaçınmak gerekir. Her zaman prospektüsü okumakta fayda vardır.
Üşütme için olan ilaçlar hakkında ne söylenebilir?
Burun dekonjestanlannın (burun tıkanıklığı giderici ilaç) genelde içinde pseudoephedrine maddesi veya benzeri vardır. Etkileri henüz tam olarak kanıtlanmış değildir. Çoğunda, siz ilacın iyi geleceğine inanırsınız ve vücut beklentiye cevap verir ve kendinizi iyi hissedersiniz.
Bu, pseudoephedrine maddesi içeren ilaçlar hamileye bir zarar vermez ama kalp hastaları veya hipertansiyonlu kişiler, bir de diyabetli kişiler bu tip ilaçları çok dikkatli kullanmalıdırlar.
Antihistamin içeren preparasyonlar, annede uyku hali yaratır.

SAMAN NEZLESİ VE ALERJİK NEZLE
Birçok kişi sezonluk alerjik nezleden etkilenirler. Bunun için kullanılan ilaçlar, hamilelikte güvenli midir?
Burun alerjilerinin hemen hemen her türü antihistemin ile tedavi edilir. Bunların bazılarının hamilelikte kullanılması güvenli değildir. En çok kullanılan Piriton antihistamin güvenlidir.

EGZAMA
Egzama ve tedavisi hakkında ne söylenebilir?
Çok sık görülen bu durum, hamile kaldıktan sonra da devam edebilir. Lezyonları kontrol etmek için merhem, ağızdan hap gibi yöntemler kullanılabilir.
Kremlerin hamilelikte kullanımında hiçbir zarar yoktur. Ayrıca steroidal cilt merhemleri de rahatlıkla kullanılabilirler.

Yazının Kaynağı: Dr. joe Kabyemela- Dr. Leanne Bricker ( Hamilelik ve Doğum Hakkında Tüm Soru ve Cevaplar)