türk dili-2 (8.ünite özeti)

[makbergülü]

türk dili-2 (8.ünite özeti)

2013 TÜRKDİLİ-2 YENİ KİTAPTAN 8.ÜNİTESİ


(KN )tarafından hazırlanmıştır rabbim hocamızdan razı olsun ..

1) insanın karşısındakine dileklerini, duygularını sözlü olarak anlatması eylemine 'sözlü anlatım'denir.

2) sözlü anlatımın temeli, yazılı anlatımda olduğu gibi dildir.

3) Ana diliinde sözlü anlatımının anlama boyutunu dinleme, anlatma boyutunu ise konuşma oluşturur.

4) KONUŞMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İnsan için temel gereksinim olan toplumsal ilişkilerinde de başat değişkenlerdir.

Bu kavramlar;

A. Konuşma: insanın duygularını düşüncelerini sese dayalı bir dizge halinde sunması başka bir deyişe anlamlı parçalara dönüştürülmüş seslerden yararlanarak düşüncelerini ifade etmesidir.

insan konuşan varlıktır. İnsanın sahip olduğu bu olağanüstü özellik aynı zamanda insana dair temel bir gereksinime duygularını ve düşüncelerini konuşma araçlarının yardımıyla mesaja dönüştürme gereksinimi de işaret etmektedir.

Düşüncenin; resim, heykel, müzik gibi ifade araçları bir kenara bırakılırsa dil olmadan gerçekleşemeyeceği yargısı, dilbilimi çevrelerinde hakimdir.
Öyleyse düşüncelerin düzenlemesi ve iletilmek istenen mesajın en doğru ve etkin biçimde ortaya konulabilmesi için konulmanın niteliği çok önemlidir.

Konuşmada, kullanılan dilin bir toplumsal birde bireysel yönü vardır.

B.Ses: Konuşma sesleri akciğerlerden başlayıp ağız ve burunda sona eren solunum yollarında sıralanmış organlara çarpıp veya sürtünüp seda haline geldikten sonra en son olarak bir kalıptan, engelden geçip ağızdan çıkan tirteşimlerdir.

İlk olarak gırtlakta oluşan hem sesin, sahip olduğu belirli bir renk ile başkaları tarafından duyulan son biçiminin olması, boğaz, ağız ve burun boşluklarında gerçekleşir.

Harfler ve sesler sıklıkla birbirine karıştırılır.
Harfler: seslerin yazıda gösterilme biçimleri, sembolleri işaretlenir.

C. Boğumlama: Ciğerlerden gönderilen havanın ağız ve burun yolundaki ses aygıtlarının yardımıyla ağızdan çıkarken konuşma sesi biçimlerini almasıdır.

seslerin doğru biçimde boğumlanması (sesletilmesi) etkili konuşmanın temel koşullarından biridir.

ünlü ve ünsüzler: dil, dudak, damak, diş, gırtlak gibi konuşma organlarının açılıp kapanma , yaklaşıp uzaklaşma, gerilip çözülme gibi çeşitli devinimleriyle boğumlandırılır.

D) Sıklık/Frekans: titreşim her nesnenin 1 saniyedeki yalın titreşimdir. Ölçü birimi 'Hertz'dir. İnsanlar 20 ile 20.000 hertz arasındaki ses dalagalarını algılayabilirler. Sıklıkla meydana gelen değişiklikler, kulaktaki seslerin tonunun alçak ve yüksek olarak algılanmasına neden oldu.

E) Ton/Tonlamaa : titreşen, ses veren varlığın titreşim sayısının az yada çok oluşuna tonlama denir.

Tonlama aracılığıyla konuşmanın içeriğine uygun coşkun, güçlü, kesin, yumuşak, hassas duygular dinleyiciye iletilir.

F) Ezgi : iletilmek istenen mesaja, oluşturmak istenen duygu değerine bağlı olarak konuşmacının cümle düzeyinde yaptığı tonlamalara denir.

G) Vurgu : sözcüklerde ve sözcük öbeklerinde bazı hecelerin, cümlenin bütününde de bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha yüksek tnda seslendirilmesidir.

sözcük vurgusu ilk, orta veya son hecede görülebilir.

Ör// (benim) çocuĞUM
(ben) çocuĞUM
(hey) çocuĞUM

Sözcük içerisinde vurgu, bazı durumlarda yazılışı aynı fakat anlamı farklı olan sözcükleri söyleyiş yoluyla ayırmak için kullanılır.

Ör// ORdu, KURtuluş, BEbek yer adlarında vurgu ilk hecededir.
orDU, kurtuLUŞ, beBEK sözcüklerde vyrgu son hecededir.

Türkçede sözcüklerin vurgusu vurgusu son hecededir. tek heceli sözcükler vurgusuzdur. çok heceli yer adlarında ikinci hecedeki ses sayısı birincidekinden çok ise vurgu ikinci hecededir.

Ör// DeNİZli , MaLATya gibi

Ki bağlacının kaynaşmasıyla oluşan belki, sanki, mademki, halbuki.. vurgu yapılmaz.

Öbek vurgusu özellikle isim ve safat tamlamalarında tamlayan öğenin doğal vurgusudur.
Bileşik sözcüklerde de öbeğin bir unsuru vurgulu seslendiriir.

Ör// YÜZbaşı , ASTsubay , ÖğrenCİ alayı , OTUZ gün , ŞÜKretmek gibi.

Cümle vurgusu cümledeki öğelerden birinin diğerlerine göre daha yüksek tonda daha baskılı söylemesidir.

H) Duraklama/ Durak : özellikle vurgulanan bir yargının mesajın yüksek tonlu ifadenin veya bir sorunun ardından gelen kısa süreli sessizliktir.

Cümlenin anlamı, mesajın değeri, konuşmada durağın yerini ve süresini belirler.

K) Tını/Renk : seslerin kulağa kalın veya ince, yavaş veya hızlı, alçak veya yüksek, ulaşmasını ifade etmek için pes ve tiz terimleri kullanılır.

Pes: kulağa kalın, yavaş, alçak gelen sesler için kullanılır.
Tiz: kulağa ince, hızlı, yüksek gelen sesler için kullanılır.

Bu ayrışım seslerin oluşturduğu titreşimlerin sıklığına göre belirlenir. titreşimlerin sıklığı özellikle sesler pesleşir, sıklığı arttıkça sesler tizleşir.

Doğru, güzel, iyi, bir sesin sahip olması gereken temel fiziksel özellikleri: işitebilirlik, esneklik, akıcılık, hoşagiderlik.



5) DOĞRU, GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN TEMEL İLKELERİ

A) Açıklık : konuşmanın hem fizyolıjik hemde psikolojik yönüyle ilgilidir.
sesleri doğru çıkarmak yine o sesleri sözcüklere dönüştürürken doğru boğumlamak sözcükleri cümlelere dönüştürürken iletmek istenen mesaja göre vurguları yapmak için gereklidir.

B) Doğallık : konuşmacı bakımından çok önemlidir. yapmacık sözcüklerden uzak durulmalıdır.

C) İnandırıcılık : konuşmacı ortaya koyacağı fikirlerin dinleyici tarafından inandırıcı bulunabilmesi için önce konuşmacının inanmış görünmesi gereklidir.

D) İlginçlik : konuşmanın konusu herzamab ilgi çekici olmayabilir. ilgi çekmek için konuşmacı ; içeriği ve mesajı dinleyiciye ulaştırmak bunların konuşma sırasında takip edilmesini kolaylaştırmak nihayetinde bunların akılda kalmasını sağlayarak dinleyici üzerinde etkili olmak için bu türden tekniklerce araçlara bilgilere gereksinim duyulabilir.

E) Konuşmacının bilgi ve donanımı : konuşmacının genellikle ilk ve temel amacı dinleyiciye mesaj, bilgi iletmektir.
başarılı bir konuşmacı içeriğe uygun temel veya akademik bilgileri, belirli bir düzen ve sentez ile doğru sözcüklerle dahada önemlisi zengin söz dağarcığı ile sunmaya çalışmalıdır. bu noktada sözcüklerin çok anlamlılığı , eş ve zıt anlamlılığı sanatlı kullanımı gibi özelliklerini bilmek ayrıca önemlidir.

F) Ön çalışma : başarılı bir konuşmacı dinleyici karşısında konuşmadan önce belirli hazırlık süreçlerini geçirmelidir.

G) Yöntem ve Plan : konuşmanın yöntemi ve planı konuşmanın nasıl yapıldığı ile ilgilidir. iyi planlanmış bir konuşma ile kişi karşılaşabileceği sorunlara önceden önlemler alabilir. süreyi etkin bir şekilde kulanabilir. sözlü iletişimi oluşturan bütünü en doğru biçimde sağlayabilir.

H) Konuşmayı etkileyen unsurlar : özellikle hazırlıklı konuşmalarda ele alınan konuyu etkili ve kalıcı bir şekilde dinleyiciye aktarmaya yardım etkili ve kalıcı bir şekilde dinleyiciye aktarmaya yardım eden sözlü sunum araçları kullanılabilir.

Bilgisayar aracılığıyla projeksiyon cihazı ve powerpoint kullanmak belirli bir nesne üzerine çizimler yapmak, el notları (handout) dağıtmak sözlüsunumlarda sıkça karşılaşılan konuşmanın yardımcı unsurlarıdır.

K) ÜSLUP : gerek doğu edebiyatlarında da kitaplarında gerekse batı edebiyatlarındaki retorik kitaplarında belirtildiği şekliyle dilde ve onun kullanıma çıkma şekli olan üslupta esas belirleyici ifadenin konuya ve amaca uygun düzenlemesidir.

Kişinin konuya vee amaca göre seçeceği üslup çeşitleri:
-çenebaz üslup
-çekigen üslup
-övünme üslup
-monoron üslup
-ağır üslup
-delil üslup
-ayrık üslup
-vaiz üslup
-hissi üslup
-keskin üslup
-ziyafet üslup


6) BEDEN DİLİ VE SÖZLÜ ANLATIMDAKİ YERİ

Beden dili : iletişim sürecinde dinleyicinin algısı etkileyen el, kol, baş yüzdeki her bir uzuv ve diğer vücut azalarının hareketleridir. (jest)

Konuşmacı söze dökmediği düşüncelerini bedendili ile isteyerek veya istemeden dinleyiciye aktarabilir.

Mimik : belirli hislerin sonucu olarak yüzde, yüzü oluşturan organlarda meydana gelen hareketlerdir.

Beden dili, sözlü anlatımda konuşmayı bütünleyen konuşma yoluyla dinleyici üzerinde etki oluşturmaya yardım eden araç.

Başın aşağı-yukarı, sağa-sola hareketleri yine ve kolların her bir hareketinin iletişimdeki karşılığını bilmek çok önemlidir. vücut hareketlerinin başkaları tarafından ortak biçimde algılanmasında kültürel kalıplar çok önemlidir.

Kişinin konuşma sırasında genel olarak yüz ve vücut hareketlerini kontrol edebilmesi gerekir. bunu sağlarkende beden dille konuşmanın içeriği arasındaki doğal uyumu gözetmelidir.

Konuşmacının dinleyici karşısında kurduğu sözlü iltişim de bu uyumu tamamlayan başka unsur kanuşmacının giyim kuşamı ve bakımıdır. dinleyicinin konuşmacıyla ilgili belirli kanaatler jestler, mimikler, genel tavır bakım ve giyim kuşam bir bütün halinde etkili olur.


7) KONUŞMA TÜRLERİ

-Hazırlıksız konuşmalar/ Günlük konuşmalar:

sözlü iletişime konu olan günlük diyaloglarda belirli bir araştırmaya, plana, programa gerek duyulmadan gerçekleşen konuşmalardır.

Hazırlıksız konuşmalar günlük hayatta en çok karşılaşılan genellikle iki arasında geçen ve karşılıklı konuşma olarak da adlandırılan konuşmalardır.

-Hazırlıksız görüşmeler/ Topluluk görüşmeler :

a. Nutuk : bir düşünceyi belirli bir topluluğa açıklamak veya aşılamak açık veya kapalı alanlarda yapılan topluluk konuşmalarından biridir.

Nutukla içerik siyasi askeri dini ekonomik kültürel konulara göre oluşturulabilir.
Amacı: bir topluluğu belirli düşünceye veya duyguya yöneltir.

b. Konferans : uzmanlık gerektiren bir konuda bu içeriğin anlayabilecek ve sorular yöneltebilecek dinleyici kitlesi karşısında yapılan konuşmalardır. içeriği doğa bilimlerinden sanata,edebiyattan teknik alanlara eğitimden siyasete kadar uzmanlık gerektiren her konuda olabilir.

Konferansın sunum süresi 1 saati geçmemelidir.

- Açış konuşması : bilim sanat etkinliklerini veya daha geniş tabanlı katılımla gerçekleştiren etkinliklere başlatmak, bunun yanı sıra bir yerin açılışını gerçekleştirmek üzere düzenlenen proğramlarda yapılır. içeriği sembolik anlam taşır.

-Açık oturum : önceden belirlenen bir konunun o konuda uzman bir grup kişi tarafından tarışılarak ele alındığı konuşmalardır.
Açık oturumda amaç, ortak bir sonuca varmak değil, önceden belirlenen konuyu çok yönlü olarak ele almaktır. Açık oturumun süresi, şartlara göre değişmekle birlikte genellikle iki saati geçmeyecek şekilde belirlenir.

c. Panel : önceden belirlenen bir kanunun o konuda uzman bir grup kişi tarafından tartışılarak ele alındığı konuşmalardan bir başkası paneldir.
panel konuşmacılarına panelist denir.
Panelin açık oturumdan farkı: sırasıyla söz olan panelistlerin ardından panelistlerin birbirine ve izleyicilerin panelistlere sorular yöneltmeleridir.

d. Form : forumu diğer benzer türlerinden ayıran en önemli özelliği dinleyici dinleyenlerin forum süreceinde yönetici kontrolünde söz alarak soru ve görüşlerini ifade edebilmeleridir.

Açık oturum ve panelde olduğu gibi önceden belirlenen bir konunun o konuyla ilgili uzmanlarca tartışıldığı topluluk karşısında gerçekleştirilen konuşma türlerindendir.

e. Sempozyum / Bilgi şöleni : bilim ve sanat alanlarında genel veya belirli bir tema etrafında sunum yapmak üzere bir araya gelen alan uzmanlarının topluluk karşısında gerçekleştirdikleri konuşma türlerindendir.

-her bir konuşmacıya sunum için ayrılan süre 15-20 dk
-sempozyum yalnızca ülke içinde konuşmacıların katılımıyla gerçekleşiyorsa ulusal, ülke dışından konuşmacılara da yer veriliyorsa uluslararası nitelik taşır. sempozyum da amaç, herhangi bir konuyu tartışmaktan çok konuya açıklık yada çözüm getirmektedir.

f. Kurultay : kurum ve kuruluşların amaçları ve beklentileri çerçevesinde belirledikleri temel konuları ek almak üzere uzman kişilerin ve katılımcıların görüşlerini bu toplantılarda paylaştıkları konuşma türlerindendir.

ortak kararlar alınması ve bu kararların gerçekleşip gerçekleşmediğinin bir sonraki kurultayda değerlendirilmesi söz konusu konuşma türünü sempozyumdan ayırır.

kurultaya kongrede denir.


g. Seminer : yetişkin öğrencilerin araştırma raporlarını uzman yönetimde sundukları ve bu çerçevede bilgi ve bulgularını dinleyicilerle tartıştıkları grup çalışmalarını da seminer denir.

h. Münazara : önceden belirlenen bir konuda karşıt iki görüşün izleyiciler önünde tartışıldığı konuşma türüdür.
Kura sonucu seçtikleri görüşü araştırıp sunum yapan iki grubun herbirinde 3-5 konuşmacı yer alır.

jüri üyelerinin değerlendirme sonucunda bir grubun üstünlüğü ile münazara sona erer.
jürinin ölçütleri :sunumun planı ve içeriğinin başarılı olması karşıt görüşlerin çürütülmesi akıcı ve düzeyli bir dil kullanılarak etkin bir ifade becerisinin ortaya konulmasına yöneliktir.


8) KONUŞMACI SUNUM SIRASINDA NELERE DİKKAT EDER

- Konuşmacının sunum sırasında dikkat etmesi gereken husus dinleyicinin konuşmasıyla bağını güçlü tutmaktır. içeriğini iyi düzenlemeli,
- dinleyici ile kurulacak bağlarda güven ve yeterli nefes alıp verme sağlanmalı. beden dilinin konuşmanın önüne geçmesine ve içerikle uyumlu olmamasına dikkat edilmeli, bilgilerin açık ve hedef kitlenin düzeyine göre oluşturulması sağlanmalıdır.

Çok özel akademik koşullar dışında, konuşma terimlere boğulmamalı, yer yer kat edilen mesafelere dair hatırlatıcı bilgiler aktarılmalıdır.