MEDİNEWEB KPSS TÜRKÇE KODLAMALARI VE ÖNEMLİ BİLGİLER

[mehmet akif2]

başvurmak

vazgeçmek BİTİŞİK YAZILIR

[mehmet akif2]

karmakarışık

öngörmek BİTİŞİK YAZILIR

[mehmet akif2]

demir yolu

pek çok

alaca karanlık AYRI YAZILIR

[mehmet akif2]

ÖRTÜLÜ ANLAM

Cümlede açık olarak söylenmediği halde, cümlenin anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çıkarılabilen anlama örtülü anlam denir.

Örtülü anlamın bulunduğu cümlelerde karşılaştımalara, aşamalı durumlara yer verilebilir.

Ağırlıklı olarak “de” bağlacı kullanılır.


örnekler

» Öğretmenler toplantısına annem de katıldı.
cümlesinde toplantıya annesi dışında katılanların da olduğu anlamı çıkar. Bu anlam açık olarak söylenmediği için cümle örtülü anlamlıdır.


» Ahmet yine kaza yapmış.
cümlesinden Ahmet’in iyi bir sürücü olmadığı ve daha önce de kaza yaptığı anlamları çıkıyor. Bu anlamlar o cümlenin örtülü anlamlarıdır.


» Hava artık ısınmaya başladı.
cümlesinde havanın daha önce soğuk olduğu anlaşılmaktadır. Cümlede belirtmemesine rağmen bu anlamı çıkartabildiğimiz için bu cümlede örtülü anlam vardır.


» Kitaplığın en üst rafındaki kitaplar diğer raflardaki kitaplardan daha kalındı.
cümlesinden kitaplığın tüm raflarında kitapların olduğu örtülü anlamını çıkarabiliriz.

[mehmet akif2]

Neden-Sonuç Cümleleri ile Amaç-Sonuç Cümleleri Arasındaki Fark

Neden-sonuç ile amaç-sonuç cümleleri birbirine çok benzemekte bu yüzden sık sık karıştırılmaktadır.

Sebep-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu yolu izlemeliyiz:

Neden-sonuç ile amaç sonuç cümlelerinin karıştırılmasının en büyük sebebi iki tür cümlenin de “neden?” sorusuna cevap verebilmesidir.

Eğer bir soruda birden fazla seçenekte “neden?” sorusuna cevap alabiliyorsak, öncelikle “hangi amaçla?” sorusunu sorup eleme yapmalıyız.

“Hangi amaçla?” sorusunun cevabı bize amaç-sonuç cümlesini verecektir.



Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır?
A) Bu akşam eve geç geldim.
B) İyi not alabilmek için çok çalışıyordu.
C) Düşmemek için kardeşinden destek alıyordu.
D) Öfkelendiği için doğru düşünemiyordu.

[mehmet akif2]

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)
Bir sözcüğün son hecesi “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert sessiz harflerinden biri ile biterse ve bu sözcüğe “c, d, g” yumuşak sessiz harfleriyle başlayan bir ek gelirse,

ekin başındaki yumuşak ünsüzler sözcüğün sonundaki ünsüzün etkisiyle sertleşerek “c ünsüzü ç’ye”, “d ünsüzü t’ye” ve “g ünsüzü k’ye” dönüşür.

Bu değişime “ünsüz benzeşmesi” adı verilir.



Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri
Sınıf – ca = Sınıfça = (Bu kelimedeki sınıf kelimesine getirilen “ca” eki, “f” sert ünsüz harfinden dolayı sertleşmiş ve “ça” ekine dönüşmüştür.)
Taraf – dar – Taraftar
Kümes – den = Kümesten
Küs – gün = Küskün
Et – cil = Etçil
Yurt – daş = Yurttaş
İnat – cı = İnatçı
Unut – gan = Unutkan
Çocuk – ca = Çocukça
Sıcak – dan = Sıcaktan
Seç – gin = Seçkin
Geç – ti = Geçti
Güreş – ci = Güreşçi
Çalış – gan = Çalışkan
Külah – dan = Külahtan
Silah – cı = Silahçı



NOT: Rakamlar ve özel isimlere gelen eklerde de ünsüz benzeşmesi kuralı geçerlidir.

Örnek:
1985’de Sivas’da doğdum. (Yanlış)
1985’te Sivas’ta doğdum. (Doğru)

[mehmet akif2]

Ünsüz Türemesi
Dilimize Arapçadan girmiş bazı sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında eki alan sözcüğün sonundaki harf türeyerek ikizleşir. Buna “ünsüz türemesi” denir.



Ünsüz Türemesi Örnekleri:
Sır – ını = Sırrını (Sır kelimesinin son harfi “r” ünlü ile başlayan bir ek aldığı için ünsüz türemesi meydana gelmiştir.)
Hak – ım = Hakkım
Tıb – i = Tıbbi
Şık – ını = Şıkkını
Af – ı = Affı
Had – imi = Haddimi
Red – ine = Reddine
Rab – ine = Rabbin
Zam – ı = Zammı




Bazı sözcükler “etmek, olmak, eylemek” gibi yardımcı fiillerle birlikte kullanıldıklarında sözcüğün sonundaki ünsüz harfte türeme meydana gelir. Bir isim ve bir yardımcı fiille birlikte kullanılan ve ünsüz türemesi meydana gelen bu sözcükler bitişik yazılır.


Örnekler:
Af – etmek = Affetmek
His – etmek = Hissetmek
Ret – eylemek = Reddeylemek
Hal – olmak = Hallolmak
Zan – etmek = Zannetmek

[mehmet akif2]

Ünsüz Düşmesi
Sonu “k” ünsüz harfi ile biten sözcüklere “–cık, -cik, -cuk, -cük, -cek” küçültme eklerinden biri geldiğinde sözcüğün sonundaki “k” harfi ünsüz düşmesine uğrar.



Ünsüz Düşmesi Örnekleri
Ufak – cık = Ufacık
Küçük – cük = Küçücük
Alçak – cık = Alçacık
Minik – cik = Minicik
Büyük- cek = Büyücek
Sıcak – cık = Sıcacık
Yumuşak – cık =Yumuşacık





Sonu “k” ünsüzü ile biten bazı sözcüklere “-l,-mse” yapım eki getirildiğinde sözcüğün sonundaki “k” ünsüzü düşer.


Örnekler:
Yüksek – l – mek = Yükselmek
Alçak – l – mak = Alçalmak
Küçük – l – mek = Küçülmek
Ufak – l – mak = Ufalmak
Küçük – mse – mek = Küçümsemek




Bazı birleşik sözcüklerde de ünsüz düşmesi meydana gelebilir.


Örnekler:
Ast – teğmen = Asteğmen
Üst – teğmen = Üsteğmen

[mehmet akif2]

ÜNLÜ DARALMASI

Kökü ya da gövdesi “a, e” sesli harflerinden biri ile biten fiiller “-yor” şimdiki zaman ekini aldıklarında fiilin sonunda bulunan “a, e” ünlü harfi “yor” ekinin etkisiyle daralarak “ı, i, u, ü” dar ünlülere dönüşür.

Bu değişime “ünlü daralması” denir.


Örnekler:

Başla – yor > Başlıyor (Fiilin sonundaki “a” ünlüsü daralarak “ı” olmuştur)
Gizle – yor- um > Gizliyorum (Ünlü daralması)
Dinle – yor – uz > Dinliyoruz (Ünlü daralması)
Kapla – yor > Kaplıyor (Ünlü daralması)
Oyna – yor – lar > Oynuyorlar
Anla – yor – sun > Anlıyorsun
Planla –yor > Planlıyor
Bekle – yor – um > Bekliyorum
Cevapla – yor – lar > Cevaplıyorlar
İzle – yor – uz > İzliyoruz

[mehmet akif2]

ÜNLÜ DARALMASI (DEVAMI)


“de” ve “ye” fiilleri ünlü ile başlayan bir ek alırken araya “y” kaynaştırma harfi girer.

Bu kaynaştırma harfinin daraltıcı etkisi ile “de” ve “ye” fiillerinin sonlarında bulunan “e” ünlüsü daralarak “i” olur.


Örnekler:
De – (y) – ecek > Diyecek ( (y) kaynaştırma harfi)
De – (y) – en – ler > Diyenler
De – (y) – erek > Diyerek
De – (y) – e – lim > Diyelim
De – (y) – e > Diye

Ye – (y) – ecek – sin > Yiyeceksin ( (y) kaynaştırma harfi)
Ye – (y) – en – ler – den > Yiyenlerden
Ye – (y) – erek > Yiyerek
Ye – (y) – in > Yiyin
Ye – (y) – e – lim > Yiyelim
Ye – (y) – ince > Yiyince
Ye – (y) – ip > Yiyip



Not: “deyince ve deyip” sözcüklerindeki “e” ünlüsü “y” kaynaştırma harfine rağmen daralmaya uğramaz.