[enderhafızım]

Çocuk Gelişiminde Oyunun Önemi

Çocuk Gelişiminde Oyunun Önemi
Eda Erbay



Emanet olarak gönderilen çocuklarımızı en iyi şekilde yetiştirmek hepimizin en önemli görevlerindendir. Nitelikli Müslüman olmaları yanında, özgüven sahibi, sorumluluk alabilen ve aldığı sorumlulukları yerine getirme becerisine sahip olan, zihinsel yönden kendini geliştiren, toplumdaki kurallara uyan, özgün fikirler sunabilen, gelişmiş şahsiyetli çocuklar yetiştirmek tüm ebeveynlerin arzusudur. İşte çocuklarımızı bu yönde geliştirmek, yetiştirmek için bize yardımcı olacak birçok vesileler bulunmaktadır. Bu vesilelerin içinde, en önemlilerin arasında hiç kuşkusuz oyun yer almaktadır.

Oyun; çocuğu yetişkin hayata hazırlayan en etkin yoldur. Çocuğun en önemli işidir. Hatta kendilerini en iyi ifade etmelerine olanak sağladığı için çocukların lisanı gibidir. Daha henüz hayata yeni gözlerini açan çocuklar oyunla tanışırlar. Ayaklarını ve ellerini birbirine sürtmeleri ve böylece farklı duyuları hissetmeleri, yanlışlıkla aşağı düşen oyuncağı tekrar tekrar yere atmaları, değişik sesler çıkardıkları için tabak ve tencere kapaklarını büyük bir coşkuyla birbirine vurmaları çocuklar için eğlenceli birer oyundan ibarettir.

Çocuklar oyunla hayatı tanımaya başlarlar. Oyunların içerikleri, şekilleri çocukların gelişimlerini olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Bu yüzden tercihlerimizde dikkatli olmamız gerekmektedir. Örnek verecek olursak; zekâ oyunları çocukların zihinsel (bilişsel) yönden gelişmelerine katkı sağlar. Birbirine takılıp çıkarılan, yap-boz tarzı oyuncaklar küçük ve büyük motor (kas) gelişimlerini desteklemek için tercih edilebilinir. Grup oyunları ise sosyal becerilerin kazanılmasında büyük rol sağlar. İnsan ilişkilerinde olumlu etkiler bırakır.

Oyunlar seçilirken yaş grubu dikkate alınmalıdır. Küçük yaş grupları için tercih edilen oyunlar daha basit ve anlaşılır olmalıdır. Çocukların dikkat süreleri göz önünde bulundurularak planlanmalıdır. Dikkat süresi kısa olan çocuklara, süresi uzun bir oyun tercih edildiğinde, oyun amacına ulaşmadan sonuçlanacaktır. Hatta çocuk için sıkıcı hale bile gelebilir. Taklitle başlayan oyun, sonraki evrelerde yaşın da ilerlemesiyle daha özgün, karışık ve uzun süren bir oyun haline gelecektir.

Okul öncesi dönemin önemini bilen anne-baba çocukları için gelişimi destekleyici oyunlar tercih etmelidir. Çocuklar oyun oynarken çok eğlenirler. Ebeveynlerin görevleri; çocukları eğlenirken öğrenmelerini de sağlamak olmalıdır. Çocuklara hissettirmeden öğrenmelerini kolaylaştırmalı, verimli zaman geçirmelerini sağlamalıdırlar. Hatta bazı oyunlara bizzat katılmalı, adeta çocukları ile çocuklaşmalıdırlar. Bu durum çocukları ile olan iletişimlerini de olumlu yönde etkileyecektir. Aralarında kuvvetli bir bağ kurulmasına da vesile olacaktır. Ebeveynler bu dönemlerde parmak oyunları, kuklalar ve çeşitli materyallerle çocukların oyunlarını zenginleştirmeli, onların dikkatlerini çekmelidirler. Kullanılan bu materyalleri kendi imkânları ile de hazırlayabilirler. Evde kullanılmayan bazı eşyalar bu şekilde değerlendirilmiş de olacaktır. Çocuklara da israf etmeme özelliği de uygulamalı şekilde anlatılmış olur.

Birkaç örnek verecek olursak çeşitli polar artıkları, karton, ip gibi artık materyaller ile yeni bir oyuncak tasarlayabiliriz. Hatta çocuklarımızın kendi oyuncağını, kendisinin tasarlamasına imkân vermeliyiz. Onu serbest bırakmalı, hayal gücünü kısıtlamamalıyız. Çıkardığı ürünü eleştirmek yerine, çocuğumuzu daha güzelini yapabileceği yönde destekleyici ifadelerde bulunmalıyız. Bu tür davranışlar çocuğumuzun hayal dünyasını geliştirecektir.

Oyunun çocuklar üzerindeki olumlu etkilerini öğrendikçe bu konudaki hassasiyetimiz daha da artacaktır. Şimdi bu olumlu etkilerinden birkaçını sıralayalım;

— Oyunlar çocukların iç dünyalarında bastırdıkları duyguları dışa yansıtmalarında aracı olabilir. Özellikle bu durumun farkında olmalı, çocuklarımızı oyun oynarken çok iyi bir şekilde gözlemlemeliyiz. Çocuklarımız oyun oynarken çeşitli roller üstlenirler. Bazen bu rol kendileri olurken, bazen kardeşleri, bazen ebeveynleri olur. Diğer yaşıtları ile aynı tepkiler vermeyen çocuklar oyunlarında da farklı davranacaklardır. Mesela; kardeşini kıskanan bir çocuk, bebeğine kardeşi rolünü üstlenip ona şiddet uygulama ya da kıskandığını belli eden davranışlarda bulunma ihtimali muhtemeldir. Anne-baba bu davranışları iyi tahlil etmeli, bu sorunu ortadan kaldırmak için çözümler aramalıdır. Ya da anne veya baba rolünü üstlenen çocuk oyununda anormal davranışlar sergiler, farklı tavırlar takınırsa, bebeğine şiddet uygularsa bu davranışlarından da çıkarımlar yapabilir, çözümler türetebiliriz. Yani çocuk etrafından aldığı olumlu ya da olumsuz etkileri, tepkilerle dışarı yansıtacaktır. Bu da rahatlamasına vesile olacaktır. Bizlere düşen görev çocuklarımızın oyunlarda verdiği tepkileri iyi analiz etmek sorun olduğu takdirde çözümler bulabilmektir. Hatta uzmanlardan yardım bile talep edilebilinir.

— Oyunun başka bir yararı ise çocukların sosyal becerilerini, dil becerilerini geliştirmesidir. Özellikle grup oyunları çocukların yeni arkadaşlıklar kurmasına vesile olacaktır. Farklı kişiliklerde insanları tanımalarına ve hatta empati kurma becerilerini kazanmalarını sağlayacaktır. Grup oyunları çocuklarda sorumluluk duygusunu da geliştirecektir. Çocuklar bu vesile ile sorumluluk alırlar ve aldıkları sorumluluğu zamanında yerine getirmeyi öğrenirler, yardımlaşmayı öğrenirler, kurallara uyarlar. Saygı kavramını yaşayarak öğrenirler. Dil gelişimlerindeki gelişmeler ise yeni kelimeleri kullanmaya çalışırlar. Bununla birlikte arkadaşları ile iletişimleri kuvvetlenir, kendilerini ve arkadaşlarını daha yakından tanıma fırsatı bulurlar. Nezaket sözcüklerini kullanmaya başlarlar.

— Doğru tercih edilmiş oyunlar ile çocuklar zamanlarını kaliteli şekilde kullanmaya başlarlar. Televizyon veya bilgisayar başında, internet kafelerde geçen boş vakitlerden uzak dururlar. Enerjilerini doğru yerde doğru zamanda doğru şekilde boşaltırlar, rahatlarlar. Hareketli oyunlar vesilesi ile de kas gelişimleri sağlıklı şekilde gelişir. Vücudun hantallığı da engellenmiş olur.

— Oyunlarda kazandıkları beceriler, faydalar, aldıkları sorumluluklar vesilesi ile özgüven sahibi bireyler olurlar. Kazanma, kaybetme duygularını doğru şekilde yaşarlar, risk almayı öğrenirler. Eğer ki çocuklar doğru yönlendirilmez ise uygun olmayan şans oyunlarına yönelim söz konusu olabilir. Bundan da Rabbimize sığınırız.

— Farklı rollere girerek empati kurma becerisi kazanırlar. Olaylara sadece kendi pencerelerinden bakmaktan vazgeçerler. Kendilerini başkalarının yerine koyarak olaylara başka gözle bakmayı öğrenirler. Yine bu da beraberinde kişilere, olaylara saygı duymayı öğrenirler. Girdikleri farklı roller de gelecekteki rollerini hazırlar.

Yazılı kaynaklardan öğrenilmiştir ki, Hz Süleyman (as ) çocukken, mahkeme kurup hükümler vermiş Fatih Sultan Mehmet bahçe havuzunun iki yanına oyuncak gemiler yerleştirip, bunları top ve mermi atışlarıyla savaştırmıştır. Peygamber Efendimiz (sav) de oyuna önem vermiş, Hz Aişe (ra)’nin bile oyun oynamasına müsaade etmiştir. Bizler de çocuklarımıza oyun oynamaları için fırsat vermeli, hatta dediğimiz gibi oyunlarına bizler de iştirak etmeliyiz. Onlara oyun oynamaları için uygun ortamlar hazırlamalı, belli şartlar dâhilinde onları serbest bırakmalıyız. Oyun oynamaları için imkânlar doğrultusunda bir odayı kullanmalarına müsaade etmeliyiz. Odanın oyundan sonra toplanma sorumluluğunu da çocuğa vermeliyiz. Bunu görevi olarak benimsemelerini sağlamalıyız.

Evet, belki hepsini sayamadık ama oyunun birçok faydası olduğunu öğrendik. Rabbim bizlere çocuklarını bilinçli bir şekilde yetiştirmeyi nasip etsin ki bizlerin ve çocuklarımızın vesilesi ile İslam layık olduğu yere yükselebilsin.

Selametle..