BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM
1.İslam hukukunun temel kaynağı nedir?
Vahiy
2.vahiy kaynaklı olması beşer müdahalesine kapalı olduğu anlamına mı gelir?
Hayır.çünkü Kur’an ve sünnette insanların karşılaşacağı tüm problemlerin birebir ve ayrıntılı çözümleri yer almaz..
3. Nass nedir?
Kur’an ayetleri ve Hz. Peygamberin sözleri genel olarak bir düzenleme içeren söz veya metin anlamında “ nass” diye isimlendirilir.
4.ictihad hangi soru üzerine ortaya çıkmıştır?
Sınırlı nassların sınırsız hayat olaylarına nasıl yeterli olacağı sorusu.
5.ictihad nasıl bir faaliyettir?
Nasslar üzerinden yürütülen bir faaliyet olmakla beraber esas itibarıyla insan aklın ve birikiminin devreye girdiği beşeri bir faaliyettir.
6.islam hukukunun sistemleştirilmesi hangi faaliyet sonucu gerçekleşmiştir?
Şahsi akıl yürütme anlamındaki rey ictihadının devreye girmesiyle….
7.ictihadın fıkıh usulünün temel kavramlarından biri haline gelipzengin doktriner tartışmaların doğması hangi dönemdeki fıkhi gelişmelerin ürünüdür?
Mezheplerin teşekkül ettiği dönem.
8.şer’i hükümlerin belirlenmesinde rey’in kullanılmasına kapı aralayan hangi tartışmalardır?
Doğrudan Peygamberlik alanına girmeyen konularda ( devlet yönetimiordunun idaresimeyve ağaçlarının aşılanması gibi) ilahi bildirim almaksızın kendi inisiyatifiyle karar vermesinin mümkünlüğü herkesçe kabul görmüştür…fakat şer’i hükümlerde kimi usulcüler ; açıklamalarının Kur’an gibi vahiy mahsulü olduğukimileri de rey ve ictihaddan kaynaklanmasının mümkün olduğunu ileri sürmüştür.işte bu tartışma rey faaliyetinin temellendirilmesine yardımcı olmuşreyin kullanılmasına kapı aralamıştır…
9.kitap ve sünnette bulunmayan konularda rey’ini devreye sokacağını söyleyip Peygamber Efendimizden de onay alan Sahabe Efendimiz kimdir?
Muaz B.Cebel
10.fıkhın rasyonel prensiblerinin oluşmaya başlamasıfıkıhta sistemleşme dönemine geçilmesi hangi faaliyet sonucu gerçekleşmiştir?
Şahsi akıl yürütme anlamındaki rey ictihadının devreye girmesiyle….( 6 .ve 10 . sorular tek soru olarak ta sorulabilir arkadaşlar)
11.başta hulefai raşidin olmak üzere ashabın ictihad faaliyeti ne tür sebeplerle gelişerek devam etti?
Ülke coğrafyasının giderek genişlemesiyeni ve farklı problemlerin ortaya çıkışıyabancı kültürlerin etkisi gibi sebeplerle…
12.ictihadınfıkhın genel teorisi içinde merkezi bir yer edinmesin önemli merhaleleri nelerdir?
Kelami tartışmalar Hicaz v Irak fıkhının ekolleşip daha sistematik hale gelmesi imam Şafii’nin Sünnet ve kıyasa vurgu yaparak geliştirdiği fıkıh metodolijisi önemli merhalelerdir..
13.şia’da özellikle ilk dönemlerde re’y ve ictihada başvurmanın kabul edilmeyişi neyle alakalıdır?
Salt akidevi bir temelden ziyade tepkisel bir tavrın ürünüdür Şia’nın düşüncesi..
14.Şia’da ictihad fikrinin doğup gelişmesi neden çok gecikmiştir?
Hz.Peygamber’in hem siyasi hem teşrii otoritesinin “masum imam” anlayışıyla devam ettirildiği ve nas dönemi 12 imama kadar uzanmakta olduğu için gecikmiştir…
15.sünnimutezili ve şii bütün fıkıh mezhepleri arasında görüş birliği olan konular nelerdir?
· Hükmün ALLAH’a ait olduğu
· Bütün hükümlerin inanların maslahatlarını sağlamak için konulduğu
· Karşılaşılan her olayın naslarda doğrudan (nassen) veya dolaylı (delaleten) bulunduğu
· Din hususunda delilsiz konuşmanın yanlış olduğu
16.farklı bakış açıları hangi konulardadır?
Dolaylı olarak bulunduğu varsayılan hükümlerin çıkarılmasının nasıl ve hangi yolla olacağıyani nasların potansiyel yeterliliğinin hangi yolla gerçekleştirileceği konusunda farklı bakış açıları vardır…
17. istinbat ve kıyas gibi kavramların ictihadın kapsamında olmasıyla ictihad neler sağlamaktadır?
Bu içerik ve işleviyle ictihad nassın alternatifi değil onun açımlanmasının yani sabit naslarla değişen ve gelişen hayat problemlerini karşılamanın bir yolu olmaktadır…
18.geniş ölçüde istihsan ve ıstıslahın da dahil olduğu rey ictihadının öncüleri kimlerdir?
Ebu Hanife ve İmam Malik
19.İmam Şafii daraltarak ictihad faaliyetini neye eşitlemiştir?
Kıyasa…
20.istihsan ve ıstıslah yanında kıyasa da karşı çıkıp rEy alanını tamamen kapatan ve ictihadı kendi terminolojisindeki “İSTİDLAL”e indirgeyen kimdir?
DAVUT EZ ZAHİRİ
21.Zahiriler özellikle İbni Hazm’ın ictihad konusundaki iddiaları nelerdir?
· Dinin tamamlanış olduğunu
· dolayısıyla Hz.peygamberin teşrii yetkisinin devmına ihtiyaç bulunmadığını
· kıyasın ALLAH’ın emirlerine ilavede bulunmak anlamına geldiğini iddia etmişler
· ictihadın rey ve kıyastan farklı olduğunu
· ictihad işinin ümmetin tümüne teşmil edildiğini
· herkesin kendi konumuna gre ictihad etmek durumunda olduğunu belirtmişler…
22.ictihadın meşruiyetinin temellendirilmesi daha çok ictihadın hangi türü üzerinden yapılmış?
KIYAS…kimileri kıyasın meşruiyetini akli delillerle kimileri de şer’i delillerle ispat etmeye çalışmışlar..
23.ictihad nasıl bir yöntemdir?
.ictihad yeni bir şey ortaya koyma gücüne sahip olmayan ve mevcut nasları ”beyan” dan öte bir anlam taşımayan bir yöntemdir…
24.ictihad faaliyetinin beyan kabul edilmesi neler sağlamaktadır?
· İctihadla ulaşılan sonucun yeni bir şeriat ortaya koyma olmadığını gösterir.
· Hz.Peygambere tanınan beyan yetkisin ümmeteümmetin müctehidlerine intikal etmesine zemin hazırlamaktadır…
25.ictihadın meşrulaştırılması nasıl sağlanmaktadır?
Müctehidlerinayette itaat edilmesi emredilen “ulul emr” kapsamına dahil edilmesi ve ictihad yoluyla hüküm elde etmenin ALLAH’ın indirdiğiyle hükmetme anlamında olduğunun gösterilmesiyle…
26.İctihadın ALLAH’ın iradesini keşfetme çabası olduğu halde dogmatik olmaması nasıl izah edilebilir?
Anlama ve yorumlama yetkisinin Hristiyanlıkta olduğu gibi muayyen kişi veya kurumlara değil ümmet arasından ehliyetli kişilere bırakılmasıyla izah edilebilir…
27.bir ictihad nasıl bağlayıcı hale gelir?
Farklı ictihadlardan birinin kamu otoritesinin iradesiyle kanunlaştırılması durumunda….
28.ifta ( fetva verme) ve kaza ( yargı) neyle ilgilidir?
İctihad şer’i hükme ulaşma yoluyla ilgiliyken ifta ve kaza ulaşılan sonuçları uygulanmasıyla ilgilidir…yani kaza ve ifta ictihadın kurumsal ve resmi işleyişini temsil etmektedir…
29.bir müftinin fetvasını bağlayıcı hale getiren şey nedir?
Sizin bir ön araştırma sonucunda o fetvanın doğruluğuna kanaat getirmenizdir…
30.ictihad hangi kelimeden türemiştir?
Çaba göstermekbütün gücünü harcamk anlamındaki “cehd” kökünden.
31.ictihad ın kelime anlamı nedir?
· Bir şer’i hüküm hakında bir kanaate ulaşmak için bütün gücünün harcanması…
· bu çabayı gösteren kişiye MÜCTEHİD
· hakkında ictihad edilen konuya da MÜCTEHİDÜN FİH ( ictihadi mesele) denir…
32.ictihadın istidlalden farkı nedir?
İstidlallafızların delalet ettiği anlamları belirleme faaliyetidir ve doğrudan dilin kuralları ile ilgiliyken ictiad daha çok anlamlaanlam ekseninde hükmün belirlenmesiyle ilgilidir…
33.tarihsel tecrübede ictihad kaç kısımda değerlendirilir?
1) kurucu ictihad 2) mezhep içi ictihad olarak 2 kısımda.
34.KURUCU İCTİHAD nedir?
Ebu HanifeMalik ve Şafii gibi ekol kurucuların kendi zamanlarındaki tüm birikimi eleyip seçerek tutarlı bir yapının ( MEZHEP/ EKOL) kurulmasıyla sonçlanan ictihaddır…
35.ihtiyar nedir?
Kurucu ictihadda işe yarayan malzeme seçilip alındığı için bu seçim faaliyeti klasik literatürde ihtiyar ( seçme) terimiyle ifade edilmiştir…
36.ictihad kapısını kapanması hadisesi nedir?
Seçip alma işinin sonsuza kadar silbaştan yeniden tekrarlanmasının anlamsızlığı hatta sakıncaları nedeniyle İslam bilginleri arasında bu seçmenin bir noktada durdurulması fikri hakim olmuştur…seçip alma işinin son bulduğu vakti belirtmek üzere ekolleşme süresini içine alan ve hiçbir şekilde hicri 3. asrın sonuna varmayan çeşitli tarihlemeler yapılmıştır…işte haklı haksız çeşitli eleştiriler yöneltilen ictihad kapısının kapanması hadisesi budur. ( ne güzel yeni bişey daha öğrendik J )
37. bu seçme faaliyetinin tamamlanması ve ekollerin kurulması ne sağlamıştır?
Artık bireysel olarak kimsenin geriye dönüp yapılan genel seçme faaliyetinden arta kalan herhangi bir hadis veya sahabe sözüne tutunmasının önünü de kapatmıştır…zaten seçilmiş ve en güzel olanlarıyla bir yemek yapılmış artık kalan işe yaramaz malzemeyle yeni bir yemek yapma girişimi anlamsız varsayılmaktadır..
38.MEZHEP İÇİ İCTİHAD nedir?
Ekolleşme sürecinin sonunda her bir ekol mensubu fakihin kendi ekol sistematiğinde yaptığı ictihaddır.
39.mezhep içi ictihadın önü neden kapatılmamış?
Bu sistemin kendi kendini inkar ve imha etmesi yok oluşa mahkum etmesi anlamına gelir ( mantıklı. )
40.müctehidlerin tabi tutulduğu en yaygın ikili tasnifler nelerdir?
· Mutlak müctehid-mukayyed müctehid
· Mutlak-müntesib
· Müstakil-müstakil olmayan
· Şeriatta müctehid-mezhepte müctehid
41.bu tasniflerdeki mutlak müctehidmüstakil veya şeriatta müctehid terimleri kimler için söylenmiştir?
Kurucu ictihad faaliyetinde bulunan Ebu Hanife ; Malik ve Şafii gibi müçtehidler için
42.çoğu Şafii ve Hanbeli usulcülere göre mukayyedmüntesib müctehid kapsamında yer alan müctehidleri sıralayınız.
· mutlak müntesib müctehid: Hüküm ve delilde mezhep imamını taklid etmeyip sadece ictihad ve fetvada onun metodunu izleyen ve onun mezhebine davet eden müctehid…
· ashabul vücuh: İmamının usulünü ve kurallarını aşmaksızın müstakil olarak delili takrir edebilen tahric ve istinbata muktedir olan müctehid…
· vücuh sahiplerinin seviyesine ulaşamamış ama fakihün nefs olanimamın mezhebine vakıf delilleri tanıyanortaya koyup destekleyebilen müctehid.
· Mezhebi öğrenip nakletmek ve anlatmakla meşgul olan kişi..nakillerine ve nekle dayanarak verdikleri fetvaya itimat edilir…
43.hanefiler tarafından yapılan “ TABAKATÜL FUKAHA” başlığı altındaki derecelendirme ne şekildedir?
· Mutlak müctehid
· Mezhepte müctehid
· Mesailde müctehid
· Ashabül tahric
· Ashabül tercih
· Ashabül temyiz
· Mukallid
44.tarihsel tecrübedeki ictihad faaliyetinin mahiyetini daha iyi anlamak için ictihad kaç kısımda incelenir?
Şer’i ictihad ve örfi ictihad olarak 2 kısımda
45.örfi ictihad nedir?
Şer’i hükümlerce doğrudan düzenlenmeyen ve daha çok cevaz alanı diye nitelendirilen alandaaklın gereklerine göre hüküm vermedir.işleyişi farklı olmakla beraber şer’i hukuka aykırı görülmezşeri hukukun ana ilke ve hedeflerinin denetimine tabii olması itibarıyla şer’i hukukun içine dahil edilir.
46.gerekli şartları kendinde toplayarak şeri hüküm çıkarma melekesini elde eden kişiye ne ad verilir?
MÜCTEHİD
47.müctehid olmanın en temel şartları nelerdir?
1. Şer’i hükümlerin kaynaklarını çok iyi bilmelidir ( Kur’ansünnet ve icma )…
2.kaynakları salt olarak bilmek yetmezictihad melekesine de sahip olmalıdır.
3. adalet sahibi olmalıdır.( bu şart ictihadla amel etmenin şartıdır)
48.Gazali gibi muhakkik usulcüler Kitab’ın ne kadarını bilmenin gerekliliğini söyler?
Tamamının değil şer’i hükümlere ilişkin 500 ayeti bilmenin yeterli olduğu görüşündedirler.bu bilme ezberleme anlamında değil ihtiyaç olduğu anda bulabilecek şekilde yerlerini bilmektir.
49.Gazali sünnet bilgisi konusunda ne düşünür?
Genel olarak müctehidin Ahkam hadisleri bilmesi yeterli görülür ve ezber şartı aranmaz…Gazali de müctehidin elinin altında Ebu Davud’un veya Beyhaki’nin SÜNEN ‘i gibi ahkam hadisleri toplayan temel bir hadis kitabı bulundurmasını yeterli görmüştür.
50.bu görüşe katılmayan usulcüler kimlerdir?
Nevevi ve İbn Dakiku’l-id
51.usulcülerin müctehidde aradığı sünnet bilgisi neleri kapsar?
· Metin ve sened olarak hadisin bilinmesini kapsar.
· özellikle Hanefilere göre hadisin ulaşma yolunu yani mütevatir meşhur veya haberi vahid mi olduğunuravilerin hallerini bilmek de sened kapsamındadır.
· Hadisin sahihini ayıfından makbulünü merdudundan ayıracak ölçüde ravilere ilişkin cerh ve ta’dil bilgisi de rivayet kapsamındadır. ( ancak Gazali ve takipçileri genel kabul görmüş hadislerin isnadını araştırmayı gerekli görmemiştir..ta’dil konusunda da Buhari ve Müslim gibi hadis imamlarının ta’dili ile yetinilebileceği görüşündedir.
52.müctehidin Arapça bilmesinin şart koşulmasının sebebi nedir?
Şeri hükümlerin 2 temel kaynağı olan Kur’an ve Sünnetin Arapça olması.
53.arapça bilgisinin asgari sınırını Gazali nasıl ifade eder?
Arabın hitabını ve kullanım adetinianlayabilecek sözün açığını kapalısını hakikatini mecazını özelini genelini ayırabilecek seviyedir…
54.arapça bilgisinin sadece lafızlarla ilgili konuda şart olduğunu anlamlara ilişkin konularda ise Şari’nin temel maksatlarını iyi kavramış olmanın yeterli olduğunu söyleyen kimdir?
MALİKİ USULCİ ŞATIBİ
55.naslardan hüküm çıkarmanın en yaygın kabul gören yöntemi nedir?
Kıyastır…müctehidin kıyasın şartlarınıhükümkısımmakbul ve merdud olanlarını bilmesi gereklidir.
56.müctehid olmak için kelam ilmini ve fıkhın fürunu bilmeye ihtiyaç var mıdır?
Çoğu usulcüye göre yoktur…derin kelam bilgisi yerine kişiyi Müslüman kılmaya yetecek ölçüde kesin inanç yeterlidir…
Füru fıkhın gerekli görülmemesinin sebebi ise bu dalın ictihad makamını elde ettikten sonra kazanılan bir ilim olmasındandır..ama usulcüler ictihad mertebesine de ancak füruyla çok meşgul olmakla ulaşılabildiğiniictihada alışkanlık kazanmanın yolunun da bu olduğunu ayrıca belirtmişlerdir.
57.literatürde söz edilen ilave şartlar nelerdir?
· Hz.peygamberin siyerini bilmek
· Genel kuralların bilgisine sahip olmak
· İçinde yaşadığı toplumu ve adetlerini tanımak
· Dinen ithama yol açacak davranışlardan kaçınmak ( adalet)
· Toplum tarafından fetvaya ehil görülmek
· Kendisini ehil görmek
Bu şartların bir kısmı esas itibarıyla ictihadın değil fetva görevinin gereğidir….özellikle ADALET yani farzları ifa etme ve büyük günahları işlemekten kaçınma şartı fetvayla ilgilidir.
58.adalet şartını taşımanın önemi nedir?
İctihad için gerekli diğer tüm şartları taşıdığı halde bu özelliği taşımayan kimsenin fetvasınıntıpkı rivayetinin ve şahitliğinin kabul edilmemesi gibi kabul edilmeyecektir….GAZALİ adalet şartını ictihad için değil fetvanın kabulünün şartı olarak görmüştür….
59.ictihad ehliyetinin şartları nelerdir? (derli toplu yazmak istedim)
· Yöntem bilgisi
· Arapça bilgisi
· Sünnet bilgisi
· İcma bilgisi
· Kur’an bilgisi
60.mecelle’deki ”mevrid-i nasta ictihada mesağ yoktur” kuralı ne anlama gelir?
Ayet ve hadiste açıkça düzenlene bir konuda alternernatif hüküm getirerek ictihad edilemeyeceğiictihadın nasların düzenlemediği alanlarda olabileceğini ifade eder…
61.hakkında kesin delil bulunmadığı için ictihada açık olan ve hükmü ictihad yoluyla belirlenecek meseleye ne ad verilir?
MÜCTEHİDÜN FİH veya ictihadi mesele adı verilir.
62.hakkında kesin delil bulunan meselelerin ayrıntılarının ictihada açık olabileceğine dair örnekler veriniz.
Abdestin suyla sahih olacağı konusunda görüş birliği bulunurken gül suyu vb. sıvılarla abdest almanın caiz olup olmadığışarabın haramlığı kesin olmakla beraber necis olup olmadığıCuma namazının farz olduğu kesin olmakla beraber devlet başkanının iznine gerek olup olmadığınikahın meşruluğu kesin olmakla beraber akid anında şahitlerin bulunmasının şart olup olmadığı gibi…
63.ictihadın yerinde yapılması ne demektir?
İctihadın izin verilen konularda yapılmış olması demektir.
64.aklın incelemesine tabi olan nazari konular kaç kısma ayrılır?
Kat’i konular ( kat’iyyat ) ve zanni konular ( zanniyyat) olarak 2 ye.
65.Kat’i konular kendi içinde kaç kısımdır?
Kelamiusulifıkhi olarak 3.
66.kelami konular nedir?
Sırf akli olan konular.bu konularda gerçek tektir …şeriat gelmemiş olsa bile akli inceleme ile ( nazar’ul akl) gerçek idrak edilebilir. bu gerçeği tutturamayan günahkar olur…eğer imani konularda ise kafir olur…diğer meselelerde ise gerçeği tutturamadığı ve saptığı için “günahkar”yakinen bilinen bir gerçeği tuturamadığı için “ hatalı” sahabe arasında yaygın görüşe muhalefet ettiğinden “ bid’atçi”olur…
67.kelami konuların kapsamına neler girer?
Alemin sonradan yaratılmış olduğu ( hudüs )
Alemi meydana getiren birinin olduğu ( muhdis ) ve bunu zorunlu ve mümkün sıfatlarının olduğu
Peygamber gönderenin ve onları mucizelerle desteklemenin caizliği
Allah’ın görülmesi ( rü’yetullah) nin mümkün oluşu
Olan biten her şeyin ALLAH’ın dilemesiyle olduğu gibi konular.
68.usuli konular nedir?
İcmaınkıyasın ve haber-i vahid’in hüccet oluşu gibi konulardır.bu meselelerin dellleri kat’i olup muhalefet eden günahkar ve hatalı olur
69.fıkhiyyat nedir?
ALLAH’ın dininde kesin olarak bilinen şeylerdir…namazoruç zekatın farzhırsızlıkzina ve içkinin haram olması gibi…
70.ictihadda hata-isabet meselesi ne tür konularla ilgilidir?
Kesin konular dışında kalan ZANNİYYAT zanni konularla ilgilidir…
71.ictihadda hatanın söz konusu olup olmayacağına göre kaç görüş vardır?
2 görüş vardır.
Birincisine göre; bir konuda ictihad edip farklı görüşlere ulaşan müctehidlerden sadece biri doğruyu tutturmuş dğerleri hata etmişti….bu görüşü savunanlar MUHATTIE adını alır…
İkincisine göre; bu müctehidlerin hepsi doğruyu tutturmuştur…bu görüşü savunanlara da MUSAVVİBE denilir…
72.TEADDÜDÜL HUKUK ( doğruların çokluğu) ne ifade eder?
Her bir müctehidin isabet ettiğini savunanlara göre hakkında nas bulunmayan konularda önce bir hüküm yokturhüküm müctehidin zanına bağlıdır ve her birinin ulaştığı sonuç ALLAH’IN o konudaki Hükmüdür…buna teaddüdül hukuk denilir ve bu görüşü savunanlar KATIŞIKSIZ MUSAVVİBE olarak nitelendirilir…
73.el kavl bi’l-eşbeh tabiri ne anlatır?
Musavvibe grubundaki bazı kimselere göre ictihadi meselelerde ALLAH katında muayyen bir hüküm olmamakla beraber hükmü belirlemeye çalışılan meseleyle ilgili olarak “ eğer ALLAH bir hüküm vermiş olsaydı ancak bununla hüküm verirdi” denilebilecek bir hüküm bulunmaktadır….kısacası; ALLAH’ın muayyen bir hükmü yoktur fakat müctehidlerden birinin görüşü Şari’nin maksatlarına “ en benzer “ olanıdır…yani içlerinden birinin doğruluğunu kabul ederler…
74.ictihadın nakzı ne anlama gelir?
Önceki bir ictihadın hükmünün geçersiz sayılması..yeni bir ictihad önceki ictihadı ortadan kaldıramaz..ancak bir müctehidde gerçekleşen ictihad değişikliğinin bazı sonuçları olabilmektedir….bunun ilk sonucu; müctehidin yeni ictihadına göre hareket etme zorunluluğudur…ictihadını değiştiren bir müftinin fetvasıyla hareket eden mukallidin durumu ise tartışmalıdır…
75.ıraklı fakihlerin çoğunluğu müctehidin başka bir müctehidi taklidi konusunda ne düşünür?
Bunun olabileceği görüşündedirler…
76.bir alimin yalnız kendinde daha alim gördüğü birini taklid edebileceğini söyleyen kimdir?
MUHAMMED B. HASAN EŞ ŞEYBANİ
77.MÜSTEFTİ nedir?
Fetva isteyen kişi….bir kimsenin müstefti sayılabilmesinin ilk şartı ictihad edecek birikim ve yeterliğe sahip olmamasıdır.
78.istifta uygulamasının meşruluğunu temellendiren nedir?
“ bilmiyorsanız bir bilene sorun” ( enbiya21/7) ayeti kerimesi ve asıl belirleyici olarak da sahabenin uygulamasıdır….
__________________
O (cc)’NA SIĞINMAK AYRICALIKTIR |