Ana Konularıyla Kuran [Ünit 09 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

[enderhafızım]

Ana Konularıyla Kuran [Ünit 09 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

9. ÜNİTE / KUR’AN-I KERİM’DE AİLE

-Aile, (E-V-L) kök harflerinden türemiştir. işte bu kökten dişil ism-i fail olan aile, ana babanın çevresinde toplanan çocukları ve yakınları içeren bir toplum birimidir.
-Terim anlamı: Akrabalık ilişkisiyle ya da nikâh yoluyla birbirlerine bağlanan fertlerin bir araya getirdiği topluluktur
-Toplumun temelini oluşturan aile yapılanması, birey sayısına göre çekirdek veya geniş aile olarak tanımlandığı gibi; başındaki sorumlu olan bireyin erkek veya
kadın olmasına göre de ataerkil veya anaerkil olarak da tanımlanmaktadır.
-Aile, eşlerin sayısına göre de tek eşliliğe (monogami) dayanan aile, çok eşliliğe (poligami) dayanan aile olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
-Roma toplumunda aile, biri geniş diğeri dar olmak üzere iki gruba ayrılır. Roma ailesi soya dayanan bir ailedir. Bu tür bir ailede genel bir kan hısımlığı değil,
sadece erkek vasıtasıyla sağlanan kan hısımlığı önemlidir.
-Roma'da aile ataerkil bir ailedir, bütün güç ve yetki aile reisindedir. Ailenin yaşadığı mesken ise dinî ve hukukî bir dokunulmazlığa sahiptir.
-Eski Türk ailesinde de ataerkil yapı hakimdir (Yakut Türkleri anaerkil). Türk ailesine bazı araştırıcılar babanın yetkilerinin diğer ataerkil ailelerdeki kadar geniş
olmamasını göz önüne alarak pederşahî değil, pederî aile ismini vermektedirler.
-Türk toplumunda babanın veya ağabeyin ölümünden sonra aile bütünlüğünü korumak amacını güden, üvey anne veya yengeyle evlenme kuralı belirli bir
yaygınlığa sahiptir.
-İslam öncesi Arap toplumundaki aileden ziyade kabile bilinci daha güçlüdür, aile kabilenin içinde kaybolmuş gibidir. Akrabalık ilişkisi erkek akrabalar yoluyla
kurulmakta olduğundan eski Arap ailesi ataerkildir. Erkek kadından daima önemlidir.
-Eski Arap toplumunda evlilik herhangi bir şekil şartına veya merasime tâbi değildir. Yine de velîme (düğün yemeği) genel bir uygulama olarak görülmektedir. Çok
evlilik on eşe kadar uygulanabilmektedir. Bunun yanı sıra nikâhsız yaşama, süreli nikâh (nikâh-ı muvakkat, nikahı müt'a), eşleri karşılıklı değiştirme (nikâh-ı bedel)
veya asil bir erkekten çocuk sahibi olmak için eşi ona sunma ve çocuk olana kadar ona yanaşmama (nikâh-ı istibdâ') gibi muhtelif evlenme şekillerinin de var
olduğu görülmektedir. Üvey anneyle evlenme şeklindeki nikâhlanmak da o dönem Arap toplumunda var olan bir uygulamadır.
-Evlilik daha ziyade kabile içerisinde olmaktadır (endogami); yabancı bir kadınla evlenmek hoş karşılanmaz. Kız çocuklarının amcaoğullarıyla evlenmeleri özellikle
teşvik edilmiştir.
-Velayet hakkı kan akrabalarına tanınmıştır; annenin çocukları üzerinde böyle bir hakkı yoktur. Velî velayeti altındaki çocuğu satabilir, rehin verebilir, miras ve
himayeden mahrum edebilir ve hatta öldürebilir.
-Eski Arap ailesinde evlâtlık kurumu vardır ve evlâtlık ilişkisi bir evlilik engeli teşkil etmektedir. Ayrıca evlâtlığın evlât edinenin malları üzerinde miras hakkı da
bulunmaktadır.
-Yahudilikte aile sadece sosyal değil, aynı zamanda dinî bir topluluktur. Baba; ailenin reisidir, aile ibadeti olarak evde icra edilen fısıh (pesah) bayramına da
başkanlık eder, bu yüzden babanın ruhanî bir hüviyeti ve otoritesi vardır.
- Aile bağlarını koparan kimse atalarının himayesinden mahrum olur. Evlenmeyerek ailenin ortadan kalkmasına sebep olan kimse ise sadece bir sosyal birimin
değil, bir kültün yok olmasına da sebep olmaktadır. Bu yüzden Yahudilikte bekâr kalmak büyük günahtır.
-On emirde kadın, ev, köle, cariye, öküz ve eşek ile birlikte kocanın mal varlığı arasında sayılmıştır. Bu anlayışın tabii bir sonucu olarak kadının miras hakkı da
yoktur; yalnız kendisine verilen hediyelere sahip olur ve sadece kocasının mâlik olduğu hizmetçi kölelerin efendisidir.
- Yahudi ailesi en geniş anlamda, yani hizmetçi, cariye ve köleleri de içine alacak kadar geniş bir ailedir.
-Çok evliliğin İsrâil Oğullarında özellikle ilk dönemlerde yaygın bir uyguluması vardır, bunun sebebleri arasında birinci eşin çocuk, özellikle erkek çocuk
doğuramaması, çok evlilikle sağlanan iş gücü ve yengeyle evlenme kuralı gösterilebilir.
-Sosyo-ekonomik sebeplerle fakir halk tabakaları daha çok tek evlilikle yetinmişlierdir.
- Yahudilikte boşanma yasağı yoktur.
- Hıristiyanlıktaki ailenin Yahudilikten farklı olan noktaları
- Hıristiyanlık aileyi sosyal veya medenî bir kurum olarak değil, tamamen dinî bir kurum olarak kabul etmektedir. Bu bir ölçüde Yahudilikteki maddeci anlayışa bir
tepkidir.
- Yahudilikte olduğu gibi Hıristiyanlıkta da aile kocanın hâkimiyetine dayanan bir ailedir. İsa Mesîh kilisenin başı olduğu gibi erkek de ailenin başıdır. Hatta kadın
kocasına, rabbine tâbi olduğu gibi tâbi olacaktır. Bu düşünce, kaynağını Hz. Âdem ile Havva'dan almaktadır. Zira önce Âdem, sonra Havva yaratılmıştır. Bir diğer
husus da Havva Âdem'i aldatıp suça sevk etmiştir.
- Evliliğe Hıristiyanlıkta o ölçüde kutsî bir mahiyet verilmiştir ki evlenmekle karı kocanın tek bir beden haline geldiği ve artık ayrılmalarının mümkün olmadığı
sonucuna varılmıştır. Buna göre boşanıp başkasıyla evlenen eş zina etmiş olmaktadır. Çünkü önceki evliliği henüz devam etmektedir. Yahudiliğin aksine Hıristiyan
ailesinin tek evli (monogam) olduğu söylenebilir ama kesin değildir.
Ailenin Kuruluşu
Ayette de geçen “ nefs-i vahide” (Zümer, 39/6; Araf,7/189) tabiri ilk insan ve eşinin yaratılmasına işaret etmektedir.
-Nikâhla oluşan iki yabancı insanın arasındaki sevgi ve ilginin ALLAH‘ın varlığına işaret olarak takdim edilmesi evliliğin kutsallığının önemli işaretlerindendir.
-Kur‘an eşler arasındaki ilişkilerde sık sık başvurduğu yöntem marufa göre hareket edilmesini emretmektedir. (Bakara, 2/232;Nisa,4/6, 25) Mârûf ilâhî beyan
yanında, İslâm toplumunun anlayış, ihtiyaç ve geleneği çerçevesinde oluşan, gerektiğinde değişen ve gelişen bir ölçüttür.
-(Bakara,2/228) Ayetinde erkeğin kadına göre bir derece üstünlük erkeğin evin ekonomik yükünü üstlenmesinden kaynaklandığı tefsir kitaplarında belirtilmiştir.
-Kur‘an anne-babaya düşman olan çocuklardan sakınılması gerektiğine dikkat çekmektedir. (Tegabün, 64/14)
-Çocuk için ailenin kesin etkili olduğu yaş grubu 0-7 yaş arası olduğu bilinmektedir
-Çocukların nafakaları babalarına aittir. (Talak, 65/6)
- (İsra, 17/23) Ayetin emirler sıralamasına bakıldığında mutlak irade sahibi olan Canab-ı Haktan hemen sonra ana-babaya itaat ve iyi davranma kesin bir emirle
teyit edilmesi gösteriyor ki, insan üzerinde ALLAH‘tan sonra en büyük hak sahibinin ana-baba olduğu görülmektedir.
- Evlat sadece ebeveyn şirke yönlendirmesi halinde onlara itaatsizlik yapabilir
- Akraba, hısım manasına gelen "karîb" kelimesinin çoğulu olup, aslı "akribâ"dır.
- İslâm'da akrabalar; 1. Kan akrabaları, 2. Evlilikle kurulan akrabalar, 3. Süt akrabaları olmak üzere üç kısımdır.
Konuda geçen yeni kelimeler
velîme = düğün yemeği
monogam = tek evliliğe dayanan aile
poligami = çok eşliliğe dayanan aile
bigami = iki eşlilik
muharremât = evlenilmesi haram olan kadınlar
kurretu a‟yun = göz bebeği (K.Kerimde çocuklar için kullanılmıştır)