KADİR SURESİ

[Yitiksevda]

KADİR SURESİ

KADİR SURESİ

Surenin İsmi:


Bu sure Kur'an'ın indirildiği gecenin büyüklük ve şerefini ifade etmek üzere "Gerçek biz onu Kadir gecesinde indirdik." buyurduğu ayetinden dolayı "Kadr" suresi adını almıştır. Yani kadri ve şerefi büyük bir gecede.[1]

Önceki Sureyle İlişkisi:


Allah Tealâ Alâk suresinde Peygamberce (s.a.) yaratan ve insana bilmediğini öğreten Rabbinin adıyla Kur'an'ı okumasını emrettikten sonra bu surede de Kur'an'ın inmeye başladığı vakti açıkladı; o Kur'an'ın onda inmesi nedeni ile yüksek şerefi ve üstün değeri olan Kadir gecesidir.[2]

Surenin Muhtevası:


Mekke'de inen bu sure Kuran-ı Kerim'in inmeye başladığı vakitten meleklerin ve Cebrail'in Allah katından faziletler bereketler ve hayırlarla Allah'ın salih mümin kulları üzerine indiği Kadir gecesinin diğer gün gece ve aylara olan üstünlüğünden söz etmektedir.[3]

Kur'an'ın Kadir Gecesinde İnmesinin Manası:


Kur"an-ı Kerim'in yirmi üç yıla dağılmış olarak bölüm bölüm indiği bilinmesine rağmen Kadir gecesinde inmiş olmasının manası onun indirilişi-nin Kadir gecesinde başlamasıdır. Çünkü Peygamberliğin gelişi Ramazanda idi.
Zira Allah Tealâ bu surede: "Gerçek biz onu Kadir gecesinde indirdik." buyururken Duhan suresinde de şöyle buyurmuştur: "Hâ mim. Açıkça bildirilen Kitab'a yemin ederim ki hakikat biz onu mübarek bir gecede indirdik. Gerçek biz haber vericileriz. Her hikmetli iş nezdimizde bir emir ile o zaman ayrılır. Hakikat biz Rabbinden bir rahmet olarak (peygamberler) gönderilenleriz. Şüphe yok ki O hakkıyla işitenin kemâliyle bilenin ta kendisidir." (1-6. ayetler).

Bakara süresindeki "Ramazan ayıdır ki Kur'an onda indirilmiştir. İnsanlara hidayetin ta kendisidir. Doğru yolun ve hak ile batılı ayırt eden hükümlerin nice açık delilleridir." (185.) Bu ayetin manası ise Kur'an'ın inmesi mübarek Ramazan ayında başladı şeklindedir.
Enfal süresindeki "İki ordunun birbirine kavuştuğu gün kulumuza indirdiğimize inanmışsanız.." (41.) ayeti ise Kur'anın inmesi ile ilgili bir vakit belirlememekte sadece müminlere Muhammed (s.a.)'e Ramazanın on yedinci günü Bedir'de indirilen savaş ahkâmı melekler ve zaferle ilgili ayetleri hatırlatmaktadır. Bedir günü Furkan günü olarak anılmıştır. Çünkü hak ile batılı ayırt etmiştir.[4]

Kur'an'ın İnmeye Başlaması Ve Kadir Gecesinin Faziletleri:


1- Gerçek biz onu Kadir gecesinde indirdik.
2- Kadir gecesini sana bildiren nedir?
3- Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır.
4- Onda melekler ve Ruh Rabbinin izniyle herbir iş için iner de iner.
5- O (gece) tan yeri ağarıncaya kadar bir selâmdır.

Belagat:


"Kadir gecesi" sözü ona dikkat çekilmesi için tekrarlanarak itnab yapılmıştır.
"Kadir gecesini sana bildiren nedir?" O gecenin önemine dikkat çekmek için sorulmuş bir sorudur.

"Onda melekler ve Ruh iner de iner." Âmmdan sonra hâssı zikretmiştir. Mevkiinin yüceliğine işaret için meleklerden sonra Cebrail ayrıca zikredilmiştir.
"Kadr" "şehr" "emr" ve "fecr" de seci vardır. Kelime sonları ses bakımından birbiriyle uyumludur.[5]

Kelime ve İbareler:


"Biz onu Kadir gecesinde indirdik" ayetindeki zamir Kur'an'a gitmektedir. Daha önce anılmadığı halde bilindiği için zamirle işaret edilmiştir. Allah Tealâ'nın indirmeyi kendisine isnad etmesiyle indirilen şeyin şerefine dikkat çekilmiştir. Onun indirildiği vakti de şu sözü ile tazim etmiştir: "Kadir gecesini sana bildiren nedir?"

"Biz onu Kadir gecesinde indirdik." İndirilmesi gecede başladı. Veya bir defada Levh-i Mahfuz'dan dünya semasına kıymetli sevgili takva sahibi katiplere indirdi. Daha sonra da Cebrail onu yirmi üç senede parça parça Rasulullah'a (s.a.) indiriyordu. İbnü'l-Arabi diyor ki: "Bu yanlıştır. Cebrail ile Allah arasında vasıta yoktur. Cebrail ve Muhammed (s.a.) arasında da vasıta yoktur."

"Kadir gecesini sana bildiren nedir?" Ey Muhammed! Bu geceyi sana bildiren nedir? Şerefinden veya işlerin onda kadere bağlanmasından dolayı böyle isim verilmiştir. Nitekim ayette: "Her hikmetli iş nezdimizde bir emir ile o zaman ayrılır." (Duhan 44/4) buyuruldu.

O kadir gecesinin bulunmadığı "bin aydan hayırlıdır." Ondaki salih amel içinde kadir gecesi bulunmayan bin aydakinden daha hayırlıdır.
"İner de iner" Yere ve dünya semasına inerler ya da müminlere yakın olurlar. "Ruh" Cebrail (a.s.)'dir. "Her bir iş için" O yıl içerisinde Allah'ın bir dahaki yıla kadar takdir etmiş olduğu her iş için. "Bir selâmdır." O ancak bir selâmdır. Yani Allah onda sadece selâmet takdir eder. Diğerinde ise selâmet ve belâ murad eder. Ya da bu meleklerin müminlere çokça selam vermesiyle ilgilidir. "Tan yeri ağarıncaya kadar" Güneşin doğma vakti veya doğmasına kadar.[6]

Nüzul Sebebi:


"Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır." ayetinin (3. ayet) nüzul sebebiyle ilgili olarak İbni Cerir Mücahid'den rivayet etmiştir. İsrailoğullan'ndan gece sabaha kadar ibadet eden gündüz de akşama kadar cihad eden ve bu hali bin ay devam eden bir kişi vardı. Bu ayetteki bin ay ile kastedilen bu kişinin amelinin sürdüğü bin aydır.[7]

Açıklaması:


"Gerçek biz onu Kadir gecesinde indirdik." Muhakkak biz Kur'an'ı indirmeye kadir gecesinde başladık. O mübarek gecedir. Allah Tealâ'nın buyurduğu gibi: "Hakikat biz onu mübarek bir gecede indirdik." (Duhan 44/3) "Ramazan ayıdır ki Kur'an onda indirilmiştir." (Bakara 2/185) ayeti*ne binaen de Kadir gecesi Ramazan ayındadır. Sonra da indirilmesini onun ardından yirmi üç yılda ihtiyaca gelişmeler ve olaylarda ilâhi hükmün gereğine göre tamamladık.

Zemahşeri diyor ki: Allah Kur'an'ı üç yönden yü-celtmiştir: Birincisi: İndirilmesini kendisine isnat edip bunu bir başkasına değil de kendisine mahsus kılmıştır. İkincisi: Şöhretine ve vurgulamaya ihtiyacı olmadığına belge olsun diye açık ismini anmadan zamirle ifade etmiştir. Üçüncüsü: İndirildiği vaktin şerefini yüceltmiştir.[8]

Ardından Allah Tealâ o gecenin faziletlerini zikretti:
1- "Kadir gecesini sana bildiren nedir1? Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır." Kadir gecesinin ne olduğunu sana bildiren nedir? Bu mevkiinin yüceltilmesi kıymetinin tazimi ve şerefinin ne denli önemli olduğunu açıklamak içindir. Böyle adlandırılması da Allah Tealâ'nın bir dahaki yıla kadar dilediği şeyleri takdir buyurduğu veya kadri ve şerefinin çok büyük olmasından dolayıdır.

Zemahşeri diyor ki: Kadir gecesinin önemi işlerin takdiri ve
kazasının o gece karara bağlanmasındandır. Bu da şu ayette geçmektedir: "Her hikmetli iş nezdimizden bir emir ile o zaman ayrılır." (Duhan 44/4).

Bir başka önemi de bir gece olduğu halde ondaki amelin bin aydaki amelden hayırlı olmasıdır.

İmam Ahmed ve Nesai Ebu Hureyre (r.a.)'den rivayet ettiler: Rama*zan girdiğinde Rasulullah (s.a.) buyurdu ki: "Size Ramazan ayı geldi. Mübarek ay. Allah size orucunu farz kıldı. Onda cennet kapıları açılır cehennem kapılan kapatılır şeytanlar bağlanır. Onda bin aydan hayırlı bir gece vardır. Hayrından mahrum olan mahrumdur."
Buhari ve Müslim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettiğine göre Rasulullah (s.a.) şöyle buyurdu: "Kim iman ederek ve sevabını umarak kadir gecesini ihya ederse geçmiş günahları bağışlanır."

2- "Onda melekler ve Ruh Rabbinin izniyle her bir iş için iner de iner." Melekler ve Cebrail bu gece bir dahakine kadar takdir edilmiş her iş için göklerden yere inerler. Peygamber (s.a.) buyurdular ki: "Allah mukadderatı Beraet gecesi takdir eder. Kadir gecesi olunca da sahiplerine teslim eder." Allah'ın izni olmadan bir iş yapmazlar: "Biz senin Rabbinin emri olmadıkça inmeyiz." (Meryem 19/64). Ayette geçen Ruh Cebrail (a.s.)'dir. Şerefinin büyüklüğü nedeni ile diğer meleklerden ayrı olarak ismen anılmıştır.
Meleklerin inmesinin faydalarından bazıları: Dünyada gök sakinlerinin göremediği taat çeşitlerini işlerler. Belki de dünyada taat onlar için bu geceye mahsustur; melekler de daha çok sevap için onu arzu edebilirler. Kişinin orada taatından daha fazla sevap kazanmak için Mekke'ye gittiği gibi.

3- "O (gece) tan yeri ağarıncaya kadar bir selâmdır." Kur'an'ın nüzulü ve meleklerin bulunması ile hayırla dolu bu gecede selâmet güven hayır ve bereketten başka bir şey yoktur. Hayır ve bereketin inmesi meleklerin grup grup rahmetle inmeleri güneşin batımından fecre kadar sürer.[9]

Ayetlerden Çıkan Hüküm Ve Hikmetler:


Ayetlerden şu hususlar anlaşılmaktadır:
1- Yüce Kur'an'ın inmesi mübarek Ramazan gecelerinden olan Kadir gecesinde başlamıştır.
2- Kadir gecesi şeref tazim ve takdir gecesidir. Allah o gecede bir sene sonrasına kadar olacak işlerden; ölüm ecel rızık ve diğerlerinden dilediğini takdir buyurur.
3- Kadir gecesinde yapılan amel içinde Kadir gecesi bulunmayan bin aydan hayırlıdır. O gecede benzeri bin gecede bulunmayan çokça hayır taksim edilir.
4- Melekler bütün semadan ve Sidretü'l-münteha'dan Cebrail kendisine ait yerinden yere inerler. Fecrin doğma vaktine kadar insanların dualarına amin derler. İbni Abbas'ın da dediği gibi onlar kadir gecesinde Rablerinin emri ile Allah'ın bir dahaki seneye kadar olan bin yıl için takdir ve hükmettiği her iş için inerler: Bu ayet meleklerin ismetine delâlet eder. Allah Tealâ : "Biz senin Rabbinin emri olmadıkça inmeyiz." (Meryem 19/64) "Bunlar sözle asla O'nun önüne geçmezler. Bunlar O'nun emriyle hareket ederler." (Enbiya 21/27).
5- O gece güven ve selâm gecesidir Allah'tan bir hayır ve berekettir. Allah o gece selâmetten başkasını yazmaz. Diğer gecelerde ise belâları da selâmeti de yazar. O gece şeytanın müminlere tesir edemiyeceği güvenli bir gecedir. Şeytanın bir kötülük veya eziyet yapamıyacağı problemsiz bir gecedir. Onun tamamı hayırdır. Fecrin doğmasına kadar onda şer yoktur. Özet olarak bu gece hayırlar bereketler nzıkların takdiri dini ve dünyevi menfaatleri bulundurmaktadır.

İmam Ahmed'in Ubade b. Samit'ten rivayet ettiği hadis de bunu teyit etmektedir. Rasulullah (s.a.) buyurdular ki: "Kadir gecesi son on gündedir. Kim onları ecir bekleyerek ihya ederse Allah onun geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlar. O tek gecedir: Dokuz yedi beş üç veya son gece."[10]

Kadir Gecesinin Belirlenmesi:


Müslim ve Tirmizi'nin rivayet ettiği Zirr b. Hubeyş hadisini delil alan alimlerin çoğunluğuna göre her yıl Ramazanın yirmi yedinci gecesidir. Zirr diyor ki: Übey b. Kab'a: "Kardeşin Abdullah b. Mesud Bütün yılı ihya eden Kadir gecesini yakalar diyor dedim." Dedi ki: "Allah Ebu Abdurrahman'ı mağfiret etsin! Ramazanın son on gününde olduğunu bilmiştir. O yirmi ye*dinci gecedir. Ama insanların boş vermemelerini istemiştir. Sonra da inşa-allah demeden yirmi yedinci gece olduğuna yemin etti." "Bunu neye göre söylüyorsun Ebu'l-Münzir?" dedim. Dedi ki: "Rasulullah (s.a.)'ın bize haber verdiği bir alâmetle veya mucize ile: O gün güneş ışıksız doğar."[11]
Cumhura göre her yıl Kadir gecesi vardır ve Ramazana aittir.[12]

İşaretleri veya Alâmetleri:


Alâmetlerinden biri de güneşin sabahı ışıksız beyaz doğmasıdır. Ebu Davud et-Tayalisi İbni Abbas'tan Rasulullah (s.a.)'ın Kadir gecesi hakkında şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Cömert mutlu bir gece. Ne soğuk ne de sıcak. Sabahında güneş zayıf kızıl olur." İbni Ebi Asım en-Nebil Cabir b. Abdullah'tan isnadı ile Rasulullah (s.a.)'ın şöyle buyurduğunu rivayet et*ti: "Bana kadir gecesi gösterildi de unutturuldum. O Ramazanın son on gecesindedir. Mutlu hoştur. Ne sıcak ne de soğuktur. Sanki ay var gibidir. Feri aydınlanıncaya kadar şeytan çıkamaz."[13]

Geceler Arasında Gizli Olmasının Hikmeti:


Kadir gecesinin gizlenmesindeki hikmet ölüm vaktinin ve kıyamet gününün gizlenmesindeki hikmet gibidir. Ta ki mükellef taatta gayretli olsun cehdini artırsın gaflet edip tembellik yapmasın boş vermesin. Mükellefin bizzat o geceyi bilmemesi günaha ve bilerek hataya düşmemesi için yararlı olup kula şefkatten ileri gelmektedir. Kul tahmin edilen geceleri ihya ile geçirince Allah meleklerine övünür ve buyurur ki: "Orada bozgunculuk edecek kanlar dökecek kimse mi yaratacaksın1?" demiştiniz. Bu onların vaktini tam bilmedikleri bir işteki gayretleridir; bir de onu belirli yapsa idim?" İşte o zaman "Sizin bilemiyeceğinizi herhalde ben bilirim." sözünün sırrı ortaya çıkar.[14]



[1] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/575.

[2] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/575.

[3] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/575.

[4] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/575-576.

[5] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/577.

[6] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/577-578.

[7] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/578.

[8] Zemahşeri III/351.

[9] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/578-579.

[10] Taberani ve Hakim Abdullah b. Amr'dan rivayet etti. Sahihtir.
Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/579-580.

[11] İbni Kesir IV/528.

[12] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/580.

[13] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/580-581.

[14] Vehbe Zuhayli Tefsiru’l-Münir Risale Yayınları: 15/581.