seddü'z -zerayi'

[NUR]

seddü'z -zerayi'

Seddü'z-Zerayi', İmam Malik nezdinde temel prensiplerden biridir. Sebebi yok etmek, vasıtayı ortadan kaldırmak anlamında bir terkiptir. Harama götüren her şey haramdır. Helale götüren şeyler de o helali arzulamak kadar helal sayılır. Esas, fiilin doğuracağı neticenin gözetilmesidir. Eğer fiilden bir fayda elde edilecekse, o sağlanan fayda nispetinde mubahtır. Fakat fiil, bir fesadın ortaya çıkmasına sebep olacaksa, fesadın ölçüsünce haram olur. Yani ameller, sonuçları göz önüne alınarak ya serbest bırakılır ya da yasaklanır. Âlimler fesada götüren hususları dört grupta incelmişlerdir.
1. Fesada götüreceği kesin olan hususlar. Mesela, içeri girecek kişinin düşeceği şekilde kapı arkasına kuyu kazmak.
2. Büyük ihtimalle fesada sebep olacağı bilinen ve çoğunlukla fesada sebep olan hususlar. Mesela, şarap imalatçısına üzüm satmak.
3. Nadiren fesada götüren hususlar. Mesela, kimseye zararı olmayan bir yerde kuyu kazmak gibi…
4. Çoğunlukla değilse de çok kere fesada götüren hususlar. Mesela veresiye satış yapmak. Çünkü veresiye satış, bazen faiz ilişkisine sebep olmakta ve bazı insanlar veresiye satışı bir faiz aracı olarak kullanmaktadırlar. Böyle bir durumda iki etken çatışma halinde olur. Birisi veresiye satış yapmak helaldir. Diğer etken ise bu ilişkinin kötülüğe sebep olmasıdır. İlk iki gruba giren hususlar, İmam Malik’e göre kesin olarak haramdır. Üçüncü gruba giren hususlar ise haram değildir. Çünkü nadir olanın hükmü yoktur ve nadir olaylar üzerine hüküm bina edilmez.
İslam'da itikâdî, siyasî ve fıkhî mezhepler tarihi (Çev: Sıbğatullah Kaya), Muhammed Ebu Zehra, İz yayıncılık, İstanbul